ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 33 : PALI ROMAN Thera.A.2 (paramatthadi.2)

                         18. Cattalisanipata
                  398. 1. Mahakassapattheragathavannana
     cattalisanipate na ganena purakkhato caretiadika 1- ayasmato maha-
kassapattherassa  gatha. Ka uppatti?
     ayam kira padumuttarassa bhagavato kale hamsavatinagare vedeho nama asitikotivibhavo
kutumbiko ahosi. So buddhamamako dhammamamako samghamamako upasako hutva
viharanto ekasmim uposathadivase patova subhojanam bhunjitva uposathangani adhitthaya
gandhapupphadini gahetva viharam gantva sattharam pujetva vanditva ekamantam
nisidi.
     Tasmim ca khane sattha mahanisabhattheram nama tatiyasavakam "etadaggam bhikkhave
mama savakanam bhikkhunam dhutavadanam, yadidam nisabho"ti etadagge thapesi. Upasako
tam sutva pasanno dhammakathavasane mahajane utthaya gate sattharam vanditva
"sve mayham bhikkham adhivasetha"ti nimantesi. Maha kho upasaka bhikkhusamghoti. Kittako
bhanteti, atthasatthibhikkhusatasahassanti. Bhante ekam samanerampi vihare asesetva
mayham bhikkham adhivasethati. Sattha adhivasesi. Upasako satthu adhivasanam viditva
geham gantva mahadanam sajjetva punadivase satthu kalam arocapesi. Sattha
pattacivaramadaya bhikkhusamghaparivuto upasakassa gharam gantva pannattasane nisinno
dakkhinodakavasane yaguadini sampaticchanto bhattavissaggam akasi. Upasakopi satthu
santike nisidi.
     Tasmim antare mahanisabhatthero pindaya caranto tameva vithim patipajji. Upasako
@Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati
Disva utthaya gantva theram vanditva "pattam bhante detha"ti aha. Thero
pattam adasi. Bhante idheva pavisatha, satthapi gehe nisinnoti. Na vattissati
upasakati. So therassava pattam gahetva pindapatassa puretva adasi. Tato
theram anugantva nivatto satthu santike nisiditva evamaha "mahanisabhatthero
bhante `satthapi gehe nisinno'ti vuttepi pavisitum na icchi, atthi nu kho etassa
tumhakam gunehi atirekaguno "ti. Buddhananca vannamaccheram nama natthi, tasma
sattha evamaha "upasaka mayam bhikkham agamayamana gehe nisidama, so pana
bhikkhu na evam nisiditva bhikkham udikkhati, mayam gamantasenasane vasama, so
aranansmimyeva vasati, mayam channe vasama, so abbhokaseyeva vasati"ti bhagava
"ayanca ayancetassa guno"ti 1- mahasamuddam purayamano viya tassa gunam kathesi.
     Upasako pakatiyapi jalamanapadipo telena asitto viya sutthutaram pasanno
hutva cintesi "kim mayham annaya sampattiya, anagate ekassa buddhassa santike
dhutavadanam aggabhavatthaya patthanam karissami"ti. So punapi sattharam nimantetva
teneva niyamena satta divase mahadanam datva sattame divase buddhappamukhassa
mahabhikkhusamghassa ticivarani datva satthu padamule nipajjitva evamaha "yam me
bhante satta divase danam dentassa mettam kayakammam mettam vacikammam mettam
manokammam paccupatthitam, iminaham na annam devasampattim va sakkamarabrahmasampattim
va patthemi, idam pana me kammam anagate ekassa buddhassa santike mahanisabhattherena
pattatthanantaram papunanatthaya terasadhutangadharanam aggabhavassa adhikaro hotu"ti.
Sattha "mahantam thanam imina patthitam, samijjhissati nu kho, no"ti olokento
samijjhanabhavam disva aha "manapam te thanam patthitam, anagate satasahassakappavasane
gotamo nama buddho uppajjissati, tassa tvam tatiyasavako mahakassapatthero nama
@Footnote: 1 Ma. tassa ayanca guno ayanca gunoti
Bhavissasi"ti byakasi. Tam sutva upasako "buddhanam dve katha nama natthi"ti
punadivase pattabbam viya tam sampattim amannittha. So yavatayukam danam datva
silam samadaya rakkhitva nanappakaram kalyanakammam katva kalam katva sagge
nibbatti.
     Tato patthaya devamanussesu sampattim anubhavanto ito ekanavute kappe
vipassisammasambuddhe bandhumatinagaram upanissaya kheme migadaye viharante devaloka
cavitva annatarasmim parijinnabrahmanakule nibbatti. Tasmim ca kale vipassi
bhagava sattame sattame samvacchare dhammam kathesi, mahantam kolahalam hoti. Sakalajambudipe
devata "sattha dhammam kathessati"ti arocesum. Brahmano tam sasanam assosi.
Tassa ca nivasanasatako ekoyeva hoti, tatha brahmaniya. Parupanam pana dvinnampi
ekameva, so sakalanagare "ekasatakabrahmano"ti pannayi. So brahmananam
kenacideva kiccena sannipate sati brahmanim gehe thapetva sayam tam vattham
parupitva gacchati, brahmaninam sannipate sati sayam gehe acchati, brahmani
tam vattham parupitva  gacchati. Tasmim pana divase brahmano brahmanim aha
"bhoti kim rattim dhammam 1- sunissasi, diva"ti. "mayam matugame jatika 2- nama rattim
sotum na sakkoma, diva sossama"ti brahmanam gehe thapetva tam vattham parupitva
upasikahi saddhim diva gantva sattharam vanditva ekamante nisinna dhammam
sutva upasikahiyeva saddhim agamasi. Atha brahmano brahmanim gehe thapetva
tam vattham parupitva viharam gato.
     Tasmim samaye sattha parisamajjhe alankatadhammasane nisinno cittabijanim adaya
akasagangam otarento viya sinerum mantham katva sagaram nimmathento viya dhammakatham
kathesi. Brahmanassa parisapariyante nisinnassa dhammam sunantassa pathamayamasmimyeva
@Footnote: 1 Ma. dhammassavanam     2 Ma. matugama
Sakalasariram purayamana pancavanna piti uppajji. So parutavattham sangharitva 1-
"dasabalassa dassami"ti cintesi. Athassa adinavasahassam dassayamanam maccheram uppajji.
So "brahmaniya mayhanca 2- ekameva vattham, annam kinci parupanam natthi,
aparupitva ca nama bahi vicaritum na sakka"tisabbathapi adatukamo ahosi, athassa
nikkhante pathamayame majjhimayamepi tatheva 3- piti uppajji. Tatheva cintetva tatheva
adatukamo ahosi. Athassa 4- majjhimayame nikkhante pacchimayamepi tatheva piti
uppajji. Tada so "yam va hotu tam va pacchapi janissami"ti vattham sangharitva
satthu padamule thapesi. Tato vamahattham abhujitva dakkhinena hatthena tikkhattum
apphotetva "jitam me, jitam me"ti tayo vare nadi.
     Tasmim ca samaye bandhumaraja dhammasanassa pacchato antosaniyam nisinno
dhammam sunati. Ranno ca nama "jitam me"ti saddo amanapo hoti. So purisam
pesesi "gaccha etam puccha kim vadasi"ti. So tena gantva pucchito "avasesa
hatthiyanadini aruyha asicammadini gahetva parasenam jinanti, na tam acchariyam.
Aham pana pacchato agacchantassa kutagonassa muggarena sisam bhinditva tam pala
pento viya maccheracittam madditva parutavattham dasabalassa adasim, tam me macchariyam
jitan"ti aha. So puriso agantva tam pavattim ranno arocesi. Raja
aha "amhe bhane dasabalassa anurupam na janimha, brahmano jani"ti 5- vatthayugam
pesesi. Tam disva brahmano cintesi "ayam mayham tunhinisinnassa pathamam kinci
adatva satthu gune kathentassa adasi, satthu gune paticca uppannena pana
mayham ko attho"ti tampi vatthayugam dasabalasseva adasi. Rajapi "kim brahmanena
katan"ti pucchitva "tampi tena vatthayugam tathagatasseva dinnan"ti sutva annanipi
dve vatthayugani pesesi, so tanipi adasi. Raja annanipi cattariti evam
@Footnote: 1 Ma. samharitva    2 Si. brahmaniya ca mayhanca    3 Si. tatha
@4 Si. tassa  5 Si.,Ma.janatiti
Yava dvattimsa vatthayugani pesesi. Atha brahmano "idam vaddhetva vaddhetva
gahanam viya hoti"ti attano atthaya ekam, brahmaniya ekanti dve vatthayugani
gahetva timsayugani tathagatasseva adasi. Tato patthaya ca so satthu vissasiko
jato.
     Atha nam raja ekadivatham satasamaye satthu santike dhammam sunantam disva
satasahassagghanakam attana parutarattakambalam datva aha "ito patthaya imam parupitva
dhammam sunahi"ti. So "kim me imina kambalena imasmim putikaye upanitena"ti
cintetva antogandhakutiyam tathagatassa mancassa upari vitanam katva agamasi.
Athekadivasam raja patova viharam gantva antogandhakutiyam satthu santike nisidi.
Tasmim ca samaye chabbanna buddharasmiyo kambale patihannanti, kambalo ativiya
virocati. Raja ullokento sanjanitva aha "amhakam bhante esa kambalo,
amhehi ekasatakabrahmanassa dinno"ti. Tumhehi maharaja brahmano pujito,
brahmanena mayam pujitati. Raja "brahmano yuttam annasi, na mayan"ti
pasiditva yam manussanam upakarabhutam, tam sabbam atthatthakam katva sabbatthakam nama
danam datva purohitatthane thapesi. Sopi "atthatthakam nama catusatthi hoti"ti
catusatthi salakabhattaniupanibandhapetva yavajivam danam datva silam rakkhitva
tato cuto sagge nibbatti.
     Puna tato cuto imasmim kappe konagamanassa ca bhagavato kassapadasabalassa
cati dvinnam buddhanam antare baranasiyam kutumbiyaghare nibbatto. So vuddhamanvaya
gharavasam vasanto ekadivasam aranne janghaviharam carati. Tasmim ca samaye paccekabuddho
naditire civarakammam karonto anuvate appahonte sangharitva 1- thapetum araddho.
So disva "kasma bhante sangharitva thapetha"ti aha. Anuvato nappahotiti.
@Footnote: 1 Si. samharitva
"imina bhante karotha"ti uttarasatakam datva "nibbattanibbattatthane me kenaci
parihani ma hotu"ti patthanam patthapesi.
     Gharepissa bhaginiya saddhim bhariyaya kalaham karontiya paccekabuddho pindaya
pavisi, athassa bhagini paccekabuddhassa pindapatam datva tassa bhariyam sandhaya 1-
"evarupam balam yojanasatena parivajjeyyan"ti patthanam patthapesi. Sa gehangane
thita sutva "imaya dinnabhattam ma esa bhunjatu"ti pattam gahetva pindapatam
chaddetva kalalassa puretva adasi. Itara disva "bale tvam mam tava akkosa
va pahara va, evarupassa pana dve asankheyyani puritaparamissa pattato bhattam
chaddetva kalalam datum na yuttan"ti aha. Athassa bhariyaya patisankhanam uppajji.
Sa "titthatha bhante"ti kalalam chaddetva pattam dhovitva gandhacunnena ubbattetva
panitabhattassa catumadhurassa ca puretva upari asittena padumagabbhavannena sappina
vijjotamanam paccekabuddhassa hatthe thapetva "yatha ayam pindapato obhasajato,
  evam obhasajatam me sariram hotu"ti patthanam patthapesi. Paccekabuddho anumoditva 2-
  akasam pakkhandi.
     Tepi jayampatika yavatayukam kusalam katva sagge nibbattitva puna tato
cavitva upasako kassapasammasambuddhakale baranasiyam asitikotivibhavassa setthino
putto hutva nibbatti, itarapi tadisasseva setthino dhita hutva nibbatti.
Tassa vuddhippattassa tameva setthidhitaram anayimsu. Tassa pubbe anitthavipakassa
papakammassa 3- anubhavena patikulam pavitthamattaya ummarabbhantare sakalasariram
ugghatitavaccakuti viya duggandham jatam. Setthikumaro "kassayam gandho"ti
pucchitva
"setthakannaya"ti sutva "niharatha niharatha"ti abhataniyameneva 4- kulagharam pesesi. Sa
@Footnote: 1 Si.,Ma. sandhaya evamaha     2 Si. anumodanam katva
@3 Si. sayameva katassa, adinnavipakassa tassa kammassa     4 Si. agatayaneneva
Eteneva niharena sattasu thanesu patinivattita. 1-
     Tena ca samayena kassapadasabalo parinibbayi, tassa ghanakottimahi satasahassag-
ghanikahi rattasuvannitthakahi yojanubbedham cetiyam arabhimsu. Tasmim cetiye kariyamane
sa setthidhita cintesi "aham sattasu thanesu patinivattita, kim me jivitena"ti
attano abharanabhandam bhanjapetva suvannitthakam karesi ratanayatam vidatthivitthinnam
caturangulubbedham. Tato haritalamanosilapindam gahetva attha uppalahatke adaya
cetiyakaranatthanam gata. Tasmim ca khane eka itthakapanti parikkhipitva agacchamana
ghatanitthakaya una hoti, setthidhita vaddhakim aha "imam itthakam ettha thapetha"ti.
Amma bhaddake kale agatasi, sayameva thapehiti. Sa aruyha telena haritalamanosilapi
ndam yojetva tena bandhanena itthakam patitthapetva upari atthahi uppalahatthakehi
pujam katva vanditva "nibbattanibbattatthane me kayato candanagandho vayatu,
mukhato uppalagandho"ti patthanam katva cetiyam vanditva padakkhinam katva agamasi.
     Atha tasmimyeva khane yassa setthiputtassa pathamam geham nita, tassa tam arabbha
sati udapadi. Nagarepi nakkhattam sanghuttham hoti. So upatthake aha "tada
idha anita setthidhita atthi, kaham sa"ti. Kulagehe samiti. Anetha nam, nakkhattam
kilissamati. Te gantva tam vanditva thita "kim tata agatattha"ti taya
puttha tam pavattim acikkhimsu. Tata maya abharanabhandena cetiyam pujitam, abharanam
me natthiti. Te gantva setthiputtassa arocesum. Anetha nam, pilandhanam labhissatiti.
Te anayimsu, tassa saha gharapavesanena sakalageham candanagandho ceva niluppalagandho
ca vayi. Setthiputto tam pucchi "pathamam tava sarirato duggandho vayi, idani
pana te sarirato candanagandho mukhato uppalagandho vayati, kim etan"ti. Sa
adito patthaya attana katakammam arocesi. Setthiputto "niyyanikam vata
@Footnote: 1 Si. patinivatti
Buddhasasanan"ti pasiditva yojanikam suvannacetiyam kambalakancukena parikkhipitva tattha
tattha rathacakkappamanehi suvannapadumehi alankari. Tesam dvadasahattha olambaka
honti.
     So tattha yavatayukam thatva sagge nibbattitva tato cuto baranasito
yojanamatte thane annatarasmim amaccakule nibbatti, setthikannapi devalokato
cavitva rajakule jetthadhita hutva nibbatti. Tesu vayappattesu kumarassa vasanagame
nakkhattam sanghuttham. So mataram aha "satakam me amma dehi, nakkhattam kilissami"ti.
Sa dhotavattham niharitva adasi. "amma thulam idan"ti aha. Sa annam niharitva
adasi, tampi patikkhipi. Atha nam mata aha "tata yadise gehe mayam jata,
natthi no ito sukhumatarassa patilabhaya punnan"ti. Tenahi labhanatthanam gacchami
ammati. Putta aham ajjeva tuyham baranasinagare rajjapatilabhampi icchamiti. So
mataram vanditva aha "gacchami amma"ti. Gaccha tatati. Evam kirassa cittam
ahosi "kaham gamissati, idha va ettha va gehe nisidissati"ti. So pana punnaniyamena
nikkhamitva baranasim gantva uyyane mangalasilapatte sasisam parupitva nipajji.
So ca baranasiranno kalankatassa sattamo divaso hoti.
     Amacca ranno sarirakiccam katva rajangane nisiditva mantayimsu "ranno
eka dhitava atthi, putto natthi, arajakam rajjam nassati, 1- ko raja hoti"ti,
"tvam hohi, tvam hohi"ti ahamsu. Purohito aha "bahum oloketum na vattati,
pussaratham 2- vissajjema"ti. Te kumudavanne cattaro sindhave yojetva pancavidham
rajakakudhabhandam setacchattanca rathasmimyeva thapetva ratham vissajjetva pacchato turiyani
pagganhapesum. Ratho pacinadvarena nikkhamitva uyyanabhimukho ahosi. "paricayena
uyyanabhimukho gacchati, nivattema"ti keci ahamsu. Purohito "ma nivattayittha"ti
@Footnote: 1 Ma. nassissati       2 cha.Ma. phussaratham
Sahassagghanikahi rattasuvannitthakahi yojanubbedham cetiyam arabhimsu. Tasmim cetiye
kariyamane sa setthidhita cintesi "aham sattasu thanesu patinivattita, kim me
jivitena"ti attano abharanabhandam bhanjapetva suvannitthakam karesi ratanayatam
vidatthivitthinnam caturangulubbedham. Tato haritalamanosilapindam gahetva attha
uppalahatthake adaya cetiyakaranatthanam gata. Tasmim ca khane eka itthakapanti
parikkhipitva agacchamana ghatanitthakaya una hoti, setthidhita vaddhakim aha
"imam itthakam ettha thapetha "ti. Amma bhaddake kale agatasi, sayameva thapehiti.
Sa aruyha telena haritalamanosilapindam yojetva tena bandhanena itthakam
patitthapetva upari atthahiuppalahatthakehi pujam katva vanditva "nibbatta-
nibbattatthane me kayato candanagandho vayatu, mukhato uppalagandho"ti patthanam katva
cetiyam vanditva padakkhinam katva agamasi.
     Atha tasmimyeva khane yassa setthiputtassa pathamam geham nita, tassa tam arabbha
sati udapadi. Nagarepi nakkhattam sanghuttham hoti. So upatthake aha "tada
idha anita setthidhita atthi, kaham sa"ti. Kulagehe samiti. Anetha nam, nakkhattam
kilissamati. Te gantva tam vanditva thita "kim tata agatattha"ti taya
puttha tam pavattim acikkhimsu. Tata maya abharanabhandena cetiyam pujitam, abharanam
me natthiti. Te gantva setthiputtassa arocesum. Anetha nam, pilandhanam labhissatiti.
Te anayimsu, tassa saha gharapavesanena sakalageham candanagandho ceva niluppalagandho
ca vayi. Setthiputto tam pucchi "pathamam tava sarirato duggandho vayi, idani
pana te sarirato candanagandho mukhato uppalagandho vayati, kim etan"ti. Sa
adito patthaya attana katakammam arocesi. Setthiputto "niyyanikam vata buddha-
sasanan"ti pasiditva yojanikam suvannacetiyam kambalakancukena parikkhipitva tattha
tattha rathacakkappamanehi suvannapadumehi alankari. Tesam dvadasahattha olambaka
honti.
     So tattha yavatayukam thatva sagge nibbattitva tato cuto baranasito
yojanamatte thane annatarasmim amaccakule nibbatti, setthikannapi devalokato
cavitva rajakule jetthadhita hutva nibbatti. Tesu vayappattesu kumarassa vasanagame
nakkhattam sanghuttham. So mataram aha "satakam me amma dehi, nakkhattam kilissami"ti.
Sa dhotavattham niharitva adasi. "amma thulam  idan"ti aha. Sa annam niharitva
adasi, tampi patikkhipi. Atha nam mata aha "tata yadise gehe mayam jata,
natthi no ito sukhumatarassa patilabhaya punnan"ti. Tenahi labhanatthanam gacchami
ammati. Putta aham ajjeva tuyham baranasinagare rajjapatilabhampi icchamiti. So
mataram vanditva aha "gacchami amma"ti. Gaccha tatati. Evam kirassa cittam
ahosi "kaham gamissati, idha va ettha va gehe nisidissati"ti. So pana punnaniyamena
nikkhamitva baranasim gantva uyyane mangalasilapatte sasisam parupitva nipajji.
So ca baranasiranno kalankatassa sattamo divaso hoti.
     Amacca ranno sarirakiccam katva rajangane nisiditva mantayimsu "ranno
eka dhitava atthi, putto natthi, arajakam rajjam nassati, 1- ko raja hoti"ti,
"tvam hohi, tvam hohi"ti ahamsu. Purohito aha "bahum oloketum na vattati,
pussaratham 2- vissajjema"ti. Te kumudavanne cattaro sindhave yojetva pancavidham
rajakakudhabhandam setacchattanca rathasmimyeva thapetva ratham vissajjetva pacchato turiyani
pagganhapesum. Ratho pacinadvarena nikkhamitva uyyanabhimukho ahosi. "paricayena
uyyanabhimukho gacchati, nivattema"ti keci ahamsu. Purohito "ma nivattayittha"ti
aha. Ratho kumaram padakkhinam katva arohanasajjo hutva atthasi, purohito
parupanakannam apanetva padatalani olokento "titthatu ayam dipo, dvisahassadipa-
parivaresu catusu mahadipesu esa rajjam karetum yutto"ti vatva "punapi turiyani
pagganhatha, punapi pagganhatha"ti tikkhattum turiyani pagganhapesi.
@Footnote: 1 Ma. nassissati          2 cha.Ma. phussaratham
     Atha kumaro mukham vivaritva oloketva "kena kammena agatattha"ti gaha.
Deva tumhakam rajjam papunatiti. Raja kahanti. Devattam gato samiti. Kati
divasa atikkantati. Ajja sattamo divasoti. Putto va dhita va natthiti.
Dhita atthi deva, putto natthiti. Karissami rajjanti. Te tavadeva abhisekamandapam
karetva rajadhitaram sabbalankarehi alankaritva uyyanam  anetva kumarassa
abhisekam akamsu. Athassa katabhisekassa satasahassagghanakam vattham upaharimsu. So "kimidam
tata"ti aha. Nivasanavattham devati. Nanu tata thulanti. Manussanam paribhogavatthesu
ito sukhumataram natthi devati. Tumhakam raja evarupam  nivasesiti. Ama devati.
Na manne punnava tumhakam raja, suvannabhingaram aharatha, labhissama vatthanti.
Suvannabhingaram aharimsu. So utthaya hatthe dhovitva mukham vikkhaletva hatthena
udakam adaya puratthimadisayam abbhukkiri, tavadeva ghanapathavim bhinditva attha kappa-
rukkha utthahimsu.  puna udakam gahetva dakkhinayam pacchimayam uttarayanti evam
catusu disasu abbhukkiri, sabbadisasu atthatthakam katva dvattimsa kapparukkha
utthahimsu. So ekam dibbadussam nivasetva ekam parupitva "nandaranno vijite
suttakantika itthiyo ma suttam kantimsuti 1- evam bherim carapetha"ti vatva chattam
ussapetva alankatapatiyatto hatthikkhandhavaragato nagaram pavisitva pasadam aruyha
mahasampattim anubhavi.
     Evam kale gacchante ekadivasam devi ranno mahasampattim disva "aho
tapassi"ti karunnakaram dasseti. "kimidam devi"ti ca puttha "atimahati te deva
sampatti, atite buddhanam saddahitva kalyanam akattha, idani anagatassa paccayam
kusalam na karotha"ti aha. Kassa dassama, silavanto natthiti. "asunno deva
jambudipo arahantehi, tumhe danameva sajjetha, aham arahante lacchami"ti aha.
@Footnote: 1 Si. kantantuti
Raja punadivase pacinadvare danam sajjapesi. Devi patova uposathangani adhitthaya
uparipasade puratthabhimukha urena nipajjitva "sace etissam disayam arahanto
atthi, sveva agantva amhakam bhikkham ganhantu"ti aha. Tassam disayam arahanto
nahesum, tam sakkaram kapanayacakanam 1- adamsu. Punadivase dakkhinadvare danam sajjetva
tatheva akasi, punadivase pacchimadvare. Uttaradvare sajjitadivase pana deviya
tatheva nimantentiya 2- himavante vasantanam padumavatiya puttanam pancasatanam pacceka-
buddhanam jetthako mahapadumapaccekabuddho bhatike amantesi "marisa nandaraja
tumhe nimanteti, adhivasetha tassa"ti te adhivasetva punadivase anotattadahe
mukham dhovitva akasena agantva uttaradvare otarimsu. Manussa disva gantva
"pancasata deva paccekabuddha agata"ti ranno arocesum. Raja saddhim deviya
gantva vanditva pattam gahetva paccekabuddhe pasadamaropetva tatra nesam
danam datva bhattakiccavasane raja samghattherassa, devi samghanavakassa padamule
nipajjitva "ayya paccayehi na kilamissanti mayam punnena na hayissama, 3- amhakam
yavajivamidha nivasaya patinnam detha"ti patinnam karetva uyyane pancapanna-
salasatani pancacankamanasataniti sabbakarena nivasanatthanani sampadetva tattha
vasapesum.
     Evam kale gacchante ranno paccanto kupito. So "aham paccantam vupasametum
gacchami, tvam paccekabuddhesu ma pamajji"ti devim ovaditva gato. Tasmim anagateyeva
paccekabuddhanam ayusankhara khina. Mahapadumapaccekabuddho tiyamarattim jhanakilam
kilitva arunuggamane alambanaphalakam alambitva thitakova anupadisesaya nibbanadhatuya
parinibbayi, etenupayena sesapiti sabbeva parinibbuta. Punadivase devi pacceka-
buddhanam nisidanatthanam haritupalittam karetva pupphani vikiritva dhupam datva 4-
tesam agamanam olokayanti nisinna agamanam apassanti purisam pesesi "gaccha
@Footnote: 1 Si. yacakadinam     2 Ma. nimantite      3 Si. na hayissami
@4 Ma. dhupam vasetva
Tata janahi, kim ayyanam kinci aphasukan"ti. So gantva mahapadumassa pannasalaya
dvaram vivaritva tattha apassanto cankamanam gantva alambanaphalakam nissaya
thitam disva vanditva "kalo bhante"ti aha. Parinibbutasariram kim kathessati, so
"niddayati manne"ti  gantva pitthipade hatthena paramasitva padanam sitalataya
ceva thaddhataya  ca parinibbutabhavam natva dutiyassa santikam agamasi. Evam tatiyassati
sabbesam parinibbutabhavam natva rajakulam gato. "kaham tata paccekabuddha"ti puttho
"parinibbuta devi"ti aha. Devi kandanti rodanti nikkhamitva nagarehi saddhim
tattha gantva sadhukilitam karetva paccekabuddhanam sarirakiccam karetva dhatuyo
gahetva cetiyam patitthapesi.
     Raja paccantam vupasametva agato paccuggamanam agatam devim pucchi "kim
bhadde paccekabuddhesu nappamajji, niroga ayya"ti parinibbuta devati. Raja
cintesi "evarupanampi panditanam maranam uppajjati, amhakam kuto mokkho"ti.
So nagaram agantva uyyanameva pavisitva jetthaputtam pakkosapetva tassa rajjam
niyyadetva 1- sayam samanapabbajjam pabbaji, devipi "imasmim pabbajite aham kim
karissami"ti tattheva uyyane pabbajitva dvepi jhanam bhavetva tato cuta
brahmaloke nibbattimsu.
     Tesu tattheva vasantesu amhakam sattha loke uppajjitva pavattitavaradhammacakko
anupubbena rajagaham pavisi. Satthari tattha pativasante ayam pipphalimanavo 2- magadharatthe
mahatitthabrahmanagame kapilabrahmanassa aggamahesiya kucchimhi nibbatto, ayam
bhadda kapilani maddaratthe sagalanagare kosiyagottabrahmanassa aggamahesiya
kucchismim nibbatta. Tesam anukkamena vaddhamananam pipphalimanavassa visatime, bhaddaya
solasame vasse sampatte matapitaro puttam oloketva "tata tvam vayappatto,
@Footnote: 1 cha.Ma. niyyatetva, Ma. patiyadetva       2 cha.Ma. pippalimanavo
Kulavamso nama patitthapetabbo"ti ativiya nippilayimsu. Manavo aha "mayham sotapathe
evarupam katham ma kathetha. Aham yava tumhe dharatha, tava patijaggissami, tumhakam
accayena 1- nikkhamitva pabbajissami"ti. Te katipaham atikkamitva puna kathayimsu.
Sopi tatheva patikkhipi. Tato patthaya nirantaram kathetiyeva.
     Manavo "mama mataram sannapessami"ti rattasuvannassa nikkhasahassa datva sabbakamehi
santappetva suvannakarehi ekam itthirupam karapetva tassa majjanaghattanadi-
kammapariyosane tam rattavattham nivasapetva vannasampannehi pupphehi
ceva nanaalankarehi ca alankarapetva mataram pakkosapetva aha "amma
evarupam arammanam labhanto gehe vasissami alabhanto na vasissami"ti. Pandita
brahmani cintesi "mayham putto punnava dinnadano katabhiniharo, punnam
karonto na ekakova akasi, addha etena sahakatapunna suvannarupapatibhagava
bhavissati"ti attha brahmane pakkosapetva sabbakamehi santappetva suvannarupakam
ratham aropetva "gacchatha tata, yattha amhakam jatigottabhogehi samane
kule evarupam darikam passatha, imameva suvannarupakam pannakaram katva etha"ti
uyyojesi.
     Te "amhakam nama etam kamman"ti nikkhamitva "kattha gamissama"ti cintetva
"maddarattham nama itthakaro, maddarattham gamissama"ti maddaratthe sagalanagaram agamamsu.
Tattha tam suvannarupakam nhanatitthe thapetva ekamante nisidimsu. Atha bhaddaya dhati
bhaddam nhapetva alankaritva sirigabbhe nisidapetva sayam nhayitum udakatittham
gata tattha tam suvannarupakam disva "kissayam avinita idhagantva thita"ti
pitthipasse paharitva "suvannarupakan"ti natva "ayyadhita me"ti sannam uppadesim,
"ayam pana me ayyadhitaya nivasanapatiggahikayapi asadisa"ti aha. Atha  nam te
@Footnote: 1 Si. pacchato
Manussa parivaretva "evarupa te samidhita"ti pucchimsu. Kim esa, imaya
suvannapatimaya satagunena sahassagunena mayham ayyadhita abhirupatara, dvadasahatthe gabbhe
nisinnaya padipakiccam natthi, sarirobhaseneva tamam vidhamatiti. "tenahi agaccha"ti
tam khujjam gahetva suvannarupakam rathe aropetva kosiyagottassa brahmanassa
gharadvare thatva agamanam nivedayimsu.
     Brahmano patisantharam katva "kuto agatattha"ti pucchi. Magadharatthe maha-
titthagame kapilabrahmanassa gharatoti. Kimkarana agatati. Imina nama
karanenati. Kalyanam tata, samajatigottavibhavo amhakam brahmano, dassami
darikanti pannakaram ganhi. Te kapilabrahmanassa sasanam pahinimsu "laddha darika,
kattabbam karotha "ti. Tam sasanam sutva pipphalimanavassa arocayimsu "laddha kira
darika"ti. Manavo "aham  `na labhissanti'ti 1- cintesim, ime `laddha'ti vadanti,
anatthiko hutva pannam pesessami"ti rahogato pannam likhi "bhadda attano
jatigottabhoganurupam gharavasam labhatu, aham nikkhamitva pabbajissami, ma paccha
vippatisarini ahosi"ti. Bhaddapi "asukassa kira mam datukamo"ti sutva "pannam
pesessami"ti rahogata 2- pannam likhi "ayyaputto attano jatigottabhoganurupam
gharavasam labhatu, aham pabbajissami, ma paccha vippatisari ahosi"ti. Dvepi
pannani antaramagge samagacchimsu. Idam kassa pannanti. Pipphalimanavena bhaddaya
pahitanti. Idam kassati. "bhaddaya pipphalimanavassa pahitan"ti ca vutte te dvepi
vacetva "passatha darakanam kamman"ti phaletva aranne chaddetva 3- annam
tamsamanam pannam likhitva ito etto ca pesesum. Iti kumarassa kumarikaya
ca sadisam pannam lokassadarahitamevati anicchamananamyeva dvinnam samagamo ahosi.
     Tam divasamyeva  4- pipphalimanavo ekam pupphadamam ganthapesi bhaddapi, tani
@Footnote: 1 Si. na labhissanti    2 Ma. gantva    3 Ma. chattetva   4 Si. tam divaseyeva
Sayanamajjhe thapesum bhuttasayamasa ubhopi "sayanam aruhissama"ti manavo dakkhina-
passena sayanam aruhi, bhadda vamapassena abhiruhitva aha "yassa passe pupphani
milayanti, tassa ragacittam uppannanti vijanissama, imam pupphadamam na
alliyitabban"ti. Te pana annamannam sarirasamphassabhayena tiyamarattim niddam
anokkamantava vitinamenti, diva pana hasitamattampi nahosi. Te lokamisena asamsattha
yava matapitaro dharanti, tava kutumbam avicaretva tesu kalankatesu vicarayimsu.
Mahati manavassa sampatti:-  ekadivasam  sariram ubbattetva chaddetabbam suvannacunnam
eva magadhanaliya dvadasanalimattam laddhum vattati. Yantabaddhani satthimahatalakani,
kammanto dvadasayojaniko, anuradhapurapamana cuddasa gama, cuddasa hatthanikani,
cuddasa assanikani, cuddasa rathanikani.
     So ekadivasam alankataassam aruyha mahajanaparivuto kammantam gantva khetta-
kotiyam thito nangalehi bhinnatthanato kakadayo sakune ganduppadadipanake
uddharitva khadante disva "tata ime kim khadanti"ti pucchi. Gunduppade
ayyati. Etehi katam papam kassa hotiti. Tumhakam ayyati. So cintesi "sace
etehi katam papam mayham hoti, kim me karissati sattaasitikotidhanam, kim dvadasa-
yojano kammanto, kim yantabaddhani talakani, kim cuddasa gama, sabbametam
bhaddakapilaniya 1- niyyadetva nikkhamma pabbajissami"ti.
      Bhaddapi kapilani tasmim khane antaravatthumhi tayo tilakumbhe pattharapetva
dhatihiparivuta nisinna kake tilapanake khadamane disva "amma kim ime
khadanti"ti pucchi. Panake ayyeti. Akusalam kassa hotiti. Tumhakam ayyeti.
Sa cintesi "mayham catuhatthavattham nalikodanamattanca laddhum vattati, yadi panetam
ettakena janena 2- katam akusalam mayham hoti, bhavasahassenapi vattato sisam ukkhipitum
@Footnote: 1 cha.Ma. bhaddaya kapilaniya    2 Si. ettakehi janehi
Na sakka, ayyaputte agatamatteyeva sabbam tassa niyyadetva nikkhamma
pabbajissami"ti.
     Manavo agantva nahatva pasadam aruyha maharahe pallanke nisidi, athassa
cakkavattino anucchavikam bhojanam sajjayimsu, dvepi bhunjitva parijane nikkhante
rahogata phasukatthane nisidimsu. Tato manavo bhaddam aha "bhadde imam gharam
agacchanti tvam kittakam dhanam aharasi"ti, pancapannasa sakatasahassani ayyati.
"tam sabbam ya ca imasmim ghare sattaasitikotiyo yantabaddhasatthitalakadibheda ca
sampatti atthi tam sabbanca tuyhamyeva niyyademi"ti. Tumhe pana kaham gacchatha
ayyati. Aham pabbajissamiti. Ayya ahampi tumhakamyeva agamanam olokayamana
nisinna, ahampi pabbajissamiti. Tesam adittapannakuti viya tayo bhava upatthahimsu,
te antarapanato kasayarasapitani vatthani mattikapatte ca aharapetva anna-
mannam kese oropetva "ye loke arahanto, te uddissa amhakam pabbajja"ti
pabbajitva thavikasu patte pakkhipitva amse laggetva pasadato otarimsu. Gehe
dasesu va kammakaresu va na koci sanjani.
     Atha ne brahmanagamato nikkhamma dasagamadvarena gacchante akappakutta-
vasena dasagamavasino sanjanimsu. Te rodanta padesu nipatitva "kim amhe
anathe karotha ayya"ti ahamsu. "mayam  `bhane adittapannasala viya tayo bhava'ti
pabbajimha, sace tumhesu ekekam bhujissam karoma, vassasatampi nappahoti. Tumheva
tumhakam sisam dhovitva bhujissa hutva jivatha"ti vatva tesam rodantanamyeva
pakkamimsu.
     Thero purato gacchanto nivattitva olokento cintesi "ayam bhadda kapilani
sakalajambudipagghanika itthi mayham pacchato agacchati, thanam kho panetam vijjati,
yam kocideva evam cinteyya `ime pabbajitapi vina bhavitum na sakkonti, ananucchavikam
Karonti'ti, koci papena manam padusetva apayapurako bhaveyya, imam pahaya mayham
gantum vattati"ti cittam uppadesi. So purato gacchanto dvedhapatham disva tassa
matthake atthasi. Bhaddapi agantva vanditva atthasi. Atha nam aha "bhadde
tadisim itthim mama pacchato agacchantim disva `ime pabbajitapi vina bhavitum
na sakkonti'ti cintetva amhesu padutthacitto mahajano apayapurako bhaveyya.
Imasmim dvedhapathe tvam ekam ganha, ahamekena gamissami"ti. "ama ayya pabbajitanam
matugamo palibodho, `pabbajitvapi vina na bhavanti'ti amhakam dosam dassessanti,
tumhe ekam maggam ganhatha, vina bhavissama"ti tikkhattum padakkhinam katva catusu
thanesu pancapatitthitena vanditva dasanakhasamodhanasamujjalam anjalim paggayha "sata-
sahassakappaparimane addhane kato mittasanthavo ajja bhijjati"ti vatva "tumhe
dakkhinajatika nama, tumhakam dakkhinamaggo vattati, mayam matugama nama vama-
jatika, amhakam vamamaggo vattati"tivanditva maggam patipanna. Tesam dvedhabhuta-
kale ayam mahapathavi "aham cakkavalasinerupabbate dharetum sakkontipi tumhakam
gune dharetum na sakkomi"ti vadanti viya viravamana kampi, akase asanisaddo
viya pavatti, cakkavalasinerupabbato unnadi.
     Sammasambuddho veluvanamahavihare gandhakutiyam nisinno pathavikampanasaddam sutva
"kissa nu kho pathavi kampati"ti avajjento "pipphalimanavo ca bhadda ca kapilani
mam uddissa appameyyam sampattim pahaya pabbajita, tesam viyogatthane ubhinnam
gunabalena ayam pathavikampo jato, mayapi etesam sangaham katum vattati"ti gandhakutito
nikkhamma sayameva pattacivaramadaya asitimahatheresu kancipi 1- anamantetva tigavutam
maggam paccuggamanam katva rajagahassa ca nalandaya ca antare bahuputtakanigrodharukkha-
mule pallankam abhujitva nisidi. Nisidanto pana annatarapamsukuliko viya anisiditva
buddhavesam gahetva asitihatthaghanabuddharasmiyo vissajjento nisidi. Iti tasmim khane
@Footnote: 1 Ma. kinci
Pannacchattasakatacakkakutagaradippamana buddharasmiyo ito cito ca vippharantiyo
vidhavantiyo candasahassasuriyasahassauggamanakalo viya kurumana tam vanantam ekobhasam
akamsu. Dvattimsamahapurisalakkhanasiriya samujjalataraganena viya gaganam,
supupphitakamalakuvalayena viya salilam, vanantam virocittha 1- nigrodharukkhassa nama khandho
seto hoti, pattani nilani, pakkani rattani. Tasmim pana divase satasakho nigrodho
suvannavannova ahosi.
     Mahakassapatthero "ayam amhakam sattha bhavissati, imam aham uddissa pabbajito"ti
ditthatthanato patthaya onatonatova gantva tisu thanesu vanditva "sattha
me bhante bhagava, savakohamasmi, sattha me bhante bhagava, savakohamasmi"ti 2-
aha. Atha nam bhagava aha "kassapa sace tvam imam nipaccakaram mahapathaviya kareyyasi,
sapi dharetum na sakkuneyya. Tathagatassa evam gunamahantatam janata taya kato
nipaccakaro mayham lomampi caletum na sakkoti. Nisida kassapa, dayajjam te dassami"ti.
Athassa bhagava tihi ovadehi upasampadamadasi. Datva bahuputtanigrodhamulato
nikkhamitva theram pacchasamanam katva maggam patipajji. Satthu sariram dvattimsamaha-
purisalakkhanavicittam, mahakassapassa sariram sattamahapurisalakkhanapatimanditam, so kancana-
mahanavaya pacchabaddho viya satthu padanupadikam anugacchi. Sattha thokam  maggam gantva
magga okkamma annatarasmim rukkhamule nisajjakaram dassesi. Thero "nisiditu-
kamo sattha"ti natva attano parupitapatapilotikasanghatim catuggunam katva
pannapesi.
     Sattha tattha nisiditva hatthena civaram parimajjanto "muduka kho tyayam
kassapa patapilotikanam sanghati"ti 3- aha. Thero "sattha mama sanghatiya mudubhavam
katheti,  parupitukamo bhavissati"ti natva "parupatu bhante bhagava sanghatin"ti
@Footnote: 1 Ma. salavanantaram virocitva      2 sam. nidana. 16/154/210 civarasutta
@3 sam.nidana. 16/154/211 civarasutta
Aha. Tvam kim parupissasi kassapati. Tumhakam nivasanam labhanto parupissami
bhanteti. "kim pana tvam kassapa imam paribhogajinnam pamsukulam dharetum sakkhissasi,
maya hi imassa pamsukulassa gahitadivase udakapariyantam katva mahapathavi kampi,
imam buddhanam paribhogajinnacivaram nama na sakka parittagunena dharetum, patibalenevidam
patipattipuranasamatthena jatipamsukulikena dharetum vattati"ti vatva therena saddhim civaram
parivattesi.
     Evam pana civaraparivattanam katva therassa parutacivaram bhagava parupi, satthu
civaram thero. Tasmim samaye acetanapi ayam mahapathavi "dukkaram bhante akattha, attana
parutacivaram savakassa dinnapubbo nama natthi, aham tumhakam gunam dharetum na
sakkomi"ti vadanti viya udakapariyantam katva kampi. Theropi "laddham dani maya
buddhanam paribhogacivaram, kim me idani uttarim kattabbam atthi"ti unnatim akatva
buddhanam santikeyeva terasa dhutagune samadaya sattadivasamattam puthujjano ahosi,
atthame divase saha patisambhidahi arahattam papuni. Tena vuttam apadane 1-:-
         "padumuttarassa bhagavato       lokajetthassa tadino
          nibbute lokanathasmim       pujam kubbanti satthuno.
          Udaggacitta janata        amoditappamodita
          tesu samvegajatesu        piti me udapajjatha.
          Natimitte samanetva     idam vacanamabravim
          parinibbuto mahaviro       handa pujam karomase.
          Sadhuti te patissutva      bhiyyo hasam janimsu me
          buddhasmim lokanathasmim       kahama punnasancayam.
          Agghiyam sukatam katva        satahatthasamuggatam
          diyaddhahatthapatthatam 2-       vimanam nabhamuggatam.
@Footnote: 1 khu.apa. 32/398/48 mahakassapattherapadana      2 pali. diyaddham hatthasatampi
          Katvana hammiyam tattha       talapantihi cittitam
          sakam cittam pasadetva      cetiyam pujayuttamam.
          Aggikkhandhova jalito       salarajava 1- phullito
          indalatthiva akase       obhaseti catuddisa.
          Tattha cittam pasadetva     katvana kusalam bahum
          pubbakammam saritvana        tidasam upapajjaham.
          Sahassayuttam hayavahim        dibbayanamadhitthito
          ubbiddham bhavanam mayham        sattabhummam 2- samuggatam.
          Kutagarasahassani         sabbasonnamaya ahum
          jalanti sakatejena         disa sabba pabhasayam.
          Santi annepi niyyuha      lohitangamaya tada
          tepi jotanti abhaya      samanta caturo disa.
          Punnakammabhinibbatta       kutagara sunimmita
          manimayapi jotanti         disa dasa samantato.
          Tesam ujjotamananam       obhaso vipulo ahu
          sabbe deve abhibhomi      punnakammassidam phalam.
          Satthikappasahassamhi         ubbiddho nama khattiyo
          caturanto vijitavi        pathavim avasim aham.
          Tatheva bhaddake kappe      timsakkhattum ahosaham
          sakakammabhiraddhomhi        cakkavatti mahabbalo.
          Sattaratanasampanno         catudipamhi issaro
          tatthapi bhavanam mayham        indalatthiva uggatam.
          Ayamato catubbisam        vittharena ca dvadasa
          rammakam 3- nama nagaram      dalhapakaratoranam.
@Footnote: 1 cha.Ma. kimsuko iva       2 cha.Ma. sattabhumam  3 cha.Ma.rammanam
          Ayamato pancasatam        vittharena tadaddhakam
          akinnam janakayehi        tidasanam puram viya.
          Yatha sucighare suci         pakkhitta pannavisati
          annamannam paghattenti       akinnam hoti lankatam. 1-
          Evampi nagaram mayham        hatthissarathasankulam
          manussehi tadakinnam 2-     rammakam nagaruttamam.
          Tattha bhutva pivitva ca     puna devattanam gato
          bhave pacchimake mayham       ahosi kulasampada.
          Brahmannakulasambhuto        maharatanasancayo
          asitikotiyo hitva        hirannassa pabbajim.
          Patisambhida catasso .pe.   katam buddhassa sasanan"ti.
     Atha nam sattha "kassapo bhikkhave candupamo kulani upasankamati apakasseva
kayam apakassa cittam niccanavako kulesu appagabbho"ti evamadina 3- pasamsitva apara-
bhage ariyaganamajjhe nisinno "etadaggam bhikkhave mama savakanam bhikkhunam dhutavadanam
yadidam mahakassapo"ti 4- dhutangadharanam aggatthane thapesi. So vivekabhiratikittanamukhena
bhikkhunam ovadam dento attano patipattim pakasento:-
              [1054] "na ganena purakkhato care
                     vimano hoti samadhi dullabho
                     nanajanasangaho dukho
                     iti disvana ganam na rocaye.
@Footnote: 1 pali. akinna hoti satata   2 cha.Ma. sadakinnam
@3 sam.nidana. 16/146/190 canidupamasutta
@4 an.ekaka. 20/191/23 etadaggavagga: pathamavagga
              [1055] Na kulani upabbaje muni
                     vimano hoti samadhi dullabho
                     so ussukko rasanugiddho
                     attham rincati yo sukhavaho.
              [1056] Pankoti hi nam avedayum
                     yayam vandanapujana kulesu
                     sukhumam sallam duraccayam 1-
                     sakkaro kapurisena dujjaho.
      [1057] Senasanamha oruyha       nagaram pindaya pavisim
             bhunjantam purisam kutthim         sakkaccantam upatthahim.
      [1058] So me pakkena hatthena     alopam upanamayi
             alopam pakkhipantassa        anguli cettha chijjati. 2-
      [1059] Kuddamulanca 3- nissaya      alopam tam abhunjisam
             bhunjamane ca 4- bhutte va  jeguccham me na vijjati.
      [1060] Uttitthapindo aharo      putimuttanca osatham
             senasanam rukkhamulam          pamsukulanca civaram
             yassete abhisambhutva       sa ve catuddiso naro.
      [1061] Yattha eke vihannanti       aruhanta siluccayam
             tattha buddhassa dayado      sampajano patissato
             iddhibalenupatthaddho         kassapo abhiruhati.
      [1062] Pindapatapatikkanto         selamaruyha kassapo
             jhayati anupadano         pahinabhayabheravo.
      [1063] Pindapatapatikkanto         selamaruyha kassapo
             jhayati anupadano         dayhamanesu nibbuto.
@Footnote: 1 cha.Ma. durubbaham    2 cha.Ma. chijjatha    3 cha.Ma. kuttamulanca      4 cha.Ma. va
      [1064] Pindapatapatikkanto         selamaruyha kassapo
             jhayati anupadano         katakicco anasavo.
      [1065] Karerimalavitata          bhumibhaga manorama
             kunjarabhiruda ramma        te sela ramayanti mam.
      [1066] Nilabbhavanna rucira         varisita sucindhara
             indagopakasanchanna         te sela ramayanti mam.
      [1067] Nilabbhakutasadisa            kutagaravarupama
             varanabhiruda ramma        te sela ramayanti mam.
      [1068] Abhivuttha rammatala         naga isibhi sevita
             abbhunnadita sikhibhi          te sela ramayanti mam.
      [1069] Alam jhayitukamassa          pahitattassa me sato
             alam me atthakamassa        pahitattassa bhikkhuno.
      [1070] Alam me phasukamassa        pahitattassa bhikkhuno
             alam me yogakamassa        pahitattassa tadino.
      [1071] Umapupphena samana        gaganavabbhachadita
             nanadijaganakinna         te sela ramayanti mam.
      [1072] Anakinna gahatthehi        migasanghanisevita
             nanadijaganakinna        te sela ramayanti mam.
      [1073] Acchodika puthusila        gonangulamigayuta
             ambusevalasanchanna       te sela ramayanti mam.
      [1074] Na pancangikena turiyena     rati me hoti tadisi
             yatha ekaggacittassa       samma dhammam vipassato.
              [1075] Kammam bahukam na karaye
                     parivajjeyya janam na uyyame
                     Ussukko so rasanugiddho
                     attham rincati yo sukhavaho.
              [1076] Kammam bahukam na karaye
                     parivajjeyya anattaneyyametam
                     kicchati kayo kilamati
                     dukkhito so samatham na vindati.
              [1077] Otthappahatamattena         attanampi na passati
                     patthaddhagivo carati          aham seyyoti mannati.
              [1078] Aseyyo seyyasamanam       balo mannati attanam
                     na tam vinnu pasamsanti         patthaddhamanasam naram.
              [1079] Yo ca seyyohamasmiti       naham seyyoti va pana
                     hinoham sadiso 1- vati      vidhasu na vikampati.
              [1080] Pannavantam tatha tadim        silesu susamahitam
                     cetosamathamanuyuttam          tance vinnu pasamsare.
              [1081] Yassa sabrahmacarisu         garavo nupalabbhati
                     araka hoti saddhamma      nabhato puthavi yatha.
              [1082] Yesanca hiri ottappam       sada samma upatthitam
                     virulhabrahmacariya te       tesam khina punabbhava.
              [1083] Uddhato capalo bhikkhu        pamsukulena paruto
                     kapiva sihacammena           na so tenupasobhati.
              [1084] Anuddhato acapalo          nipako samvutindriyo
                     sobhati pamsukulena           sihova girigabbhare.
              [1085] Ete sambahula deva      iddhimanto yasassino
                     dasadevasahassani           sabbe te brahmakayika.
@Footnote: 1 cha.Ma. hino tamsadiso
              [1086] Dhammasenapatim dhiram 1-       mahajhayim samahitam
                     sariputtam namassanta        titthanti panjalikata.
              [1087] Namo te purisajanna        namo te purisuttama
                     yassa te nabhijanama       yampi nissaya jhayati.
              [1088] Accheram vata buddhanam        gambhiro gocaro sako
                     ye mayam nabhijanama        valavedhisamagata.
              [1089] Tam tatha devakayehi        pujitam pujanaraham
                     sariputtam tada disva       kappinassa sitam ahu.
              [1090] Yavata buddhakhettamhi       thapayitva mahamunim
                     dhutagune visitthoham          sadiso me na vijjati.
              [1091] Paricinno maya sattha       katam buddhassa sasanam
                     ohito garuko bharo       natthi dani punabbhavo. 2-
              [1092] Na civare na sayane         bhojane nupalippati 3-
                     gotamo anappameyyo       mulalapuppham vimalamva
                     ambuna nekkhammaninno       tibhavabhinissato.
              [1093] Satipatthanagivo so         saddhahattho mahamuni
                     pannasiso mahanani        sada carati nibbuto"ti
ima gatha abhasi. Tattha adito tisso gatha ganesu kulesu ca samsatthe
bhikkhu disva tesam ovadadanavasena vutta.
     Tattha na ganena purakkhato careti bhikkhuganehi purakkhato parivarito hutva
na careyya na vihareyya. Kasma? vimano hoti samadhi dullabho ganam pariharantassa
dukkhuppattiya byakulamanataya uddesena ovadena anusasaniya anuggaham karonto
yathanusittham appatipattiya ca vimano vikaribhutacitto hoti, tato samsaggena ekaggatam
@Footnote: 1 cha.Ma. viram    2 pali. bhavanetati samuhata   3 cha.Ma. nupalimpati
Alabhantassa samadhi dullabho hoti. Tatharupassa hi upacarasamadhimattampi na ijjhati,
pageva itaro. Nanajanasangahoti nanajjhasayassa nanarucikassa janassa peyyakhajjadina
sangaho. Dukhoti kiccho kasiro. Iti disvanati evam ganasangahe bahuvidham adinavam
disva nanacakkhuna oloketva. Ganam ganavasam na rocaye na roceyya na iccheyya.
     Na kulani upabbaje muniti imasmim sasane pabbajito khattiyadikulupako
hutva na upagaccheyya. Kimkarana? vimano hoti samadhi dullabho. So ussukko
kulupasankamane ussukkam apanno kulesu laddhabbesu madhuradirasesu anugiddho gedham
apanno tattha uppannesu kiccakaraniyesu attanava yogam apajjanto. Attham
rincati yo sukhavahoti yo attano maggaphalanibbanasukhavaho tam silavisuddhi-
adisankhatam attham rincati jahati, nanuyunjatiti attho.
     Tatiyagatha hettha vutta eva.
     Senasanamha oruyhatiadika catasso gatha paccayesu attano santosa-
dassanamukhena "bhikkhuna nama evam patipajjitabban"ti bhikkhunam ovadadanavasena
vutta. Tattha senasanamha oruyhati pabbatasenasanatta vuttam. Sakkaccantam
upatthahinti tam kutthipurisam alarasampattim papetukamataya bhikkhaya atthiko hutva
panitabhikkhadayakam kulam mahicchapuggalo viya adarena upagantva atthasim.
     Pakkenati atthigatakuttharogataya upakkena kuthitena. Anguli cettha chijjatiti
ettha patte tassa tassa anguli chijjitva aharena saddhim patatiti attho.
     Kuddamulam nissayati tassa purisassa pasadajananattham tadise gharabhittisamipe
nisiditva alopam tam abhunjisam paribhunjim. Ayam pana therassa patipatti sikkhapade
apannatteti datthabbam. Patikkule ca appatikkule iva appatikkulasannitaya
ariyiddhiya
Ukkamsagatatta therassa tam ajjhoharantassa jiguccha na uppajji, puthujjanassa pana
tadisam bhunjantassa antani nikkhameyyum. Tenaha "bhunjamane ca bhutte va,
jeguccham me na vijjatiti.
     Uttitthapindoti uttitthitva paresam gharadvare thatva gahetabbapindo, jangha-
balam nissaya anugharam gantva laddhabbamissakabhikkhati attho. Putimuttanti gomutta-
paribhavitaharitakadi ca. Yassete abhisambhutvati yo bhikkhu ete uttitthapindadayo
cattaro paccaye antimantena abhiramitva paribhunjati. Sa ve catuddiso naroti
so puggalo ekamsena catuddiso puratthimadicatudisayogyo, katthaci appatigho yaya
kayaci disaya viharitum sakkotiti attho.
     Atha thero attano mahallakakale manussehi "katham bhante tumhe evarupaya
jaraya vattamanaya dine dine pabbatam abhiruhatha"ti vutte "yattha eke"tiadika
catasso gatha abhasi. Tattha yatthati  yasmim pacchimavaye. Eketi ekacce. Vihannantiti
sarirakilamathena cittena vighatam apajjanti. Siluccayanti  pabbatam. Tatthati tasmim
jarajinnakalepi. Sampajano patissatoti imina cittakhedabhavam dasseti, iddhi-
balenupatthaddhoti imina sarirakhedabhavam.
     Bhayahetunam kilesanam samucchinnatta pahinabhayabheravo.
     Dayhamanesuti ragaggiadihi ekadasahi aggihi sattesu dayhamanesu. Sankilesa-
parilahabhavena nibbuto sitibhuto.
     Puna manussehi "kim bhante jinnakalepi arannapabbateyeva viharatha, nanu
ime veluvanadayo vihara manorama"ti vutte arannapabbata eva mayham manoramati
dassento "karerimalavitata"tiadika dvadasa gatha abhasi. Tattha karerimalavitatati
Varunarukkhapantihi samagata. "kalavannapupphehi otthata"tipi vadanti. Kunjara-
bhirudati  patighosadigunibhutehi hatthinam gocaresinam 1- gajjitehi abhitthanita.
     Abhivutthati mahameghena abhippavuttha. 2- Rammatalati teneva rajojallapanneyyadinam
apagamena ramaniyatala. Nagati desantaram agamanato "naga"ti selamayataya "sela"ti
ca laddhanama pabbata. Abbhunnadita sikhibhiti madhurassarena unnadita.
     Alanti yuttam samattham va. Jhayitukamassa atthakamassatiadisupi imina nayena
yojetabbam. Bhikkhunoti bhinnakilesabhikkhuno, meti sambandho.
     Umapupphena samanati mecakanibhataya umakusumasadisa. Gaganavabbhachaditati tato
eva saradassa gaganaabbha viya 3- kalameghasanchadita, nilavannati attho.
     Anakinnati asankinna asambadha. Pancangikenati atatadihi pancahi
angehi yuttena turiyena parivariyamanassa tadisipi na hoti, yatha yadisi ekagga-
cittassa samahitacittassa sammadeva ruparupadhammam aniccadivasena vipassantassa rati
hoti. Tenaha bhagava:-
            "yato yato sammati         khandhanam udayabbayam
             labhati pi tipamojjam        amatam tam vijanatan"ti 4-.
     Kammam bahukantiadina dve gatha kammaramanam 5- paccayagiddhanam bhikkhunam
ovadadanavasena vutta. Tattha kammam bahukam na karayeti kammaramo hutva
bahum nama kammam na karaye na adhitthahe, khandaphullapatisankharanam pana satthara
anunnatameva. Parivajjeyya jananti akalyanamittabhutam janam vajjeyya. Na uyyameti
paccayuppadanaganabandhadivasena vayamam na kareyya.
@Footnote: 1 Ma. gocaranam    2 Si. atippavuttha        3 Si. saradasamaye gaganam abbham viya
@4 khu.dhamMa. 25/374/82 sambahulabhikkhuvatthu        5 Si. kammam karamananam
     Anattaneyyametanti etam navakammadhitthanadikam attano atthavaham na hotiti
attho. Tattha karanamaha "kicchati kayo kilamati"ti. Navakammadipasutassa hi taham
taham vicarato kayasukhadialabhena kicchappatto hoti kilamati khedam apajjati, tena
ca kayakilamathena dukkhito. Vatthuvisadaattaneyyakiriyadinam 1- abhavena so puggalo samatham
na vindati cittasamadanam na labhatiti.
     Otthappahatamattenatiadina dve gatha sutaparamassa panditamanino garaha-
vasena, tato para dve panditassa pasamsavasena vutta. Tattha otthappahatamattenati
sajjhayasisena otthaparivattanamattena, buddhavacanam sajjhayakaranamattenati attho.
Attanampi na passatiti anatthannutaya attano paccakkhabhutampi attham na janati,
yathavato attano pamanam na paricchindatiti attho. Patthaddhagivo caratiti "aham
bahussuto, satima, pannava, na maya sadiso anno atthi"ti manatthaddho hutva
garutthaniyanampi apacitim adassento ayosalakam gilitva thito viya thaddhagivo carati.
Aham seyyoti mannatiti ahameva seyyo uttamoti mannati.
     Aseyyo seyyasamanam, balo mannati attananti ayam aseyyo hino samano
annena seyyena uttamena samanam sadisam katva attanam balo mandabuddhi bala-
bhaveneva mannatiti. Na tam vinnu pasamsantiti tam tadisam balam paggahitacittataya
patthaddhamanasam thambhitattam naram vinnu pandita na pasamsanti, annadatthu garahantiyeva.
     Seyyohamasmiti yo pana pandito puggalo "seyyohamasmi"ti va hinasadisamana-
vasena "naham seyyo"ti va kancipi manam ajappento vidhasu navasu mana-
kotthasesu kassacipi vasena na vikampati.
     Pannavantanti aggaphalapannavasena pannavantam itthadisu tadibhavappattiya
@Footnote: 1 Ma......anattaneyYu.....
Tadim, asekkhaphalasisesu sutthu patitthitatta silesu susamahitam, arahattaphalasamapatti-
samapajjanena cetosamathamanuyuttanti tadisam sabbaso pahinamanam khinasavam vinnu
buddhadayo pandita pasamsare vannenti thomentiti attho.
     Puna annataram dubbacam bhikkhum disva dovacassataya adinavam sovacassataya
anisamsanca pakasento "yassa sabrahmacarisu"tiadika dve gatha abhasi. Ta
vuttattha eva.
     Puna uddhatam unnalam ekam disva uddhatadibhave dosam anuddhatadibhave
ca gunam vibhavento "uddhato capalo bhikkhu"tiadika dve gatha abhasi. Tattha
kapiva sihacammenati sihacammena paruto makkato viya so uddhatadidosasamyutto
bhikkhu tena pamsukulena ariyaddhajena na upasobhati ariyagunanam abhavato.
     Yo pana upasobhati, tam dassetum "anuddhato"tiadi vuttam.
     Ete sambahulatiadika panca gatha ayasmantam sariputtam namassante
brahmakayike deve disva ayasmato kappinassa sitapatukammanimittam vutta. Tattha
eteti tesam paccakkhataya vuttam. Sambahulati bahubhavato, tam pana bahubhavam "dasa-
devasahassani"ti paricchinditva aha. Devati upapattideva. Tam tesam devabhavam
annehi visesetva dassento "sabbe te brahmakayika"ti aha. Yasma te
attano upapattiddhiya mahatiya deviddhiya samannagata parivarasampanna ca, tasma
aha "iddhimanto yasassino"ti.
     "ko nu senapati bhoto"ti pucchaya vissajjanavasena "maya pavattitam dhammacakkam
anuttaram sariputto anuvatteti"ti 1- vadantena bhagavata ayasmato sariputtattherassa
dhammasenapatibhavo anunnatoti aha "dhammasenapatim dhiram mahajhayim samahitam
@Footnote: 1 Ma.Ma. 13/399/383 selasutta (thokam visadisam)
Sariputtan"ti. Tattha dhiranti kilesamaradinam nimmathanena viriyavantam mahavikkantam.
1- Mahajhayinti dibbaviharadinam ukkamsagamanena mahantam jhayim. Tato eva sabbaso
vikkhepaviddhamsanavasena samahitam. Namassantati sirasi anjalim paggayha namassamana
titthanti.
     Yampi nissayati yam nu kho arammanam nissaya arabbha jhayatiti nabhijanamati
puthujjanabhavena brahmano evam ahamsu.
     Accheram vatati acchariyam vata. Buddhananti catusaccabuddhanam. Gambhiro gocaro
sakoti paramagambhiro atiduddaso duranubodho puthujjanehi asadharano avisayo. Idani
tassa gambhirabhave karanam dassetum "ye mayan"tiadi vuttam. Tattha valavedhisamagatati
ye mayam valavedhidhanuggahasadisa atisukhumampi visayam pativijjhitum samattha agata upa-
parikkhanta nabhijanama, gambhiro vata buddhanam visayoti attho. Tam tatha deva-
kayehiti tam tatharupam sariputtam sadevakassa lokassa pujanaraham tehi brahmakayikehi
tada tatha pujitam disva ayasmato mahakappinassa sitam ahosi. Imesam lokasammatanam
brahmunampi avisayo, yattha savakanam visayoti.
     Yavata buddhakhettamhiti gatha therena attanam arabbha sihanadam nadantena
bhavita. Tattha buddhakhettamhiti anakhettam sandhaya vadati. Thapayitva mahamuninti
sammasambuddham thapetva. Buddha hi bhagavanto dhutagunehipi sabbasattehi paramukkamsagata
eva, kevalam pana mahakarunasancoditamanasa sattanam tadisam mahantam upakaram oloketva
gamantasenasanavasadim anuvattantiti tam tam dhutadhammavirodhi hoti. Dhutaguneti
kilesanam dhutena gunena arannakadibhavena apekkhitagune. Karanatthe va etam
bhummavacanam. Sadiso me na vijjati, kuto pana uttarinti 2- adhippayo. Tatha hesa
thero tattha aggatthane thapito.
@Footnote: 1 Si. mahavikkamam      2 cha.Ma. uttariti
     Na civareti gathaya "thapayitva mahamunin"ti vuttamevattham pakatataram karoti,
civaradisu tanhaya anupalepo dhutangaphalam. Tattha na civare sampatte tanhalepenati
yojana. Sayaneti senasane. Gotamoti bhagavantam gottena kitteti. Anappameyyoti
pamarakarakilesabhavato aparimanagunataya ca anappameyyo. Mulalapuppham vimalamva
ambunati yatha nimmalam virajam nalinam 1- udakena na lippati, evam gotamo bhagava
tanhalepadina na lippatiti attho. Nekkhammaninno abhinikkhammaninno tato eva
tibhavabhinissato bhavattayato vinissato visamyutto.
     Yesam satipatthanagivadinam bhavanaparipuriya yattha katthaci anupalitto nekkhamma-
ninnova ahosi, te angabhute dassento "satipatthanagivo"ti osanagathamaha.
Tattha gunarasito uttamangabhutaya pannaya adhitthanabhavato satipatthanam giva
etassati satipatthanagivo, anavajjadhammanam adane saddha hattho etassati
saddhahattho. Gunasarirassa uttamangabhavato panna sisam etassati pannasiso.
Mahasamudagamanataya mahavisayataya mahanubhavataya mahabalataya ca mahantam
sabbannutasankhatam nanam etassa atthiti mahanani. Sada sabbakalam nibbuto
sitibhuto carati. "susamahito .pe. Nago"ti 2- suttapadancettha nidassetabbam. Yam
panettha atthato avibhattam, tam hettha vuttanayameva.
                  Mahakassapattheragathavannana nitthita.
                  Paramatthadipaniya theragathasamvannanaya
                  cattalisanipatassa atthavannana nitthita.
                       -------------------
@Footnote: 1 Si. yatha niluppalam virajam     2 an. chakka. 22/314/387 nagasutta (sya)



             The Pali Atthakatha in Roman Book 33 page 473-505. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=33&A=10928&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=33&A=10928&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=398              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=8215              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=8305              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=8305              Contents of The Tipitaka Volume 26 http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]