ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 32 : PALI ROMAN Thera.A.1 (paramatthadi.1)

                           1. Ekakanipata
                            1. Pathamavagga
                    138. 1. Subhutittheragathavannana
      idani channa me 1- kutikatiadinayappavattanam theragathanam atthavannana
hoti. Sa panayam atthavannana yasma tasam tasam gathanam atthuppattim
pakasetva vuccamana pakata hoti suvinneyya ca, tasma tattha tattha
atthuppattim pakasetva atthavannanam karissamati.
      Tattha channa me kutikati gathaya ka uppatti? vuccate:- ito kira
Kappasatasahassamatthake anuppanneyeva padumuttare bhagavati lokanathe hamsavatinamake 2-
nagare annatarassa brahmanamahasalassa eko putto uppajji. Tassa "nanda-
manavo"ti namam akamsu. So vayappatto tayo vede ugganhitva tattha saram
apassanto attano parivarabhutehi catucattalisaya manavakasahassehi saddhim pabbata
pade isipabbajkham pabbajitva attha samapattiyo panca ca abhinnayo nibbattesi.
Antevasikanampi kammatthanam acikkhi. Tepi na cireneva jhanalabhino ahesum.
      Tena ca samayena 3- padumuttaro bhagava loke uppajjitva hamsavatinagaram
upanissaya viharanto ekadivasam paccusasamaye lokam volokento nandatapasassa
antevasikajatilanam arahattupanissayam nandatapasassa ca dvihangehi samannagatassa
savakatthanantarassa patthanam disva patova sarirapatijagganam katva pubbanhasamaye
pattacivaramadaya annam kanci anamantetva siho viya ekacaro nandatapasassa
antevasikesu phalaphalatthaya gatesu "buddhabhavam me janatu"ti passantasseva
@Footnote: 1 Ma. channa mesa   2 Si., Ma. hamsavatinamake  3 Si. tena ca samayena pana
Nandatapasassa akasato otaritva pathaviyam patitthasi. Nandatapaso buddha-
nubhavanceva lakkhanaparipurim ca disva lakkhanamante sammasitva "imehi lakkhanehi
samannagato nama agaram ajjhavasanto raja hoti cakkavatti, pabbajanto
loke vivatacchado 1- sabbannu buddho hoti, ayam purisajaniyo nissamsayam buddho"ti
natva paccuggamanam katva pancapatitthitena vanditva asanam pannapetva adasi.
Nisidi bhagava pannatte asane. Nandatapasopi attano anucchavikam asanam
gahetva ekamantam 2- nisidi.
      Tasmim samaye catucattalisasahassajatila panitapanitani ojavantani phalaphalani
gahetva acariyassa santikam sampatta buddhananceva acariyassa ca nisinnasanam
olokenta ahamsu "acariya mayam `imasmim loke tumhehi mahantataro natthi'ti
vicarama, ayam pana puriso tumhehi mahantataro manne"ti. 3- Nandatapaso "tata
kim vadetha, sasapena 4- saddhim atthasatthisatasahassayojanubbedham sinerum upametum icchatha,
sabbannubuddhena saddhim ma mam upamittha"ti 5- aha. Atha te tapasa "sace
ayam orako abhavissa, na amhakam acariyo evam upamam ahareyya, yava maha
vatayam purisajaniyo"ti padesu nipatitva sirasa vandimsu. Atha te acariyo
aha "tata amhakam buddhanam anucchaviko deyyadhammo natthi, bhagava ca bhikkha-
caravelayam idhagato, tasma mayam yathabalam deyyadhammam dassama, tumhe yam yam
panitam phalaphalam anitam, tam tam aharatha"ti vatva aharapetva hatthe dhovitva
sayam tathagatassa patte patitthapesi. Satthara phalaphale patiggahitamatte devata
dibbojam pakkhipimsu. Tapaso udakampi sayameva parissavetva adasi. Tato bhojanakiccam
nitthapetva nisinne satthari sabbe antevasike pakkositva satthu santike
@Footnote: 1 Si. vivattacchado       2 Si. ekamante     3 Ma. mahantataroti manneti
@4 Ma. kim sasapena        5 Ma. saddhim upamitthati
Saraniyam katham kathento nisidi. Sattha "bhikkhusamgho agacchatu"ti cintesi. Bhikkhu
satthu cittam natva satasahassamatta khinasava agantva sattharam vanditva
ekamantam atthamsu.
      Nandatapaso antevasike amantesi  "tata buddhanam nisinnasanampi nicam,
samanasatasahassassapi asanam natthi, tumhehi ajja ularam bhagavato bhikkhusamghassa
ca sakkaram katum vattati, pabbatapadato vannagandhasampannani pupphani aharatha"ti.
Acinteyyatta iddhivisayassa muhutteneva vannagandhasampannani pupphani aharitva
buddhanam yojanappamanam pupphasanam pannapesum. Aggasavakanam tigavutam, sesabhikkhunam
addhaynoikadibhedam, samghanavakassa usabhamattam ahosi. Evam pannattesu asanesu
nandatapaso tathagatassa purato anjalim paggayha thito "bhantemayham digharattam
hitaya sukhaya imam pupphasanam abhiruhatha"ti aha. Nisidi bhagava pupphasane. Evam
nisinne satthari satthu akaram natva bhikkhu 1- attano attano pattasane
nisidimsu. 2- Nandatapaso mahantam pupphachattam gahetva tathagatassa matthake dharento
atthasi. Sattha "tapasanam ayam sakkaro mahapphalo hotu"ti nirodhasamapattim
samapajji. Satthu samapannabhavam natva bhikukhupi samapajjimsu. 3- Tathagate sattaham
nirodham samapajjitva nisinne antevasika bhikkhacarakale sampatte vanamulaphalaphalam 4-
paribhunjitva sesakale buddhanam anjalim  paggayha titthanti. Nandatapaso pana
bhikkhacarampi agantva pupphachattam dharento sattaham pitisukheneva vitinameti.
      Sattha nirodhato vutthaya aranavihariangena dakkhineyyangena cati dvihi
angehi samannagatam ekam savakam "isiganassa pupphasananumodanam karohi"ti
anapesi. So cakkavattiranno santika patiladdhamahalabho mahayodho viya
@Footnote: 1 Si. bhikkhusu   2 Si. nisinnesu   3 Si. samapattim samapajjimsu   4 Ma. vanamulaphalam
Tutthamanaso attano visaye thatva tepitakam buddhavacanam sammasitva anumodanam akasi.
Tassa desanavasane sattha sayam dhammam desesi. Desanapariyosane sabbe
catucattalisasahassatapasa arahattam papunimsu. Sattha "etha bhikkhavo"ti hattham
pasaresi. Tesam tavadeva kesamassu 1- antaradhayi. Atthaparikkhara kaye patimukkava
ahesum. Satthivassatuthera viya sattharam parivarayimsu. Nandatapaso pana vikkhittacittataya
visesam nadhigacchi. Tassa kira aranaviharittherassa santike dhammam sotum araddhakalato
patthaya "aho vatahampi anagate uppajjanakabuddhassa sasane imina savakena
laddhadhuram labheyyan"ti cittam udapadi. So tena parivitakkena maggaphalapativedham katum
nasakkhi. Tathagatam pana vanditva sammukhe thatva aha "bhante yena bhikkhuna
isiganassa pupphasananumodana kata, ko namayam tumhakam sasane"ti. Arana-
vihariange dakkhineyyange ca etadaggam  patto eso bhikkhuti. "bhante yvayam
maya sattaham pupphachattam dharentena sakkaro kato, tena adhikarena na annam
sampattim patthemi, anagate pana ekassa buddhassa sasane ayam thero viya dvihangehi
samannagato savako bhaveyyan"ti patthanamakasi.
      Sattha "samijjhissati nu kho imassa tapasassa patthana"ti anagatamsananam
pesetva olokento kappasatasahassam atikkamitva samijjhanakabhavam disva nandatapasam
aha "na te ayam patthana mogha bhavissati, anagate kappasatasahassam atikkamitva
gotamo nama buddho uppajjissati, tassa santike samijjhissati"ti vatva dhammakatham
kathetva bhikkhusamghaparivuto akasam pakkhandi. Nandatapaso yava cakkhupathasamatikkama
sattharam bhikkhusamghanca uddissa anjalim paggayha atthasi. So aparabhage kalena
kalam sattharam upasankamitva dhammam sukani. Aparihinajujhanova kalankatva barhmaloke
nibbatto. Tato pana cuto aparanipi panca jatisatani pabbajitva arannako
@Footnote: 1 Si. kesamassum
Ahosi. Kassapasammasambuddhakalepi pabbajitva arannako hutva gatapaccagata-
vattam puresi. Etam kira vattam aparipuretva mahasavakabhavam papunanta nama
natthi. Gatapaccagatavattam pana agamatthakathasu 1- vuttanayeneva veditabbam. So visati-
vissasahassani gatapaccagatavattam puretva kalankatva kamavacaradevaloke tavatimsa-
bhavane nibbatti. Vuttanhetam apadane 2-:-
         "himavantassavidure            nisabho nama pabbato
          assamo sukato mayham          pannasala sumapita.
          Kosiyo nama namena         jatilo uggatapano
          ekayiko 3- adutiyo        vasami nisabhe tada.
          Phalam mulanca pannanca           na bhunjami aham tada
          pavattamva supataham 4-         upajivami tavade.
          Naham kopemi ajivam          cajamanopi jivitam
          aradhemi sakam cittam          vivajjemi anesanam.
          Ragupasamhitam cittam             yada uppajjate mama
          sayamva paccavekkhami           ekako 5- tam damemaham.
          Rajjase rajjaniye ca          dussaniye ca dussase
          muyhase mohaniye ca          nikkhamassu vana tuvam.
          Visuddhanam ayam vaso          nimmalanam tapassinam
          ma kho visuddham dusesi         nikkhamassu vana tuvam.
          Agariko bhavitvana           yada yuttam 6- labhissasi
          ubhopi ma viradhesi          nikkhamassu vana tuvam.
@Footnote: 1 su.vi. 1/214/168 satisampajannakatha, pa.su. 1/109/273,276 catusampajannapabbavannana
@2 khu.apa. 32/1-51/94 subhutittherapadana   3 cha.Ma. ekakiyo, Ma. ekakiko
@4 Si. pavattapandupattanam    5 cha.Ma. ekaggo   6 cha.Ma. puttam
          Chavalatam yatha kattham          na kvaci kiccakarakam 1-
          neva game aranne va       na hi tam katthasammatam.
          Chavalatupamo tvamsi           na gihi napi sannato
          ubhato muttako ajja          nikkhamassu vana tuvam.
          Siya nu kho tava etam         ko pajanati te idam
          saddhadhuram vahisi 2- me        kosajjabahulaya ca.
          Jigucchissanti tam vinnu          asucim nagariko yatha
          akaddhitvana isayo          codayissanti tam sada.
          Tam vinnu pavadissanti 3-        samatikkantasasanam
          samvasam alabhanto hi           katham jivihisi tuvam.
          Tidhapabhinnam matangam           kunjaram satthihayanam
          bali nago upagantva         yutha niharate gajam.
          Yutha vinissato santo         sukham satam na vindati
          dukkhito vimano 4- hoti       pajjhayanto pavedhati.
          Tatheva jatila tampi           niharissanti dummatim
          tehi tvam nissato santo       sukham satam na lacchasi.
          Diva va yadi va rattim        sokasallasamappito
          dayhati parilahena            gajo yuthava nissato.
          Jatarupam yatha kutam            neva jhayati 5- katthaci
          tatha silavihino tvam           na jhayissasi 5- katthaci.
          Agaram vasamanopi            katham jivihisi tuvam
          mattikam pettikancapi          natthi te nihitam dhanam.
          Sayam kammam karitvana           gatte sedam pamocayam
@Footnote: 1 Si. nattheva kiccakaranam     2 pali. sigham dhuram vahisi, Si. saddhadhuram jahasi
@3 Si. pavaddhissanti       4 Si. dummano    5 pali. yayati, yayissasi
          Evam jivihisi gehe           sadhu te tam na ruccati.
          Evaham tattha varemi         sankilesagatam manam
          nanadhammakatham katva          papa cittam nivarayim.
          Evam me viharantassa          appamadaviharino
          timsavassasahassani             pavane me 1- atikkamum.
          Appamadaratam disva           uttamattham gavesakam
          padumuttarasambuddho            agacchi mama santikam.
          Timbarusakavannabho 2-         appameyyo anupamo
          rupenasadiso buddho          akase cankami tada.
          Suphullo salarajava          vijjuvabbhaghanantare 3-
          nanenasadiso buddho         akase cankami tada.
          Siharajavasambhito            gajarajava dappito 4-
          abhito 5- byaggharajava       akase cankami tada.
          Singinikkhasavannabho           khadirangarasannibho
          mani yatha jotiraso           akase cankami tada.
          Visuddhakelasanibho            punnamayeva candima
          majjhanhikeva suriyo           akase cankami tada.
          Disva nabhe cankamantam         evam cintesaham tada
          devo nu kho ayam satto       udahu manujo ayam.
          Na me suto va dittho va     mahiya ediso naro
          api mantapadam atthi            ayam sattha bhavissati.
          Evaham cintayitvana          sakam cittam pasadayim
@Footnote: 1 cha.Ma. vipine me, Si. pavane ca        2 Si. timbarupakkavannabho
@3 Si. vijjuva gaganantare   4 Ma. dammito   5 Si. durasado, cha.Ma. lasito
          Nanapupphanca gandhanca         sannipatesaham tada.
          Pupphasanam pannapetva        sadhucittam manoramam
          narasarathinam aggam             idam vacanamabravim.
          Idam me asanam vira           pannattam tavanucchavam
          hasayanto mamam cittam          nisida kusumasane.
          Nisidi tattha bhagava            asambhitova kesari
          sattarattindivam buddho          pavare kusumasane.
          Namassamano atthasim          sattarattindivam aham
          vutthahitva samadhimha         sattha loke anuttaro.
          Mama kammam pakittento         idam vacanamabravi
          bhavehi buddhanussatim          bhavananamanuttaram
          imam satim bhavayitva           purayissasi manasam. 1-
          Timsakappasahassani             devaloke ramissasi
          asitikkhattum devindo          devarajjam karissasi.
          Sahassakkhattum cakkavatti         raja ratthe bhavissasi
          padesarajjam vipulam             gananato asankhiyam
          anubhossasi tam sabbam           buddhanussatiya phalam.
          Bhavabhave samsaranto           mahabhogam labhissasi
          bhoge te unata natthi        buddhanussatiya phalam.
          Kappasatasahassamhi             okkakakulasambhavo
          gotamo nama gottena        sattha loke bhavissati.
          Asitikotim chaddetva          dase kammakare bahu
@Footnote: 1 Si. purayassu sumanasam
          Gotamassa bhagavato            sasane pabbajissasi.
          Aradhayitva sambuddham         gotamam sakyapungavam
          subhuti nama namena           hessasi satthu savako.
          Bhikkhusamghe nisiditva           dakkhineyyagunamhi tam
          tatharanavihare ca            dvisu agge thapessasi.
          Idam vatvana sambuddho         jalajuttamanamako
          nabham 1- abbhuggami viro        hamsarajava ambare.
          Sasito lokanathena          namassitva tathagatam
          sada bhavemi mudito          buddhanussatimuttamam.
          Tena kammena sukatena         cetanapanidhihi ca
          jahitva manusam deham          tavatimsam agacchaham.
          Asitikkhattum devindo          devarajjamakarayim
       2- sahassakkhattum raja ca         cakkavatti ahosaham. 2-
          Padesarajjam vipulam             gananato asankhiyam
          anubhomi susampattim            buddhanussatiya phalam.
          Bhavabhave samsaranto           mahabhogam labhamaham
          bhoge me unata natthi        buddhanussatiya phalam.
          Satasahassito kappe           yam kammamakarim tada
          duggatim nabhijanami           buddhanussatiya phalam.
          Patisambhida catasso           vimokkhapi ca atthime
          chalabhinna sacchikata           katam buddhassa sasanan"ti
ittham sudam ayasma subhutitthero ima gathayo abhasitthati.
@Footnote: 1 Si. nabhe      2-2 Ma. sahassakkhattum cakkavatti, raja ratthe ahosaham
      Evam pana so tavatimsabhavane aparaparam uppajjanavasena dibbasampattim anubhavitva
tato cuto manussaloke anekasatakkhattum cakkavattiraja ca padesaraja ca hutva
ularam manussasampattim anubhavitva atha 1- amhakam bhagavato kale savatthiyam
sumanasetthissa gehe anathapindikassa kanittho hutva nibbatti "subhuti"tissa namam
ahosi.
      Tena samayena amhakam bhagava loke uppajjitva pavattavaradhammacakko
anupubbena rajagaham gantva tattha veluvanapatiggahanadina lokanuggaham karonto
rajagaham upanissaya sitavane viharati. Tada anathapindiko setthi savatthiyam
utthanakabhandam gahetva attano sahayassa rajagahasetthino gharam gato buddhuppadam
sutva sattharam sitavane viharantam upasankamitva pathamadassaneneva sotapattiphale
patitthaya sattharam savatthim agamanatthaya yacitva tato pancacattalisayojane
magge 2- yojane yojane satasahassapariccagena vihare patitthapetva savatthiyam
rajamanena atthakarisappamanam jetassa rajakumarassa uyyanabhumim kotisantharena kinitva
tattha bhagavato viharam karetva adasi. Viharapatiggahanadivase ayam subhutikutumbiko
anathapindikasetthina saddhim gantva dhammam sunanto saddham patilabhitva pabbaji.
So upasampajjitva dve matika paguna 3- katva kammatthanam kathapetva aranne
samanadhammam karonto mettajjhanapadakam 4- vipassanam vaddhetva arahattam papuni.
So dhammam desento yasma satthara desitaniyamena anodissakam katva dhammam
deseti, tasma aranaviharinam aggo nama jato. Pindaya caranto ghare ghare
mettajhanam samapajjitva vutthaya 5- bhikkham patigganhati "evam dayakanam mahapphalam
bhavissati"ti. Tasma dakkhineyyanam aggo nama jato. Tenaha bhagava "etadaggam
@Footnote: 1 Ma. atha-saddo na dissati   2 Si. pancacattalisayojanamatte magge  3 Si. pagunam
@4 Si. mettajhanam padakam katva, chaMa. mettajhanapadakam   5 Si. samapattito vutthaya
Bhikkhave mama savakanam bhikkhunam aranaviharinam yadidam subhuti, dakkhineyyanam yadidam
subhuti"ti. 1- Evamayam mahathero arahatte patitthaya attana 2- puritaparaminam phalassa
matthakam patva loke abhinnato abhilakkhito hutva bahujanahitaya janapadacarikam
caranto anupubbena rajagaham agamasi.
      Raja bimbisaro therassa agamanam sutva upasankamitva vanditva "idheva
bhante vasatha"ti vatva "nivasanatthanam karissami"ti pakkanto vissari. Thero
senasanam alabhanto abbhokase vitinamesi. Therassa anubhavena devo na vassati.
Manussa avutthitaya upadduta ranno nivesanadvare ukkutthimakamsu. Raja "kena
nu kho karanena devo na vassati"ti vimamsanto "therassa abbhokasavasena
manne na vassati"ti cintetva 3- tassa pannakutim karapetva "imissa bhante
pannakutiya vasatha"ti vatva vanditva pakkami. Thero kutikam pavisitva
tinasantharake 4- pallankena nisidi. Tada pana devo thokam thokam 5- phusayati, na samma
dharam anupavecchati. Atha thero lokassa avutthikabhayam visamitukamo 6- attano ajjhattika-
bahiravatthukassa parissayassa abhavam pavedento:-
           [1] "../../bdpicture/channa me 7- kutika sukha nivata
                vassa deva yathasukham
                cittam me susamahitam vimuttam
                atapi viharami vassa deva"ti
gathamaha.
@Footnote: 1 an. ekaka. 20/201-2/24 etadaggavagga  2 Si., Ma. attano  3 sa., Ma. cintento
@4 Ma. tinasantharane, cha.Ma. tinasantharake    5 Ma. thokam   6 Si. vidhamitukamo
@7 Ma. channa mesa
      Tattha channasaddo tava "../../bdpicture/channa sa kumarika imassa kumarakassa" 1- "nacchannam
nappatirupan"tiadisu 2- patirupe agato. "../../bdpicture/channam tveva phaggunaphassayatananan"ti-
adisu vacanavisitthe sankhyavisese. "../../bdpicture/channamativassati, vivatam nativassati"tiadisu 3-
gahane. 4- "kyaham te nacchannopi karissami"tiadisu nivasanaparupane.
"ayasma channo anacaram acarati"tiadisu 5- pannattiyam. "sabbacchannam sabba-
paricchannam, 6- channa kuti ahito gini"ti 7- ca adisu tinadihi chadane. Idhapi
tinadihi chadaneyeva datthabbo, tasma tinena va pannena va channa yatha
na vassati vassodakapatanam na hoti na ovassati, evam sammadeva chaditati attho.
      Mesaddo "kicchena me adhigatam, halam dani pakasitun"tiadisu 8- karane agato,
mayati attho. "tassa me bhante bhagava sankhittena dhammam desetu"tiadisu 9- sampadane,
mayhanti attho. "pubbeva me bhikkhave sambodha anabhisambuddhassa bodhisattasseva
sato"tiadisu 10- samiatthe agato. Idhapi samiattheeva datthabbo, mamati attho.
Kincapi khinasavanam mamayitabbam nama kinci natthi lokadhammehi anupalittabhavato,
lokasamannavasena pana tesampi "aham mama"ti voharamattam hoti. Tenaha bhagava
"kinti me savaka dhammadayada bhaveyyum, no amisadayada"ti. 11-
      Kutikati pana matukucchipi karajakayopi tinadicchadano patissayopi vuccati.
Tathapi hi 12- :-
@Footnote: 1 vinaYu. mahavi. 1/296/229 sancarittasikkhapada  2 vinaYu. mahavi. 1/383/290
@pathamadutthadosasikkhapada   3 khu.udana. 25/45/170 uposathasutta, vinaYu.cula. 7/385/210
@4 Ma. gagane   5 vinaYu.mahavi. 1/424/317 dubbacasikkhapada   6 vinaYu.mahavi. 2/52/133
@7 khu.sutta. 25/18/338 8 vinaYu.maha. 4/7/7, di.maha. 10/65/32, Ma.mu. 12/281 /242,
@Ma.Ma. 13/337/319, sam.saga. 15/172/164 brahmayacanasutta  9 sam.khandha. 17/182/161,
@an.catukka. 21/257/276    10 Ma.mu. 12/206/176, sam.sala. 18/13/8
@pathamapubbesambodhasutta (sya)  11 Ma.mu. 12/29/17 dhammadayadasutta  12 cha.Ma. tatha hi
          "mataram kutikam brusi 1-      bhariyam brusi 1- kulavakam
           putte santanake brusi 1-  tanha me brusi bandhanan"ti 2-
      adisu matukucchi "kutika"ti vutta.
          "atthikankalakutike          mamsanharupasibbite 3-
           dhiratthu pure duggandhe      paragatte 4- mamayase"ti 5-
adisu kesadisamuhabhuto karajakayo. "kassapassa bhagavato bhagini kuti ovassati "6-
"kuti nama ullitta va hoti avalitta va"tiadisu 7- tinachadanapatissayo. Idhapi
soeva veditabbo pannasalaya adhippetatta. Kutieva hi kutika, apakatakuti
"kutika"ti vutta. 8-
      Sukhasaddo pana "vipitthikatvana sukham dukkhanca, pubbeva ca somanassadomanassan"ti-
adisu 9- sukhavedanayam agato. "sukho buddhanamuppado, 10- sukha saddhammadesana"ti-
adisu 11- sukhamule. "sukhassetam bhikkhave adhivacanam yadidam punnani"tiadisu 12-
sukhahetumhi. "yasma ca kho mahali rupam sukham sukhanupatitam sukhavakkantan"tiadisu
13- sukharammane, "ditthadhammasukhavihara ete cunda ariyassa vinaye"tiadisu 14-
abyapajje. "nibbanam paramam sukhan"tiadisu 15- nibbane. "yavancidam bhikkhave na
sukaram akkhanena papunitum yava sukha sagga"tiadisu 16- sukhappaccayatthane.
"sovaggikam sukhavipakam saggasamvattanikan"tiadisu 17- itthe, piyamanapeti attho.
Idhapi
@Footnote: 1 Ma. brumi       2 sam.saga. 15/19/9 kutikasutta       3 Si. nharuparisibbite
@4 Si. parabhatte           5 khu.thera. 26/1153/416 mahamoggallanattheragatha
@6 Ma.Ma. 13/291/266 ghatikarasutta    7 vinaYu.mahavi. 1/349/263 samghadisesakanda
@8 Si.,Ma. kutieva hi kutikati vutta    9 khu.sutta. 25/67/348 khaggavisanasutta
@10 ka. buddhanam uppado           11 khu.dhamMa. 25/194/51 sambahulabhikkhuvatthu
@12 an.sattaka. 23/159/90 (sya), khu.iti. 25/22/245 mettasutta
@13 sam.khandha. 17/60/57 mahalisutta   14 Ma.mu. 12/82/54 sallekhasutta
@15 Ma.Ma. 13/216/191, khu.dhamMa. 25/203/52 annataraupasakavattha
@16 Ma.upari. 14/255/223 balapanditutta  17 di.sila. 9/163/51 samannaphalasutta,
@   sam.saga. 15/130/107 pathamaaputtakasutta
Itthe sukhappaccaye va datthabbo. Sa hi kuti anto bahi ca manapabhavena sampadika 1-
nivasanaphasutaya "sukha"ti vutta. Tatha natisitanatiunhataya utusukhasampattiyogena
kayikacetasikasukhassa paccayabhavato.
      Nivatati avata, phusitaggalapihitavatapanatta vataparissayarahitati attho.
Idam tassa kutiya sukhabhavavibhavanam. Savate hi senasane utusappayo na labbhati,
nivate so labbhatiti.  vassati pavassa samma dharam anuppaveccha. Devati ayam deva-
saddo "imani te deva caturasitinagarasahassani kusavatirajadhanippamukhani, ettha
deva chandam janehi jivite apekkhan"tiadisu 2- sammutideve khattiye agato. "catu-
maharajika deva vannavanto sukhabahula"tiadisu 3- upapattidevesu. "tassa devati
devassa, sasanam sabbadassino"tiadisu visuddhidevesu. Visuddhidevanam hi bhagavato
atidevabhave vutte itaresam vuttoeva hoti. "viddhe vigatavalahake deve"tiadisu 4-
akase. "devo ca kalena kalam na samma dharam anuppavecchati"tiadisu 5- meghe
pajjunne va. Idhapi meghe pajjunne va datthabbo. Vassati hi te anapento
thero alapati. Yathasukhanti yatharucim. Tava vassanena mayham bahiro parissayo natthi,
tasma yathakamam vassati vassupajivisatte anugganhanto vadati.
      Idani abbhantare parissayabhavam 6- dassento "cittan"tiadimaha. Tattha
cittam me susamahitanti mama cittam sutthu ativiya samma sammadeva ekaggabhavena
arammane thapitam. Tanca kho na nivaranadivikkhambhanamattena, apica kho vimuttam
orambhagiyauddhambhagiyasangahehi sabbasamyojanehi sabbakilesadhammato ca visesena
vimuttam, samucchedappahanavasena patipassaddhippahanavasena te pajahitva thitanti attho.
@Footnote: 1 cha.Ma. sampadita   2 di. maha. 10/226/165 mahasudassanasutta
@3 di. pati. 11/337/228 sangitisutta   4 Ma. mu. 12/486/430 mahadhammasamadanasutta,
@sam saga. 15/110/78 susimasutta, khu. iti. 25/27/250 mettabhavanasutta
@5 an. catukka. 21/70/85 adhammikasutta  6 Si. parissayassapi abhavam
Atapiti viriyava. Phalasamapattiattham vipassanarambhavasena ditthadhammasukhaviharatthanca
araddhaviriyo hutva viharami, dibbaviharadihi attabhavam vattemi, na pana kilesap-
pahanattham, pahatabbasseva abhavatoti adhippayo. "yatha pana bahiraparissayabhavena
deva maya tvam vassane niyojito, evam abbhantaraparissayabhavenapi"ti 1- dassento
punapi "vassa deva"ti aha.
      Aparo nayo:- channati chadita pihita. Kutikati attabhavo. So hi
"anekavayavassa samudayassa avijjanivaranassa bhikkhave puggalassa tanhasamyuttassa
ayanceva kayo samudagato, bahiddha ca namarupan"tiadisu 2- kayoti agato. "sinca
bhikkhu imam navam, sitta te lahumessati"tiadisu 3- navati agato. "gahakaraka
ditthosi, gahakutam visankhatan"ti 4- ca adisu gahanti agato. "satto guhayam
bahunabhichanno, tittham naro mohanasmim pagalho"tiadisu 5- guhati agato. "nelango
setapacchado, ekaro vattati ratho"tiadisu 6- rathoti agato. "puna geham na
kahasi"tiadisu 4- gehanti agato. "vivata kuti nibbuto gini"tiadisu 7- kutiti
agato. Tasma idhapi so "kutika"ti vutto. Attabhavo hi katthadini paticca
labbhamana gehasamikahi kutika viya atthiadisannite pathavidhatuadike phassadike ca
paticca labbhamano "kutika"ti vutto, cittamakkatassa nivasabhavato ca. Yathaha:-
           atthikankalakutivesa       makkatavasatho iti
           makkato pancadvaraya     kutikaya pasakkiya
           dvarenanupariyati       ghattayanto punappunanti ca.
@Footnote: 1 Si. parissayabhavena pitim 2 sam. nidana. 16/19/24 balapanditasutta (thokam visadisam)
@3 khu. dhamMa. 25/369/81 sambahulabhikkhuvatthu  4 khu. dhamMa. 25/154/44 pathamabodhivatthu
@5 khu. sutt 25/779/486 guhatthakasutta     6 khu. udana. 25/65/206
@  aparalakundakabhaddiyasutta                7 khu. sutta. 25/19/339  dhaniyasutta
      Sa panesa attabhavakutika therassa tinnam channam atthannanca asamvara-
dvaranam vasena samati 1- vijjhanakassa ragadiavassutassa pannaya samvutatta sammadeva
pihitatta "../../bdpicture/channa"ti vutta. Tenaha bhagava "sotanam samvaram brumi, pannayete
pithiyyare"ti. 2- Vuttanayena channattaeva 3- kilesadukkhabhavato niramisasukhasamangitaya
ca sukha sukhappatta, tatoeva ca nivata nihatamanamadathambhasarambhataya 4- nivatavuttika.
Ayanca nayo "mayham na sankilesadhammanam samvaranamattena siddho, atha kho aggamagga-
samadhina sutthusamahitacittataya ceva aggamaggapannaya sabbasamyojanehi vippamutta-
cittataya ca"ti dassento aha "cittam me susamahitam vimuttan"ti. Evambhuto ca
"idanaham katakaraniyo"ti na appossukko homi, atha kho atapi viharami, sadevakassa
lokassa hitasukhupasamhare ussahajato bhikkhacarakalepi anugharam brahmavihareneva
viharami. Tasma tvampi deva pajjunna mayham piyam katukamatayapi vassupajivinam
sattanam anukampayapi vassa samma dharam anuppavecchati evamettha attho datthabbo.
      Ettha ca thero "../../bdpicture/channa me kutika sukha nivata"ti imina lokiyalokuttarabhedaya 5-
attano adhisilasikkham dasseti. "cittam me susamahitan"ti imina adhicittasikkham.
"vimuttan"ti imina adhipannasikkham. "atapi viharami"ti imina ditthadhammasukha-
viharam. Athava "../../bdpicture/channa me kutika sukha nivata"ti imina animittaviharam dasseti
kilesavassapidhanamukhena niccadinimittugghatanadipanato. "cittam me susamahitan"ti
imina appanihitaviharam. "vimuttan"ti imina sunnataviharam. "atapi viharami"ti
imina tesam tinnam viharanam adhigamupayam. Pathamena va dosappahanam, dutiyena
ragappahanam, tatiyena mohappahanam. Tatha dutiyena pathamadutiyehi va dhammavihara-
sampattiyo dasseti, tatiyena vimuttisampattiyo. "atapi viharami"ti imina
parahitapatipattiyam atanditabhavam dassetiti datthabbam.
@Footnote: 1 Ma. samatha....   2 cha.Ma. pidhiyyare, khu. sutta. 25/1042/532 ajitamanavakapanha
@3 Ma. evam   4 Ma. nihatamanadabba...   5 cha.Ma. lokiyalokuttarabhedam
      Evam "yathanama"ti gathaya vuttanam dhammaviharadinam imaya gathaya dassitatta
tattha adassitesu namagottesu namam dassetum "ittham sudan"tiadi vuttam. Ye hi
thera namamattena pakata, te namena, ye gottamattena pakata, te gottena,
ye ubhayatha pakata, te ubhayenapi dassissanti. Ayam pana thero namena abhilakkhito,
na tatha gottenati "ittham sudam 1- ayasma subhuti"ti vuttam. Tattha itthanti
idam pakaram, imina akarenati attho. Sudanti 2- su idam, sandhivasena ikaraloPo.
Suti ca nipatamattam, idam gathanti yojana. Ayasmati piyavacanametam garugaravasappatissa
vacanametam. 3- Subhutiti namakittanam. So hi sarirasampattiyapi dassaniyo pasadiko,
gunasampattiyapi. Iti sundaraya sariravayavavibhutiya silasampattiyadivibhutiya ca 4-
samannagatatta subhutiti pannayittha. Silasaradithiragunayogato thero. Abhasitthati
kathesi. Kasma panete mahathera attano gune pakasentiti? imina dighena addhuna
anadhigatapubbam paramagambhiram ativiya santam panitam attana adhigatam lokuttaradhammam
paccavekkhitva pitivegasamussahitaudanavasena sasanassa niyyanikabhavavibhavanavasena 5-
ca paramappiccha ariya attano gune pakasenti, yatha tam lokanatho bodhaneyyaajjhasaya-
vasena dasabalasamannagato bhikkhave tathagato catuvesarajjavisarado"tiadina 6- attano
gune pakaseti, 7- evamayam therassa annabyakaranagatha hotiti.
                    Paramatthadipaniya theragathasamvannanaya
                     subhutittheragathavannana nitthita.
                         --------------
@Footnote: 1 Ma. sumam  2 Ma. sumanti  3 Si. sappatissavavacanametam  4 Si. silasampattivibhutiya ca
@5 Ma. niyyanikavibhavanavasena  6 Ma.mu. 12/148/107 mahasihanadasutta (atthato samanam)
@7 Si. pakasetiti



             The Pali Atthakatha in Roman Book 32 page 23-39. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=495&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=495&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=138              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=4974              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=5294              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=5294              Contents of The Tipitaka Volume 26 http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]