ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 33 : PALI ROMAN Thera.A.2 (paramatthadi.2)

                  372. 3. Mahakappinattheragathavannana
      anagatam yo patikacca passatitiadika ayasmato mahakappinattherassa gatha.
Ka uppatti?
      Ayam kira padumuttarabuddhakale hamsavatinagare kulaghare nibbattitva vinnutam patto
satthu santike dhammam sunanto sattharam ekam bhikkhum bhikkhuovadakanam aggatthane
thapentam disva tajjam adhikarakammam katva tam thanantaram patthesi.
      So tattha yavajivam kusalam katva devamanussesu samsaranto kassapasammasambuddha-
kale baranasiyam kulagehe nibbattitva vinnutam patto purisasahassaganajetthako
@Footnote: 1 pali. mamagami
Hutva gabbhasahassapatimanditam mahantam parivenam karapesi. Te sabbepi jana
yavajivam kusalam katva tam upasakam jetthakam katva saputtadara devaloke nibbattitva
ekam buddhantaram devamanussesu samsarimsu. Tesu ganajetthako amhakam satthu nibbattito
puretarameva paccantadese kukkutanamake nagare rajagehe nibbatti, tassa kappinoti
namam ahosi. Sesapurisa tasmimyeva nagare amaccakule nibbattimsu. 1- Kappinakumaro
pitu accayena chattam ussapetva mahakappinaraja nama jato. So sutavittakataya
patova catuhi dvarehi sigham dute pesesi "yattha bahussute passatha, tato 2-
nivattitva mayham arocetha"ti.
      Tena ca samayena amhakam sattha loke uppajjitva savatthiyam 3- upanissaya
viharati. Tasmim kale savatthivasino vanija savatthiyam utthanakabhandam gahetva
tam nagaram gantva bhandam patisametva "rajanam passissama"ti pannakarahattha
ranno arocapesum. Te raja pakkosapetva niyyaditapannakare vanditva
thite "kuto agatattha"ti pucchi. Savatthito devati. Kacci vo rattham subhikkham,
dhammiko rajati. Ama devati. Kidiso dhammo tumhakam dese idani pavattatiti.
Tam deva na sakka ucchitthamukhehi 4- kathetunti. Raja suvannabhingarena udakam
dapesi. Te mukham vikkhaletva dasabalabhimukha anjalim paggahetva "deva amhakam dese
buddharatanam nama uppannan"ti ahamsu. Ranno "buddho"ti vacane sutamatteyeva
sakalasariram pharamana piti uppajji. Tato "buddhoti tata vadetha"ti aha. Buddhoti deva
vadamati. 5- Evam tikkhattum vadapetva "buddhoti tata vadetha"ti aha. Buddhoti
pade pasanno satasahassam datva "aparam vadetha"ti pucchi. Deva loke dhammaratanam
nama uppannanti. Tampi sutva tatheva satasahassam datva "aparam vadetha"ti pucchi.
Deva samgharatanam nama uppannanti. Tampi sutva tatheva satasahassam datva "buddhassa
@Footnote: 1 Si.,i. nibbattimsu, tesu 2 Ma. passa bahussute, passanto tato 3 cha.Ma. savatthim
@4 Si.,i. uccitthamukhena 5 Si. buddhoti buddhoti deva vadamiti,
@i.... vadamati, sam.ttha. 2/223 passitabbam
Bhagavato santike pabbajissami"ti tatova nikkhami. Amaccapi tatheva nikkhamimsu. So
amaccasahassena 1- saddhim gangatiram patva "sace sattha sammasambuddho, imesam
assanam khuramattampi ma temetu"ti saccadhitthanam katva udakapittheneva puram ganga-
nadim 2- atikkamitva aparampi addhayojanavittharam nadim tatheva atikkamitva tatiyam
candabhagam nama mahanadim patva tampi taya eva saccakiriyaya atikkami.
      Satthapi tamdivasam paccusasamayamyeva mahakarunasamapattito vutthaya lokam volokento
"ajja mahakappino tiyojanasatikam rajjam pahaya amaccasahassaparivaro mama santike
pabbajitum agamissati"ti disva "maya 3- tesam paccuggamanam katum yuttan"ti patova
sarirapatijagganam katva bhikkhusamghaparivuto savatthiyam pindaya caritva pacchabhattam
pindapatapatikkanto sayameva akasena gantva candabhagaya nadiya tire tesam
uttaranatitthassabhimukhatthane mahanigrodhamule pallankena nisinno chabbannabuddha-
rasmiyo vissajjesi. Te tena titthena uttaranta buddharasmiyo ito cito ca
vidhavantiyo olokento bhagavantam disva "yam sattharam uddissa mayam agata,
addha so eso"ti dassaneneva nittham gantva ditthatthanato patthaya onamitva
paramanipaccakaram karonta bhagavantam upasankamimsu. Raja bhagavato gopphakesu gahetva
sattharam vanditva ekamantam nisidi saddhim amaccasahassena. Sattha tesam dhammam desesi.
Desanapariyosane saddhim parisaya arahatte patitthasi. Tena vuttam apadane 4-:-
            "padumuttaro nama jino        sabbadhammana paragu
             udito ajatakase          raviva saradambare.
             Vacanabhaya bodheti          veneyyapadumani so
             kilesapankam soseti          matiramsihi nayako.
             Titthiyanam yase hanti         khajjotabha 5- yatha ravi
             saccatthabham pakaseti 6-      ratanamva 7- divakaro.
@Footnote: 1 Ma. amaccasahassehi    2 Si.,i. puragangam nadim   3 Si.,i. agamissati maya
@4 khu.apa. 33/123/186 (sya)   5 pali. vajirata   6 pali. sabbattha sampakaseti
@7 pali. rattindivam
             Gunanam ayatibhuto        ratananamva sagaro
             pajjunnoriva bhutani       dhammameghena vassati.
             Akkhadasso tada asim     nagare hamsasavhaye
             upecca dhammamassosim      jalajuttamanamino.
             Ovadakassa bhikkhunam       savakassa katavino  1-
             gunam pakasayantassa        tappayantassa 2- me manam
             sutva patito sumano      nimantetva tathagatam
             sasissam bhojayitvana       tam thanamabhipatthayim.
             Tada hamsasamabhago        hamsadundubhinissano
             passathetam mahamattam       vinicchayavisaradam.
             Patitam padamule me       samuggatatanuruham
             jimutavannam pinamsam 3-       pasannanayanananam.
             Parivarena mahata        rajayuttam mahayasam
             eso katavino thanam     pattheti muditasayo.
             Imina panipatena        cagena panidhihi ca
             kappasatasahassani         nupapajjati duggatim.
             Devesu devasobhaggam      manussesu mahantatam
             anubhotvana sesena      nibbanam papunissati.
             Satasahassito kappe       okkakakulasambhavo
             gotamo nama gottena    sattha loke bhavissati.
             Tassa dhammesu dayado    oraso dhammanimmito
             kappino nama namena     hessati satthu savako.
             Tatoham sukatam karam        katvana jinasasane
             jahitva manusam deham      tusitam agamasaham.
@Footnote: 1 ka. satavino   2 pali. hasayantassa  3 pali. jumuttavannam ruciram
             Devamanusarajjani        sataso 1- anusasiya
             baranasiyamasanne       jato keniyajatiyam.
             Sahassaparivarena 2-      sapajapatiko aham
             pancapaccekabuddhanam       satani samupatthahim.
             Temasam bhojayitvana      pacchadamha ticivaram
             tato cuta mayam sabbe     ahumha tidasupaga.
             Puno sabbe manussattam     agamimha tato cuta
             kukkutamhi pure jata     himavantassa passato.
             Kappino namaham asim      rajaputto mahayaso
             sesamaccakule jata     mameva parivarayum.
             Maharajjasukham patto       sabbakamasamiddhima
             vanijehi samakkhatam       buddhuppadamaham sunim.
             Buddho loke samuppanno   asamo ekapuggalo
             so pakaseti saddhammam     amatam sukhamuttamam.
             Suyutta tassa sissa ca    sumutta ca anasava
             sutva nesam suvacanam 3-    sakkaritvana vanije.
             Pahaya rajjam samacco     nikkhamim buddhamamako
             nadim disva mahacandam      puritam samatittikam.
             Appatittham analambam       duttaram sighavahinim
             gunam saritva buddhassa      sotthina samatikkamim.
             Bhavasotam sace buddho      tinno lokantagu vidu
             etena saccavajjena      gamanam me samijjhatu.
             Yadi santigamo maggo      mokkho caccantikam sukham
             etena saccavajjena      gamanam me samijjhatu.
@Footnote: 1 pali. suttaso  2 pali. satasahassaparivaro 3 pali. nesampi vacanam
             Samgho ce tinnakantaro    punnakkhetto anuttaro
             etena saccavajjena      gamanam me samijjhatu.
             Saha kate saccavare       magga apagatam jalam
             tato sukhena uttinno     naditire manorame.
             Nisinnam addasam buddham       udentamva pabhankaram
             jalantam hemaselamva        diparukkhamva jotitam.
             Sasimva tarasahitam         savakehi purakkhatam
             vasavam viya vassantam       desanajaladantaram. 1-
             Vanditvana sahamacco     ekamantamupavisim
             tato no asayam natva    buddho dhammamadesayi.
             Sutvana dhammam vimalam       avocumha mayam jinam
             pabbajehi mahavira       nibbindamha 2- mayam bhave.
             Savakkhato bhikkhave dhammo dukkhantakaranaya vo
             caratha brahmacariyam         iccaha munisattamo.
             Saha vacaya sabbepi      bhikkhuvesadhara mayam
             ahumha upasampanna       sotapannava 3- sasane.
             Tato jetavanam gantva     anusasi vinayako
             anusittho jinenaham       arahattamapapunim.
             Tato bhikkhusahassani       anusasimaham tada
             mamanusasanakara         tepi asum anasava.
             Jino tasmim gune tuttho    etadagge thapesi mam
             bhikkhu ovadakanaggo     kappinoti mahajane.
             Satasahasse katam kammam      phalam dassesi me idha
             pamutto 4- saravegova    kilese jhapayim mama.
@Footnote: 1 pali. devena jananandana   2 Si. nibbinnamha, otinnamhati talapotthake
@dissati   3 cha.Ma. ca   4 pali. sumutto
         Kilesa jhapita mayham .pe. Katam buddhassa sasanan"ti.
      Arahattam patva pana te sabbeva 1- sattharam pabbajjam yacimsu. Sattha te
"etha bhikkhavo"ti aha. Sa eva tesam pabbajja upasampada ca ahosi. Sattha
tam bhikkhusahassam adaya akasena jetavanam agamasi. Athekadivasam bhagava tassantevasike
bhikkhu aha "kacci bhikkhave kappino bhikkhunam dhammam deseti"ti. Na bhagava deseti.
Appossukko ditthadhammasukhaviharamanuyutto viharati, ovadamattampi na detiti. Sattha
theram pakkosapetva "saccam kira tvam kappina antevasikanam ovadamattampi na
desi"ti. Saccam bhagavati. Brahmana ma evam kari, ajja patthaya upagatanam dhammam
desehiti. "sadhu bhante"ti thero satthu vacanam sirasa sampaticchitva ekovadeneva
samanasahassam arahatte patitthapesi. Tena nam sattha patipatiya attano savake
there thanantare thapento bhikkhuovadakanam aggatthane thapesi. Athekadivasam
thero bhikkhuniyo ovadanto:-
                 [547] "anagatam yo patikacca passati
                       hitanca attham ahitanca tam dvayam
                       viddesino tassa hitesino va
                       randham na passanti samekkhamana.
         [548] Anapanasati yassa       paripunna subhavita
               anupubbam paricita         yatha buddhena desita
               somam lokam pabhaseti      abbha muttova candima.
         [549] Odatam vata me cittam     appamanam subhavitam
               nibbiddham paggahitanca       sabba obhasate disa.
         [550] Jivate vapi sappanno     api vittaparikkhayo
               pannaya ca alabhena      vittavapi na jivati.
@Footnote: 2 Si.,i. sabbe
         [551] Panna sutavinicchini        panna kittisilokavaddhani
               pannasahito naro idha     api dukkhesu sukhani vindati.
         [552] Nayam ajjatano dhammo     nacchero napi abbhuto
               yattha jayetha miyetha      tattha kim viya abbhutam.
         [553] Anantaram hi jatassa       jivita maranam dhuvam
               jata jata marantidha     evam dhamma hi panino.
               [554] Na hetadatthaya matassa hoti
                     yam jivitattham paraporisanam
                     matamhi runnam na yaso na lokyam
                     na vannitam samanabrahmanehi.
               [555] Cakkhum sariram upahanti tena 1-
                     nihiyati vannabalam mati ca
                     anandino tassa disa bhavanti
                     hitesino nassa sukhi bhavanti.
               [556] Tasma hi iccheyya kule vasante
                     medhavino ceva bahussute ca
                     yesam hi pannavibhavena kiccam
                     taranti navaya nadimva punnan"ti
ima gatha abhasi.
      Tattha anagatanti na agatam, avindanti attho. Patikaccati puretaramyeva. Passatiti
oloketi. Atthanti kiccam. Tam dvayanti hitahitam. Viddesinoti amitta.
Hitesinoti mitta. Randhanti chiddam. Samekkhamanati gavesanta. Idam vuttam hoti:-
yo puggalo attano hitavaham ahitavaham tadubhayanca attham kiccam anagatam asampattam
@Footnote: 1 pali. ronnam
Puretaramyeva pannacakkhuna aham viya passati vimamsati vicareti, tassa amitta va
ahitajjhasayena mitta va hitajjhasayena randham gavesanta na 1- passanti, tadiso
pannava puggalo acchiddavutti, tasma tumhehi tatharupehi bhavitabbanti.
      Idani anapanasatibhavanaya gunam dassento tattha tani yojetum "anapanasati
yassa"ti dutiyam gathamaha. Tattha ananti assaso. Apananti passaso.
Assasapassasanimittarammana sati anapanasati. Satisisena cettha tamsampayuttasamadhi-
bhavana adhippeta. Yassati yassa yogino. Paripunna subhavitati catunnam
satipatthananam solasannanca akaranam paripuriya sabbaso punna sattannam bojjhanganam
vijjavimuttinanca paripuriya sutthu bhavita vaddhita. Anupubbam paricita,
yatha buddhena desitati "so satova assasati"tiadina 2- yatha bhagavata desita,
tatha anupubbam anukkamena paricita asevita bhavita. Somam lokam pabhaseti,
abbha muttova candimati so yogavacaro yatha abbhadiupakkilesa vimutto cando
candalokena imam okasalokam pabhaseti, evam avijjadiupakkilesavimutto nanalokena
attasantanapatitam parasantanapatitanca sankharalokam pabhaseti pakaseti. Tasma tumhehi
anapanasatibhavana bhavetabbati adhippayo.
      Idani attanam nidassanam katva bhavanabhiyogassa saphalatam dassento "odatam
vata me cittan"ti tatiyam gathamaha. Tassattho:- nivaranamalavigamato odatam suddham vata
mama cittam, yatha pamanakara ragadayo pahina, appamananca nibbanam paccakkham
katam ahosi, tatha bhavitatta appamanam subhavitam, tato eva catusaccam 3- nibbiddham
pativijjhitam, 4- sakalasankilesapakkhato paggahitanca hutva 5- dukkhadika
pubbantadika ca disa obhasate tattha vitinnakankhatta sabbadhammesu vigatasammohatta
ca, tasma tumhehipi evam cittam bhavetabbanti dasseti.
@Footnote: 1 Si.,i. ayam saddo na dissati  2 di. maha. 10/374/248 mahasatipatthanasutta,
@Ma.mu. 12/107/77 kayanupassanasatipatthana   3 potthakesu cattari saccaniti patha
@dissanti  4 Si. pativijjhitani, i. pativijjhita
@5 Si....paccakkhato niggahitanca katva
      Yatha bhavanamaya panna cittamalavisodhanadina purisassa bahupakara, evam
itarapiti dassento "jivate vapi sappanno"ti catutthagathamaha. Tassattho:-
parikkhinadhanopi sappannajatiko itaritarasantosena santuttho anavajjaya jivikaya
jivatiyeva. Tassa hi jivitam jivitam nama. Tenaha bhagava "pannajivim jivitamahu
setthan"ti. 1- Dummedhapuggalo pana pannaya alabhena ditthadhammikam samparayikanca
attham viradhento vittavapi na  jivati, garahadippattiya jivanto nama na tassa
hoti, anupayannutaya va yathadhigatam dhanam nasento jivitampi sandharetum na
sakkotiyeva, tasma parihariyapannapi tumhehi appamattehi sampadetabbati
adhippayo.
      Idani pannaya anisamse dassetum "panna sutavinicchini"ti pancamam gathamaha.
Tattha panna sutavinicchiniti panna namesa sutassa vinicchayini, yathasute sotapathamagate
atthe "ayam akusalo, ayam kusalo, ayam savajjo, ayam anavajjo"tiadina vinicchayajanani.
Kittisilokavaddhaniti kittiya sammukha pasamsaya silokassa patthatayasabhavassa vaddhani,
pannavatoyeva hi kittiadayo vinnunam pasamsabhavato. Pannasahitoti parihariyapannaya
vipassanapannaya ca yutto. 2- Api dukkhesu sukhani vindatiti ekantadukkhasabhavesu
khandhayatanadisu sammapatipattiya yathabhutasabhavavabodhena niramisanipi sukhani patilabhati.
      Idani tasam bhikkhuninam aniccatapatisamyuttam dhirabhavavaham dhammam kathento "nayam
ajjatano dhammo"tiadina sesagatha abhasi. Tatrayam sankhepattho:- yvayam sattanam
jayanamiyanasabhavo, ayam dhammo ajjatano adhunagato na hoti, abhinhapavattikataya
na acchariyo, abbhutapubbatabhavato napi abbhuto. Tasma yattha jayetha miyetha
yasmim loke satto jayeyya, so ekamsena miyetha, tattha kim viya kim nama
@Footnote: 1 sam.saga. 15/73/48 vittasutta, 246/258, khu.sutta. 25/184/370 alavakasutta
@2 Si.,i. yuttatta
Abbhutam siya sabhavikatta maranassa. Na hi khanikamaranassa kinci karanam atthi.
Yato anantaram hi jatassa, jivita maranam dhuram jatassa jatisamanantaram jivitato
maranam ekantikam uppannanam khandhanam ekamsena bhijjanato. Yo panettha jivatiti
lokavoharo, so tadupadanassa anekapaccayayattataya anekantiko, yasma etadevam, 1-
tasma jata marantidha, evam dhamma hi paninoti ayam sattanam pakati, yadidam
jatanam marananti jatiya marananubandhanatam 2- aha.
      Idani yasma tasu bhikkhunisu kaci sokabandhitacittapi atthi, tasma tasam
sokavinodanam katum "na hetadatthaya"tiadi vuttam. Tattha na hetadatthaya matassa
hotiti yam matassa jivitattham jivitanimittam paraporisanam parapuggalanam runnam, etam
tassa matassa sattassa jivitattham 3- tava titthatu, kassacipi atthaya na hoti, ye
pana rudanti, tesampi matamhi matapuggalanimittam runnam na yaso na lokyam yasavaham
visuddhavahanca na hoti. Na vannitam samanabrahmanehiti vinnuppasatthampi na
hoti, athakho vinnugarahitamevati attho.
      Na kevalameteva ye rudato adinava, athakho imepiti dassento "cakkhum
sariram upahanti"ti gatham 4- vatva tato param sokadianatthapatibahanattham kalyanamitta-
payirupasanayam ta niyojento "tasma"tiadina 5- osanagathamaha. Tattha tasmati
yasma runnam rudantassa puggalassa cakkhum sariranca upahanti vibadhati, tena
runnena vanno balam mati ca nihiyati parihayati, tassa rudantassa puggalassa
disa sapatta anandino pamodavanto pitivanto bhavanti. Hitesino mitta dukkhi
dukkhita bhavanti, tasma dhammojapannaya samannagatatta medhavino ditthadhammikadiattha-
sannissitassa bahusaccassa paripuriya bahussute attano kule vasante iccheyya
patikankheyya kulupake kareyya. Yesanti yesam medhavinam bahussutanam panditanam
@Footnote: 1 Si. tasma etadavoca, i. yasma etadavoca 2 Si.,i. jaramarananubandhanam
@3 i.,Ma. jivitam  4 Si.,i. tasam  5 Si.,i. adikam
Pannavibhavena pannabalena yatha mahoghassa punnam nadim navaya taranti, evam kulaputta
attano atthakiccam taranti 1- param papunanti, te iccheyya kule vasanteti yojana.
      Evam thero tasam bhikkhuninam dhammam kathetva vissajjesi, ta therassa ovade
thatva sokam vinodetva yoniso patipajjantiyo sadattham paripuresum.
                   Mahakappinattheragathavannana nitthita.
                       -------------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 33 page 198-209. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=33&A=4553&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=33&A=4553&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=372              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=6965              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=7112              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=7112              Contents of The Tipitaka Volume 26 http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]