![]() |
| บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
362. 2. Lakuṇṭakabhaddiyattheragāthāvaṇṇanā 1-
pare ambāṭakārāmetiādikā āyasmato lakuṇṭakabhaddiyattherassa gāthā. Kā
uppatti?
ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare mahābhoge kule nibbattitvā
vayappatto satthu santike dhammaṃ suṇanto nisinno tasmiṃ khaṇe satthāraṃ ekaṃ
bhikkhuṃ mañjussarānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā sayampi taṃ ṭhānaṃ patthento
buddhappamukhassa bhikkhusaṃghassa mahādānaṃ datvā "aho vatāhampi anāgate ayaṃ bhikkhu
viya ekassa buddhassa sāsane mañjussarānaṃ aggo bhaveyyan"ti paṇidhānaṃ akāsi.
Bhagavā ca tassa anantarāyataṃ disvā byākaritvā pakkāmi.
So tattha yāvajīvaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto phussassa bhagavato
kāle cittapattakokilo hutvā rājuyyānato madhuraṃ ambaphalaṃ tuṇḍenādāya gacchanto
satthāraṃ disvā pasannamānaso "dassāmī"ti cittaṃ uppādesi. Satthā tassa cittaṃ
ñatvā pattaṃ gahetvā nisīdi. Kokilo dasabalassa patte ambapakkaṃ patiṭṭhāpesi.
Satthā taṃ paribhuñji. So kokilo pasannamānaso teneva pītisukhena sattāhaṃ vītināmesi,
tena ca puññakammena mañjussaro ahosi. Kassapasammāsambuddhakāle pana cetiye
āraddhe kiṃ pamāṇaṃ karoma. Sattayojanappamāṇaṃ. Atimahantametaṃ. Chayojanappamāṇaṃ.
Etampi atimahantaṃ. Pañcayojanaṃ catuyojanaṃ tiyojanaṃ dviyojananti vutte ayaṃ tadā
jeṭṭhavaḍḍhakī hutvā "etha bho anāgate sukhapaṭijaggiyaṃ kātuṃ vaṭṭatī"ti vatvā
rajjuyā parikkhipanto gāvutamatthake ṭhatvā "ekekaṃ mukhaṃ gāvutaṃ gāvutaṃ hotu,
cetiyaṃ ekayojanāvaṭṭaṃ yojanubbedhaṃ 2- bhavissatī"ti āha. Te tassa vacane aṭṭhaṃsu.
Iti appamāṇassa buddhassa pamāṇaṃ akāsīti. Tena pana kammena nibbattanibbattaṭ-
ṭhāne aññehi nīcatarappamāṇo hoti.
@Footnote: 1 cha.Ma. lakuṇḍakabhaddiyatthera.... 2 Sī. hoti cetiyaṃ evaṃ tiyojanaṃ catuyojanaṃ
So amhākaṃ satthu kāle sāvatthiyaṃ mahābhogakule nibbatti, bhaddiyotissa
nāmaṃ ahosi. Atirassatāya pana lakuṇṭakabhaddiyoti paññāyittha. So satthu santike
dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā bahussuto dhammakathiko hutvā madhurena sarena
paresaṃ dhammaṃ kathesi. Athekasmiṃ ussavadivase ekena brāhmaṇena saddhiṃ rathena
gacchantī aññatarā gaṇikā theraṃ disvā dantavidaṃsakaṃ 1- hasi. Thero tassā dantaṭṭhike
nimittaṃ gahetvā jhānaṃ uppādetvā taṃ pādakaṃ katvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā
anāgāmī ahosi, so abhiṇhaṃ kāyagatāya satiyā viharanto ekadivasaṃ āyasmatā
dhammasenāpatinā ovadiyamāno arahatte patiṭṭhahi. Tena vuttaṃ apadāne 2-:-
"padumuttaro nāma jino sabbadhammāna pāragū 3-
ito satasahassamhi loke 4- uppajji nāyako.
Tadāhaṃ haṃsavatiyaṃ seṭṭhiputto mahaddhano
jaṅghāvihāraṃ vicaraṃ saṃghārāmaṃ agacchahaṃ.
Tadā so lokapajjoto dhammaṃ desesi nāyako
madhurassarānaṃ 5- pavaraṃ sāvakaṃ abhikittayi.
Taṃ sutvā mudito hutvā kāraṃ katvā mahesino
vanditvā satthuno pāde taṃ ṭhānamabhipatthayiṃ.
Tadā buddho viyākāsi saṃghamajjhe vināyako
anāgatamhi addhāne lacchase taṃ manorathaṃ.
Satasahassito kappe okkākakulasambhavo
gotamo nāma gottena 6- satthā loke bhavissati.
Tassa dhammesu dāyādo oraso dhammanimmito
bhaddiyo nāma nāmena hessati satthu sāvako.
@Footnote: 1 Ma. dantavivaraṇaṃ 2 khu.apa. 33/131/219 (syā) 3 cha.Ma. sabbadhammesu cakkhumā
@4 cha.Ma. kappe 5 cha.Ma. mañjussarānaṃ 6 ka. nāmena
Tena kammena sukatena cetanāpaṇidhīhi ca
jahitvā mānusaṃ dehaṃ tāvatiṃsamagacchahaṃ.
Dvenavute ito kappe phusso uppajji nāyako
durāsado duppasaho sabbalokuttamo jino.
Caraṇena ca sampanno brahā uju patāpavā
hitesī sabbasattānaṃ bahuṃ mocesi bandhanā.
Nandārāmavane tassa ahosiṃ phussakokilo
gandhakuṭisamāsanne ambarukkhe vasāmahaṃ.
Tadā piṇḍāya gacchantaṃ dakkhiṇeyyaṃ jinuttamaṃ
disvā cittaṃ pasādetvā mañjunābhinikūjahaṃ.
Rājuyyānaṃ tadā gantvā supakkaṃ kanakattacaṃ
ambapiṇḍaṃ gahetvāna sambuddhassopanāmayiṃ.
Tadā me cittamaññāya mahākāruṇiko jino
upaṭṭhākassa hatthato pattaṃ paggaṇhi nāyako.
Adāsiṃ haṭṭhacittohaṃ ambapiṇḍaṃ mahāmune
patte pakkhippa pakkhehi pañjaliṃ katvāna mañjunā.
Sarena rajanīyena savanīyena vaggunā
vassanto buddhapūjatthaṃ nīḷaṃ 1- gantvā nipajjahaṃ.
Tadā muditacittaṃ maṃ buddhapemagatāsayaṃ
sakuṇagghi upāgantvā ghātayī duṭṭhamānaso.
Tato cutohaṃ tusite anubhotvā mahāsukhaṃ
manussayonimāgacchiṃ tassa kammassa vāhasā.
Imamhi bhaddake kappe brahmabandhu mahāyaso
kassapo nāma gottena uppajji vadataṃ varo.
@Footnote: 1 pāli. niddaṃ
Sāsanaṃ jotayitvā so abhibhuyya kutitthiye
vinayitvāna veneyye nibbuto so sasāvako.
Nibbute tamhi lokagge pasannā janatā bahū
pūjanatthāya buddhassa thūpaṃ kubbanti satthuno.
Sattayojanikaṃ thūpaṃ sattaratanabhūsitaṃ
kāressāma 1- mahesissa iccevaṃ mantayanti te.
Kikino kāsirājassa tadā senāya nāyako
hutvāhaṃ appamāṇassa pamāṇaṃ cetiye vadiṃ.
Tadā te mama vākyena cetiyaṃ yojanuggataṃ
akaṃsu naravīrassa nānāratanabhūsitaṃ.
Tena kammena sukatena cetanāpaṇidhīhi ca
jahitvā mānusaṃ dehaṃ tāvatiṃsamagacchahaṃ.
Pacchime ca bhave dāni jāto seṭṭhikule ahaṃ
sāvatthiyaṃ puravare iddhe phīte mahaddhane.
Purappavese sugataṃ disvā vimhitamānaso
pabbajitvāna na ciraṃ arahattamapāpuṇiṃ.
Cetiyassa pamāṇaṃ yaṃ akariṃ tena kammunā
lakuṇṭakasarīrohaṃ jāto paribhavāraho.
Sarena madhurenāhaṃ pūjetvā isisattamaṃ
mañjussarānaṃ bhikkhūnaṃ aggattamanupāpuṇiṃ.
Phaladānena buddhassa guṇānussaraṇena ca
sāmaññaphalasampanno viharāmi anāsavo.
Kilesā jhāpitā mayhaṃ .pe. kataṃ buddhassa sāsanan"ti.
@Footnote: 1 cha.Ma. karissāma
Aparabhāge aññaṃ byākaronto:-
[466] "pare ambāṭakārāme vanasaṇḍamhi bhaddiyo
samūlaṃ taṇhamabbuyha tattha bhaddova jhāyati. 1-
[467] Ramanteke mudiṅgehi vīṇāhi paṇavehi ca
ahañca rukkhamūlasmiṃ rato buddhassa sāsane.
[468] Buddho ce me varaṃ dajjā so ca labbhetha me varo
gaṇhehaṃ sabbalokassa niccaṃ kāyagatāsatin"ti
imā tisso gāthā abhāsi.
Tattha pareti seṭṭhe adhike, visiṭṭheti attho. Adhikavācī hi ayaṃ parasaddo
"paraṃ viya mattāyā"tiādīsu 2- viya. Ambāṭakārāmeti evaṃnāmake ārāme, so kira
chāyūdakasampanno vanasaṇḍamaṇḍito ramaṇīyo hoti, tena "pare"ti visesetvā vutto.
"ambāṭakavane 3- ambāṭakehi abhilakkhitavane"ti ca vadanti. Vanasaṇḍamhīti vanagahane,
ghananicitarukkhagacchalatāsamūhe vaneti attho. Bhaddiyoti evaṃnāmako, attānameva thero
aññaṃ viya vadati. Samūlaṃ taṇhamabbuyhāti taṇhāya mūlaṃ nāma avijjā, tasmā
sāvijjaṃ taṇhaṃ aggamaggena samugghāṭetvāti attho. Tattha bhaddova jhāyatīti
lokuttarehi sīlādīhi bhaddo sundaro tasmiṃyeva vanasaṇḍe katakiccatāya diṭṭhadhammasukha-
vihāravasena aggaphalajhānena jhāyati.
Phalasukhena ca jhānasamāpattīhi ca vītināmetīti attano vivekaratiṃ dassetvā
"ramanteke"ti gāthāyapi byatirekamukhena tamevatthaṃ dasseti. Tattha mudiṅgehīti
aṅgikādīhi murajehi. 4- Vīṇāhīti nandinīādīhi vīṇāhi. Paṇavehīti turiyehi
ramanti eke kāmabhogino, sā pana 5- tesaṃ rati anariyā anatthasaṃhitā. Ahañcāti ahaṃ pana,
ekako buddhassa bhagavato sāsane rato, tatoeva rukkhamūlasmiṃ rato abhirato viharāmīti
attho.
@Footnote: 1 pāli. jhiyāyati 2 Sī. attāyātiādīsu, i. attā viyātiādīsu
@3 Sī.,i. tena parena visesetvā vutte ambāṭake vane 4 Sī.,i. pokkharehi
@5 Ma. sāsane
Evaṃ attano vivekābhiratiṃ kittetvā idāni yaṃ kāyagatāsatikammaṭṭhānaṃ bhāvetvā
arahattaṃ patto, tassa pasaṃsanatthaṃ "buddho ce me"ti gāthamāha. Tassattho:- sace
buddho bhagavā "ekāhaṃ bhante bhagavantaṃ varaṃ yācāmī"ti mayā yācito "atikkantavarā
kho bhikkhu tathāgatā"ti apaṭikkhipitvā mayhaṃ yathāyācitaṃ varaṃ dadeyya, so ca
varo mamādhippāyapūrako labbhetha mayhaṃ manorathaṃ matthakaṃ pāpeyyāti thero parikappa-
vasena vadati. "bhante sabbo loko sabbakālaṃ kāyagatāsatikammaṭṭhānaṃ bhāvetū"ti,
"sabbalokassa niccaṃ kāyagatāsati bhāvetabbā"ti katvā varaṃ gaṇhe ahanti dassento
āha "gaṇhehaṃ sabbalokassa, niccaṃ kāyagatāsatin"ti. Idāni aparikkhaṇagarahāmukhena 1-
parikkhaṇaṃ pasaṃsanto:-
[469] "ye maṃ rūpena pāmiṃsu ye ca ghosena anvagū
chandarāgavasūpetā na maṃ jānanti te janā.
[470] Ajjhattañca na jānāti bahiddhā ca na passati
samantāvaraṇo bālo sa ve ghosena vuyhati.
[471] Ajjhattañca na jānāti bahiddhā ca vipassati
bahiddhā phaladassāvī sopi ghosena vuyhati.
[472] Ajjhattañca pajānāti bahiddhā ca vipassati
anāvaraṇadassāvī na so ghosena vuyhatī"ti
imā catasso gāthā abhāsi.
Tattha ye maṃ rūpena pāmiṃsūti ye janā aviddasū mama rūpena apasādikena
nihīnena "ākārasadisī paññā"ti dhammasarīrena ca maṃ nihīnaṃ pāmiṃsu, "orako
ayan"ti hīḷentā paricchindanavasena maññiṃsūti attho. Ye ca ghosena anvagūti
ye ca sattā ghosena mañjunā maṃ sambhāvanāvasena anugatā bahu maññiṃsu,
@Footnote: 1 Sī.,i. aparikkhakagarahāmukhena parikkhake
Taṃ tesaṃ micchā, na hi ahaṃ rūpamattena avamantabbo, ghosamattena vā na bahuṃ
mantabbo, tasmā chandarāgavasūpetā, na maṃ jānanti te janāti te duvidhāpi
janā 1- chandarāgassa vasaṃ upetā appahīnachandarāgā sabbaso pahīnachandarāgaṃ maṃ
na jānanti.
Avisayo tesaṃ mādiso ajjhattaṃ bahiddhā ca apariññātavatthutāyāti dassetuṃ
"ajjhattan"tiādi vuttaṃ. Ajjhattanti attano santāne khandhāyatanādidhammaṃ.
Bahiddhāti parasantāne. Athavā ajjhattanti mama abbhantare asekkhasīlakkhandhādiṃ.
Bahiddhāti mameva ākappasampattiyādiyuttaṃ bahiddhā rūpadhammappavattiṃ cakkhuviññāṇā-
dippavattiṃ ca. Samantāvaraṇoti evaṃ ajjhattañca bahiddhā ca ajānanena samantato
āvaraṇayutto āvaṭañāṇagatiko. Sa ve ghosena vuyhatīti so paraneyyabuddhiko
bālo ghosena paresaṃ vacanena vuyhati niyyati ākaḍḍhiyati.
Bahiddhā ca vipassatīti yo ca vuttanayena ajjhattaṃ na jānāti, bahiddhā pana
sutānusārena ākappasampattiādiupadhāraṇena vā visesato passati. "guṇavisesayutto
siyā"ti maññati, sopi bahiddhā phaladassāvī nayaggāhena phalamattaṃ gaṇhanto vuttanayena
ghosena vuyhati, sopi mādise na jānātīti attho.
Yo pana ajjhattañca khīṇāsavassa abbhantare asekkhasīlakkhandhādiguṇaṃ jānāti,
bahiddhā cassa paṭipattisallakkhaṇena visesato guṇavisesayogaṃ passati. Anāvaraṇadassāvī
kenaci anāvaṭo hutvā ariyānaṃ guṇe daṭṭhuṃ ñātuṃ samattho, na so ghosamattena
vuyhati yāthāvato dassanatoti
lakuṇṭakabhaddiyattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
@Footnote: 1 Sī.,i. maṃ jānantīti te duvidhāpi
The Pali Atthakatha in Roman Book 33 page 140-146.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=33&A=3199
อรรถกถาบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=33&A=3199
อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=362
เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=6728
พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=6865
The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=6865
Contents of The Tipitaka Volume 26
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26
![]() ![]() ![]() ![]() |
บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]