|
| บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
396. 2. Sāriputtattheragāthāvaṇṇanā yathācārī yathāsatotiādikā āyasmato sāriputtattherassa gāthā. Tassa āyasmato mahāmoggallānattherassa ca vatthu evaṃ veditabbaṃ:- atīte ito satasahassakappādhike asaṅkheyyamatthake āyasmā sārīputto brāhmaṇamahāsālakule nibbatti, nāmena saradamāṇavo nāma ahosi. Mahā- moggallāno gahapatimahāsālakule nibbatti, nāmena sirivaḍḍhakuṭumbiko nāma ahosi. Te ubhopi sahapaṃsukīḷakasahāyā 1- ahesuṃ. Tesu saradamāṇavo pitu accayena kulasantakaṃ dhanaṃ paṭipajjitvā ekadivasaṃ rahogato cintesi "imesaṃ sattānaṃ maraṇaṃ nāma ekantikaṃ, tasmā mayā ekaṃ pabbajjaṃ upagantvā mokkhamaggo gavesitabbo"ti sahāyaṃ upasaṅkamitvā "samma ahaṃ pabbajitukāmo, kiṃ tvaṃ pabbajituṃ sakkhissasī"ti vatvā tena "na sakkhissāmī"ti vutte "hotu ahameva pabbajissāmī"ti ratanakoṭṭhāgārāni vivarāpetvā kapaṇaddhikādīnaṃ mahādānaṃ datvā pabbatapādaṃ gantvā isipabbajjaṃ pabbaji. Tassa pabbajjaṃ anupabbajitā catusattatisahassamattā brāhmaṇaputtā ahesuṃ. So pañca abhiññāyo aṭṭha ca samāpattiyo nibbattetvā tesampi jaṭilānaṃ kasiṇaparikammaṃ ācikkhi. Tepi sabbe pañcābhiññā aṭṭha samāpattiyo nibbattesuṃ. Tena samayena anomadassī nāma sammāsambuddho loke uppajjitvā pavattita- varadhammacakko satte saṃsāramahoghato tāretvā 2- ekadivasaṃ "saradatāpasassa ca antevāsikānañca saṅgahaṃ karissāmī"ti eko adutiyo pattacīvaramādāya ākāsena gantvā "buddhabhāvaṃ me jānātū"ti tāpasassa passantasseva ākāsato otaritvā paṭhaviyaṃ patiṭṭhāsi. Saradatāpaso satthu sarīre mahāpurisalakkhaṇāni upadhāretvā "sabbaññu- buddhoyevāyan"ti niṭṭhaṃ gantvā paccuggamanaṃ katvā āsanaṃ paññāpetvā adāsi. Nisīdi bhagavā paññatte āsane. Saradatāpaso satthu santike ekamantaṃ nisīdi. @Footnote: 1 Ma. sahapaṃsukīḷikasahāyā 2 Ma. tārento--------------------------------------------------------------------------------------------- page409.
Tasmiṃ samaye tassa antevāsikā catusattatisahassamattā jaṭilā paṇītapaṇītāni ojavantāni phalāphalāni gahetvā āgatā satthāraṃ disvā sañjātappasādā attano ācariyassa ca satthu ca nisinnākāraṃ oloketvā "ācariya mayaṃ pubbe `tumhehi mahantataro koci natthī'ti vicarāma, 1- ayaṃ pana puriso tumhehi mahantataro maññe"ti āhaṃsu. Kiṃ vadetha tātā sāsapena saddhiṃ aṭṭhasaṭṭhiyojanasatasahassubbedhaṃ sineruṃ samaṃ kātuṃ icchatha, sabbaññubuddhena maṃ tulyaṃ mā karitthāti. Atha te tāpasā ācariyassa vacanaṃ sutvā "yāva mahā vatāyaṃ purisuttamo"ti sabbeva pādesu nipatitvā satthāraṃ vandiṃsu. Atha te ācariyo āha "tātā satthu anucchaviko no deyyadhammo natthi, satthā ca bhikkhācāravelāya idhāgato, handa mayaṃ deyyadhammaṃ yathābalaṃ dassāma. Tumhehi yaṃ yaṃ paṇītaṃ 2- phalāphalaṃ ābhataṃ, taṃ taṃ āharathā"ti 3- āharāpetvā hatthe dhovitvā sayaṃ tathāgatassa patte patiṭṭhāpesi. Satthārā ca phalāphale paṭiggaṇhitamatte devatā dibbojaṃ pakkhipiṃsu. Tāpaso udakampi sayameva parissāvetvā adāsi. Tato bhojanakiccaṃ niṭṭhāpetvā satthari nisinne sabbe antevāsike pakkositvā satthu santike sāraṇīyaṃ kathaṃ kathento nisīdi. Satthā "dve aggasāvakā bhikkhusaṃghena saddhiṃ āgacchantū"ti cintesi. Te satthu cittaṃ ñatvā tāvadeva satasahassakhīṇāsava- parivārā aggasāvakā āgantvā satthāraṃ vanditvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu. Tato saradatāpaso antevāsike āmantesi "tātā satthu bhikkhusaṃghassa ca pupphāsanena pūjā kātabbā, tasmā pupphāni āharathā"ti. Te tāvadeva iddhiyā vaṇṇagandhasampannāni pupphāni āharitvā buddhassa yojanappamāṇaṃ pupphāsanaṃ paññāpesuṃ, ubhinnaṃ aggasāvakānaṃ tigāvutaṃ, sesabhikkhūnaṃ aḍḍhayojanikādibhedaṃ, saṃgha- navakassa usabhamattaṃ paññāpesuṃ. Evaṃ tesaṃ paññattesu āsanesu saradatāpaso @Footnote: 1 Sī. vicarimhā 2 Sī. yaṃ paṇītaṃ 3 Sī. taṃ āharathāti--------------------------------------------------------------------------------------------- page410.
Tathāgatassa purato añjaliṃ paggayha ṭhito 1- "bhante mayhaṃ anuggahatthāya imaṃ pupphāsanaṃ abhiruhathā"ti āha. Nisīdi bhagavā pupphāsane. Satthari nisinne dve aggasāvakā sesabhikkhū ca attano attano pattāsane nisīdiṃsu. Satthā "tesaṃ mahapphalaṃ hotū"ti nirodhaṃ samāpajji. Satthu samāpannabhāvaṃ ñatvā dve aggasāvakāpi sesabhikkhūpi nirodhaṃ samāpajjiṃsu. Tāpaso sattāhaṃ nirantaraṃ pupphacchattaṃ dhārento aṭṭhāsi. Itare pana vanamūlaphalāphalaṃ paribhuñjitvā sesakāle añjaliṃ paggaha aṭṭhaṃsu. Satthā sattāhassa accayena nirodhato vuṭṭhāya aggasāvakaṃ nisabhattheraṃ āmantesi "tāpasānaṃ pupphāsanānumodanaṃ karohī"ti. Thero sāvakapāramīñāṇe ṭhatvā tesaṃ pupphāsanānumodanaṃ akāsi. Tassa desanāvasāne satthā dutiyaṃ aggasāvakaṃ anomattheraṃ āmantesi "tvampi 2- imesaṃ dhammaṃ desehī"ti. Sopi tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ sammasitvā tesaṃ dhammaṃ kathesi. Dvinnampi desanāya ekassapi dhammābhisamayo nāhosi. Atha satthā buddhavisaye ṭhatvā dhammadesanaṃ ārabhi. Desanāvasāne ṭhapetvā saradatāpasaṃ avasesā sabbepi catusattatisahassamattā jaṭilā arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Satthā "etha bhikkhavo"ti hatthaṃ pasāresi. Te tāvadeva antarahitatāpasavesā aṭṭhaparikkhāravaradharā saṭṭhivassikattherā viya ahesuṃ. Saradatāpaso pana "aho vatāhampi ayaṃ nisabhatthero viya anāgate ekassa buddhassa aggasāvako bhaveyyan"ti satthu desanākāle uppannaparivitakkatāya aññavihito hutvā maggaphalāni paṭivijjhituṃ nāsakkhi. Atha tathāgataṃ vanditvā tathā paṇidhānaṃ akāsi. Satthāpissa anantarāyena samijjhanabhāvaṃ disvā "ito tvaṃ kappa- satasahassādhikaṃ ekaṃ asaṅkheyyaṃ atikkamitvā gotamassa nāma sammāsambuddhassa agga- sāvako sāriputto nāma bhavissasī"ti byākaritvā dhammakathaṃ vatvā bhikkhusaṃghaparivuto ākāsaṃ pakkhandi. @Footnote: 1 Ma. ṭhatvā 2 Sī. tavampi bhikkhu--------------------------------------------------------------------------------------------- page411.
Saradatāpasopi sahāyakassa sirivaḍḍhassa santikaṃ gantvā "samma mayā anomadassissa bhagavato pādamūle anāgate uppajjanakassa gotamassa nāma sammā- sambuddhassa aggasāvakaṭṭhānaṃ patthitaṃ, tvampi tassa dutiyasāvakaṭṭhānaṃ patthehī"ti. Sirivaḍḍho taṃ upadesaṃ sutvā 1- attano nivesanadvāre aṭṭhakarīsamattaṃ ṭhānaṃ samatalaṃ kāretvā lājapañcamāni pupphāni vikiritvā nīluppalacchadanaṃ maṇḍapaṃ kāretvā buddhāsanaṃ paññāpetvā bhikkhūnampi āsanāni paññāpetvā mahantaṃ sakkārasammānaṃ sajjetvā saradatāpasena satthāraṃ nimantāpetvā sattāhaṃ mahādānaṃ pavattetvā buddhappamukhaṃ bhikkhusaṃghaṃ mahārahehi vatthehi acchādetvā dutiyasāvakabhāvāya paṇidhānaṃ akāsi. Satthāpissa anantarāyena samijjhanabhāvaṃ disvā vuttanayena byākaritvā bhattānumodanaṃ katvā pakkāmi. Sirivaḍḍho haṭṭhapahaṭṭho yāvajīvaṃ kusalakammaṃ katvā dutiyacittavāre kāmāvacaradevaloke nibbatti. Saradatāpaso cattāro brahmavihāre bhāvetvā brahmaloke nibbatti. Tato paṭṭhāya nesaṃ ubhinnampi antarākammaṃ na kathitaṃ. Amhākaṃ pana bhagavato uppattito puretarameva saradatāpaso rājagahassa avidūre upatissagāme rūpasāriyā brāhmaṇiyā kucchimhi paṭisandhiṃ gaṇhi. Taṃdivasamevassa sahāyopi rājagahasseva avidūre kolitagāme moggalliyā 2- brāhmaṇiyā kucchimhi paṭisandhiṃ gaṇhi. Tāni kira dvepi kulāni yāva sattamā kulaparivaṭṭā ābaddhapaṭibaddhasahāyakāneva. Tesaṃ dvinnaṃ ekadivasameva gabbhaparihāramadaṃsu. Dasamāsaccayena jātānampi tesaṃ chasaṭṭhī dhātiyo upaṭṭhāpesuṃ, nāmaggahaṇadivase rūpasāribrāhmaṇiyā puttassa upatissagāme jeṭṭhakulassa puttattā upatissoti nāmaṃ akaṃsu, itarassa kolitagāme jeṭṭhakulassa puttattā kolitoti nāmaṃ akaṃsu. Te ubhopi mahatā parivārena vaḍḍhantā vuḍḍhimanvāya 3- sabbasippānaṃ pāraṃ agamaṃsu. @Footnote: 1 Ma. tassa upadese ṭhatvā 2 cha.Ma. moggaliyā 3 ka. vuddhimanvāya--------------------------------------------------------------------------------------------- page412.
Athekadivasaṃ te rājagahe giraggasamajjaṃ passantā mahājanaṃ sannipatitaṃ disvā ñāṇassa paripākagatattā yoniso ummujjantā "sabbepime oraṃ vassasatānaṃ maccumukhe patissantī"ti 1- saṃvegaṃ paṭilabhitvā "amhehi mokkhadhammo pariyesitabbo, tañca pariyesantehi ekaṃ pabbajjaṃ laddhuṃ vaṭṭatī"ti nicchayaṃ katvā pañcahi māṇavakasatehi saddhiṃ sañjayassa paribbājakassa santike pabbajiṃsu. Tesaṃ pabbajitakālato paṭṭhāya sañjayo lābhaggayasaggappatto ahosi. Te katipāheneva sabbaṃ sañjayassa samayaṃ pariggaṇhitvā 2- tattha sāraṃ adisvā tato nikkhamitvā 3- tattha tattha te te paṇḍita- sammate samaṇabrāhmaṇe pañhaṃ pucchanti, te tehi puṭṭhā neva sampāyanti, 4- aññadatthu teyeva tesaṃ pañhaṃ vissajjenti. Evaṃ te mokkhaṃ pariyesantā katikaṃ akaṃsu "amhesu yo paṭhamaṃ amataṃ adhigacchati, so itarassa ārocetū"ti. 5- Tena ca samayena amhākaṃ satthari paṭhamābhisambodhiṃ patvā pavattitavaradhammacakke anupubbena uruvelakassapādike sahassajaṭile dametvā rājagahe viharante ekadivasaṃ 5- upatisso paribbājako paribbājakārāmaṃ gacchanto āyasmantaṃ assajittheraṃ rājagahe piṇḍāya carantaṃ disvā "na mayā evarūpo ākappasampanno pabbajito diṭṭhapubbo, santadhammena nāma ettha bhavitabban"ti sañjātappasādo pañhaṃ pucchituṃ āyasmantaṃ udikkhanto piṭṭhito piṭṭhito anubandhi. Theropi laddhapiṇḍapāto paribhuñjituṃ paṭirūpaṃ okāsaṃ gato, paribbājako attano paribbājakapīṭhaṃ paññāpetvā adāsi. Bhattakiccapariyoāsane cassa attano kuṇḍikāya udakaṃ adāsi. Evaṃ so ācariyavattaṃ katvā katabhattakiccena therena saddhiṃ paṭisanthāraṃ katvā "ko vā te satthā, kassa vā tvaṃ dhammaṃ rocesī"ti pucchi. Thero sammāsambuddhaṃ apadisi. Puna tena "kiṃ vādī panāyasmato satthā"ti puṭṭho "imassa sāsanassa @Footnote: 1 Ma. maccumukhaṃ pavisantīti 2 Sī. paṭimajjitvā, Ma. parimadditvā @3 Ma. nibbijjitvā 4 Ma. na sampādenti 5-5 Sī. tena samayena amhākaṃ @satthā paramābhisambodhiṃ patvā pavattavaradhammacakko anupubbena uruvelakassapādike @sahassajaṭile dametvā rājagahaṃ patvā veḷuvane viharati. ekadivasaṃ--------------------------------------------------------------------------------------------- page413.
Gambhīrataṃ dassessāmī"ti attano navakabhāvaṃ pavedetvā saṅkhepavasena cassa sāsanadhammaṃ kathento "ye dhammā hetuppabhavā"ti 1- gāthamāha. Paribbājako paṭhamapadadvayameva sutvā sahassanayasampanne sotāpattiphale patiṭṭhāsi, itaraṃ padadvayaṃ sotāpannakāle niṭṭhāsi. Gāthāpariyosāne pana sotāpanno hutvā upari visese appavattente "bhavissati ettha kāraṇan"ti sallakkhetvā theraṃ āha "mā bhante upari dhammadesanaṃ vaḍḍhayittha, ettakameva hotu, kahaṃ amhākaṃ satthā vasatī"ti. Veḷuvaneti. "bhante tumhe purato gacchatha, ahaṃ mayhaṃ sahāyakassa katapaṭiññaṃ mocetvā taṃ gahetvā āgamissāmī"ti pañca- patiṭṭhitena vanditvā tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā theraṃ uyyojetvā paribbājakārāmaṃ agamāsi. Kolitaparibbājako taṃ dūratova āgacchantaṃ disvā "mukhavaṇṇo na aññadivasesu viya, addhānena amataṃ adhigataṃ bhavissatī"ti tenevassa visesādhigamaṃ sambhāvetvā amatādhigamaṃ pucchi. Sopissa "āmāvuso amataṃ adhigatan"ti paṭijānitvā tameva gāthaṃ abhāsi. Gāthāpariyosāne kolito sotāpattiphale patiṭṭhahitvā āha "kahaṃ no satthā"ti. Veḷuvaneti. Tenahi āvuso āyāma, satthāraṃ passissāmāti. Upatisso sabbakālampi ācariyapūjakova, tasmā sañjayassa santikaṃ gantvā satthu guṇe pakāsetvā tampi satthu santikaṃ netukāmo ahosi. So lābhāsāpakato antevāsika- bhāvaṃ anicchanto "na sakkomi cāṭi hutvā udakasiñcanaṃ hotun"ti paṭikkhipi. Te anekehi kāraṇehi taṃ saññāpetuṃ asakkontā attano ovāde vattamānehi aḍḍhateyyasatehi antevāsikehi saddhiṃ veḷuvanaṃ agamaṃsu. Satthā te dūratova āgacchante disvā "etaṃ me sāvakayugaṃ bhavissati maggaṃ bhaddayugan"ti vatvā tesaṃ parisāya cariyavasena dhammaṃ desetvā arahatte patiṭṭhāpetvā ehibhikkhubhāvena upasampadaṃ adāsi. Yathā tesaṃ, evaṃ aggasāvakānampi iddhimayapattacīvaraṃ āgatameva. Uparimaggattaya- kiccaṃ pana na niṭṭhāti. Kasmā? sāvakapāramīñāṇassa mahantatāya. @Footnote: 1 vinaYu.mahā. 4/60,61/52,53 sārīputtamoggallānapabbajjākathā, @khu.apa. 32/286/36 sārīputtattherāpadāna--------------------------------------------------------------------------------------------- page414.
Tesu āyasmā mahāmoggallāno pabbajitadivasato sattame divase magadharaṭṭhe kallavālagāme samaṇadhammaṃ karonto thīnamiddhe okkante satthārā saṃvejito thīnamiddhaṃ vinodetvā dhātukammaṭṭhānaṃ 1- suṇanto eva uparimaggattayaṃ adhigantvā sāvakapāramī ñāṇassa matthakaṃ pāpuṇi. Āyasmā pana 2- sāriputto pabbajitadivasato aḍḍhamāsaṃ atikkamitvā satthārā saddhiṃ rājagahe sūkarakhātaleṇe viharanto attano bhāgineyyassa dīghanakhaparibbājakassa vedanāpariggahasuttante 3- desiyamāne desanānusārena ñāṇaṃ pesetvā parassa vaḍḍhitaṃ bhattaṃ bhuñjanto viya sāvakapāramīñāṇassa matthakaṃ pāpuṇi. Iti dvinnampi aggasāvakānaṃ satthusamīpe eva sāvakapāramīñāṇaṃ matthakaṃ pattaṃ. Tena vuttaṃ apadāne 4-:- "himavantassa avidūre lambako nāma pabbato assamo sukato mayhaṃ paṇṇasālā sumāpitā. Uttānakūlā nadikā supatitthā manoramā susuddhapulinākiṇṇā avidūre mamassamaṃ. Asakkharā apabbhārā sādu appaṭigandhikā sandantī 5- nadikā tattha sobhayantā mamassamaṃ. Kumbhīlā makarā cettha suṃsumārā 6- ca kacchapā caranti nadiyā tattha sobhayantā mamassamaṃ. Pāṭhīnā pāvusā macchā balajā muñjarohitā vagguḷā 7- papatāyanti 8- sobhayanti mamassamaṃ. Ubho kūlesu nadiyā pupphino phalino dumā ubhato abhilambantā sobhayanti mamassamaṃ. @Footnote: 1 aṅ.sattaka. 23/58/87-90 pacalāyamānasutta (syā) 2 cha.Ma. ayaṃ na dissati @3 Ma.Ma. 13/201/179 dīghanakhasutta 4 khu.apa. 32/141/22 5 cha.Ma. sandatī @6 cha.Ma. susumārā 7 cha.Ma. vaggaḷā 8 cha.Ma. papatāyantā--------------------------------------------------------------------------------------------- page415.
Ambā sālā ca tilakā pāṭalī sinduvārikā 1- dibbagandhā sampavanti pupphitā mama assame. Cammakā saḷalā nīpā nāgapunnāgaketakā dibbagandhā sampavanti pupphitā mama assame atimuttā asokā ca bhaginīmālā ca pupphitā aṅkolā bimbijālā ca pupphitā mama assame. Ketakā kadalī 2- ceva godhukā tiṇasūlikā dibbagandhaṃ sampavantā sobhayanti mamassamaṃ. Kaṇikārā kaṇṇikā ca asanā ajjunā bahū dibbagandhaṃ sampavantā sobhayanti mamassamaṃ. Punnāgā giripunnāgā koviḷārā ca pupphitā dibbagandhaṃ sampavantā sobhayanti mamassamaṃ. Uddālakā ca kuṭajā kadambā vakulā bahū dibbagandhaṃ sampavantā sobhayanti mamassamaṃ. Āḷakā isimuggā ca kadalimātuluṅgiyo gandhodakena saṃvaḍḍhā phalāni dhārayanti te. Aññe pupphanti padumā aññe jāyanti kesarī aññe opupphā padumā pupphitā taḷāke tadā. Gabbhaṃ gaṇhanti padumā niddhāvanti muḷāliyo siṅghāṭipattamākiṇṇā sobhanti taḷāke tadā. Niyatā ambagaṇḍī ca 3- uttarā 4- hi bandhujīvakā dibbagandhā sampavantā pupphitā tāḷake tadā. Pāṭhīnā pāvusā macchā balajā muñjarohitā saṅkulā 5- maggurā ceva vasanti taḷāke tadā. @Footnote: 1 cha.Ma. sinduvārakā 2 cha.Ma.kandali 3 cha.Ma. ambagandhī ca @4 cha.Ma. uttalī 5 cha.Ma. saṅgulā--------------------------------------------------------------------------------------------- page416.
Kumbhīlā suṃsumārā ca tantigāhā ca rakkhasā ogāhā 1- ajagarā ca vasanti taḷāke tadā. Pārevatā ravihaṃsā cakkavākā nadīcarā kokilā sukasāḷikā upajīvanti taṃ saraṃ. Kukkutthakā kuḷīrakā vane pokkharasātakā dindibhā suvapotā ca upajīvanti taṃ saraṃ. Haṃsā koñcā mayūrā ca kokilā tambacūḷakā pampakā jīvaṃjīvā ca upajīvanti taṃ saraṃ. Kosikā poṭṭhasīsā ca kurarā senakā bahū mahākāḷā ca sakuṇā upajīvanti taṃ saraṃ. Pasadā ca varāhā ca varā bharaṇḍakā bahū 2- rohiccā suttapotā 3- ca upajīvanti taṃ saraṃ. Sīhabyagghā ca dīpī ca acchakokataracchakā tidhā pabhinnamātaṅgā upajīvanti taṃ saraṃ. Kinnarā vānarā ceva athopi vanakammikā cetā ca luddakā ceva upajīvanti taṃ saraṃ. Tindukāni piyālāni madhuke kāsamāriyo 4- dhuvaṃ phalāni dhārenti avidūre mamassamaṃ. Kosumbā saḷalā nīpā 5- sāduphalasamāyutā dhuvaṃ phalāni dhārenti avidūre mamassamaṃ. Harītakā āmalakā ambajambuvibhītakā 6- kolā bhallātakā billā phalāni dhārayanti te. @Footnote: 1 cha.Ma. oguhā 2 cha.Ma. camarā gaṇḍakā bahū 3 cha.Ma. sukapotā @4 cha.Ma. kāsumāriyo 5 cha.Ma. kosambā saḷalā nimbā 6 pāli. ambā jambū vibhedakā--------------------------------------------------------------------------------------------- page417.
Āluvā ca kaḷambā ca biḷālītakkaḷāni ca jīvakā sambakā 1- ceva bahukā mama assame. Assamassāvidūramhi taḷākāsuṃ 2- sunimmitā acchodakā sītajalā supatitthā manoramā. Padumuppalasañchannā puṇḍarīkasamāyutā mandālakehi sañchannā dibbo gandho 3- pavāyati. Evaṃ sabbaṅgasampanne pupphite phalite vane sukate assame ramme viharāmi ahaṃ tadā. Sīlavā vattasampanno 4- jhāyī jhānarato sadā pañcābhiññābalappatto suruci nāma tāpaso. Catuvīsasahassāni sissā mayhaṃ upaṭṭhahuṃ sabbe maṃ brāhmaṇā ete jātimanto yasassino. Lakkhaṇe itihāse ca sanigaṇḍusakeṭubhe padakā veyyākaraṇā sadhamme pāramiṃ gatā. Uppātesu nimittesu lakkhaṇesu ca kovidā paṭhabyā bhummantalikkhe 5- mama sissā susikkhitā. Appicchā nipakā ete appāhārā alolupā lābhālābhena santuṭṭhā parivārenti maṃ sadā. Jhāyī jhānaratā dhīrā santacittā samāhitā ākiñcaññaṃ patthayantā parivārenti maṃ sadā. Abhiññāpāramippattā pettike gocare ratā antalikkhacarā dhīrā parivārenti maṃ sadā. Saṃvutā chasu dvāresu aneñjā 6- rakkhitindriyā asaṃsaṭṭhā ca te dhīrā mama sissā durāsadā. @Footnote: 1 cha.Ma. sutakā 2 ka. taḷākāsi 3 cha.Ma. dibbagandho 4 cha.Ma. vata.... evamuparipi @5 cha.Ma. bhūmantalikkhe 6 cha.Ma. ṭhānacaṅkamanena--------------------------------------------------------------------------------------------- page418.
Pallaṅkena nisajjāya ṭhānā caṅkamanena 1- ca vītināmenti te rattiṃ mama sissā durāsadā. Rajanīye 2- na rajjanti dosanīye 3- na dussare mohanīye na muyhanti mama sissā durāsadā. Iddhiṃ vīmaṃsamānā te vattanti niccakālikaṃ paṭhaviṃ te pakampenti sārambhena durāsadā. Kīḷamānāva te sisisā kīḷanti jhānakīḷitaṃ jambuto phalamānenti mama sissā durāsadā. Aññe gacchanti goyānaṃ aññe pubbavidehanaṃ 4- aññe ca uttarakuruṃ mama sissā 5- durāsadā. Purato pesenti te khāriṃ pacchato ca vajanti te catuvīsasahassehi chāditaṃ hoti ambaraṃ. Aggipākaṃ anaggiṃ ca 6- dantodukkhalikāpi ca ambanā koṭikā 7- keci pavattaphalabhojanā. Udakorohakā keci sāyaṃ pāto sucīratā toyābhisekacaraṇā 8- mama sissā durāsadā. Parūḷhakacchanakhalomā paṅkadantā rajassirā gandhitā sīlagandhena mama sissā durāsadā. Pāto va sannipātetvā 9- jaṭilā uggatāpanā lābhālābhaṃ pakittetvā gacchanti ambare tadā. Etesaṃ pakkamantānaṃ mahāsaddo pavattati ajinacammasaddesa moditā honti devatā. @Footnote: 1 cha.Ma. ṭhānacaṅkamanena 2 cha.Ma. rajjanīye 3 cha.Ma. dussanīye @4 cha.Ma. pubbavidehakaṃ 5 cha.Ma. esanā 6 cha.Ma. aggipākī anaggī ca @7 cha.Ma. asmena koṭṭitā 8 cha.Ma. toyābhisecanakarā 9 cha.Ma. sannipatitvā--------------------------------------------------------------------------------------------- page419.
Disodisaṃ pakkamanti antalikkhacarā isī sakabalenupatthaddhā te gacchanti yathicchakaṃ. 1- Paṭhavīkampakā ete sabbeva nabhacārino uggatejā duppasahā sāgarova akhobhiyā. Ṭhāsacaṅkamiyā 2- keci keci nesajjikā isī pavattabhojanā keci mama sissā durāsadā. Mettāvihārino ete hitesī sabbapāṇinaṃ anattukkaṃsakā sabbe na te vambhenti kassaci. Sīharājāvasambhītā gajarājāva thāmavā durāsadā byagghāriva āgacchanti mamantike. Vijjādharā devatā ca nāgagandhabbarakkhasā kumbhaṇḍā dānavā garuḷā upajīvanti taṃ saraṃ. Te jaṭākhāribharitā ajinuttaravāsino 3- antalikkhacarā sabbe upajīvanti taṃ saraṃ. Tadānucchavikā 4- ete aññamaññaṃ sagāravā catubbīsasahassānaṃ khittasaddo 5- na vijjati. Pāde pādaṃ nikkhipantā appasaddā susaṃvutā upasaṅkamma sabbe te 6- sirasā vandare mamaṃ. Tehi sissehi parivuto santehi ca tapassibhi vasāmi assame tattha jhāyī jhānarato ahaṃ. Isīnaṃ sīlagandhena pupphagandhena cūbhayaṃ phalīnaṃ phalagandhena gandhito hoti assamo. Rattindivaṃ na jānāmi arati me na vijjati sake sisse ovadanto bhiyyo hāsaṃ labhāmahaṃ. @Footnote: 1 cha.Ma. yadicchakaṃ 2 cha.Ma. ṭhānacaṅkamino 3 cha.Ma....vāsanā 4 cha.Ma. sadā... @5 cha.Ma. khipita... 6 cha.Ma. sabbeva--------------------------------------------------------------------------------------------- page420.
Pupphānaṃ pupphamānānaṃ phalānañca vipaccataṃ dibbagandhā pavāyanti sobhayantā mamassamaṃ. Samādhimhā vuṭṭhahitvā ātāpī nipako ahaṃ khāribhāraṃ gahetvāna vanaṃ ajjhogahiṃ ahaṃ. Uppāte supine cāpi lakkhaṇesu susikkhito pavattamānaṃ mantapadaṃ dhārayāmi ahaṃ tadā. Anomadassī bhagavā lokajeṭṭho narāsabho vivekakāmo sambuddho himavantamupāgami. Ajjhogāhetvā himavantaṃ aggo kāruṇiko muni pallaṅkaṃ ābhujitvāna nisīdi purisuttamo. Tamaddasāhaṃ sambuddhaṃ sappabhāsaṃ manoramaṃ indīvaraṃva jalitaṃ ādittaṃva hutāsanaṃ. Jalantaṃ dīparukkhaṃva vijjuṃva 1- gagane yathā suphullaṃ sālarājaṃva addasaṃ lokanāyakaṃ. Ayaṃ nāgo mahāvīro dukkhassantakaro muni imaṃ dassanamāgamma sabbadukkhā pamuccare. Disvānāhaṃ devadevaṃ lakkhaṇaṃ upadhārayiṃ buddho nu kho na vā buddho handa passāmi cakkhumaṃ. Sahassārāni cakkāni dissanti caraṇuttame lakkhaṇānissa disvāna niṭṭhaṃ gañchiṃ 2- tathāgate. Sammajjaniṃ gahetvāna sammajjitvānahaṃ tadā aṭṭha 3- pupphe samānetvā buddhaseṭṭhaṃ apūjayiṃ. Pūjayitvāna taṃ buddhaṃ 4- oghatiṇṇamanāsavaṃ ekaṃsaṃ ajinaṃ katvā namassiṃ lokanāyakaṃ. @Footnote: 1 cha.Ma. vijjutaṃ 2 cha.Ma. gacche 3 cha.Ma. atha 4 cha.Ma. sambuddhaṃ--------------------------------------------------------------------------------------------- page421.
Yena ñāṇena sambuddho viharati anāsavo taṃ ñāṇaṃ kittayissāmi suṇātha mama bhāsato. Samuddharayimaṃ 1- lokaṃ sayambhū amitodaya tava dassanamāgamma kaṅkhāsotaṃ taranti te. Tuvaṃ satthā ca ketu ca dhajo yūpo ca pāṇinaṃ parāyano patiṭṭhā ca dīpo ca dvipaduttamo. Sakkā samudde udakaṃ pametuṃ āḷhakena vā na tveva tava sabbaññu ñāṇaṃ sakkā dharetave. Dhāretuṃ paṭhaviṃ sakkā ṭhapetvā tulamaṇḍale na tveva tava sabbaññu ñāṇaṃ sakkā pametave. Ākāsaṃ 2- minituṃ sakkā rajjuyā 3- aṅgulena vā na tveva tava sabbaññu ñāṇaṃ sakkā pametave. Mahāsamudde udakaṃ paṭhaviñcākhilañjahe 4- buddhañāṇaṃ upādāya upamāto na yujjare. Sadevakassa lokassa cittaṃ yesaṃ pavattati antojālīgatā 5- ete tava ñāṇamhi cakkhuma. Yena ñāṇena pattosi kevalaṃ bodhimuttamaṃ tena ñāṇena sabbaññu maddasī paratitthiye. Imā gāthā paṭhetvā 6- suruci nāma tāpaso ajinaṃ pattharitvāna paṭhaviyaṃ nisīdi so. Cullāsītisahassāni ajjhogāḷho mahaṇṇave accuggato tāvadeva girirājā pavuccati. @Footnote: 1 cha.Ma. samuddharasimaṃ 2 cha.Ma. ākāso 3 pāli. rajjunā @4 pāli. paṭhavī cākhilājaṭaṃ 5 cha.Ma....katā 6 cha.Ma. thavitvāna--------------------------------------------------------------------------------------------- page422.
Tāva acguggato neru āyato vitthato ca so cuṇṇito saṅkhyabhedena 1- koṭisatasahassiyo. 2- Lakkhe ṭhapiyamānamhi parikkhayamagacchaka na tveva tava sabbaññu ñāṇaṃ sakkā pametave. Sukhumacchikena jālena udakaṃ yo parikkhipe ye keci udake pāṇā antojālīkatā siyuṃ. Tatheva hi mahāvīra ye keci puthutitthiyā diṭṭhigahaṇapakkhantā 3- parāmāsena mohitā. Tava suddhena ñāṇena anāvaraṇadassinā antojālīkatā ete ñāṇaṃ te nātivattare. Bhagavā tamhi samaye anomadassī mahāyaso vuṭṭhahitvā samādhimhā disaṃ olokayī jino. Anomadassimunino nisabho nāma sāvako parivuto satasahassehi santacittehi tādibhi. Khīṇāsavehi suddhehi chaḷabhiññehi tādihi 4- cittamaññāya buddhassa upesi lokanāyakaṃ. Antalikkhe ṭhitā tattha padakkhiṇamakaṃsu te namassantā pañjalikā oruhuṃ 5- buddhasantike. Anomadassī bhagavā lokajeṭṭho narāsabho bhikkhusaṃghe nisīditvā sitaṃ pātuṃ karī jino. Varuṇo nāmupaṭṭhāko anomadassissa satthuno ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvā āpucchi 6- lokanāyakaṃ. @Footnote: 1 cha.Ma. anubhedena 2 cha.Ma. koṭisatasahassaso 3 cha.Ma. diṭṭhigahanapakkhandā @4 cha.Ma. jhāyibhi 5 cha.Ma. otaruṃ 6 cha.Ma. apucchi--------------------------------------------------------------------------------------------- page423.
Ko nu kho bhagavā hetu sitakammassa satthuno na hi buddhā ahetūhi sitaṃ pātuṃ karonti te. Anomadassī bhagavā lokajeṭṭho narāsabho bhikkhumajjhe nisīditvā imaṃ gāthaṃ abhāsatha. Yo maṃ pupphena pūjesi ñāṇañcāpi anutthavi tamahaṃ kittayissāmi suṇātha 1- mama bhāsato. Buddhassa giramaññāya sabbe devā samāgatā saddhammaṃ sotukāmā te sambuddhamupasaṅkamuṃ. Dasasu lokadhātūsu devakāyā mahiddhikā saddhammaṃ sotukāmā te sambuddhamupasaṅkamuṃ. Hatthī assā rathā pattī senā ca caturaṅginī parivāressanti maṃ niccaṃ buddhapūjāyidaṃ phalaṃ. Saṭṭhī turiyasahassāni bheriyo samalaṅkatā upaṭṭhissanti maṃ niccaṃ buddhapūjāyidaṃ phalaṃ. Soḷasitthīsahassāni nāriyo samalaṅkatā vicittavatthābharaṇā āmuttamaṇikuṇḍalā. Āḷāramukhā 2- hasulā susaññā tanumajjhimā parivāressanti maṃ niccaṃ buddhapūjāyidaṃ phalaṃ. Kappasatasahassāni devaloke ramissati sahassakkhattuṃ cakkavattī rājā raṭṭhe bhavissati. Sahassakkhattuṃ devindo devarajjaṃ karissati padesarajjaṃ vipulaṃ gaṇanāto asaṅkhyaṃ. 3- Pacchime bhavasampatte manussattaṃ gamissati brāhmaṇī sāriyā nāma dhārayissati kucchinā. @Footnote: 1 cha.Ma. suṇotha 2 cha.Ma. aḷārapamhā 3 cha.Ma. asaṅkhiyaṃ--------------------------------------------------------------------------------------------- page424.
Mātuyā nāmagottena paññāyissatiyaṃ naro sāriputtoti nāmena tikkhapañño bhavissati. Asītikoṭī chaḍḍetvā pabbajissati kiñcano gavesanto santipadaṃ carissati mahiṃ imaṃ. Apparimeyye 1- ito kappe okkākakulasambhavo gotamo nāma gottena satthā loke bhavissati. Tassa dhammesu dāyādo oraso dhammanimmito sāriputtoti nāmena hessati aggasāvako. Ayaṃ bhāgīrathī gaṅgā himavantā pabhāvitā mahāsamuddamappeti tappayantī mahodadhiṃ. Tathevāyaṃ sārīputto sakko 2- tīsu visārado paññāya pāramiṃ gantvā tappayissati pāṇino. 3- Himavantamupādāya sāgarañca mahodadhiṃ etthantare yaṃ puḷinaṃ gaṇanāto asaṅkhyaṃ. Tampi sakkā asesena saṅkhyātuṃ 4- gaṇanā yathā na tveva sāriputtassa paññāyanto bhavissati. Lakkhe ṭhapiyamānamhi khīye gaṅgāya vālukā na tveva sāriputtassa paññāyanto bhavissati. Mahāsamudde ūmiyo gaṇanāto asaṅkhyā tatheva sāriputtassa paññāyanto na hessati. Ārādhayitvā sambuddhaṃ gotamaṃ sakyapuṅgavaṃ paññāya pāramiṃ gantvā hessati aggasāvako. Pavattitaṃ dhammacakkaṃ sakyaputtena tādinā anuvattessati sammā vassanto 5- dhammavuṭṭhiyo. @Footnote: 1 cha.Ma. aparimeyya 2 cha.Ma. sake 3 cha.Ma. pāṇine @4 cha.Ma. saṅkhātuṃ 5 cha.Ma. vassento--------------------------------------------------------------------------------------------- page425.
Sabbametaṃ abhiññāya gotamo sakyapuṅgavo bhikkhusaṃghe nisīditvā aggaṭṭhāne ṭhapessati. Aho me sukataṃ kammaṃ anomadassissa satthuno yassādhikāraṃ 1- katvāna sabbattha pāramiṃ gato. Aparimeyye kataṃ kammaṃ phalaṃ dassesi 2- me idha sumutto saravegova kilese jhāpayiṃ ahaṃ. Asaṅkhataṃ gavesanto nibbānaṃ acalaṃ padaṃ vicinaṃ titthiye sabbe esāhaṃ saṃsariṃ bhave. Yathāpi byādhiko 3- poso pariyeseyya osathaṃ 4- vicineyya dhanaṃ 5- sabbaṃ byādhito parimuttiyā. Asaṅkhataṃ gavesanto nibbānaṃ amataṃ padaṃ abbokiṇṇaṃ pañcasataṃ pabbajiṃ isipabbajaṃ. Jaṭābhārena bharito 6- ajinuttaranivāsano abhiññāpāramiṃ gantvā brahmalokaṃ agañchihaṃ. 7- Natthi bāhirake suddhi ṭhapetvā jinasāsanaṃ ye keci buddhimā sattā sujjhanti jinasāsane. Attakāramayaṃ etaṃ nayidaṃ itihītihaṃ asaṅkhataṃ gavesanto kutitthe sañcariṃ ahaṃ. Yathā sāratthiko poso kadaliṃ chetvāna phālaye na tattha sāraṃ vindeyya sārena rittako hi so. Tatheva titthiyā loke nānādiṭṭhī bahujjanā asaṅkhatena rittā te sārena kadalī 8- yathā. @Footnote: 1 cha.Ma. yassāhaṃ kāraṃ 2 cha.Ma. dasseti 3 cha.Ma. bayādhito @4 cha.Ma. osadhaṃ. evamuparipi 5 cha.Ma. vanaṃ 6 ka. jaṭāya bhārabharito @7 cha.Ma. agacchihaṃ 8 cha.Ma. rittāse--------------------------------------------------------------------------------------------- page426.
Pacchime bhavasampatte brahmabandhu ahosahaṃ mahābhogaṃ chaḍḍayitvāna 1- pabbajiṃ anagāriyaṃ. Ajjhāyako mantadharo tiṇṇaṃ vedāna pāragū brāhmaṇo sañjayo nāma tassa mūle vasāmahaṃ. Sāvako te mahāvīra assaji nāma brāhmaṇo durāsado uggatejo piṇḍāya caratī tadā. Tamaddasāsiṃ sappaññaṃ muniṃ mone samāhitaṃ santacittaṃ mahānāgaṃ suphullaṃ padumaṃ yathā. Disvā me cittamuppajji sudantaṃ suddhamānasaṃ usabhaṃ pavaraṃ vīraṃ arahāyaṃ bhavissati. Pāsādiko iriyati abhirūpo susaṃvuto uttame damathe danto amatadassī bhavissati. Yannūnāhaṃ uttamatthaṃ puccheyyaṃ tuṭṭhamānasaṃ so me puṭṭho kathessati paṭipucchāmahaṃ tadā. Piṇḍapātaṃ carantassa pacchato agamāsahaṃ okāsaṃ paṭimānento pucchituṃ amataṃ padaṃ. Vīthintare anuppattaṃ upagantvāna pucchahaṃ kathaṃ gottosi tvaṃ vīra kassa sissosi mārisa. So me puṭṭho viyākāsi asambhītova kesarī buddho loke samuppanno tassa sissomhi āvuso. Kīdisaṃ te mahāvīra anujāta mahāyasa buddhassa sāsanaṃ dhammaṃ sādhu me kathayassu bho. So me puṭṭho kathī sabbaṃ gambhīraṃ nipuṇaṃ padaṃ taṇhāsallassa hantāraṃ sabbadukkhāpanūdanaṃ. @Footnote: 1 cha.Ma. chaḍḍetvāna--------------------------------------------------------------------------------------------- page427.
Ye dhammā hetuppabhavā tesaṃ hetuṃ tathāgato āha tesañca yo nirodho evaṃvādī mahāsamaṇo. Sohaṃ vissajjite pañhe paṭhamaṃ phalamajjhagaṃ virajo vimalo āsiṃ sutvāna jinasāsanaṃ. Sutvāna munino vākyaṃ passitvā dhammamuttamaṃ pariyogāḷhasaddhammo imaṃ gāthamabhāsahaṃ. Eseva dhammo yadi tāvadeva paccabyatha padamasokaṃ adiṭṭhaṃ abbhatītaṃ bahukehi kappanahutehi. Yvāhaṃ dhammaṃ gavesanto kutitthe sañcariṃ ahaṃ so me attho anuppatto kālo me nappamajjituṃ. Tositohaṃ assajinā patvāna acalaṃ padaṃ sahāyakaṃ gavesanto assamaṃ agamāsahaṃ. Dūratova mamaṃ disvā sahāyo me susikkhito iriyāpathasampanno idaṃ vacanamabravi. Pasannamukhanettosi munibhāvova dissati amatādhigato kacci nibbānamaccutaṃ padaṃ. Subhānurūpo āyāsi āneñjakārito viya dantova dantadamatho upasantosi brāhmaṇa. Amataṃ mayādhigataṃ sokasallāpanūdanaṃ tvampi taṃ adhigacchesi gacchāma buddhasantikaṃ. Sādhūti so paṭissutvā sahāyo me susikkhito hatthena hatthaṃ gaṇhitvā upagamma tavantikaṃ. Ubhopi pabbajissāma sakyaputta tavantike tava sāsanamāgamma viharāma anāsavā.--------------------------------------------------------------------------------------------- page428.
Kolito iddhiyā seṭṭho ahaṃ paññāya pārago ubhova ekato hutvā sāsanaṃ sobhayāmase. Apariyositasaṅkappo kutitthe sañcariṃ ahaṃ tava dassanamāgamma saṅkappo pūrito mama. Paṭhaviyaṃ patiṭṭhāya pupphanti samaye dumā dibbagandhā sampavanti tosenti sabbapāṇinaṃ. Tathevāhaṃ mahāvīra sakyaputta mahāyasa sāsane te patiṭṭhāya samayesāmi pupphituṃ. Vimuttipupphaṃ esanto bhavasaṃsāramocanaṃ vimuttipupphalābhena tosemi sabbapāṇinaṃ. Yāvatā buddhakhettampi ṭhapetvāna mahāmuniṃ paññāya sadiso natthi tava puttassa cakkhuma. Suvinītā ca te sissā parisā ca susikkhitā uttame damathe dantā parivārenti taṃ sadā. Jhāyī jhānaratā dhīrā santacittā samāhitā munī moneyyasampannā parivārenti taṃ sadā. Appicchā nipakā dhīrā appāhārā alolupā lābhālābhena santuṭṭhā parivārenti taṃ sadā. Āraññikā dhutaratā jhāyino lūkhacīvarā vivekābhiratā dhīrā parivārenti taṃ sadā. Paṭipannā phalaṭṭhā ca sekhā phalasamaṅgino āsīsakā uttamatthaṃ parivārenti taṃ sadā. Sotāpannā ca vimalā sakadāgāmino ca ye anāgāmī ca arahā parivārenti taṃ sadā.--------------------------------------------------------------------------------------------- page429.
Satipaṭṭhānakusalā bojjhaṅgabhāvanāratā sāvakā vo 1- bahū sabbe parivārenti taṃ sadā. Iddhipādesu kusalā samādhibhāvanāratā sammappadhānānuyuttā parivārenti taṃ sadā. Tevijjā chaḷabhiññā ca iddhiyā pāramiṃ gatā paññāya pāramiṃ pattā parivārenti taṃ sadā. Edisā vo mahāvīra tava sissā susikkhitā durāsadā uggatejā parivārenti taṃ sadā. Tehi sissehi parivuto saññatehi tapassibhi migarājāvasambhīto uḷurājāva sobhasi. Paṭhaviyaṃ patiṭṭhāya ruhanti dharaṇīruhā vepullattaṃ 2- pāpuṇanti phalañca dassayanti te. Paṭhavīsadiso tvaṃsi sakyaputta mahāyasa sāsane te patiṭṭhāya labhanti amataṃ phalaṃ. Sindhu sarassatī ceva nandiyo candabhāgikā gaṅgā ca yamunā ceva sarabhū ca atho mahī. Etāsaṃ sandamānānaṃ sāgarova sampaṭicchati jahanti purimaṃ nāmaṃ sāgaroteva ñāyati. Tathevime catubbaṇṇā pabbajitvā tavantike jahanti purimaṃ nāmaṃ buddhaputtāti ñāyare. Yathāpi cando vimalo gacchaṃ ākāsadhātuyā sabbe tāragaṇe loke ābhāya atirocati. Tatheva tvaṃ mahāvīra parivuto devamānuse ete sabbe atikkamma jalasi sabbadā tuvaṃ. @Footnote: 1 cha.Ma. te 2 cha.Ma. vepullataṃ--------------------------------------------------------------------------------------------- page430.
Gambhīre uṭṭhitā ūmi na velamativattare sabbā velaṃva phusanti sañcuṇṇā vikiranti tā. Tatheva titthiyā loke nānādiṭṭhī bahujjanā dhammaṃ vāditukāmā te nātivattanti taṃ muniṃ. Sace ca taṃ pāpuṇanti paṭivādehi cakkhuma tavantikaṃ upagantvā sañcuṇṇāva bhavanti te. Yathāpi udake jātā kumudā mandālakā bahū upalimpanti toyena kaddamakalalena ca. Tatheva bahukā sattā loke jātā virūhare aṭṭitā rāgadosena kaddame kumudaṃ yathā. Yathāpi padumaṃ jalajaṃ jalamajjhe virūhati na so limpati toyena parisuddho hi kesarī. Tatheva tvaṃ mahāvīra loke jāto mahāmuni nopalimpasi lokena toyena padumaṃ yathā. Yathāpi rammake māse bahū pupphanti vārijā nātikkamanti taṃ māsaṃ samayo pupphanāya so. Tatheva tvaṃ mahāvīra pupphito te vimuttiyā sāsanaṃ nātivattanti padumaṃ vārijaṃ yathā. Supupphito sālarājā dibbagandhaṃ pavāyati aññasālehi parivuto sālarājāva sobhati. Tatheva tvaṃ mahāvīra buddhañāṇena pupphito bhikkhusaṃghaparivuto sālarājāva sobhasi. Yathāpi selo himavā osatho sabbapāṇinaṃ nāgānaṃ asurānañca devatānañca ālayo.--------------------------------------------------------------------------------------------- page431.
Tatheva tvaṃ mahāvīra osatho viya pāṇinaṃ tevijjā chaḷabhiññā ca iddhiyā pāramiṃ gatā. Anusiṭṭhā mahāvīra tayā kāruṇikena te ramanti dhammaratiyā vasanti tava sāsane. Migarājā yathā sīho abhinikkhamma āsayā catuddisānuviloketvā tikkhattuṃ abhinādati. Sabbe migā uttasanti migarājassa gajjato tathā hi jātimā eso pasū tāseti sabbadā. Gajjato te mahāvīra vasudhā sampakampati bodhaneyyāvabujjhanti tasanti mārakāyikā. Tasanti titthiyā sabbe nadato te mahāmuni kākā senāva vibbhantā migaraññā yathā migā. Ye keci gaṇino loke satthāroti pavuccare paramparāgataṃ dhammaṃ desenti parisāya te. Na hevaṃ tvaṃ mahāvīra dhammaṃ desesi pāṇinaṃ sāmaṃ saccāni bujjhitvā kevalaṃ bodhipakkhiyaṃ. Āsayānusayaṃ ñatvā indriyānaṃ balābalaṃ bhabbābhabbe viditvāna mahāmeghova gajjasi. Cakkavāḷapariyantā nisinnā parisā bhave nānādiṭṭhī vicinantaṃ vimaticchedanāya taṃ. Sabbesaṃ cittamaññāya opammakusalo muni ekaṃ pañhaṃ kathentova vimatiṃ chindi 1- pāṇinaṃ. Upatissasadiseheva vasudhā pūritā bhave sabbeva te pañjalikā kittayuṃ lokanāyakaṃ. @Footnote: 1 cha.Ma. chindasi--------------------------------------------------------------------------------------------- page432.
Kappaṃ vā te kittayantā nānāvaṇṇehi kittayuṃ parimetuṃ na sakkeyyuṃ appameyyo tathāgato. Yathā sakena thāmena kittito hi mayā jino kappakoṭī pakittentā 1- evameva pakittayuṃ. Sace hi koci devo vā manusso vā susikkhito pametuṃ parikappeyya vighātaṃva labheyya so. Sāsane te patiṭṭhāya sakyaputta mahāyasa paññāya pāramiṃ gantvā viharāmi anāsavo. Titthiye sampamaddāmi vattemi jinasāsanaṃ dhammasenāpati ajja sakyaputtassa sāsane. Aparimeyye kataṃ kammaṃ phalaṃ dassesi me idha sukhitto sāravegova kilese jhāpayī mama. Yo koci manujo bhāraṃ dhāreyya matthake sadā bhārena dukkhito assa bhā rehi bharito tathā. Ḍayhamāno tīhaggīhi bhavesu saṃsariṃ ahaṃ bharito bhavabhārena giriṃ uccārito yathā. Oropito ca me bhāro bhavā ugghāṭitā mayā karaṇīyaṃ kataṃ sabbaṃ sakyaputtassa sāsane. Yāvatā buddhakhettamhi ṭhapetvā sakyapuṅgavaṃ ahaṃ aggomhi paññāya sadiso me na vijjati. Samādhimhi sukusalo iddhiyā pāramiṃ gato icchamāno cahaṃ ajja sahassaṃ abhinimmine. Anupubbavihārassa vasībhūto mahāmuni kathesi sāsanaṃ mayhaṃ nirodho sayanaṃ 2- mama. @Footnote: 1 cha.Ma. kappakoṭīpi kittentā 2 ka. sāsanaṃ--------------------------------------------------------------------------------------------- page433.
Dibbacakkhu visuddhaṃ me samādhikusalo ahaṃ sammappadhānānuyutto bojjhaṅgabhāvanārato. Sāvakena hi pattabbaṃ sabbameva kataṃ mayā lokanāthaṃ ṭhapetvāna sadiso me na vijjati. Samāpattīnaṃ kusalo jhānavimokkhāna khippapaṭilābhī bojjhaṅgabhāvanārato sāvakaguṇapāramigatosmi. Sāvakaguṇenapi phussena buddhiyā parisuttamabhāravā yaṃ saddhāsaṅgahitaṃ cittaṃ sadā sabrahmacārīsu. Uddhatavisova sappo chinnavisāṇova usabho nikkhittamānadappova upemi garugāravena gaṇaṃ. Yadi rūpinī bhaveyya paññā me vasumatīpi na sameyya anomadassissa bhagavato phalametaṃ ñāṇathavanāya. Pavattitaṃ dhammacakkaṃ sakyaputtena tādinā anuvattemahaṃ sammā ñāṇathavanāyidaṃ phalaṃ. Mā me kadāci pāpiccho kusīto hīnavīriyo appassuto anācāro sameto ahu katthaci. Bahussuto ca medhāvī sīlesu susamāhito cetosamathānuyutto api muddhani tiṭṭhatu. Taṃ vo vadāmi bhaddante yāvantettha samāgatā appicchā hotha santuṭṭhā jhāyī jhānaratā sadā. Yamahaṃ paṭhamaṃ disvā virajo vimalo ahuṃ so me ācariyo dhīro assaji nāma sāvako. Tassāhaṃ vāhasā ajja dhammasenāpatī ahuṃ sabbattha pāramiṃ patvā viharāmi anāsavo.--------------------------------------------------------------------------------------------- page434.
Yo me ācariyo āsi assaji nāma sāvako yassaṃ disāyaṃ vasati ussīsamhi karomahaṃ. Mama kammaṃ saritvāna gotamo sakyapuṅgavo bhikkhusaṃghe nisīditvā aggaṭṭhāne ṭhapesi maṃ. Kilesā jhāpitā mayhaṃ .pe. kataṃ buddhassa sāsanan"ti aparabhāge pana satthā jetavanamahāvihāre ariyagaṇamajjhe nisinno attano sāvake tena tena guṇavisesena etadagge ṭhapento "etadaggaṃ bhikkhave mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ mahāpaññānaṃ yadidaṃ sārīputto"ti 1- theraṃ mahāpaññabhāvena etadagge ṭhapesi. So evaṃ sāvakapāramīñāṇassa matthakaṃ patvā dhammasenāpatiṭṭhāne patiṭṭhahitvā sattahitaṃ karonto ekadivasaṃ sabrahmacārīnaṃ attano cariyavibhāvanamukhena aññaṃ byākaronto:- [981] "yathācārī yathāsato satīmā yatasaṅkappajjhāyi 2- appamatto ajjhattarato susamāhitatto eko santusito tamāhu bhikkhuṃ. [982] Allaṃ sukkhaṃ vā bhuñjanto na bāḷhaṃ suhito siyā ūnūdaro 3- mitāhāro sato bhikkhu paribbaje. [983] Cattāro pañca ālope abhutvā udakaṃ pive alaṃ phāsuvihārāya pahitattassa bhikkhuno. [984] Kappiyaṃ tañce chādeti 4- cīvaraṃ idamatthikaṃ alaṃ phāsuvihārāya pahitattassa bhikkhuno. [985] Pallaṅkena nisannassa jaṇṇuke nābhivassati alaṃ phāsuvihārāya pahitattassa bhikkhuno. @Footnote: 1 aṅ.ekaka. 20/189/23 etadaggavagga 2 pāli. yathā saṅkappacariyāya @3 Sī. ūnūdayo 4 pāli. kappiyatañca ādeti--------------------------------------------------------------------------------------------- page435.
[986] Yo sukhaṃ dukkhato adda dukkhamaddakkhi sallato ubhayantarena nāhosi kena lokasmi kiṃ siyā. [987] Mā me kadāci pāpiccho kusīto hīnavīriyo appassuto anādaro kena lokasmi kiṃ siyā. [988] Bahussuto ca medhāvī sīlesu susamāhito cetosamathamanuyutto api muddhani tiṭṭhatu. [989] Yo papañcamanuyutto papañcābhirato mago 1- virādhayī so nibbānaṃ yogakkhemaṃ anuttaraṃ. [990] Yo ca papañcaṃ hitvāna nippapañcapathe rato ārādhayī so nibbānaṃ yogakkhemaṃ anuttaraṃ. [991] Gāme vā yadi vāraññe ninne vā yadi vā thale yattha arahanto viharanti taṃ bhūmirāmaṇeyyakaṃ. [992] Ramaṇīyāni araññāni yattha na ramatī jano vītarāgā ramissanti na te kāmagavesino. [993] Nidhīnaṃva pavattāraṃ yaṃ passe vajjadassinaṃ niggayhavādiṃ medhāviṃ tādisaṃ paṇḍitaṃ bhave tādisaṃ bhajamānassa seyyo hoti na pāpiyo. [994] Ovadeyyānusāseyya asabbhā ca nivāraye sataṃ hi so piyo hoti asataṃ hoti appiyo. [995] Aññassa bhagavā buddho dhammaṃ desesi cakkhumā dhamme desiyamānamhi sotamodhesimatthiko taṃ me amoghaṃ savanaṃ vimuttomhi anāsavo. [996] Neva pubbenivāsāya napi dibbassa cakkhuno cetopariyāya iddhiyā cutiyā upapattiyā sotadhātuvisuddhiyā paṇidhī me na vijjati. @Footnote: 1 pāli. mano--------------------------------------------------------------------------------------------- page436.
[997] Rukkhamūlaṃva nissāya muṇḍo saṅghāṭipāruto paññāya uttamo thero upatissova jhāyati. [998] Avitakkaṃ samāpanno sammāsambuddhasāvako ariyena tuṇhībhāvena upeto hoti tāvade. [999] Yathāpi pabbato selo acalo suppatiṭṭhito evaṃ mohakkhayā bhikkhu pabbatova na vedhati. [1000] Anaṅgaṇassa posassa niccaṃ sucigavesino vālaggamattaṃ pāpassa abbhamattaṃva na vedhati. [1001] Nābhinandāmi maraṇaṃ nābhinandāmi jīvitaṃ nikkhipissaṃ imaṃ kāyaṃ sampajāno patissato. [1002] Nābhinandāmi maraṇaṃ nābhinandāmi jīvitaṃ kālañca paṭikaṅkhāmi nibbisaṃ bhatako yathā. [1003] Ubhayena midaṃ maraṇameva nāmaraṇaṃ pacchā vā pure vā paṭipajjatha mā vinassatha khaṇo vo mā upaccagā. [1004] Nagaraṃ yathā paccantaṃ guttaṃ santarabāhiraṃ evaṃ gopetha attānaṃ khaṇo vo mā upaccagā khaṇātītā hi socanti nirayamhi samappitā. [1005] Upasanto uparato mantabhāṇī anuddhato dhunāti pāpake dhamme dumapattaṃva māluto. [1006] Upasanto uparato mantabhāṇī anuddhato appāsi 1- pāpake dhamme dumaputtaṃva māluto. [1007] Upasanto anāyāso vippasanno anāvilo kalyāṇasīlo medhāvī dukkhassantakaro siyā. @Footnote: 1 pāli. abbahi--------------------------------------------------------------------------------------------- page437.
[1008] Na vissase ekatiyesu evaṃ agārisu pabbajitesu cāpi sādhūpi hutvāna asādhu honti asādhu hutvā puna sādhu honti. [1009] Kāmacchando ca byāpādo thīnamiddhañca bhikkhuno uddhaccaṃ vicikicchā ca pañcete cittakelisā. [1010] Yassa sakkariyamānassa asakkārena cūbhayaṃ samādhi na vikampati appamādavihārino. [1011] Taṃ jhāyinaṃ sātatikaṃ sukhumadiṭṭhipassakaṃ upādānakkhayārāmaṃ āhu sappuriso iti. [1012] Mahāsamuddo paṭhavī pabbato anilopi ca upamāya na yuñjanti 1- satthu varavimuttiyā. [1013] Cakkānuvattako thero mahāñāṇī samāhito paṭhavāpaggisamāno na rajjati na dussati. [1014] Paññāpāramitaṃ patto mahābuddhi mahāmati 2- ajaḷo jaḷasamāno sadā carati nibbuto. [1015] Pariciṇṇo mayā satthā .pe. bhavanettisamūhatā. [1016] Sampādethappamādena esā me anusāsanī handāhaṃ parinibbissaṃ vippamuttomhi sabbadhī"ti imā gāthā abhāsi. Imā hi kāci gāthā therena bhāsitā, kāci theraṃ ārabbha bhagavatā bhāsitā, sabbā pacchā attano cariyapavedanavasena therena bhāsitattā therasseva gāthā ahesuṃ. @Footnote: 1 cha.Ma. yujjanti 2 pāli. mahāmuni--------------------------------------------------------------------------------------------- page438.
Tattha yathācārīti yathā kāyādīhi saṃyato saṃvuto hutvā carati viharati yathā caraṇasīloti vā yathācārī, sīlasampannoti attho. Yathāsatoti yathāsanto. Gāthā sukhatthaṃ hi anunāsikalopaṃ katvā niddeso kato, santo viya ariyehi nibbisesoti attho. Satīmāti paramāya. Satiyā samannāgato. Yatasaṅkappajjhāyīti sabbaso micchā- saṅkappaṃ pahāya nekkhammasaṅkappādivasena saṃyatasaṅkappo hutvā ārammaṇūpanijjhānena lakkhaṇūpanijjhānena ca jhāyanasīlo. Appamattoti tasmiṃyeva yathācāribhāve yatasaṅkappo hutvā jhāyanena ca pamādarahito sabbattha suppatiṭṭhitasatisampajañño. Ajjhattaratoti gocarajjhatte kammaṭṭhānabhāvanāya abhirato. Susamāhitattoti tāya eva bhāvanāya ekaggacitto. Ekoti asahāyo gaṇasaṃsaggaṃ kilesasaṃsaggañca pahāya kāyavivekaṃ citta- vivekañca paribrūhayanto. Santusitoti paccayasantosena ca bhāvanārāmasantosena ca sammadeva tusito tuṭṭho. Bhāvanāya hi uparūpari visesaṃ āvahantiyā uḷāraṃ pītipāmojjaṃ uppajjati, matthakaṃ pattāya pana vattabbameva natthi. Tamāhu bhikkhunti taṃ evarūpaṃ puggalaṃ sikkhattayapāripūriyā bhayaṃ ikkhanatāya bhinnakilesatāya ca bhikkhūti vadanti. Idāni yathāvuttasantosadvaye paccayasantosaṃ tāva dassento "allaṃ sukkhaṃ vā"ti ādimāha. Tattha allanti sappiādiupasekena tintaṃ siniddhaṃ. Sukkhanti tadabhāvena 1- lūkhaṃ. Vāsaddo aniyamattho, allaṃ vā sukkhaṃ vāti. Bāḷhanti ativiya. Suhitoti dhāto na siyāti attho. Kathaṃ pana siyāti āha "ūnūdaro mitāhāro"ti, paṇītaṃ lūkhaṃ vāpi bhojanaṃ bhuñjanto bhikkhu yāvadatthaṃ abhuñjitvā ūnūdaro sallahukudaro tato eva mitāhāro parimitabhojano aṭṭhaṅgasamannāgataṃ āhāraṃ āharanto tattha mattaññutāya paccavekkhaṇasatiyā 2- ca sato hutvā paribbaje vihareyya. @Footnote: 1 Sī. tacabhāvena 2 Ma. paccavekkhaṇāya satiyā--------------------------------------------------------------------------------------------- page439.
Yathā pana ūnūdaro mitāhāro ca nāma hoti, taṃ dassetuṃ "cattāro"tiādi vuttaṃ. Tattha abhutvāti cattāro vā pañca vā ālope kabaḷe abhuñjitvā tattakassa āhārassa okāsaṃ ṭhapetvā pānīyaṃ piveyya. Ayaṃ hi āhāre sallahukavutti. Nibbānaṃ hi pesitacittassa bhikkhuno phāsuvihārāya jhānādīnaṃ adhigamayogyatāya sukhavihārāya alaṃ pariyattanti attho. Iminā kucchiparihāriyaṃ piṇḍapātaṃ vadanto piṇḍapāte itarītarasantosaṃ dasseti. "bhutvānā"ti vā pāṭho, so catupañcālopamattenāpi āhārena sarīraṃ yāpetuṃ samatthassa ativiya thirapakatikassa puggalassa vasena vutto siyā, uttaragāthāhipi saṃsandati eva appakasseva cīvarassa senāsanassa ca vakkhamānattā. Kappiyanti yaṃ kappiyakappiyānulomesu khomādīsu aññataranti attho. Tañce chādetīti kappiyaṃ cīvaraṃ samānaṃ chādetabbaṃ ṭhānaṃ chādeti ce, satthārā anuññātajātiyaṃ santaṃ heṭṭhimantena anuññātapamāṇayuttaṃ ce hotīti attho. Idamatthikanti idaṃ payojanatthaṃ satthārā vuttapayojanatthaṃ, yāvadeva sītādipaṭi- ghātanatthañceva 1- hirikopinapaṭicchādanatthañcāti attho. Etena kāyaparihāriyaṃ cīvaraṃ tattha itarītarasantosañca vadati. Pallaṅkena nisannassāti pallaṅkaṃ vuccati samantato ūrubaddhāsanaṃ, tena nisinnassa, tisandhipallaṅkaṃ ābhujitvā nisannassāti attho. Jaṇṇuke nābhivassatīti yassaṃ kuṭiyaṃ tathā nisinnassa deve vassante jaṇṇukadvayaṃ vassodakena na temiyati, ettakampi sabbapariyantasenāsanaṃ, sakkā hi tattha nisīditvā atthakāmarūpena kulaputtena sadatthaṃ nipphādetuṃ. Tenāha "alaṃ phāsuvihārāya, pahitattassa bhikkhuno"ti. Evaṃ thero imāhi catūhi gāthāhi ye te bhikkhū mahicchā asantuṭṭhā, tesaṃ paramukkaṃsagataṃ sallekhaovādaṃ pakāsetvā idāni vedanāmukhena bhāvanārāmasantosaṃ @Footnote: 1 Ma.....bāhanatthañceva--------------------------------------------------------------------------------------------- page440.
Dassento "yo sukhan"tiādimāha. Tattha sukhanti sukhavedanaṃ. Dukkhatoti vipariṇāma- dukkhato. Addāti addasa, vipassanāpaññāsahitāya maggapaññāya yathābhūtaṃ yo apassīti attho. Sukhavedanā hi paribhogakāle assādiyamānāpi visamissaṃ viya bhojanaṃ viparijhāma- kāle 1- dukkhāyeva hoti. Tenettha dukkhānupassanaṃ dasseti. Dukkhamaddakkhi sallatoti dukkhavedanaṃ yo sallanti passi. Dukkhadevanā hi yathā sallaṃ sarīraṃ anupavisantampi anupavisitvā ṭhitampi uddhariyamānampi pīḷanameva 2- janeti, evaṃ uppajjamānāpi ṭhitipattāpi bhijjamānāpi vibādhatiyevāti. Etenettha dukkhānupassanaṃyeva ukkaṃsetvā vadati, tena ca "yaṃ dukkhaṃ tadanattā"ti vacanato 3- vedanādvaye attattaniyagāhaṃ. Viniveṭheti. 4- Ubhayantarenāti ubhayesaṃ antare, sukhadukkhavedanānaṃ majjhabhūte adukkhamasukheti attho. Nāhosīti yathābhūtāvabodhane attattaniyābhinivesanaṃ ahosi. Kena lokasmi kiṃ siyāti evaṃ vedanāmukhena pañcapi upādānakkhandhe parijānitvā tappaṭibaddhaṃ sakalakilesajālaṃ samucchinditvā ṭhito kena nāma kilesena lokasmiṃ baddho, devatādīsu kiṃ vā āyati 5- siyā, aññadatthu chinnabandhano apaññattikova siyāti adhippāyo. Idāni micchāpaṭipanne puggale garahanto sammāpaṭipanne pasaṃsanto "mā me"tiādikā catasso gāthā abhāsi. Tattha mā me kadāci pāpicchoti yo asanta- guṇasambhāvanicchāya pāpiccho, samaṇadhamme ussāhābhāvena kusīto, tatoyeva hīnavīriyo, saccapaṭiccasamuppādādipaṭisaṃyuttassa sutassa abhāvena appassuto, ovādānusāsanīsu ādarābhāvena anādaro, tādiso atihīnapuggalo 6- mama santike kadācipi mā hotu. Kasmā? kena lokasmi kiṃ siyāti lokasmiṃ sattanikāye tassa tādisassa puggalassa Kena ovādena kiṃ bhavitabbaṃ, kena vā katena kiṃ siyā, niratthakamevāti attho. Bahussuto cāti yo puggalo sīlādipaṭisaṃyuttassa suttageyyādibhedassa bahuno sutassa sambhavena bahussuto, dhammojapaññāya pārihāriyapaññāya paṭivedhapaññāya @Footnote: 1 Sī. pariṇamanakāle 2 Ma. pīḷitameva 3 saṃ.khandha. 17/15/19 yadaniccasutta @4 Ma. vinivedeti 5 Ma. āyatiṃ 6 Sī. hīnapuggalo--------------------------------------------------------------------------------------------- page441.
Ca vasena medhāvī, sīlesu ca suṭṭhu patiṭṭhitattā susamāhito, cetosamathaṃ lokiya- lokuttarabhedaṃ cittasamādhānaṃ anuyutto, tādiso puggalo mayhaṃ matthakepi tiṭṭhatu, pageva sahavāso. Yo papañcamanuyuttoti yo pana puggalo kammārāmatādivasena rūpābhisaṅgādi- vasena ca pavattiyā papañcanaṭṭhena taṇhādibhedaṃ papañcaṃ anuyutto, tattha ca anādīnavadassanena abhirato magasadiso, so nibbānaṃ virādhayi, so nibbānā suvidūra- vidūre ṭhito. Yo ca papañcaṃ hitvānāti yo pana puggalo taṇhāpapañcaṃ pahāya tadabhāvato nippapañcassa nibbānassa pathe adhigamupāye ariyamagge rato bhāvanābhisamaye abhirato, so nibbānaṃ ārādhayi sādhesi 1- adhigacchīti attho. Athekadivasaṃ thero attano kaniṭṭhabhātikassa revatattherassa kaṇṭakanicitakhadirarukkha- sañchanne nirudakakantāre vāsaṃ disvā taṃ pasaṃsanto "gāme vā"tiādikā dve gāthā abhāsi. Tattha gāme vāti kiñcāpi arahanto gāmante kāyavivekaṃ na labhanti, cittavivekaṃ pana labhanteva. Tesaṃ hi dibbapaṭibhāgānipi ārammaṇāni cittaṃ cāletuṃ na sakkonti, tasmā gāme vā hotu araññādīsu aññataraṃ vā, yattha arahanto viharanti, taṃ bhūmirāmaṇeyyakanti so bhūmippadeso ramaṇīyo evāti attho. Araññānīti supupphitatarusaṇḍamaṇḍitāni vimalasalilāsayasampannāni araññāni ramaṇīyānīti sambandho. Yatthāti yesu araññesu vikasitesu viya ramamānesu kāmapakkhiko kāmagavesako jano na ramati. Vītarāgāti vigatarāgā pana khīṇāsavā bhamaramadhukarā viya padumavanesu tathārūpesu araññesu ramissantīti. Na te kāmagavesinoti yasmā te vītarāgā kāmagavesino na hontīti attho. @Footnote: 1 Sī. sādhayī--------------------------------------------------------------------------------------------- page442.
Puna thero rādhaṃ nāma duggatabrāhmaṇaṃ anukampāya pabbājetvā upasampādetvā tameva pacchāsamaṇaṃ katvā vicaranto ekadivasaṃ tassa ca subbacabhāvena tusitvā ovādaṃ dento "nidhīnaṃvā"tiādimāha. Tattha nidhīnaṃvāti tattha tattha nida hitvā ṭhapitānaṃ hiraññasuvaṇṇādipūrānaṃ nidhikumbhīnaṃ. Pavattāranti kicchajīvike duggatamanusse anukampaṃ katvā "ehi te sukhena jīvituṃ upāyaṃ dassessāmī"ti nidhiṭṭhānaṃ netvā hatthaṃ pasāretvā "imaṃ gahetvā sukhaṃ jīvāhī"ti ācikkhitāraṃviya. Vajjadassinanti dve vajjadassino:- "iminā naṃ asāruppena vā khalitena vā saṃghamajjhe niggaṇhissāmī"ti randhagavesako ca aññātaṃ ñāpetukāmo ñātaṃ assādento sīlādivuddhikāmatāya taṃ taṃ vajjaṃ olokento ullumpanasabhāvasaṇṭhito cāti, ayaṃ idha adhippeto. Yathā hi duggatamanusso "imaṃ nidhiṃ gaṇhāhī"ti niggayha- mānopi nidhidassane kopaṃ na karoti, pamuditova hoti, evaṃ evarūpesu puggalesu asāruppaṃ vā khalitaṃ vā disvā ācikkhante kopo na kātabbo, tuṭṭhacitteneva bhavitabbaṃ, "bhante punapi maṃ evarūpaṃ vadeyyāthā"ti pavāretabbameva. Niggayhavādinti yo vajjaṃ disvā ayaṃ me saddhivihāriko, antevāsiko, upakārakoti acintetvā vajjānurūpaṃ tajjento paṇāmento daṇḍakammaṃ karonto sikkhāpeti, ayaṃ niggayhavādī nāma sammāsambuddho viya. Vuttaṃ hetaṃ:- "niggayha niggayhāhaṃ ānanda vakkhāmi, pavayha pavayhāhaṃ 1- ānanda vakkhāmi, yo sāro so ṭhassatī"ti. 2- Medhāvinti dhammojapaññāya samannāgataṃ. Tādisanti evarūpaṃ paṇḍitaṃ. Bhajeti payirupāseyya. Tādisaṃ hi ācariyaṃ bhajamānassa antevāsikassa seyyo hoti, na pāpiyo, vuḍḍhiyeva hoti, no parihānīti attho. Athekadā assajipunabbasukehi kīṭāgirismiṃ āvāse dūsite satthārā āṇatto attano parisāya mahāmoggallānena ca saddhiṃ tattha gato dhammasenāpati assaji- punabbasukesu ovādaṃ anādiyantesu imaṃ gāthamāha. Tattha ovadeyyāti ovādaṃ @Footnote: 1 cha.Ma. pavayha 2 Ma. upari. 14/196/167 mahāsuññatasutta--------------------------------------------------------------------------------------------- page443.
Anusiṭṭhiṃ dadeyya. Anusāseyyāti tasseva pariyāyavacanaṃ. Athavā uppanne vatthusmiṃ vadanto ovadati nāma, anuppanne "ayasopi 1- te siyā"tiādiṃ anāgataṃ uddissa vadanto anusāsati nāma. Sammukhā vadanto vā ovadati nāma, parammukhā dūtaṃ, sāsanaṃ vā pesetvā vadanto anusāsati nāma. Sakiṃ vadanto vā ovadati 2- nāma, punappunaṃ vadanto anusāsati nāma. Asabbhā cāti akusalā dhammā ca nivāraye, kusale dhamme ca patiṭṭhāpeyyāti attho. Sataṃ hi soti evarūpo puggalo sādhūnaṃ piyo hoti. Ye pana asantā asappurisā vitiṇṇaparalokā āmisacakkhukā jīvikatthāya pabbajitā, tesaṃ so ovādako anusāsako "na tvaṃ amhākaṃ upajjhāyo, na ācariyo, kasmā amhe vadasī"ti evaṃ mukhasattīhi vijjhantānaṃ appiyo hotīti. "yaṃ ārabbha satthā dhammaṃ deseti, so eva upanissayasampanno"ti bhikkhūsu kathāya samuṭṭhitāya "nayidametan"ti dassento "aññassā"ti gāthamāha. Tattha aññassāti attano bhāgineyyaṃ dīghanakhaparibbājakaṃ sandhāyāha. 3- Tassa hi satthārā vedanāpariggahasutte 4- desiyamāne ayaṃ mahāthero bhāvanāmagge adhigantvā sāvaka- pāramīñāṇassa matthakaṃ patto. Sotamodhesimatthikoti satthāraṃ bījayamāno ṭhito atthiko hutvā sussūsanto sotaṃ odahiṃ. Taṃ me amoghaṃ savananti taṃ tathā sutaṃ savanaṃ mayhaṃ amoghaṃ avañjhaṃ ahosi, aggasāvakena pattabbaṃ sampattīnaṃ avassayo ahosi. Tenāha "vimuttomhī"tiādi. Tattha neva pubbenivāsāyāti attano paresañca pubbenivāsajānanañāṇatthāya, paṇidhi me neva vijjatīti yojanā. Parikammakaraṇavasena tadatthaṃ cittapaṇidhānamattampi nevatthi neva ahosīti 5- attho. Cetopariyāyāti cetopariyañāṇassa. Iddhiyāti iddhividhañāṇassa. Cutiyā upapattiyāti sattānaṃ cutiyā upapattiyā ca jānanañāṇassa 6- cutūpapātañāṇatthāya. Sotadhātuvisuddhiyāti dibbasotañāṇassa. Paṇidhī me na vijjatīti @Footnote: 1 Sī. ayaṃ dosopi 2 Sī. sakiṃ vā vadanto ovadati 3 Sī. sandhāya vadati @4 Ma.Ma. 13/205/182 dīghanakhasutta 5 Sī.,Ma. na vijjatīti 6 cha.Ma. jānanañāṇāya--------------------------------------------------------------------------------------------- page444.
Imesaṃ abhiññāvisesānaṃ atthāya parikammavasena cittassa paṇidhi cittābhinīhāro me natthi nāhosīti attho. Sabbaññuguṇā viya hi buddhānaṃ aggamaggādhigameneva sāvakānaṃ sabbe sāvakaguṇā hatthagatā honti, na tesaṃ adhigamāya visuṃ parikammakaraṇa- kiccaṃ atthīti. Rukkhamūlantiādikā tisso gāthā kapotakandarāyaṃ viharantassa yakkhena pahatakāle samāpattibalena attano nibbikāratādīpanavasena vuttā. Tattha muṇḍoti navoropitakeso. 1- Saṅghāṭipārutoti saṅghāṭiṃ pārupitvā nisinno. "saṅghāṭiyā supāruto"ti ca paṭhanti. Paññāya uttamo theroti thero hutvā paññāya uttamo, sāvakesu paññāya seṭṭhoti attho. Jhāyatīti ārammaṇūpanijjhānena lakkhaṇūpanijjhānena ca jhāyati, bahulaṃ samāpattivihārena viharatīti attho. Upeto hoti tāvadeti yadā yakkhena sīse pahato, tāvadeva avitakkaṃ catutthaj- jhānikaphalasamāpattiṃ samāpanno ariyena tuṇhībhāvena upeto samannāgato ahosi. Atītatthe hi hotīti idaṃ vattamānavacanaṃ. Pabbatova na vedhatīti mohakkhayā bhinnasabbakileso bhikkhu so selamayapabbato viya acalo suppatiṭṭhito iṭṭhādinā 2- kenaci na vedhati, sabbattha nibbikāro hotīti attho. Athekadivasaṃ therassa asatiyā nivāsanakaṇṇe 3- olambante aññataro sāmaṇero "bhante parimaṇḍalaṃ nivāsetabban"ti āha. Taṃ sutvā "bhaddaṃ tayā suṭṭhu vuttan"ti sirasā viya sampaṭicchanto tāvadeva thokaṃ apakkamitvā 4- parimaṇḍalaṃ nivāsetvā "mādisānaṃ ayampi dosoyevā"ti dassento "anaṅgaṇassā"ti gāthamāha. Puna maraṇe jīvite ca attano samacittataṃ dassento "nābhinandāmī"tiādinā @Footnote: 1 Sī. voropitakeso 2 Sī. iṭṭhāniṭṭhādinā 3 Sī. cīvarakoṇe @4 Ma. upakkamitvā--------------------------------------------------------------------------------------------- page445.
Dve gāthā vatvā paresaṃ dhammaṃ kathento "ubhayena midan"tiādinā gāthādvayamāha. Tattha ubhayenāti ubhayesu, ubhosu kālesūti attho. Midanti makāro padasandhikaro. Idaṃ maraṇameva, maraṇaṃ attheva nāma, amaraṇaṃ nāma natthi. Kesu ubhosu kālesūti āha "pacchā vā pure vā"ti, majjhimavayassa pacchā vā jarājiṇṇakāle pure vā daharakāle maraṇameva maraṇaṃ ekantikameva. Tasmā paṭipajjatha sammāpaṭipattiṃ pūretha vippaṭipajjitvā mā vinassatha apāyesu mahādukkhaṃ mānubhavatha. Khaṇo vo mā upaccagāti aṭṭhahi akkhaṇehi vivajjito ayaṃ navamo khaṇo mā tumhe atikkamīti attho. Athekadivasaṃ āyasmantaṃ mahākoṭṭhikaṃ disvā tassa guṇaṃ pakāsento "upasanto"ti- ādinā tisso gāthā abhāsi. Tattha anuddesikavasena "dhunātī"ti vuttamevatthaṃ puna therasannissitaṃ katvā vadanto "appāsī"tiādimāha. Tattha appāsīti adhunā pahāsīti attho. Anāyāsoti aparissamo, kilesadukkharahitoti attho. Vippasanno anāviloti vippasanno asaddhiyādīnaṃ abhāvena suṭṭhu pasannacitto anāvilasaṅkappatāya anāvilo. Na vissaseti gāthā devadattaṃ saddahitvā tassa diṭṭhiṃ rocetvā ṭhite vajjiputtake ārabbha vuttā. Tattha na vissaseti vissaṭṭho na bhaveyya, na saddaheyyāti attho. Ekatiyesūti ekaccesu anavaṭṭhitasabhāvesu puthujjanesu. Evanti yathā tumhe "devadatto sammā paṭipanno"ti vissāsaṃ āpajjittha, evaṃ. Agārisūti gahaṭṭhesu. Sādhūpi hutvānāti yasmā puthujjanabhāvo nāma assapiṭṭhe ṭhapitakumbhaṇḍaṃ viya thusarāsimhi nikhātakhāṇukaṃ viya ca 1- anavaṭṭhito, tasmā ekacce ādito sādhū hutvā ṭhitāpi pacchā asādhū honti. Yathā devadatto pubbe sīlasampanno abhiññāsamāpattilābhī hutvā lābhasakkārapakato idāni parihīnaviseso chinnapakkhakāko viya āpāyiko @Footnote: 1 Sī. khāṇu viya ca--------------------------------------------------------------------------------------------- page446.
Jāto, tasmā tādiso diṭṭhamattena "sādhū"ti na vissāsitabbo. Ekacce pana kalyāṇamittasaṃsaggābhāvena ādito asādhū hutvāpi pacchā kalyāṇasaṃsaggena sādhū hontiyeva, tasmā devadattasadise sādhupaṭirūpe "sādhū"ti na vissāseyyāti attho. Yesaṃ kāmacchandādayo cittupakkilesā avigatā, te asādhū. Yesaṃ te vigatā, te sādhūti dassetuṃ "kāmacchando"ti gāthaṃ vatvā asādhāraṇato ukkaṃsagataṃ sādhulakkhaṇaṃ dassetuṃ "yassa sakkariyamānassā"tiādinā gāthādvayaṃ vuttaṃ. Asādhāraṇato pana ukkaṃsagataṃ taṃ dassetuṃ satthāraṃ attānañca udāharanto "mahāsamuddo"tiādikā gāthā abhāsi. Tattha mahāsamuddoti ayaṃ mahāsamuddo mahāpaṭhavī selo pabbato puratthimādibhedato anilo ca attoo naacetanābhāvena iṭṭhāniṭṭhaṃ sahanti, na paṭisaṅkhānabalena, satthā pana yassā arahattu ppattiyā vasena uttame tādibhāve ṭhito iṭṭhādīsu sabbattha samo nibbikāro, tassā satthu varavimuttiyā aggaphalavimuttiyā te mahāsamuddādayo upamāya upamābhāvena na yuñjanti kalabhāgampi na upentīti attho. Cakkānuvattakoti satthārā vattitassa dhammacakkassa anuvattako. Theroti asekkhehi sīlakkhandhādīhi samannāgamena thero. Mahāñāṇīti mahāpañño. Samāhitoti upacārappanā- samādhinā anuttarasamādhinā ca samāhito. Paṭhavāpaggisamānoti iṭṭhādiārammaṇa- sannipāte nibbikāratāya paṭhaviyā āpena agginā ca sadisavuttiko. Tenāha "na rajjati na dussatī"ti. Paññāpāramitaṃ pattoti sāvakañāṇassa pāramiṃ pārakoṭiṃ patto. Mahābuddhīti mahāputhuhāsajavanatikkhanibbedhikabhāvappattāya mahatiyā buddhiyā paññāya samannāgato. Mahāmatīti dhammanvayaveditasaṅkhātāya mahatiyā nayaggāhamatiyā samannāgato. Ye hi te catubbidhā soḷasavidhā catucattāḷīsavidhā tesattatividhā ca paññappabhedā, tesaṃ--------------------------------------------------------------------------------------------- page447.
Sabbaso anavasesānaṃ adhigatattā mahāpaññatādivisesayogato ca ayaṃ mahāthero sātisayaṃ "mahābuddhī"ti vattabbataṃ arahati. Yathāha bhagavā:- "paṇḍito bhikkhave sārīputto, mahāpañño bhikkhave sārīputto, puthupañño bhikkhave sārīputto, hāsapañño 1- bhikkhave sārīputto, javanapañño bhikkhave sārīputta, tikkhapañño bhikkhave sārīputto, nibbedhikapañño bhikkhave sārīputto"tiādi. 2- Tatthāyaṃ paṇḍitabhāvādīnaṃ vibhāgavibhāvanā. Dhātukusalatā, āyatanakusalatā, paṭiccasamuppādakusalatā, ṭhānāṭṭhānakusalatāti imehi catūhi kāraṇehi paṇḍito. Mahāpaññatādīnaṃ vibhāgadassane ayaṃ pāli:- "katamā mahāpaññā:- mahante atthe pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahan te dhamme pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahantā niruttiyo pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahantāni paṭibhāṇāni pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahante sīlakkhandhe pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahante samādhikkhandhe pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahante paññākkhandhe pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahante vimuttikkhandhe pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahante vimuttiñāṇadassanakkhandhe pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahantāni ṭhānāṭṭhānāni pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahantā vihārasamāpattiyo pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahantāni ariyasaccāni pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahante satipaṭṭhāne pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahante sammappadhāne pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahante iddhipāde pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahantāni indriyānipariggaṇhātīti mahāpaññā, mahantāni balāni pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahante bojjhaṅge pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahante ariyamagge pariggaṇhātīti mahāpaññā, @Footnote: 1 Sī. hāsupañño 2 Ma.upari. 14/93/77 anupadasutta--------------------------------------------------------------------------------------------- page448.
Mahantāni sāmaññaphalāni pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahantā abhiññāyo pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahantaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ pariggaṇhātīti mahāpaññā. 1- Katamā puthupaññā:- puthunānākhandhesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānādhātūsu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānāāyatanesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānāpaṭiccasamuppādesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānāsuññatamanupalabbhesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānāatthesu ñāṇaṃ pavattatītiputhupaññā, puthunānādhammesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānāniruttīsu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānāpaṭibhāṇesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānāsīlakkhandhesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānāsamādhikkhandhesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānāpaññākkhandhesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānāvimuttikkhandhesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānāvimuttiñāṇadassanakkhandhesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānāṭhānāṭṭhānesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānāvihārasamāpattīsu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānāariyasaccesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānāsatipaṭṭhānesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānāsammappadhānesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānāiddhipādesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānāindriyesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānābalesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānābojjhaṅgesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānāariyamaggesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānāsāmaññaphalesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthunānāabhiññāsu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā, puthujjanasādhāraṇe dhamme atikkamma paramatthe nibbāne ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā. 2- @Footnote: 1 khu.paṭi. 31/665/570 (syā) 2 khu.paṭi. 31/666/571 (syā)--------------------------------------------------------------------------------------------- page449.
Katamā hāsapaññā:- idhekacco hāsabahulo vedabahulo tuṭṭhibahulo pāmojjabahulo 1- sīlāni paripūretīti hāsapaññā, hāsabahulo .pe. Pāmojjabahulo indriyasaṃvaraṃ paripūretīti hāsapaññā, hāsabahulo .pe. Pāmojjabahulo bhojane mattaññutaṃ paripūretīti hāsapaññā, hāsabahulo .pe. Pāmojjabahulo jāragiyā nuyogaṃ paripūretīti hāsapaññā, hāsabahulo .pe. Pāmojjabahulo sīlakkhandhaṃ .pe. Samādhikkhandhaṃ. Paññākkhandhaṃ. Vimuttikkhandhaṃ. Vimuttiñāṇadassanakkhandhaṃ paripūretīti .pe. Paṭivijjhatīti. Vihārasamāpattiyo paripūretīti. Ariyasaccāni paṭivijjhatīti. Satipaṭṭhāne bhāvetīti. Sammappadhāne bhāvetīti. Iddhipāde bhāvetīti. Indriyāni bhāvetīti. Balāni bhāvetīti. Bojjhaṅge bhāvetīti. Ariyamaggaṃ bhāvetīti .pe. Sāmaññaphalāni sacchikarotīti hāsapaññā, hāsabahulo vedabahulo tuṭṭhibahulo pāmojjabahulo abhiññāyo paṭivijjhatīti hāsapaññā, hāsabahulo vedabahulo tuṭṭhibahulo pāmojjabahulo paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikarotīti hāsapaññā. 2- Katamā javanapaññā:- yaṅkiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppaninaṃ .pe. Yaṃ dūre 3- santike vā, sabbaṃ rūpaṃ aniccato khippaṃ javatīti javanapaññā, dukkhato khippaṃ javatīti javanapaññā, anattato khippaṃ javatīti javanapaññā, yā kāci vedanā .pe. Yaṅkiñci viññāṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ .pe. Sabbaṃ viññāṇaṃ aniccato khippaṃ javatīti javanapaññā, dukkhato khippaṃ javatīti javanapaññā, anattato khippaṃ javatīti javanapaññā. Cakkhu .pe. Jarāmaraṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ. Aniccato khippaṃ javatīti javanapaññā, dukkhato khippaṃ javatīti javanapaññā, anattato khippaṃ javatīti javanapaññā. Rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ khayaṭṭhena dukkhaṃ bhayaṭṭhena anattā asārakaṭṭhenāti tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā katvā rūpanirodhe nibbāne @Footnote: 1 ka. pāmujja... evamuparipi 2 khu.paṭi. 31/674/582 (syā) 3 ka. yandūre--------------------------------------------------------------------------------------------- page450.
Khippaṃ javatīti javanapaññā .pe. Vedanā .pe. Saññā. SaṅkhāRā. Viññāṇaṃ. Cakkhu .pe. Jarāmaraṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ khayaṭṭhena dukkhaṃ bhayaṭṭhena anattā asārakaṭṭhenāti tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā jarāmaraṇanirodhe 1- nibbāne khippaṃ javatīti javanapaññā. Rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ saṅkhataṃ paṭiccasamuppannaṃ khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhammanti tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā rūpanirodhe nibbāne 2- khippaṃ javatīti javanapaññā. Vedanā .pe. Saññā. SaṅkhāRā. Viññāṇaṃ. Cakkhu .pe. Jarāmaraṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ saṅkhataṃ paṭiccasamuppannaṃ khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhammanti tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā jarāmaraṇanirodhe nibbāne khippaṃ javatīti javanapaññā. 3- Katamā tikkhapaññā:- khippaṃ kilese bhindatīti 4- tikkhapaññā, uppannaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāseti pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṅgametīti tikkhapaññā, uppannaṃ byāpādavitakkaṃ nādhivāsetipajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṅgametīti tikkhapaññā, uppannaṃ vihiṃsāvitakkaṃ nādhivāseti .pe. Uppannuppanne pāpake akusale dhamme nādhivāsetipajahativinodeti byantīkaroti anabhāvaṅgametīti tikkhapaññā, uppannaṃ rāgaṃ nādhivāseti pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gametīti tikkhapaññā, uppannaṃ dosaṃ .pe. Uppannaṃ mohaṃ. Uppannaṃ kodhaṃ. Uppannaṃ upanāhaṃ. Makkhaṃ. Palāsaṃ. Issaṃ. Macchariyaṃ. Māyaṃ. Sāṭheyyaṃ. Thambhaṃ. Sārambhaṃ. Mānaṃ. Atimānaṃ. Madaṃ. Pamādaṃ. Sabbe kilese. Sabbe duccarite. Sabbe abhisaṅkhāre .pe. Sabbe bhavagāmikamme nādhivāseti pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gametīti tikkhapaññā, @Footnote: 1 ka. jarāmaraṇaṃ nirodhe 2 cha.Ma. ayaṃ na dissati @3 khu.paṭi. 31/675/584 (syā) 4 cha.Ma. chindatīti--------------------------------------------------------------------------------------------- page451.
Ekasmiṃ āsane cattāro ca ariyamaggā cattāri sāmaññaphalāni catasso paṭisambhidāyo cha abhiññāyo adhigatā honti sacchikatā phassitā paññāyāti tikkhapaññā. 1- Katamā nibbedhikapaññā:- idhekacco sabbasaṅkhāresu ubbegabahulo hoti uttāsabahulo ukkaṇṭhanabahulo aratibahulo anabhiratibahulo bahimukho na ramati sabbasaṅkhāresu, anibbiddhapubbaṃ apadālitapubbaṃ lobhakkhandhaṃ nibbijjhati padāletīti nibbedhikapaññā, anibbiddhapubbaṃ apadālitapubbaṃ dosakkhandhaṃ nibbijjhati padāletīti nibbedhikapaññā, anibbiddhapubbaṃ apadālitapubbaṃ mohakkhandhaṃ nibbijjhati padāletīti nibbedhikapaññā, anibbiddhapubbaṃ apadālitapubbaṃ kodhaṃ .pe. Upanāhaṃ .pe. Sabbe bhavagāmikamme nibbijjhati padāletīti nibbedhikapaññā"ti. 2- Evaṃ yathā vuttavibhāgāya mahatiyā paññāya samannāgatattā "mahābuddhī"ti vuttaṃ. Apica anupadadhammavipassanāvasenāpi imassa therassa mahāpaññātā veditabbā. Vuttaṃ hetaṃ:- "sāriputto bhikkhave aḍḍhamāsaṃ anupadadhammavipassanaṃ vipassati. Tatridaṃ bhikkhave sāriputtassa anupadadhammavipassanāya hoti. Idha bhikkhave sāriputto vivicceva kāmehi .pe. Paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Ye ca paṭhame jhāne dhammā vitakko ca .pe. Cittekaggatā ca phasso vedanā saññā cetanā cittaṃ chando adhimokkho viriyaṃ sati upekkhā @Footnote: 1 khu.paṭi. 31/676/584 (syā) 2 khu.paṭi. 31/677/585 (syā)--------------------------------------------------------------------------------------------- page452.
Manasikāro. Tyāssa dhammā anupadavavatthitā honti, tyāssa dhammā viditā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti. So evaṃ pajānāti `evaṃ kirame dhammā ahutvā sambhonti, hutvā paṭiventī'ti. So tesu dhammesu anupāyo anapāyo anissito appaṭibaddho vippamutto visaṃyutto vimariyādīkatena cetasā viharati, so "atthi anuttariṃ 1- nissaraṇan"ti pajānāti. Tabbahulīkārā atthitvevassa hoti. 2- Puna caparaṃ bhikkhave sāriputto vitakkavicārānaṃ vūpasamā .pe. Dutiyaṃ jhānaṃ. Tatiyaṃ jhānaṃ. Catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Ākāsānañcāyatanaṃ. Viññāṇañcāyatanaṃ. Ākiñcaññāyatanaṃ. Sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja viharati. So tāya samāpattiyā sato vuṭṭhahati, so tāya samāpattiyā sato vuṭṭhahitvā ye dhammā atītā niruddhā vipariṇatā, te dhamme samanupassati "evaṃ kirame dhammā ahutvā sambhonti, hutvā paṭiventī"ti. So tesu dhammesu anupāyo anapāyo anissito appaṭibaddho vippamutto visaṃyutto vimariyādīkatena cetasā viharati, so "atthi uttari nissaraṇan"ti pajānāti. Tabbahulīkārā atthitvevassa hoti. 2- Puna caparaṃ bhikkhave sāriputto sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṃ samatikkamma saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharati, paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā honti. So tāya samāpattiyā sato vuṭṭhahati, so tāya samāpattiyā sato vuṭṭhahitvā ye dhammā atītā niruddhā vipariṇatā, te dhamme samanupassati "evaṃ kirame dhammā ahutvā sambhonti, hutvā paṭiventī"ti. So tesu dhammesu anupāyo anapāyo anissito appaṭibaddho vippamutto visaṃyutto vimariyādīkatena cetasā viharati, so "natthi uttariṃ nissaraṇan"ti pajānāti. Tabbahulīkārā natthitvevassa hoti. @Footnote: 1 cha.Ma. uttari 2 Ma. honti--------------------------------------------------------------------------------------------- page453.
Yaṃ kho taṃ bhikkhave sammā vadamāno vadeyya "vasippatto pāramippatto ariyasmiṃ sīlasmiṃ, vasippatto pāramippatto ariyasmiṃ samādhismiṃ, vasippatto pāramippatto ariyāya paññāya, vasippatto pāramippatto ariyāya vimuttiyā"ti. Sāriputtameva taṃ 1- sammā vadamāno vadeyyā"ti. 2- Evaṃ mahāputhuhāsajavanatikkhanibbedhikabhāvappattāya mahatiyā buddhiyā samannāgatattā thero mahābuddhīti attho. Dhammanvayaveditā panassa sampasādanīyasuttena 3- dīpetabbā. Tattha hi sabbaññutañāṇasadiso therassa nayaggāho vutto. Ajaḷo jaḷasamānoti sāvakesu paññāya ukkaṃsagatattā sabbathāpi ajaḷo samāno paramappicchatāya attānaṃ ajānantaṃ viya katvā dassanena jaḷasadiso mandasarikkho kilesapariḷāhābhāvena nibbuto sītibhūto sadā carati niccaṃ viharatīti attho. Pariciṇṇoti gāthā therena attano katakiccataṃ pakāsentena bhāsitā, sāpi vuttatthāyeva. Sampādethappamādenāti ayaṃ pana attano parinibbānakāle sannipatitānaṃ bhikkhūnaṃ ovādadānavasena bhāsitā, sāpi vuttatthāyevāti. Sāriputtattheragāthāvaṇṇaṇā niṭṭhitā. ----------------------The Pali Atthakatha in Roman Book 33 page 408-453. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=33&A=9393&pagebreak=1 อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=33&A=9393&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=396 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=8049 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=8148 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=8148 Contents of The Tipitaka Volume 26 http://84000.org/tipitaka/read/?index_26
        |
|
บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]