บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
388. 4. Ratthapalattheragathavannana passa cittakatam bimbantiadika 1- ayasmato ratthapalattherassa gatha. Ka uppatti? ayam kira padumuttarassa bhagavato uppattito puretarameva hamsavatinagare gahapati- mahasalakule nibbattitva vayappatto pitu accayena gharavase patitthito ratanakottha garakammikena dassitam aparimanam kulavamsanugatam dhanam disva "imam ettakam dhanarasim mayham pituayyakapayyakadayo attana saddhim gahetva gantum nasakkhimsu, maya pana gahetva gantum vattati"ti cintetva kapanaddhikadinam mahadanam adasi. So abhinnalabhim 2- ekam tapasam upatthahanto tena devalokadhipacce 3- niyojito yavajivam punnani katva tato cuto devaloke nibbattitva dibbasampattim anubhavanto tattha yavatayukam thatva tato cuto manussaloke bhinnam rattham sandharetum samatthassa kulassa ekaputtako hutva nibbatti. Tena ca samayena padumuttaro bhagava loke. Uppajjitva pavattita- varadhammacakko veneyyasatte nibbanamahanagarasankhatam khemantabhumim sampapesi. Atha so @Footnote: 1 cha.Ma. passa cittakatantiadika 2 Si. abhinnatam 3 Si. devalokadhigamamagge Kulaputto anukkamena vinnutam patto ekadivasam upasakehi saddhim viharam gantva sattharam dhammam desentam disva pasannacitto parisapariyante nisidi. Tena kho pana samayena sattha ekam bhikkhum saddhapabbajitanam aggatthane thapesi, tam disva so pasannamanaso tadatthaya cittam thapetva satasahassabhikkhuparivutassa bhagavato mahata sakkarena sattaham mahadanam pavattetva panidhanam akasi. Sattha tassa anantarayena ijjhanabhavam disva "anagate gotamassa nama sammasambuddhassa sasane saddhapabbajitanam aggo bhavissati"ti byakasi. So sattharam bhikkhusamghanca vanditva utthayasana pakkami. So tattha yavatayukam punnani katva tato cavitva devamanussesu samsaranto ito dvenavute kappe phussassa bhagavato kale satthu vematikabhatikesu tisu rajaputtesu sattharam upatthahantesu tesam punnakiriyaya kiccam akasi. Evam tattha tattha bhave tam tam bahum kusalam upacinitva sugatisuyeva samsaranto imasmim buddhuppade kururatthe thullakotthikanigame 1- ratthapalasetthino gehe nibbatti, tassa bhinnam rattham sandharetum samatthe kule nibbattatta ratthapaloti vamsanugatameva namam ahosi. So mahata parivarena vaddhento anukkamena yobbanapatto matapituhi patirupena darena samyojito mahante ca yase patitthapito dibbasampattisadisam sampattim paccanubhoti. Atha bhagava kururatthe janapadacarikam caranto thullakotthikam anupapuni. Tam sutva ratthapalo kulaputto sattharam upasankamitva satthu santike dhammam sutva patiladdhasaddho pabbajitukamo sattaham bhattacchedam katva kicchena kasirena matapitaro anujanapetva sattharam upasankamitva pabbajjam yacitva satthu anattiya annatarassa therassa santike pabbajitva yonisomanasikarena kammam karonto vipassanam vaddhetva arahattam papuni. Tena vuttam apadane 2-:- "padumuttarassa bhagavato lokajetthassa tadino varanago maya dinno isadanto urulhavo. 3- @Footnote: 1 Si. thullakotthitanigame 2 khu.apa. 32/97/89 ratthapalattherapadana @3 cha.Ma. urulhava Setacchatto pasobhito sathabbano 1- sahatthipo agghapetvana tam sabbam samgharamam akarayim. Catupannasasahassani pasade karayim aham mahoghadanam karitvana niyyadesim mahesino. Anumodi mahaviro sayambhu aggapuggalo sabbe jane hasayanto desesi amatam padam. Tam me buddho viyakasi jalajuttamanamako 2- bhikkhusamghe nisiditva ima gatha abhasatha. Catupannasasahassani pasade karayi ayam kathayissami vipakam sunotha mama bhasato. Attharasasahassani kutagara bhavissare byamhuttamamhi nibbatta sabbasonnamaya ca te. Pannasakkhattum devindo devarajjam karissati atthapannasakkhattum ca cakkavatti bhavissati. Kappasatasahassamhi okkakakulasambhavo gotamo nama gottena sattha loke bhavissati. Devaloka cavitvana sukkamulena codito phite 3- kule mahabhoge nibbattissati tavade. So paccha pabbajitvana sukkamulena codito ratthapaloti namena hessati satthu savako. Padhanapahitatto so upasanto nirupadhi sabbasave parinnaya nibbayissatyanasavo. Utthaya abhinikkhamma jahita bhogasampada khelapindeva bhogamhi pemam mayham na vijjati. @Footnote: 1 cha.Ma. sakappano 2 cha.Ma. jalajuttaranamako 3 cha.Ma. addhe Viriyam me dhuradhorayham yogakkhemadhivahanam dharemi antimam deham sammasambuddhasasane. Patisambhida catasso vimokkhapi ca atthime chalabhinna sacchikata katam buddhassa sasanan"ti. Arahattam pana patva sattharam anujanapetva matapitaro passitum thullakotthikam gantva tattha sapadanam pindaya caranto pitu nivesane abhidosikam kummasam labhitva tam amatam viya paribhunjanto pitara nimantito svatanaya adhivasetva dutiyadivase pitu nivesane pindapatam paribhunjitva alankatapatiyatte itthagarajane 1- upagantva "kidisa nama ta ayyaputta accharayo, yasam tvam hetu brahmacariyam carasi"tiadini 2- vatva palobhanakammam katum araddhe tassa adhippayam parivattetva aniccatadipatisamyuttam dhammam kathento:- [769] "passa cittakatam bimbam arukayam samussitam aturam bahusankappam yassa natthi dhuvam thiti. [770] Passa cittakatam rupam manina kundalena ca atthim tacena onaddham saha vatthehi sobhati. [771] Allattakakata pada mukham cunnakamakkhitam alam balassa mohaya no ca paragavesino. [772] Atthapadakata kesa netta anjanamakkhita alam balassa mohaya no ca paragavesino. [773] Anjaniva nava citta putikayo alankato alam balassa mohaya no ca paragavesino. [774] Odahi migavo pasam nasada vaguram migo bhutva nivapam gacchama kandante migabandhake. @Footnote: 1 itthijane; mano.pu. 1/210/... 2 Ma.Ma. 13/301/276 ratthapalasutta [775] Chinno paso migavassa nasada vaguram migo bhutva nivapam gacchama socante migaluddake"ti ima gatha abhasi. Tattha cittakatanti cittam katam cittakatam, vatthabharanamaladihi vicittam katanti attho. Bimbanti dighadibhavena yuttatthanesu dighadihi angapaccangehi manditam attabhavam. Arukayanti navannam vanamukhanam lomakupananca vasena vissandamanaasucim, sabbaso ca arubhutam vanabhutam arunam va kayam. Samussitanti tihi atthisatehi samussitam. Aturanti sabbakalam iriyapathantaradihi pariharitabbataya niccam gilanam. Bahusankappanti balajanena abhutam aropetva bahudha sankappitabbam. Yassa natthi dhuvam thititi yassa kayassa dhuvabhavo thitisabhavo natthi, ekamsato bhedanavikiranaviddhamsanadhammoyeva. Tam passati samipe thitam janam attanameva va sandhaya vadati. Rupanti sariram. Sarirampi hi "atthinca paticca nharunca paticca mamsanca paticca cammanca paticca akaso parivarito `rupan'tveva sankham gacchati"tiadisu 1- rupanti vuccati. Manina kundalena cati sisupagadiabharanagatena manina kundalena cittakatam. Atthim tacena onaddhanti allacammena pariyonaddham atirekatisatapabhedam atthim passati yojana. Kundalena cati casaddena sesabharanalankare sanganhati. Saha vatthehi sobhatiti tayidam rupam manina cittakatampi vatthehi paticchaditameva sobhati, na apaticchaditanti attho. Ye pana "atthitacena"ti pathanti, tesam atthitacena onaddham sobhati, onaddhatta atthitacenati attho. Allattakakatati alattakena kataranjana lakhaya samranjita. Padati carana. Mukham cunnakamakkhitanti mukham cunnakena makkhitam, yam mandanamanuyutta sasapakakkena mukhapilakadini haritva lonamattikaya dutthalohitam haritva mukhacunnakavilepanam karonti, @Footnote: 1 Ma.mu. 12/306/269 mahahatthipadopamasutta Tam sandhaya vuttam. Alanti balassa andhaputhujanassa no ca paragavesino vattabhiratassa mohaya sammohanaya samattham tassa cittam mohetum pariyattam, paragavesino pana vivattabhiratassa no alam na pariyattam. Atthapadakatati atthapadakarena kata sancita purimabhage kese kappetva nalatassa paticchadanavasena kata kesaracana atthapadam nama, yam "alakan"tipi vuccati. Netta anjanamakkhitati ubhopi nayanani anto dvisu antesu ca yatha anjanacchaya dissati, evam anjitanjanani. Anjaniva nava citta, putikayo alankatoti yatha anjani anjananalika nava abhinava malakammamakaradantadivasena citta bahi mattha ujjala dassaniya, anto pana na dassaniya hoti, evameva tasam kayo nhanabbhanjanavatthalankarehi alankato bahi ujjalo, anto pana puti nanappakara- asucihi bharito titthatiti attho. Odahiti oddesi. Migavoti migaluddako. Pasanti dandavaguram. Nasadati na samghattesi. Vaguranti pasam. Nivapanti miganam khadanatthaya khittam tinadighasam. Upama kho ayam therena kata atthassa vinnapanaya. Ayanhettha attho:- yatha miganam maranatthaya dandavaguram oddetva tattha nivapam vikiriya migaluddake niline thite 1- tattheko javaparakkamasampanno cheko migo pasam aphusanto eva yathasukham nivapam khaditva "vancesi vata migo"ti migaluddake viravante eva gacchati. Aparo migo balava cheko javasampannova tattha gantva nivapam khaditva tattha tattha pasam chinditva "vancesi vata migo, paso chinno"ti migaluddake 2- socante eva gacchati, evam mayampi pubbe puthujjanakale matapituhi asajjanatthaya niyyadite bhoge bhunjitva tattha tattha asajjamana nikkhanta, idani pana sabbaso chinnakilesa apasa hutva thita, tehi dinnabhojanam bhunjitva tesu socantesu eva gacchamati. @Footnote: 1 Si. migaluddako nilino thito 2 Si. migabandhake Evam thero migaluddakam viya matapitaro, hirannasuvannam itthagaranca vagurajalam viya, attana pubbe bhuttabhoge ca idani bhuttabhojananca nivapatinam viya attanam mahamigam viya ca katva dasseti. Ima gatha vatva vehasam abbhuggantva ranno korabyassa migajinauyyane mangalasilapatte nisidi. Therassa kira pita sattasu dvarakotthakesu aggalam dapetva malle anapesi "nikkhipitum 1- ma detha, kasayani apanetva 2- setakani nivasetha"ti, tasma thero akasena agamasi. Atha raja korabyo therassa tattha nisinnabhavam sutva tam upasankamitva sammodaniyam katham saraniyam vitisaretva "idha bho ratthapala pabbajanto byadhiparijunnam va jarabhoganatiparijunnam va patto pabbajati. Tvam pana kincipi parijunnam anupagato eva kasma pabbajito"ti pucchi. Athassa thero "upaniyyati loko addhuvo, atano loko anabhissaro, assako loko sabbam pahaya gamaniyam uno loko atitto tanhadaso"ti 3- imesam catunnam dhammuddesanam attanam vivittabhavam kathetva tassa desanaya anugitim kathento:- [776] "passami loke sadhane manusse laddhana vittam na dadanti moha luddha dhanam sannicayam karonti bhiyyova kame abhipatthayanti. [777] Raja pasayhappathavim vijetva sasagarantam mahimavasanto oram samuddassa atittarupo param samuddassapi patthayetha. [778] Raja ca anne ca bahu manussa avitatanha maranam upenti @Footnote: 1 cha.Ma. nikkhamitum 2 Ma. haritva 3 Ma.Ma. 13/305/281 ratthapalasutte vittharo Unava hutvana jahanti deham kamehi lokamhi na hatthi titti. [779] Kandanti nam nati pakiriya kese aho vata no amarati cahu vatthena nam parutam niharitva citam samodhaya tato dahanti. [780] So dayhati sulehi tujjamano ekena vatthena pahaya bhoge na miyyamanassa bhavanti tana nati ca mitta athava sahaya. [781] Dayadaka tassa dhanam haranti satto pana gacchati yenakammam na miyyamanam dhanamanveti kinci putta ca dara ca dhananca rattham. [782] Na dighamayum labhate dhanena na capi vittena jaram vihanti appanhi nam 1- jivitamahu dhira asassatam vipparinamadhammam. [783] Addha dalidda ca phusanti phassam balo ca dhiro ca tatheva phuttho balo hi balya vadhitova seti dhiro ca no vedhati phassaphuttho. [784] Tasma hi pannava dhanena seyya yaya vosanamidhadhigacchati @Footnote: 1 cha.Ma. appam hidam Abyositatta hi bhavabhavesu papani kammani karoti moha. [785] Upeti gabbhanca paranca lokam samsaramapajja paramparaya tassappapanno abhisaddahanto upeti gabbhanca paranca lokam. [786] Coro yatha sandhimukhe gahito sakammuna hannati papadhammo evam paja pecca paramhi loke sakammuna hannati papadhammo. [787] Kama hi citra madhura manorama viruparupena mathenti cittam adinavam kamagunesu disva tasma aham pabbajitomhi raja. [788] Dumapphalaniva patanti manava dahara ca vuddha ca sarirabheda etampi disva pabbajitomhi raja apannakam samannameva seyyo. [789] Saddhayaham pabbajito upeto jinasasane avanjha mayham pabbajja anano bhunjami bhojanam. [790] Kame adittato disva jatarupani satthato gabbhavokkantito dukkham nirayesu mahabbhayam. [791] Etamadinavam disva 1- samvegam alabhim tada soham viddho tada santo sampatto asavakkhayam. @Footnote: 1 cha.Ma. natva evamuparipi [792] Paricinno maya sattha katam buddhassa sasanam ohito garuko bharo bhavanetti samuhata. [793] Yassa catthaya pabbajito agarasma anagariyam so me attho anuppatto sabbasamyojanakkhayo"ti ima gatha avoca. Tattha passami loketi aham maharaja imasmim loke sadhane dhanasampanne addhe manusse passami, te pana laddhana vittam dhanam labhitva bhogasampattiyam thita samanabrahmanadisu kassaci kincipi na dadanti. Kasma? moha kammassakata- pannaya abhavato. Luddha lobhabhibhuta yathaladdham dhanam sannicayam sabbaso nicetabbam nidhetabbam karonti. Bhiyyova yathadhigatakamato upari kame kamagune "tathaham edise ca bhoge patilabheyyan"ti abhipatthayanti paccasimsanti tajjanca vayamam karonti. Bhiyyo kamapatthanaya udaharanam dassento "raja"tiadimaha. Tattha pasayhappathavim vijetvati attano vamsanugatam pathavim balakkarena abhivijiya. Avasantoti pasasento 1-. Oram samuddassati anavasesam samuddassa orabhagam labhitvapi tena atittarupo param samuddassa dipantarampi patthayeyya. Avitatanhati avigatatanha. Unavati aparipunnamanorathava. Kamehi lokamhi na hatthi tittiti tanhavipannanam imasmim loke vatthukamehi titti nama natthi. Kandanti nanti matapurisam uddissa tassa gune kittenta kandanam karonti. Aho vata no amarati cahuti aho vata amhakam nati amara siyunti ca kathenti, gathasukhattham hettha vataiti digham katva vuttam. @Footnote: 1 ajjhavasanto? So dayhati sulehi tujjamanoti so matasatto chavadahakehi samma jhapetum sulehi tujjamano. Tanati parittanakaRa. Yenakammanti yathakammam. Dhananti dhanayitabbam yankinci vatthu. Puna dhananti hirannasuvannam sandhaya vadati. "na dighamayun"tiadina kamagunassa jaraya ca patikarabhavam vatva puna tassa ekantikabhavam dassetum "appanhi"tiadi vuttam. Phusantiti anitthaphassam phusanti papunanti, tattha addhadaliddata akarananti dasseti. Phassam balo ca dhiro ca tatheva phutthoti yatha balo itthanitthasamphassam phuttho, tatheva dhiro itthanittha- phassam phuttho hoti, na ettha balapanditanam koci viseso. Ayam pana viseso, balo hi balya vadhitova setiti balapuggalo kenaci dukkhadhammena phuttho socanto kilamanto urattalim kandanto balabhavena vadhito pilitova hutva seti sayati. Ito cito ca avattento vivattento virodhento vedhati phassaphutthoti, dhiro pana pandito dukkhasamphassena samphuttho na vedhati kampanamattampi tassa na hotiti. Tasmati yasma balapanditanam lokadhamme edisi pavatti, tasma hi pannava dhanena seyya, yaya vosanamidhadhigacchatiti pannava dhanato pasamsatara, yaya pannaya vosanam bhavassa pariyosanabhutam nibbanam adhigacchati. Abyositatta hiti anadhigatanitthatta. Bhavabhavesuti mahantamahantesu bhavesu. Upeti gabbhanca paranca lokam, samsaramapajja paramparayati yo papani katva aparaparam samsaranamapajjitva upeti gabbhanca paranca lokam gabbhaseyyaya paralokuppattiya ca na muccati, tassa papakammakarino puggalassa kiriyam abhisaddahanto "atta ca me hoti"ti pattiyayanto annopi appapanno balo yatha patipajjitva upeti gabbhanca paranca lokam, na tato parimuccati. Coro yathati yatha coro papadhammo gharasandhim chindanto sandhimukhe arakkhaka- purisehi gahito sakammuna tena attano sandhicchedakammuna karanabhutena kasadihi talanadivasena hannati rajapurisehi badhiyyati bajjhati ca. Evam pajati evamayam sattaloko 1- idha papani karitva pecca patva tena kammuna paramhi loke nirayadisu hannati, pancavidhabandhanakammakaranadivasena badhiyyati. Evametahi ekadasahi gathahi yatharaham cattaro dhammuddese pakasetva idani kamesu samsare ca adinavam disva saddhaya attano pabbajitabhavam pabbajita- kiccassa ca matthakappattim vibhavento "kama hi"tiadimaha. Tattha kamati vatthukama manapiya rupadayo dhamma, kilesakama sabbepi ragappabheda. Idha pana vatthukama veditabba. Te hi rupadivasena anekappakarataya citRa. Lokassadavasena itthakarataya madhuRa. Balaputhujjananam manam ramentiti manorama. Viruparupenati vividharupena, anekavidhasabhavenati attho. Te hi rupadivasena citra, niladivasena vividharupa. Evam tena viruparupena tatha tatha assadam dassetva mathenti cittam pabbajjaya abhiramitum na dentiti imina appassadabahudukkhatadina adinavam kamagunesu disva tasma tamnimittam aham pabbajito amhi. Dumapphalani pakkakale aparipakkakale ca yattha katthaci parupakkamato sarasato va patanti, evam satta 2- dahara ca vuddha ca sarirassa bheda patantiyeva. Etampi disvati evam aniccatampi pannacakkhuna disva, na kevalam appassadataditaya adinavamevati adhippayo. Apannakanti aviraddhanakam samannameva samanabhavova seyyo uttaritaro. Saddhayati kammam kammaphalam buddhasubuddhatam dhammasudhammatam samghasuppatipattinca saddahitva 3-. Upeto jinasasaneti satthu sasane sammapatipattim upagato. Avanjha mayham pabbajja arahattassa adhigatatta. Tato eva anano bhunjami bhojanam nikkilesavasena samibhavato samiparibhogena paribhunjanato. @Footnote: 1 Si. evam mahasattaloko 2 Si. pakatasatta 3 Si. samghasuppatipattinca saddahitva Kame adittato disvati vatthukame kilesakame ca ekadasahi aggihi aditta- bhavato disva. Jatarupani satthatoti katakatappabheda sabbasuvannavikatiyo anatthavahataya nisitasatthato. Gabbhavokkantito dukkhanti gabbhavokkantito patthaya sabbasamsarapavatti- dukkham. Nirayesu mahabbhayanti saussadesu atthasu mahanirayesu labbhamanam mahabhayanca sabbattha disvati yojana. Etamadinavam disvati etam kamanam adittatadim samsare adinavam dosam disva. Samvegam alabhim tadati tasmim satthu santike dhammassa sutakale bhavadike samvegam alattham. Viddho tada santoti tasmim gahatthakale ragasalladihi viddho samano idani satthu sasanam agamma sampatto asavakkhayam, viddho va cattari saccani, patividdhoti attho. Sesam antarantaradisu vuttatta suvinneyyameva. Evam thero ranno korabyassa dhammam desetva satthu santikameva gato, sattha ca aparabhage ariyaganamajjhe nisinno theram saddhapabbajitanam aggatthane thapetiti. 1- Ratthapalattheragathavannana nitthita. ----------------The Pali Atthakatha in Roman Book 33 page 319-331. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=33&A=7328&modeTY=2 อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=33&A=7328&modeTY=2 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=388 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=7509 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=7653 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=7653 Contents of The Tipitaka Volume 26 http://84000.org/tipitaka/read/?index_26
|
บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]