|
| บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
456. 6. Mahāpajāpatigotamītherīgāthāvaṇṇanā
buddhavīra namo tyatthūtiādikā mahāpajāpatigotamiyā gāthā.
Ayampi kira padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbattitvā
viññutaṃ patvā satthu santike dhammaṃ suṇantī satthāraṃ ekaṃ bhikkhuniṃ rattaññūnaṃ
aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthetvā 1- yāvajīvaṃ
dānādīni puññāni katvā kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā kassapassa ca
bhagavato antare amhākañca bhagavato buddhasuññe loke bārāṇasiyaṃ pañcannaṃ
dāsisatānaṃ jeṭṭhikā hutvā nibbatti. Atha sā vassūpanāyikasamaye pañca paccekabuddhe
nandamūlakapabbhārato isipatane otaritvā nagare piṇḍāya caritvā isipatanameva
gantvā vassūpanāyikasamaye kuṭiyā atthāya hatthakammaṃ pariyesante disvā tā
dāsiyo ca tāsaṃ attano attano ca sāmike samādapetvā 2- caṅkamanādi 3- parivāra-
sampannā pañca kuṭiyo kāretvā mañcapīṭhapānīyaparibhojanīyabhājanādīni upaṭṭhapetvā
paccekabuddhe temāsaṃ tattheva vasanatthāya paṭiññaṃ kāretvā vārabhikkhaṃ paṭṭhapesuṃ.
@Footnote: 1 Ma.,i. paṭṭhapetvā 2 Ma. samādiyitvā 3 cha.Ma. caṅkamādi...
---------------------------------------------------------------------------------------------
page178.
Yā attano vāradivase bhikkhaṃ dātuṃ na sakkoti, tassā sayaṃ sakagehato nīharitvā
deti. Evaṃ temāsaṃ paṭijaggitvā pavāraṇāya sampattāya ekekaṃ dāsiṃ 1- ekekaṃ
sāṭakaṃ vissajjāpesi. Pañca sāṭakasatāni 2- ahesuṃ. Tāni parivattāpetvā pañcannaṃ
paccekabuddhānaṃ ticīvarāni katvā adāsi. Paccekabuddhā tāsaṃ passantīnaṃyeva ākāsena
gandhamādanapabbataṃ agamaṃsu.
Tāpi sabbā yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devaloke nibbattiṃsu. Tāsaṃ jeṭṭhikā
tato cavitvā bārāṇasiyā avidūre pesakāragāme pesakārajeṭṭhakassa gehe
nibbattitvā viññutaṃ patvā padumavatiyā putte pañcasate paccekabuddhe disvā
sampiyāyamānā sabbe vanditvā bhikkhaṃ adāsi. Te bhattakiccaṃ katvā gandhamādanameva
agamaṃsu. Sāpi yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsarantī amhākaṃ satthu
nibbattito puretarameva devadahanagare mahāsuppabuddhassa gehe paṭisandhiṃ gaṇhi,
gotamītissā gottāgatameva nāmaṃ ahosi. Mahāmāyāya kaniṭṭhabhaginī. Lakkhaṇapāṭhakāpi
"imāsaṃ dvinnampi kucchiyaṃ vasitā dārakā cakkavattino bhavissantī"ti byākariṃsu.
Suddhodanamahārājā vayappattakāle dvepi maṅgalaṃ katvā attano gharaṃ abhinesi.
Aparabhāge amhākaṃ satthari uppajjitvā pavattitapavaradhammacakke anupubbena
tattha tattha veneyyānaṃ anuggahaṃ karonte vesāliṃ upanissāya kūṭāgārasālāyaṃ
viharante suddhodanamahārājā setacchattassa heṭṭhā arahattaṃ sacchikatvā parinibbāyi.
Atha mahāpajāpatigotamī pabbajitukāmā hutvā satthāraṃ ekavāraṃ pabbajjaṃ yācamānā
alabhitvā dutiyavāraṃ kese chindāpetvā kāsāyāni acchādetvā kalahavivāda-
suttantadesanāya pariyosāne 3- nikkhamitvā pabbajitukāmānaṃ pañcasatānaṃ sakyakumārānaṃ
pādaparicārikāhi saddhiṃ vesāliṃ gantvā ānandattheraṃ satthāraṃ yācāpetvā aṭṭhahi
garudhammehi 4- pabbajjañca upasampadañca paṭilabhi. Itarā pana sabbāpi ekato
upasampannā ahesuṃ. Ayamettha saṅkhepo, vitthārato panetaṃ vatthu pāḷiyaṃ 5- āgatameva.
@Footnote: 1 Sī. ekekā dāsī 2 cha.Ma. pañcathūlasāṭakasatāni 3 khu.su. 25/869/503
@4 aṅ.aṭṭhaka. 23/141/281 5 vi.cūḷa. 7/404/237, aṅ.aṭṭhaka. 23/141/281
---------------------------------------------------------------------------------------------
page179.
Evaṃ upasampannā pana mahāpajāpatigotamī satthāraṃ upasaṅkamitvā abhivādetvā
ekamantaṃ aṭṭhāsi. Athassā satthā dhammaṃ desesi. Sā satthu santike kammaṭṭhānaṃ
gahetvā bhāvanamanuyuñjantī nacirasseva abhiññāpaṭisambhidāparivāraṃ arahattaṃ pāpuṇi.
Sesā pana pañcasatā bhikkhuniyo nandakovādapariyosāne 1- chaḷabhiññā ahesuṃ. Athekadivasaṃ
satthā jetavane mahāvihāre ariyagaṇamajjhe nisinno bhikkhuniyo ṭhānantare ṭhapento
mahāpajāpatigotamiṃ rattaññūnaṃ bhikkhunīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi. Sā phalasukhena nibbānasukhena
ca vītināmentī kataññutāya ṭhatvā ekadivasaṃ satthu guṇābhitthavanapubbakaupakāraka-
vibhāvanāmukhena 2- aññaṃ byākarontī:-
[157] "buddhavīra namo tyatthu sabbasattānamuttama
yo maṃ dukkhā pamocesi aññañca bahukaṃ janaṃ.
[158] Sabbadukkhaṃ pariññātaṃ hetutaṇhā visositā
bhāvitaṭṭhaṅgiko 3- maggo nirodho phusito mayā.
[159] Mātā putto pitā bhātā ayyakā ca pure ahuṃ
yathābhuccaṃ ajānantī saṃsariṃhaṃ anibbisaṃ.
[160] Diṭṭho hi me so bhagavā antimoyaṃ samussayo
vikkhīṇo jātisaṃsāro natthi dāni punabbhavo.
[161] Āraddhavīriye pahitatte niccaṃ daḷhaparakkame
samagge sāvake passe esā buddhāna vandanā.
[162] Bahūnaṃ vata atthāya māyā janayi gotamaṃ
byādhimaraṇatunnānaṃ dukkhakkhandhaṃ byapānudī"ti
imā gāthā abhāsi.
@Footnote: 1 Ma.u. 14/398/344 2 Sī....pubbaṅgamūpakāravibhāvanāmukhena
@3 Sī.,Ma.,i. ariyaṭṭhaṅgiko, cha. bhāvito aṭṭhaṅgiko
---------------------------------------------------------------------------------------------
page180.
Tattha buddhavīrāti catusaccabuddhesu vīra, sabbabuddhā hi 1- uttamavīriyehi
catusaccabuddhehi vā catubbidhasammappadhānavīriyanipphattiyā vijitavijayattā vīrā nāma.
Bhagavā pana vīriyapāramipāripūriyā caturaṅgasamannāgatavīriyādhiṭṭhānena sātisayacatubbidha-
sammappadhānakiccanipphattiyā tassā ca veneyyasantāne sammadeva patiṭṭhāpitattā
visesato vīriyayuttatāya vīroti vattabbataṃ arahati. Namo tyatthūti namo namakkāro te
hotu. Sabbasattānamuttamāti apadādibhedesu sattesu sīlādiguṇehi uttama bhagavā.
Tadekadesaṃ satthupakāraguṇaṃ dassetuṃ "yo maṃ dukkhā pamocesi, aññañca bahukaṃ janan"ti
vatvā attano dukkhā pamuttabhāvaṃ 2- vibhāventī "sabbadukkhan"ti gāthamāha.
Puna yato pamocesi, taṃ vaṭṭadukkhaṃ ekadesena dassentī "mātā putto"ti
gāthamāha. Tattha mātā puttotiādimhi yasmiṃ bhave ekassa mātā ahosi. Tato
aññasmiṃ bhave tasseva putto, tato aññasmiṃ bhave pitā, bhātā ahūti attho.
Yathābhuccaṃ ajānantīti pavattihetuādiṃ yathābhūtaṃ anavabujjhantī. Saṃsariṃhaṃ anibbisanti
saṃsārasamudde patiṭṭhaṃ avindantī alabhantī vā bhavādīsu aparāparuppattivasena saṃsariṃ
ahanti kathentī āha "mātā putto"tiādiṃ. Yasmiṃ bhave etassa mātā ahosi,
tato aññasmiṃ bhave tasseva putto, tato aññasmiṃ bhave pitā bhātā ahūti
attho.
"diṭṭho hi me"ti gāthāyapi attano dukkhato pamuttabhāvameva vibhāveti.
Tattha diṭṭho hi me so bhagavāti so bhagavā sammāsambuddho attanā diṭṭha-
lokuttaradhammadassanena ñāṇacakkhunā mayā paccakkhato diṭṭho. Yo hi dhammaṃ passati,
so bhagavantaṃ passati nāma. Yathāha "yo kho vakkali dhammaṃ passati, so maṃ
passatī"tiādiṃ. 3-
@Footnote: 1 Sī. sabbaññubuddhā hi, Ma.,i. buddho hutvā 2 Sī.,i. dukkarapamuttabhāvaṃ
@3 saṃ.kha. 17/87/96
---------------------------------------------------------------------------------------------
page181.
Āraddhavīriyeti paggahitavīriye. Pahitatteti nibbānaṃ pesitacitte. Niccaṃ
daḷhaparakkameti apattassa pattiyā pattassa vepullatthāya phalasamāpattatthāya ca sabbakālaṃ
thiraparakkame. Samaggeti sīladiṭṭhisāmaññena saṃhatabhāvena samagge. Satthudesanāya
savanante jātattā sāvake, 1- "ime maggaṭṭhā ime phalaṭṭhā"ti yāthāvato passati.
Esā buddhāna vandanāti yā satthu dhammasarīrabhūtassa ariyasāvakānaṃ ariyabhāvabhūtassa
ca lokuttaradhammassa attapaccakkhakiriyā, esā sammāsambuddhānaṃ sāvakabuddhānañca
vandanā yāthāvato guṇaninnatā.
"bahūnaṃ vata atthāyā"ti osānagāthāyapi satthu lokassa bahūpakārataṃyeva
vibhāveti. Yaṃ panettha atthato na vibhattaṃ, taṃ suviññeyyameva.
Athekadā mahāpajāpatigotamī satthari vesāliyaṃ viharante mahāvane kūṭāgāra-
sālāyaṃ sayaṃ vesāliyaṃ bhikkhunupassaye viharantī pubbaṇhasamayaṃ vesāliyaṃ piṇḍāya
caritvā bhattaṃ bhuñjitvā attano divāṭṭhāne yathāparicchinnakālaṃ phalasamāpattisukhena
vītināmetvā phalasamāpattito vuṭṭhāya attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā somanassajātā
attano āyusaṅkhāre āvajjentī tesaṃ khīṇabhāvaṃ ñatvā evaṃ cintesi "yannūnāhaṃ
vihāraṃ gantvā bhagavantaṃ anujānāpetvā attano 2- manobhāvanīye ca there sabbeva
sabrahmacariye āpucchitvā idheva āgantvā parinibbāyeyyan"ti. Yathā ca theriyā,
evaṃ tassā parivārabhūtānaṃ pañcannampi bhikkhunisatānaṃ parivitakko ahosi. Tena
vuttaṃ apadāne 3-:-
"ekadā lokapajjoto vesāliyaṃ mahāvane
4- kūṭāgāresu sālāya 4- vasate narasārathi.
Tadā jinassa mātucchā mahāgotami bhikkhunī
tahiṃyeva 5- pure ramme vasī bhikkhunupassaye.
@Footnote: 1 Sī.,i. sāvaketi 2 cha.Ma. ayaṃ pāṭho na dissati 3 khu.apa. 33/97/309
@4-4 cha.Ma. kūṭāgāre susālāyaṃ 5 cha.Ma. tahiṃ kate
---------------------------------------------------------------------------------------------
page182.
Bhikkhunīhi vimuttāhi satehi saha pañcahi
rahogatāya tassevaṃ cittassāpi 1- vitakkitaṃ.
Buddhassa parinibbānaṃ sāvakaggayugassa vā
rāhulānandanandānaṃ nāhaṃ lacchāmi passituṃ.
Buddhassa parinibbānā sāvakaggayugassa vā
mahākassapanandānaṃ ānandarāhulāna ca.
Paṭikaccāyusaṅkhāraṃ osajjitvāna nibbutiṃ
gaccheyyaṃ lokanāthena anuññātā mahesinā.
Tathā pañcasatānampi bhikkhunīnaṃ vitakkitaṃ
āsi khemādikānampi etadeva vitakkitaṃ.
Bhūmicālo tadā āsi nāditā devadundubhī
upassayādhivatthāyo devatā sokapīḷitā.
Vilapantā sakaruṇaṃ 2- tatthassūni pavattayuṃ
sabbā 3- bhikkhuniyo tāhi upagantvāna gotamiṃ.
Nipacca sirasā pāde idaṃ vacanamabravuṃ
tattha toyalavāsittā mayamayye rahogatā.
Sā calā calitā bhūmi nāditā devadundubhī
paridevā ca suyyante kimatthaṃ nūna gotamī.
Tadā avoca sā sabbaṃ yathāparivitakkitaṃ
tatopi 4- sabbā āhaṃsu yathāparivitakkitaṃ.
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. citassāsi 2 cha.Ma. sukaruṇaṃ 3 cha.Ma. mittā 4 cha.Ma. tāyopi
---------------------------------------------------------------------------------------------
page183.
Yadi te rucitaṃ ayye nibbānaṃ paramaṃ sivaṃ
nibbāyissāma sabbāpi buddhānuññātapubbake. 1-
Mayaṃ sahāva nikkhantā gharāpi ca bhavāpi ca
sahāyeva gamissāma nibbānaṃ puramuttamaṃ. 2-
Nibbānāya vajantīnaṃ kiṃ vakkhāmīti sā vadaṃ
saha sabbāhi niggañchi bhikkhunīnilayā tadā.
Upassaye yādhivatthā devatā tā khamantu me
bhikkhunīnilayassedaṃ pacchimaṃ dassanaṃ mama.
Na jarā maccu vā yattha appiyehi samāgamo
piyehi na viyogotthi taṃ vajjiyaṃ 3- asaṅkhataṃ.
Avītarāgā taṃ sutvā vacanaṃ sugatorasā
sokaṭṭā parideviṃsu aho no appapuññatā.
Bhikkhunīnilayo suñño bhūto tāhi vinā ayaṃ
pabhāte viya tārāyo na dissanti jinorasā.
Nibbānaṃ gotamī yāti satehi saha pañcahi
nadīsatehiva saha gaṅgā pañcahi sāgaraṃ.
Rathiyāya vajantiyo disvā saddhā upāsikā
gharā nikkhamma pādesu nipacca idamabravuṃ.
Pasīdassu mahābhoge anāthāyo vihāya no
tayā na yuttā nibbātuṃ icchaṭṭā vilapiṃsu tā.
@Footnote: 1 cha.Ma. buddhānuññāya subbate 2 cha.Ma. padamuttamaṃ 3 cha.Ma. vajissaṃ
---------------------------------------------------------------------------------------------
page184.
Tāsaṃ sokapahānatthaṃ avoca madhuraṃ giraṃ
ruditena alaṃ puttā hāsakāloyamajja vo.
Pariññātaṃ mayā dukkhaṃ dukkhahetu vivajjito
nirodho me sacchikato maggo cāpi subhāvito.
Pariciṇṇo mayā satthā kataṃ buddhassa sāsanaṃ
ohito garuko bhāro bhavanetti samūhatā.
Yassatthāya pabbajitā agārasmānagāriyaṃ
so me attho anuppatto sabbasaṃyojanakkhayo.
Buddho tassa ca saddhammo anūno yāva tiṭṭhati
nibbātuṃ tāva kālo me mā maṃ socatha puttikā.
Koṇḍaññānandanandādī tiṭṭhanti rāhulo jino
sukhito sahito saṃgho hatadappāva 1- titthiyā.
Okkākavaṃsassa yaso ussito māramaddano
nanu sampattikālo 2- me nibbānatthāya puttikā.
Cirappabhūti yaṃ mayhaṃ patthitaṃ ajja sijjhate
ānandabherikāloyaṃ kiṃ vo assūhi puttikā.
Sace mayi dayā atthi yadi catthi kataññutā
saddhammaṭṭhitiyā sabbā karotha vīriyaṃ daḷhaṃ.
Thīnaṃ adāsi pabbajjaṃ sambuddho yācito mayā
tasmā yathāhaṃ nandissaṃ tathā tamanutiṭṭhatha.
@Footnote: 1 cha.Ma. hatadabbā ca 2 cha.Ma. sampati kālo
---------------------------------------------------------------------------------------------
page185.
Tā evamanusāsitvā bhikkhunīhi purakkhatā
upecca buddhaṃ vanditvā idaṃ vacanamabravi.
Ahaṃ sugata te mātā tvaṃ ca vīra pitā mama
saddhammasukhada nātha tayi jātāmhi gotama.
Saṃvaddhitoyaṃ sugata rūpakāyo mayā tava
ānandiyo 1- dhammakāyo mama saṃvaddhito tayā.
Muhuttaṃ taṇhāsamaṇaṃ khīraṃ tvaṃ pāyito mayā
tayāhaṃ santamaccantaṃ dhammakhīraṃ hi pāyitā.
Bandhanārakkhane mayhaṃ anaṇo 2- tvaṃ mahāmune
puttakāmitthiyo 3- yācaṃ labhanti tādisaṃ sutaṃ.
Mandhātādinarindānaṃ yā mātā sā bhavaṇṇave
nimuggāhaṃ tayā putta tāritā bhavasāgaRā.
Rañño mātā mahesīti sulabhaṃ nāmamitthinaṃ
buddhamātāti yaṃ nāmaṃ etaṃ paramadullabhaṃ.
Tañca laddhaṃ mahāvīra paṇidhānaṃ mamaṃ tayā
anukaṃ vā mahantaṃ vā taṃ sabbaṃ pūritaṃ mayā.
Parinibbātumicchāmi vihāyemaṃ kaḷevaraṃ
anujānāhi me vīra dukkhantakara nāyaka.
Cakkaṅkusadhajākiṇṇe pāde kamalakomale
pasārehi paṇāmaṃ te karissaṃ puttapemahaṃ. 4-
@Footnote: 1 cha.Ma. anindito 2 cha.Ma. aṇaṇo 3 cha.Ma. puttakāmā thiyo 4 cha.Ma. puttauttame
---------------------------------------------------------------------------------------------
page186.
Suvaṇṇarāsisaṅkāsaṃ sarīraṃ kuru pākaṭaṃ
katvā dehaṃ sudiṭṭhante santiṃ gacchāmi nāyaka.
Dvattiṃsalakkhaṇūpetaṃ suppabhālaṅkataṃ tanuṃ
sañjhāghanāva bālakkaṃ mātucchaṃ dassayī jino.
Phullāravindasaṅkāse taruṇādiccasappabhe
cakkaṅkite pādatale tato sā sirasā pati.
Paṇamāmi narādicca ādiccakulaketukaṃ
pacchime maraṇe mayhaṃ na taṃ ikkhāmahaṃ puna.
Itthiyo nāma lokagga sabbadosākarā matā
yadi ko catthi doso me khamassu karuṇākara.
Itthikānañca pabbajjaṃ yamahaṃ 1- yāciṃ punappunaṃ
tattha ce atthi doso me taṃ khamassu narāsabha.
Mayā bhikkhuniyo vīra tavānuññāya sāsitā
tattha ce atthi dunnītaṃ taṃ khamassu khamādhiti. 2-
Akkhante nāma khantabbaṃ kiṃ bhave guṇabhūsane
kimuttaraṃ te vakkhāmi nibbānāya vajantiyā.
Suddhe anūne mama bhikkhusaṃghe
lokā ito nissarituṃ khamante
pabhātakāle byasanaṅgatānaṃ
disvāna niyyāti hi 3- candalekhā.
@Footnote: 1 cha.Ma. haṃ taṃ 2 cha.Ma. khamādhipa 3 cha.Ma. niyyātiva
---------------------------------------------------------------------------------------------
page187.
Tadetarā bhikkhuniyo jinaggaṃ
tārāva candānugatā sumeruṃ
padakkhiṇaṃ katva 1- nipacca pāde
ṭhitā mukhantaṃ samudikkhamānā.
Na tittipubbaṃ tava dassanena
cakkhuṃ na sotaṃ tava bhāsitena
cittaṃ mamaṃ kevalamekameva
pappuyya taṃ dhammarasena titti.
Nadato parisāyaṃ te vāditabbapahārino
ye te dakkhanti vadanaṃ dhaññā te narapuṅgava.
Dīghaṅgulī tambanakhe subhe āyatapaṇhike
ye pāde paṇamāyanti 2- tepi dhaññā guṇandhara.
Madhurāni pahaṭṭhāni dosagghāni hitāni ca
ye te vākyāni suṇanti 3- tepi dhaññā naruttama.
Dhaññāhante mahāvīra pādapūjanatapparā
tiṇṇasaṃsārakantārā suvākyena sirīmato.
Tato sā anusāvetvā bhikkhusaṃghampi subbatā
rāhulānandanande ca vanditvā idamabravi.
Āsīvisālayasame rogāvāse kaḷevare
nibbiṇṇā 4- dukkhasaṅghāṭe jarāmaraṇagocare.
@Footnote: 1 cha.Ma. kacca 2 cha.Ma. paṇamissanti 3 cha.Ma. suyyanti 4 cha.Ma. nibbindā
---------------------------------------------------------------------------------------------
page188.
Nānākalimalākiṇṇe parāyatte nirīhake
tena nibbātumicchāmi anumaññatha puttakā.
Nando rāhulabhaddo ca vītasokā nirāsavā
ṭhitācalā dhitī vīrā 1- dhammatamanucintayuṃ.
Dhiratthu saṅkhataṃ lolaṃ asāraṃ kadalūpamaṃ
māyāmarīcisadisaṃ ittaraṃ anavaṭṭhitaṃ.
Yattha nāma jinassāyaṃ mātucchā buddhaposikā
gotamī nidhanaṃ yāti aniccaṃ sabbasaṅkhataṃ.
Ānando ca tadā sekho kaniṭṭho 2- jinavacchalo
tatthassūni karonto so karuṇaṃ paridevati.
Bhāsantī 3- gotamī yāti nūna buddhopi nibbutiṃ
gacchati nacireneva aggi viya nirindhano.
Evaṃ vilāpamānaṃ taṃ ānandaṃ āha gotamī
sutisāgaragambhīraṃ 4- buddhopaṭṭhānatapparaṃ. 5-
Na yuttaṃ socituṃ putta hāsakāle upaṭṭhite
tayā me saraṇaṃ putta nibbānaṃ tamupāgataṃ.
Tayā tāta samajjhiṭṭho pabbajjaṃ anujāni no
mā putta vimano hohi saphalo te parissamo.
Yaṃ na diṭṭhaṃ purāṇehi titthikācariyehi ca
taṃ padaṃ sukumārīhi sattavassāhi veditaṃ.
@Footnote: 1 cha.Ma. ṭhitācalaṭṭhiti thirā 2 cha.Ma. sokaṭṭo 3 cha.Ma. hā santiṃ
@4 cha.Ma. sutasāgaragambhīra 5 cha.Ma. buddhopaṭṭhāna tappara
---------------------------------------------------------------------------------------------
page189.
Buddhasāsanapāleta 1- pacchimaṃ dassanaṃ tava
tattha gacchāmahaṃ putta gato yattha na dissate.
Kadāci dhammaṃ desento khipī lokagganāyako
tadāhaṃ āsiṃsavācaṃ avocaṃ anukampikā.
Ciraṃ jīva mahāvīra kappaṃ tiṭṭha mahāmune
sabbalokahitatthāya bhavassu ajarāmaro.
Taṃ tathāvādiniṃ buddho mamaṃ so etadabravi
na hevaṃ vandiyā buddhā yathā vandasi gotamī.
Kathaṃ carahi sabbaññū vanditabbā tathāgatā
kathaṃ avandiyā buddhā taṃ me akkhāhi pucchito.
Āraddhavīriye pahitatte niccaṃ daḷhaparakkame
samagge sāvake passa etaṃ buddhāna vandanaṃ.
Tato upassayaṃ gantvā ekikāhaṃ vicintayiṃ
samaggaṃ parisaṃ nātho rodhesi tibhavantago.
Handāhaṃ parinibbissaṃ mā vipattitamaddasaṃ
evāhaṃ cintayitvāna disvāna isisattamaṃ.
Parinibbānakālaṃ me ārocemi 2- vināyakaṃ
tato so samanuññāsi kālaṃ jānāhi gotamī.
Kilesā jhāpitā mayhaṃ bhavā sabbe samūhatā
nāgīva 3- bandhanaṃ chetvā viharāmi anāsavā.
@Footnote: 1 ka. buddhasāsanapāletā 2 cha.Ma. ārocesiṃ 3 cha.Ma. nāgova
---------------------------------------------------------------------------------------------
page190.
Svāgataṃ vata me āsi buddhaseṭṭhassa 1- santike
tisso vijjā anuppattā kataṃ buddhassa sāsanaṃ.
Paṭisambhidā catasso vimokkhāpi ca aṭṭhime
chaḷabhiññā sacchikatā kataṃ buddhassa sāsanaṃ.
Thīnaṃ dhammābhisamaye ye bālā vimatiṃ gatā
tesaṃ diṭṭhippahānatthaṃ iddhiṃ dassehi gotamī.
Tadā nipacca sambuddhaṃ uppatitvāna ambaraṃ
iddhī anekā dassesi buddhānuññāya gotamī.
Ekikā bahudhā āsi bahudhā cekikā tathā
āvibhāvaṃ tirobhāvaṃ tirokuḍḍaṃ 2- tironagaṃ.
Asajjamānā agamā bhūmiyampi nimujjatha
abhijjamāne udake agañchi mahiyā yathā.
Sakuṇīva tathākāse pallaṅkena kamī tadā
vasaṃ vattesi kāyena yāva brahmanivesanaṃ.
Sineruṃ daṇḍaṃ katvāna chattaṃ katvā mahāmahiṃ
samūlaṃ parivattetvā dhārayaṃ caṅkamī nabhe.
Chassūrodayakāleva lokañcākāsi dhūmikaṃ
yugante viya taṃ lokaṃ 3- jālāmālākulaṃ akā.
Muccalindaṃ mahāselaṃ merumūlanadantare
sāsapāriva sabbāni ekenaggaṇhi muṭṭhinā.
@Footnote: 1 cha.Ma. mama buddhassa 2 cha.Ma. tirokuṭṭaṃ 3 cha.Ma. viya lokaṃ sā
---------------------------------------------------------------------------------------------
page191.
Aṅgulaggena chādesi bhākaraṃ sanisākaraṃ
candasūrasahassāni āveḷamiva dhārayi.
Catusāgaratoyāni dhārayī ekapāṇinā
yugantajaladākāraṃ mahāvassaṃ pavassatha.
Cakkavattiṃ saparisaṃ māpayī sā nabhattale
garuḷaṃ dviradaṃ sīhaṃ vinadantaṃ padassayi.
Ekikā abhinimmitvā appameyyaṃ bhikkhunīgaṇaṃ
puna antaradhāpetvā ekikā munimabravi.
Mātucchā te mahāvīra tava sāsanakārikā
anuppattā sakaṃ atthaṃ pāde vandāmi cakkhuma.
Dassetvā vividhaṃ iddhiṃ 1- orohitvā nabhattalā
vanditvā lokapajjotaṃ ekamantaṃ nisīdi sā.
Sā vīsavassasatikā jātiyāhaṃ mahāmune
alaṃ ettāvatā vīra nibbāyissāmi nāyaka.
Tadātivimhitā sabbā parisā sā katañjalī
avocayye kathaṃ āsi atuliddhiparakkamā.
Padumuttaro nāma jino sabbadhammesu cakkhumā
ito satasahassamhi kappe uppajji nāyako.
Tadāhaṃ haṃsavatiyaṃ jātāmaccakule ahuṃ
sabbopakārasampanne iddhe phīte mahaddhane.
@Footnote: 1 cha.Ma. vividhā iddhī
---------------------------------------------------------------------------------------------
page192.
Kadāci pitunā saddhiṃ dāsīgaṇapurakkhatā
mahatā parivārena taṃ upecca narāsabhaṃ.
Vāsavaṃ viya vassantaṃ dhammameghamanāsavaṃ
saradādiccasadisaṃ raṃsimālākulaṃ jinaṃ. 1-
Disvā cittaṃ pasādetvā sutvā cassa subhāsitaṃ
mātucchaṃ bhikkhuniṃ agge ṭhapentaṃ naranāyakaṃ.
Sutvā datvā mahādānaṃ sattāhaṃ tassa tādino
sasaṃghassa naraggassa paccayāni bahūni ca.
Nipacca pādamūlamhi taṃ ṭhānamabhipatthayiṃ
tato mahāparisatiṃ avoca isisattamo.
Yā sasaṃghaṃ abhojesi sattāhaṃ lokanāyakaṃ
tamahaṃ kittayissāmi suṇātha mama bhāsato.
Satasahassito kappe okkākakulasambhavo
gotamo nāma gottena satthā loke bhavissati.
Tassa dhammesu dāyādā orasā dhammanimmitā
gotamī nāma nāmena hessati satthusāvikā.
Tassa buddhassa mātucchā jīvitāpālikā 2- ayaṃ
rattaññūnañca aggattaṃ bhikkhunīnaṃ labhissati.
Taṃ sutvāna pamoditvā yāvajīvaṃ tadā jinaṃ
paccayehi upaṭṭhitvā tato kālaṃ katā ahaṃ.
@Footnote: 1 cha.Ma. raṃsijālasamujjalaṃ 2 cha.Ma. jīvitāpādikā
---------------------------------------------------------------------------------------------
page193.
Tāvatiṃsesu devesu sabbakāmasamiddhisu
nibbattā dasahaṅgehi aññe abhibhaviṃ ahaṃ.
Rūpasaddehi gandhehi rasehi phusanehi ca
āyunāpi ca vaṇṇena sukhena yasasāpi ca.
Tathevādhipateyyena adhigayha virocahaṃ
ahosiṃ amarindassa mahesī dayitā tahiṃ.
Saṃsāre saṃsarantīhaṃ kammavāyusameritā
kāsikarañño 1- visaye ajāyiṃ dāsagāmake.
Pañcadāsasatānūnā nivasanti tahiṃ tadā
sabbesaṃ tattha yo jeṭṭho tassa jāyā ahosahaṃ.
Sayambhuno pañcasatā gāmaṃ piṇḍāya pāvisuṃ
te disvāna ahaṃ tuṭṭhā saha sabbāhi ñātibhi. 2-
Katvā pañcasataṃ kuṭiṃ 3- catumāse upaṭṭhahuṃ
ticīvarāni datvāna saṃsarimha sasāmikā.
Tato cutā sabbāpi tā tāvatiṃsaṃ gatā mayaṃ
pacchime ca bhave dāni jātā devadahe pure.
Pitā añjanasakko me mātā mama sulakkhaṇā
tato kapilavatthusmiṃ suddhodanagharaṃ gatā.
Sesā sakyakule jātā sakyānaṃ gharamāgamuṃ
ahaṃ visiṭṭhā sabbāsaṃ jinassāpādikā ahuṃ.
@Footnote: 1 cha.Ma. kāsissa rañño 2 cha.Ma. itthibhi 3 pūgā hutvāva sabbāyo
---------------------------------------------------------------------------------------------
page194.
Mama puttobhinikkhamma buddho āsi vināyako
pacchāhaṃ pabbajitvāna satehi saha pañcahi.
Sākiyānīhi dhīrāhi saha santisukhaṃ phusiṃ
ye tadā pubbajātiyaṃ amhākaṃ āsu sāmino.
Sahapuññassa kattāro mahāsamayakārakā
phusiṃsu arahattante sugatenānukampitā.
Tadetarā bhikkhuniyo āruhiṃsu nabhattalaṃ
saṅgatā viya tārāyo virociṃsu mahiddhikā.
Iddhī anekā dassesuṃ pilandhavikatiṃ yathā
kammāro kanakasseva kammaññassa susikkhito.
Dassetvā pāṭiherāni vicittāni bahūni ca
tosetvā vādipavaraṃ muniṃ saparisaṃ tadā.
Orohitvāna gaganā vanditvā isisattamaṃ
anuññātā naraggena yathāṭṭhāne nisīdisuṃ.
Ahonukampikā amhaṃ sabbāsaṃ vīra 1- gotamī
vāsitā tava puññehi pattā no āsavakkhayaṃ.
Kilesā jhāpitā amhaṃ bhavā sabbe samūhatā
nāgīva bandhanaṃ chetvā viharāma anāsavā.
Svāgataṃ vata no āsi buddhaseṭṭhassa santike
tisso vijjā anuppattā kataṃ buddhassa sāsanaṃ.
@Footnote: 1 cha.Ma. cira
---------------------------------------------------------------------------------------------
page195.
Paṭisambhidā catasso vimokkhāpi ca aṭṭhime
chaḷabhiññā sacchikatā kataṃ buddhassa sāsanaṃ.
Iddhīsu ca vasī homa dibbāya sotadhātuyā
cetopariyañāṇassa vasī homa mahāmune.
Pubbenivāsaṃ jānāma dibbacakkhu visodhitaṃ
sabbāsavaparikkhīṇā natthi dāni punabbhavā.
Atthe dhamme ca nerutte paṭibhāne ca vijjati
ñāṇaṃ amhaṃ mahāvīra uppannaṃ tava santike.
Asmābhi pariciṇṇosi mettacittā hi nāyaka
anujānāhi sabbāsaṃ nibbānāya mahāmune.
Nibbāyissāma iccevaṃ kiṃ vakkhāmi vadantiyo
yassa dāni ca vo kālaṃ maññathāti jinobravi.
Gotamīādikā tāyo tadā bhikkhuniyo jinaṃ
vanditvā āsanā tamhā vuṭṭhāya āgamiṃsu tā.
Mahatā janakāyena saha lokagganāyako
anusaṃyāyī so vīro mātucchaṃ yāvakoṭṭhakaṃ.
Tadā nipati pādesu gotamī lokabandhuno
sahetarāhi 1- sabbāhi pacchimaṃ pādavandanaṃ.
Idaṃ pacchimakaṃ mayhaṃ lokanāthassa dassanaṃ
na puna amatākāraṃ passissāmi mukhaṃ tava.
@Footnote: 1 cha.Ma. saheva tāhi
---------------------------------------------------------------------------------------------
page196.
Na ca me vandanaṃ vīra tava pāde sukomale
samphusissati lokagga ajja gacchāmi nibbutiṃ.
Rūpena kiṃ tavānena diṭṭhe dhamme yathātathe
sabbaṃ saṅkhatamevetaṃ anassāsikamittaraṃ.
Sā saha tāhi gantvāna bhikkhunupassayaṃ sakaṃ
aḍḍhapallaṅkamābhujja nisīdi paramāsane.
Tadā upāsikā tattha buddhasāsanavacchalā
tassā pavattiṃ sutvāna upesuṃ pādavandikā.
Karehi uraṃ pahantā chinnamūlā yathā latā
rodantā karuṇaṃ ravaṃ sokaṭṭā bhūmipātitā.
Mā no saraṇade nāthe vihāya gami nibbutiṃ
nipatitvāna yācāma sabbāyo sirasā mayaṃ.
Yā padhānatamā tāsaṃ saddhā paññā upāsikā
tassā sīsaṃ pamajjantī idaṃ vacanamabravi.
Alaṃ puttā visādena mārapāsānuvattinā
aniccaṃ saṅkhataṃ sabbaṃ viyogantaṃ calācalaṃ.
Tato sā tā visajjitvā paṭhamajjhānamuttamaṃ
dutiyañca tatiyañca samāpajji catutthakaṃ.
Ākāsāyatanañceva viññāṇañcāyatanaṃ 1- tathā
ākiñcaṃ nevasaññañca samāpajji yathākkamaṃ.
@Footnote: 1 cha.Ma. viññāṇāyatanaṃ
---------------------------------------------------------------------------------------------
page197.
Paṭilomena jhānāni samāpajjittha 1- gotamī
yāvatā paṭhamaṃ jhānaṃ tato yāvacatutthakaṃ.
Tato vuṭṭhāya nibbāyi dīpaccīva nirāsavā
bhūmicālo mahā āsi nabhasā vijjutā pati.
Panāditā dundubhiyo parideviṃsu devatā
pupphavuṭṭhi ca gaganā abhivassatha medaniṃ.
Kampito merurājāpi raṅgamajjhe yathā naṭo
sokena cātidīnova viravo āsi sāgaro.
Devā nāgāsurā brahmā saṃviggāhiṃsu taṃkhaṇe
aniccā vata saṅkhārā yathāyaṃ vilayaṃ gatā.
Yā ce maṃ parivāriṃsu satthu sāsanakārikā
tāyopi anupādānā dīpasikhā 2- viya nibbutā.
Hā yogā vippayogantā hāniccaṃ sabbasaṅkhataṃ
hā jīvitaṃ vināsantaṃ iccāsi paridevanā.
Tato devā ca brahmā ca lokadhammānuvattanaṃ
kālānurūpaṃ kubbanti upetvā isisattamaṃ.
Tadā āmantayī satthā ānandaṃ sutasāgaraṃ
gacchānanda nivedehi bhikkhūnaṃ mātu nibbutiṃ.
Tadānando nirānando assunā puṇṇalocano
gaggarena sarenāha samāgacchantu bhikkhavo.
@Footnote: 1 ka. samāpajjatha 2 cha.Ma. dīpacci
---------------------------------------------------------------------------------------------
page198.
Pubbadakkhiṇapacchāsu uttarāya ca santike
suṇantu bhāsitaṃ mayhaṃ bhikkhavo sugatorasā.
Yā vaddhayi payattena sarīraṃ pacchimaṃ mune
sā gotamī gatā santiṃ tārāva sūriyodaye.
Buddhamātāpi paññattiṃ ṭhapayitvā gatāsamaṃ
na yattha pañcanettopi tattha 1- dakkhati nāyako.
Yassatthi sugate saddhā yo vā sisso 2- mahāmune
buddhassa mātu sakkāraṃ karotu sugatoraso.
Sudūraṭṭhāpi taṃ sutvā sīghamāgacchu bhikkhavo
keci buddhānubhāvena keci iddhīsu kovidā.
Kūṭāgāre vare ramme sabbasoṇṇamaye subhe
mañcakaṃ samāropesuṃ yattha suttāsi gotamī.
Cattāro lokapālā te aṃsehi samadhārayuṃ
sesā sakkādikā devā kūṭāgāre samaggahuṃ.
Kūṭāgārāni sabbāni āsuṃ pañcasatānipi
saradādiccavaṇṇāni vissakammakatāni hi.
Sabbā tāpi bhikkhuniyo āsuṃ mañcesu sāyitā
devānaṃ khandhamāruḷhā niyyanti anupubbaso.
Sabbaso chāditaṃ āsi vitānena nabhattalaṃ
satārā candasūrā ca lañchitā kanakāmayā.
@Footnote: 1 cha.Ma. gatiṃ 2 cha.Ma. ca piyo
---------------------------------------------------------------------------------------------
page199.
Paṭākā ussitānekā cittakā 1- pupphakañcukā
obhaggākāsapadumā 2- mahiyā pupphamuggataṃ.
Dissanti candasūriyā pajjalanti 3- ca tārakā
majjhaṃ gatopi cādicco na tāpesi sasī yathā.
Devā dibbehi gandhehi mālehi surabhīhi ca
vāditehi ca naccehi saṅgītīhi ca pūjayuṃ.
Nāgāsurā ca brahmāno yathāsatti yathābalaṃ
pūjayiṃsu ca niyyantiṃ nibbutaṃ buddhamātaraṃ.
Sabbāyo purato nītā nibbutā sugatorasā
gotamī niyyate pacchā sakkatā buddhaposikā.
Purato devamanujā sanāgāsurabrahmakā
pacchā sasāvako buddho pūjatthaṃ yāti mātuyā.
Buddhassa parinibbānaṃ nedisaṃ āsi yādisaṃ
gotamīparinibbānaṃ atiacchariyaṃ 4- ahu.
Buddho buddhassa nibbāne nopaṭiyādi bhikkhavo
buddho gotaminibbāne sāriputtādikā yathā. 5-
Citakāni karitvāna sabbagandhamayāni ca 6-
gandhacuṇṇavikiṇṇāni jhāpayiṃsu ca tā tahiṃ.
Sesabhāgāni ḍayhiṃsu aṭṭhī sesāni sabbaso
ānando ca tadāvoca saṃvegajanakaṃ vaco.
@Footnote: 1 cha.Ma. vitatā 2 cha.Ma. ogatākāsapadumā 3 ka. vijjalanti
@4 cha.Ma. atevacchariyaṃ 5 cha.Ma. tathā 6 cha.Ma. te
---------------------------------------------------------------------------------------------
page200.
Gotamī nidhanaṃ yātā ḍayhañcassā sarīrakaṃ
saṅketaṃ buddhanibbānaṃ nacirena bhavissati.
Tato gotamidhātūni tassā pattagatāni so
upanāmesi nāthassa ānando buddhacodito.
Pāṇinā tāni paggayha avoca isisattamo
mahato sāravantassa yathā rukkhassa tiṭṭhato.
Yo so mahattaro khandho palujjeyya aniccatā
tathā bhikkhunisaṃghassa gotamī parinibbutā.
Aho acchariyaṃ mayhaṃ nibbutāyapi mātuyā
sārīramattasesāya natthi sokapariddavo.
Na sociyā paresaṃ sā tiṇṇasaṃsārasāgarā
parivajjitasantāpā sītibhūtā sunibbutā.
Paṇḍitāsi mahāpaññā puthupaññā tatheva ca
rattaññū bhikkhunīnaṃ sā evaṃ dhāretha bhikkhavo.
Iddhīsu ca vasī āsi dibbāya sotadhātuyā
cetopariyañāṇassa vasī āsi ca gotamī.
Pubbenivāsamaññāsi dibbacakkhu visodhitaṃ
sabbāsavaparikkhīṇā natthi tassā punabbhavo.
Atthadhammaniruttīsu paṭibhāne tatheva ca
parisuddhaṃ ahu ñāṇaṃ tasmā socaniyā na sā.
---------------------------------------------------------------------------------------------
page201.
Ayoghanahatasseva jalato jātavedaso 1-
anupubbūpasantassa yathā na ñāyate gati.
Evaṃ sammā vimuttānaṃ kāmabandhoghatārinaṃ
paññāpetuṃ gati natthi pattānaṃ acalaṃ padaṃ. 2-
Attadīpā tato hotha satipaṭṭhānagocarā
bhāvetvā sattabojjhaṅge dukkhassantaṃ karissathā"ti.
Itthaṃ sudaṃ mahāpajāpatigotamī bhikkhunī imā gāthāyo abhāsitthāti.
Mahāpajāpatigotamītherīgāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
-------------------
The Pali Atthakatha in Roman Book 34 page 177-201.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=34&A=3810&pagebreak=1
อรรถกถาบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=34&A=3810&pagebreak=1
อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=456
เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=9350
พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=9403
The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=9403
Contents of The Tipitaka Volume 26
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26
        |
|
บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]