ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ENGLISH letter  
Atthakatha Book 42 : PALI ROMAN Jā.A.8 paññāsa–asītinipāta

                     Sattatinipātavaṇṇanā
                        -------
                        kusajātakaṃ
     idante raṭṭhanti idaṃ satthā jetavane viharanto ukkaṇṭhitabhikkhuṃ
ārabbha kathesi.
     Eko kira sāvatthivāsī kulaputto sāsane uraṃ datvā pabbajito.
Ekadivasaṃ sāvatthiyaṃ piṇḍāya caranto ekaṃ alaṅkataitthiṃ disvā
subhanimittagahaṇavasena oloketvā kilesābhibhūto anabhirato vihāsi.
Dīghakesanakho kiliṭṭhacīvaro upaṇḍūpaṇḍukajāto dhamanisaṇṭhatagatto.
Yathā hi devaloke cavanadhammānaṃ devaputtānaṃ pañca pubbanimittāni
paññāyanti mālā milāyanti vatthāni kilissanti sarīre dubbaṇṇiyaṃ
okkamati ubhohi kacchehi sedā muñcanti devo devāsane
nābhiramati evameva sāsanā cavanadhammānaṃ ukkaṇṭhitānaṃ
bhikkhūnaṃ pañca pubbanimittāni paññāyanti saddhāpupphāni milāyanti
sīlavatthāni kilissanti sarīre maṅkubhūtāya ceva ayasavasena ca
dubbaṇṇiyaṃ okkamati kilesasedā muñcanti araññe rukkhamūle
suññāgāre nābhiramanti. Tassa nimittāni paññāyiṃsu. Atha naṃ
bhikkhū satthu santike netvā ayaṃ bhante bhikkhu ukkaṇṭhitoti
dassesuṃ. Satthā saccaṃ kira tvaṃ bhikkhu ukkaṇṭhitosīti pucchitvā
Saccaṃ bhanteti vutte mā bhikkhu kilesavasiko hohi mātugāmo nāmesa
pāpo tasmiṃ paṭibaddhacittaṃ vinodehi sāsane abhirama mātugāme
paṭibaddhacittatāya hi tejavantopi hāyanti porāṇakapaṇḍitā mātugāmena
nittejā hutvā anayabyasanaṃ pāpuṇiṃsūti vatvā tuṇhī ahosi tehi yācito
atītaṃ āhari.
     Atīte mallaraṭṭhe kusāvatiyaṃ nāma rājadhāniyaṃ okkāko nāma
rājā  dhammena rajjaṃ kāresi. Tassa soḷasannaṃ itthīsahassānaṃ
jeṭṭhakā sīlavatī nāma aggamahesī ahosi. Sā neva puttaṃ na
dhītaraṃ labhi. Athassa nāgarā ceva raṭṭhavāsino ca rājanivesanadvāre
sannipatitvā raṭṭhaṃ nassissati raṭṭhaṃ vinassissatīti upakkosiṃsu.
Rājā sīhapañjaraṃ ugghāṭetvā mayi raṭṭhaṃ kārente adhammakāro
nāma natthi  kasmā upakkosathāti pucchi. Saccaṃ deva adhammakāro
nāma natthi api ca vaṃsānurakkhito pana vo putto na vijjati
aññe rajjaṃ gahetvā raṭṭhaṃ nāsessanti tasmā dhammena rajjaṃ
kāretuṃ samatthaṃ puttaṃ patthethāti. Puttaṃ patthento kiṃ karomīti.
Paṭhamantāva ekaṃ sattāhaṃ cullanāṭakaṃ dhammanāṭakaṃ katvā visajjetha
sace sā puttaṃ labhissati sādhu no ce labhissati atha
majjhimanāṭakaṃ visajjetha tato jeṭṭhanāṭakaṃ avassaṃ ettakāsu
itthīsu ekāpi puññavatī itthī puttaṃ labhissatīti. Rājā tesaṃ
vacanena tathā katvā satta divase yathāsukhaṃ abhiramitvā āgatāgataṃ
pucchi kacci vo putto laddhoti. Sabbā itthiyo na labhāma
Devāti āhaṃsu. Rājā na me putto uppajjissatīti anattamano
ahosi. Nāgarā puna tatheva upakkosayiṃsu. Rājā kiṃ upakkosatha
mayā tumhākaṃ vacanena nāṭakāni visajjitāni ekāpi puttaṃ na
labhati idāni kiṃ karomāti āha. Deva tā dussīlā bhavissanti
nippuññā natthi etāsaṃ puttapaṭilābhāya puññaṃ tumhe
etāsu puttaṃ alabhantīsu mā appossukkattaṃ āpajjatha aggamahesī
vo sīlavatī devī sīlasampannā taṃ visajjetha tassā putto
uppajjissatīti. So sādhūti sampaṭicchitvā ito kira sattame
divase rājā sīlavatiṃ deviṃ dhammanāṭakaṃ katvā visajjessati purisā
sannipatantūti bheriñcārāpetvā sattame divase deviṃ alaṅkārāpetvā
rājanivesanā otāretvā visajjesi. Tassā sīlatejena sakkassa
bhavanaṃ uṇhākāraṃ dassesi. So kinnu khoti āvajjento deviyā
puttaṃ patthanabhāvaṃ ñatvā etissā mayā puttaṃ dātuṃ vaṭṭatīti
atthi nukho devaloke etissā anucchaviko puttoti upadhārento
bodhisattaṃ addasa.
     So kira tadā tāvatiṃsabhavane āyuṃ khepetvā upari devaloke
nibbattitukāmo ahosi. Sakko tassa vimānadvāraṃ gantvā taṃ
pakkositvā mārisa tayā manussalokaṃ gantvā okkākarañño
aggamahesiyā kucchismiṃ paṭisandhiṃ gaṇhituṃ vaṭṭatīti sampaṭicchāpetvā
aparaṃpi devaputtaṃ tvaṃpi etissā putto bhavissasīti vatvā mā
kho panassā koci sīlaṃ bhindatūti mahallakabrāhmaṇavesena rañño
Nivesanadvāraṃ agamāsi. Mahājanopi nahātvā alaṅkato ahaṃ
deviṃ gaṇhissāmi ahaṃ deviṃ gaṇhissāmīti rājadvāre sannipatitvā
sakkañca disvā tvaṃ kasmā āgatosīti parihāsamakāsi. Sakko
kiṃ maṃ tumhe garahatha sacepi me sarīraṃ jiṇṇaṃ rāgo pana na jīrati sace
sīlavatiṃ labhissāmi ādāya naṃ gamissāmīti āgatomhīti vatvā attano
ānubhāvena sabbesaṃ puratova aṭṭhāsi. Añño tassa tejena purato
bhavituṃ nāsakkhi. So  taṃ sabbālaṅkārapaṭimaṇḍitaṃ nivesanā
nikkhamantiṃyeva hatthe gahetvā pakkāmi. Atha naṃ tattha
tattha ṭhitā garahiṃsu passatha bho mahallakabrāhmaṇo evaṃ
uttamarūpadharaṃ deviṃ ādāya gacchati attano yuttaṃ na
jānātīti. Devīpi mahallako maṃ ādāya gacchatīti na aṭṭiyati na
harāyati. Rājāpi vātapāne ṭhatvā ko nukho deviṃ gahetvā
gacchatīti olokento taṃ disvā anattamano ahosi. Sakko taṃ
ādāya nagaradvārato nikkhamitvā dvārasamīpe ekaṃ gharaṃ māpesi
vivaṭadvāraṃ paññattakaṭṭhattharikaṃ katvā. Atha naṃ sā idaṃ vo
nivesananti pucchi. So āma bhadde pubbe pana ahaṃ eko
idānimhā mayaṃ dve janā ahaṃ bhikkhāya caritvā taṇḍulādīni
āharissāmi tvaṃ imissā kaṭṭhattharikāya nipajjāhīti vatvā taṃ
mudunā hatthena parāmasanto dibbasamphassaṃ pharāpetvā tattha
nipajjāpesi. Sā dibbasamphassapharaṇena saññaṃ visajjesi. Atha naṃ
attano ānubhāvena tāvatiṃsabhavanaṃ netvā alaṅkatavimāne dibbasayane
Nipajjāpesi. Sā sattame divase pabujjhitvā taṃ sampattiṃ disvā
na so brāhmaṇo manusso sakko bhavissatīti aññāsi.
     Sakkopi tasmiṃ samaye pārichattakamūle dibbanāṭakaparivuto nisinnova
ahosi. Sā taṃ disvā sayanā vuṭṭhāya tassa santikaṃ gantvā
vanditvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Atha naṃ sakko varaṃ te devi
dassāmi gaṇhāhīti āha. Tenahi deva ekaṃ puttaṃ me dehīti.
Devi tiṭṭhatu eko putto ahante dve putte dassāmi tesu
pana eko paññavā bhavissati na rūpavā eko rūpavā na paññavā
tesu kataraṃ paṭhamaṃ icchasīti. Paññavantaṃ devāti. So sādhūti
vatvā tassā kusatiṇaṃ dibbavatthaṃ dibbacandanaṃ dibbapārichattakapupphaṃ
kokanadañca nāma vīṇaṃ datvā taṃ ādāya rañño sayanagharaṃ pavisitvā
raññā saddhiṃ ekasayane nipajjāpetvā aṅguṭṭhakena tassā nābhiṃ
parāmasi. Tasmiṃ khaṇe bodhisatto tassā kucchiyaṃ paṭisandhiṃ gaṇhi.
Sakkopi sakaṭṭhānameva gato. Paṇḍitattā devī gabbhassa patiṭṭhitabhāvaṃ
aññāsi. Atha naṃ pabuddho rājā disvā devi kena nītāsīti
pucchi. Sakkena devāti. Ahaṃ paccakkhato ekaṃ mahallakabrāhmaṇaṃ
taṃ ādāya gacchantaṃ addasaṃ kasmā maṃ vañcesīti. Saddahatha deva
sakko maṃ gahetvā devalokaṃ netīti. Na saddahāmi devīti.
Athassa sā sakkadattiyaṃ kusatiṇaṃ dassetvā saddahāti āha. Rājā
kusatiṇaṃ nāma yato kutoci labbhatīti na saddahi. Athassa sā
dibbavatthādīni dassesi. Rājā tāni disvā saddahitvā bhadde
Sakko tāva taṃ netu  putto pana te laddho na laddhoti pucchi.
Laddho mahārāja gabbho me patiṭṭhitoti. So sutvā tuṭṭho
tassā gabbhaparihāraṃ adāsi. Sā dasamāsaccayena puttaṃ vijāyi.
Tassa aññaṃ nāmaṃ akatvā kusatiṇannāmameva akaṃsu. Kusakumārassa
padasā gamanakāle itaro devaputto tassā kucchismiṃ paṭisandhiṃ gaṇhi.
Sā dasamāse paripuṇṇe puttaṃ vijāyi. Tassa jayampatīti nāmaṃ
kariṃsu. Te mahantena yasena vaḍḍhiṃsu. Bodhisatto paññavā
ācariyassa santike kiñci sippaṃ anuggahetvā attano paññāya
sabbasippesu nipphattiṃ pāpuṇi.
     Athassa soḷasavassakāle rājā rajjaṃ dātukāmo deviṃ
āmantetvā bhadde puttassa te rajjaṃ datvā nāṭakāni
upaṭṭhapessāma jīvantāyeva taṃ rajje patiṭṭhitaṃ passissāma sakalajambūdīpe
kho pana yassa rañño dhītaraṃ icchati  tamassa ānetvā aggamahesiṃ
karissāma cittamassa jānāhi kataraṃ rājadhītaraṃ rocesīti āha.
Sā sādhūti sampaṭicchitvā kumārassa imaṃ pavuttiṃ ārocetvā
cittaṃ jānāhīti ekaṃ paricārikaṃ pesesi. Sā gantvā tassa pavuttiṃ
ārocesi. Taṃ sutvā mahāsatto cintesi ahaṃ na rūpavā
rūpasampannā rājadhītā ānītāpi maṃ disvā kiṃ me iminā virūpenāti
palāyissati iti no lajjitabbaṃ bhavissati kiṃ me gharāvāsena
dharamāne mātāpitaro upaṭṭhahitvā tesaṃ accayena nikkhamitvā
pabbajissāmīti. So mayhaṃ neva rajjena attho na nāṭakehi ahaṃ
Mātāpitūnaṃ accayena pabbajissāmīti āha. Sā sutvā āgantvā
tassa kathaṃ deviyā ārocesi. Devīpi rañño ārocesi. Rājā taṃ
sutvā anattamano hutvā puna katipāhaccayena sāsanaṃ pesesi.
Sopi paṭibāhatiyeva. Evaṃ yāvatatiyampi paṭibāhitvā catutthavāre
cintesi mātāpitūhi saddhiṃ ekantena paṭipakkhabhāvo nāma na
yutto upāyaṃ karissāmīti. So kammārajeṭṭhakaṃ pakkosāpetvā
bahuṃ suvaṇṇaṃ datvā ekaṃ itthīrūpakaṃ karohīti taṃ uyyojetvā
tasmiṃ pakkante aññaṃ suvaṇṇaṃ gahetvā sayaṃ itthīrūpakaṃ akāsi.
Bodhisattānaṃ pana adhippāyo nāma samijjhati. Taṃ suvaṇṇarūpakaṃ
jivhāya avaṇṇiyasobhaṃ ahosi. Atha naṃ mahāsatto khomaṃ
nivāsāpetvā sirigabbhe ṭhapāpesi. So kammārajeṭṭhakena ābhataṃ
rūpakaṃ disvā taṃ garahitvā gaccha amhākaṃ sirigabbhe ṭhapitarūpakaṃ
āharāti āha. So  sirigabbhaṃ pavisitvā taṃ disvā kumārena saddhiṃ
abhiramituṃ ekā devaccharā āgatā bhavissatīti hatthaṃ pasāretuṃ avisahanto
nikkhamitvā kāva sirigabbhe ayyā ekikāva ṭhitā upagantuṃ na
sakkomīti āha. Tāta gaccha suvaṇṇarūpakaṃ etaṃ mayā kataṃ
āharāti puna pesesi. So āhari . Kumāro kammārena kataṃ
rūpakaṃ suvaṇṇagabbhe khipāpetvā attanā kataṃ alaṅkārāpetvā rathe
ṭhapāpetvā mātu santikaṃ pahiṇi sace evarūpā itthī atthi
ghare vasissāmīti.
     Sā amacce pakkosāpetvā tātā mayhaṃ putto mahāpuñño
sakkadattiyo anucchavikaṃ kumārikaṃ labhissati tumhe evarūpaṃ labhantā
gaṇhissatha imaṃ rūpakaṃ paṭicchannayāne  ṭhapetvā sakalajambūdīpaṃ carantā
yassa rañño evarūpaṃ dhītaraṃ passatha tasseva taṃ datvā okkākarājā
tumhehi saddhiṃ āvāhavivāhaṃ karissatīti divasaṃ vavatthapetvā āgacchathāti
āha. Te sādhūti taṃ ādāya mahantena parivārena nikkhamitvā
vicarantā yaṃ rājadhāniṃ pāpuṇanti tattha sāyaṇhasamaye mahājanassa
samosaraṇaṭṭhāne taṃ rūpakaṃ vatthapupphālaṅkārehi alaṅkaritvā suvaṇṇasivikaṃ
āropetvā titthamagge ṭhapetvā sayaṃ paṭikkamitvā āgatāgatānaṃ
kathāsavanatthaṃ ekamantaṃ tiṭṭhanti. Mahājano taṃ oloketvā
suvaṇṇarūpakanti saññaṃ akatvā ayaṃ manussitthī samānāpi devaccharapaṭibhāgā
ativiya sobhati kinnu kho ettha ṭhitā kuto vā āgatā amhākaṃ
nagare evarūpā natthīti vaṇṇentā pakkamanti. Taṃ sutvā amaccā
sace idha evarūpā dārikā bhaveyya asukā rājadhītā viya asukā
amaccadhītā viyāti vadeyyuṃ addhā idha evarūpā natthīti taṃ ādāya
aññaṃ nagaraṃ gacchanti. Te evaṃ vicarantā anupubbena maddaraṭṭhe
sāgalanagaraṃ pāpuṇiṃsu. Tattha maddarañño aṭṭha dhītaro uttamarūpadharā
devaccharapaṭibhāgā tāsaṃ sabbajeṭṭhakā pabhāvatī nāma tassā sarīrato
bālasuriyassa pabhā viya pabhā niccharanti. Andhakārepi catuhatthe
gabbhe padīpakiccaṃ natthi. Sabbo gabbho ekobhāsova hoti.
Dhātī panassā khujjā. Sā pabhāvatiṃ bhojetvā tassā sīsaṃ
nahāpanatthaṃ aṭṭhahi vaṇṇadāsīhi aṭṭha ghaṭe gāhāpetvā sāyaṇhasamaye
udakaṭṭhānaṃ gacchantī titthamagge ṭhitaṃ taṃ rūpakaṃ disvā pabhāvatīti
saññāya ayaṃ dubbinītā sīsaṃ nahāyissāmīti amhepi udakatthāya
pesetvā paṭhamataraṃ āgantvā titthamagge ṭhitāti kujjhitvā are
kulalajjāpanake purimataraṃ āgantvā idha ṭhitāsi sace rājā
jānissati  nāsessati noti vatvā hatthena gaṇḍapasse pahari.
Hatthatalaṃ bhijjanappamāṇaṃ jātaṃ. Tato suvaṇṇarūpakanti ñatvā
hasamānā vaṇṇadāsīnaṃ santikaṃ gacchantī passatha mama kammaṃ
mama dhītāti saññāya pahāraṃ adāsiṃ ayaṃ mama dhītu santike kiṃ
agghati kevalaṃ pana me hattho dukkhāpitoti āha.
     Atha naṃ rājadūtā taṃ gahetvā tvaṃ mama dhītā ito
abhirūpatarāti vadantī kiṃ nāma kathesīti. Maddarañño dhītā pabhāvatī
nāma idaṃ rūpakaṃ tassā soḷasiṃpi kallaṃ na agghatīti. Te
tuṭṭhamānasā rājadvāraṃ gantvā okkākarañño dūtā dvāre
ṭhitāti paṭihāresuṃ. Rājā āsanā vuṭṭhāya ṭhitakova pakkosathāti
āha. Te pavisitvā rājānaṃ vanditvā mahārāja amhākaṃ
rājā tumhākaṃ  ārogyaṃ pucchatīti vatvā katasakkārasammānā kimatthaṃ
āgatatthāti puṭṭhā amhākaṃ rañño sīhassaro kusakumāro nāma
putto rājā tassa rajjaṃ dātukāmo amhe tumhākaṃ santike
pahiṇi tumhākaṃ kira dhītaraṃ pabhāvataṃ tassa detha imañca
Suvaṇṇarūpakaṃ deyyadhammaṃ gaṇhathāti taṃ rūpakaṃ tassa adaṃsu. Sopi evarūpena
mahārājena saddhiṃ vivāhamaṅgalaṃ bhavissatīti tuṭṭhacitto sampaṭicchi.
Atha naṃ dūtā āhaṃsu mahārāja amhehi na sakkā papañcaṃ kātuṃ
kumārikāya laddhabhāvaṃ rañño ārocessāma atha naṃ so āgantvā
ādāya gamissatīti. So sādhūti sampaṭicchitvā tesaṃ sakkāraṃ
katvā visajjesi. Te gantvā  rañño ca deviyā ca
ārocesuṃ. Rājā mahantena parivārena kusāvatito nikkhamitvā
anupubbena sāgalanagaraṃ sampāpuṇi. Maddarājā pana  paccuggamanaṃ
katvā taṃ nagaraṃ pavesetvā mahantaṃ sakkāramakāsi. Sīlavatī devī
paṇḍitattā ko jānāti kiṃ bhavissatīti ekāhadvīhatīhaccayena
maddarājānaṃ āha mahārāja suṇisaṃ daṭṭhukāmamhīti. So sādhūti
sampaṭicchitvā pakkosāpesi. Pabhāvatī sabbālaṅkārapaṭimaṇḍitā
dhātīgaṇaparivutā āgantvā sassuṃ vandi. Sā taṃ disvā cintesi
ayaṃ kumārikā abhirūpā mayhaṃ putto virūpo sace esā taṃ
passissati  ekāhaṃpi avasitvā palāyissati upāyaṃ karissāmīti.
Sā maddarājānaṃ āmantetvā mahārāja suṇisā me puttassa
anucchavikā apica kho pana amhākaṃ kulapaveṇiyā āgataṃ cārittaṃ
atthi sace ayaṃ etasmiṃ cāritte vattissati  nessāmi nanti
āha. Kiṃ pana vo cārittanti āha. Amhākaṃ vaṃse yāva
ekassa gabbhassa patiṭṭhānaṃ hoti tāva  divā sāmikaṃ passituṃ na
labhati sace esā tathā karissati nessāmi nanti. Rājā kiṃ
Amma sakkhassasi evaṃ vattitunti dhītaraṃ pucchi. Sā  āma
tātāti āha.
     Tato okkākarājā maddarañño bahudhanaṃ datvā taṃ ādāya
pakkāmi. Maddarājāpi mahantena parivārena dhītaraṃ uyyojesi.
Okkākarājā kusāvatiṃ gantvā nagaraṃ alaṅkārāpetvā sabbabandhanāni
mocetvā puttassa abhisekaṃ katvā pabhāvatiṃ aggamahesiṃ kāretvā
kusarājassa āṇāti bheriñcārāpesi. Sakalajambūdīpatale rājāno
yesaṃ dhītaro atthi te kusarañño dhītaro pahiṇiṃsu yesaṃ puttā
atthi te tena saddhiṃ mittabhāvaṃ ākaṅkhantā putte upaṭṭhāke
katvā pahiṇiṃsu. Bodhisattassa nāṭakaparivāro mahā ahosi.
Mahantena yasena rajjaṃ kāresi. Pabhāvatī pana taṃ divā passituṃ na
labhati. Sopi divā passituṃ na labhati. Ubhinnaṃ rattidassanameva
hoti. Tattha pabhāvatiyā sarīrappabhāpi abbohārikā ahosi.
Bodhisatto sirigabbhato rattiyaṃyeva nikkhamati. So katipāhaccayena
pabhāvatiṃ divā daṭṭhukāmo mātuyā ārocesi . Sā mā te tāta
ruci yāva ekaṃ puttaṃ labhasi tāva āgamehīti paṭikkhipi. So
punappunaṃ yāciyeva. Atha naṃ sā āha tenahi hatthisālaṃ gantvā
hatthimeṇḍakavesena tiṭṭha ahantaṃ tattha nessāmi atha naṃ akkhīni
pūretvā olokeyyāsi mā ca attānaṃ jānāpesīti. So sādhūti
sampaṭicchitvā hatthisālaṃ agamāsi. Athassa mātā hatthisālaṃ
alaṅkārāpetvā pabhāvatiṃ ehi sāmikassa hatthino passāmāti tattha
Netvā ayaṃ hatthī asuko nāma ayaṃ hatthī asuko nāmāti
tassā dassesi. Tattha naṃ rājā mātu pacchato gacchantiṃ disvā
hatthigopakavesena hatthichakaṇapiṇḍena piṭṭhiyaṃ pahari. Sā kuddhā
rañño te hatthaṃ chindāpessāmīti vatvā deviṃ ujjhāpesi.
Rājamātā mā amma kujjhīti suṇisaṃ saññāpetvā piṭṭhiṃ parimajji.
Punapi rājā taṃ daṭṭhukāmo hutvā assasālāyaṃ assagopakavesena taṃ
disvā tatheva assachakaṇapiṇḍena pahari. Tadāpi naṃ kuddhaṃ sassu
saññāpesi .
     Punekadivasaṃ pabhāvatī mahāsattaṃ passitukāmā hutvā sassuyā
ārocetvā alaṃ mā te rucīti paṭikkhittā punappunaṃ yāci.
Atha naṃ sā āha tenahi sveva mama putto nagaraṃ padakkhiṇaṃ
karissati tvaṃ sīhapañjaraṃ vivaritvā taṃ passeyyāsīti. Evañca
pana vatvā punadivase nagaraṃ alaṅkārāpetvā jayampatikumāraṃ rājavesaṃ
gāhāpetvā hatthipiṭṭhe nisīdāpetvā bodhisattaṃ pacchimāsane
nisīdāpetvā nagaraṃ padakkhiṇaṃ kārāpetvā pabhāvatiñca ādāya sīhapañjare
ṭhatvā passa tava sāmikassa sirisobhagganti āha. Sā anucchaviko
me sāmiko laddhoti attamanā ahosi. Taṃ divasaṃ pana mahāsatto
hatthimeṇḍakavesena jayampatissa pacchimāsane nisīditvā
yathādhippāyena pabhāvatiṃ olokento hatthivikārādivasena cittaruciyā
keḷiṃ dassesi. Hatthimhi atikkante rājamātā pabhāvatiṃ pucchi
diṭṭho te amma sāmikoti. Sā āma ayye pacchimāsane
Panassa nisinno hatthimeṇḍo ativiya dubbinīto hoti mayhaṃ
hatthavikārādīni dassesi kasmā evarūpaṃ alakkhikaṃ rañño pacchimāsane
nisīdāpesunti. Amma rañño pacchimāsane rakkhā nāma icchitabbāti.
Sā cintesi ayaṃ hatthimeṇḍo ativiya nibbhayo rājānaṃ rājātipi na
maññati kinnu kho esova kusarājā addhā hi eso ativiya virūpo
eva bhavissati teneva taṃ mama na dassentīti. Sā khujjaṃ kaṇṇamūle
āha amma gaccha tāva jānāhi kiṃ purimāsane nisinnako kusarājā
udāhu pacchimāsaneti. Kathaṃ panāhaṃ jānissāmīti. Sacepi so
rājā bhavissati  paṭhamataraṃ hatthipiṭṭhito otarissati imāya saññāya
jānāhīti. Sā āgantvā ekamante ṭhitā paṭhamataraṃ mahāsattaṃ
otarantaṃ addasa pacchā jayampatikumāraṃ. Mahāsattopi itocītoca
olokento khujjaṃ disvā iminā nāma kāraṇena esā āgatā
bhavissatīti ñatvā taṃ pakkosāpetvā imaṃ antaraṃ pabhāvatiyā mā
kathesīti daḷhaṃ vatvā uyyojesi. Sā gantvā purimāsane
nisinno paṭhamataraṃ otaratīti āha. Pabhāvatī tassā vacanaṃ saddahi.
Rājā puna daṭṭhukāmo hutvā mātaraṃ yāci. Sā paṭikkhipituṃ
asakkontī tenahi aññātakavesena uyyānaṃ gacchāhīti.
So uyyānaṃ gantvā pokkharaṇiyaṃ galappamāṇaṃ udakaṃ pavisitvā
paduminipattena sīsaṃ chādetvā pupphitapadumena mukhaṃ āvaritvā aṭṭhāsi.
Mātāpissa pabhāvatiṃ uyyānaṃ netvā sāyaṇhasamaye ime rukkhe
Passa sakuṇe passa mige passāti palobhiyamānāva pokkharaṇītīraṃ pāpesi.
     Sā pañcavidhapadumasañchannaṃ pokkharaṇiṃ disvā nahāyitukāmā
paricārikāhi saddhiṃ pokkharaṇiṃ otaritvā kīḷantī taṃ padumaṃ disvā
vicinitukāmā hatthaṃ pasāresi. Atha naṃ rājā paduminipattaṃ apanetvā
ahaṃ kusarājāti hatthe gaṇhi. Sā tassa mukhaṃ disvā yakkho
maṃ gaṇhatīti viravitvā tattheva visaññitaṃ pattā. Athassā rājā
hatthaṃ muñci. Sā saññaṃ paṭilabhitvā kusarājā kira maṃ hatthe
gaṇhati iminā cāhaṃ hatthisālāyaṃ hatthichakaṇapiṇḍena paharitvā
assasālāyaṃ assachakaṇapiṇḍena pahatā ayameva ca mayhaṃ hatthissa
pacchimāsane nisīditvā upphaṇḍesi kiṃ me evarūpena dummukhena
patinā imaṃ jahitvā ahaṃ jīvantī aññaṃ patiṃ labhissāmīti cintetvā
attanā saddhiṃ  āgate amacce pakkosāpetvā mama yānavāhanasajjaṃ
karotha ajjeva gamissāmīti āha. Te rañño ārocesuṃ
rājā cintesi sace gantuṃ na labhissati hadayamassā phalissati
gacchatu puna taṃ attano balena nessāmīti cintetvā athassā
gamanaṃ anujānāti. Sā pitu nagarameva agamāsi. Mahāsattopi
uyyānato nagaraṃ pavisitvā alaṅkatapāsādaṃ abhiruhi. Bodhisattaṃ hi
sā pubbapatthanāvasena na icchi. Sopi pubbakammavasena virūpo
ahosi.
     Atīte kira bārāṇasiyaṃ dvāragāme  uparimavīthiyā ca
Heṭṭhimavīthiyā ca dve kulāni vasiṃsu. Ekassa kulassa dve puttā
ahesuṃ. Ekassekāva dhītā ahosi. Dvīsu puttesu bodhisatto
kaniṭṭho. Taṃ kumārikaṃ jeṭṭhakassa ānesuṃ. Kaniṭṭho adārabharaṇo
bhātu santikeyeva vasi. Athekadivasaṃ tasmiṃ ghare atirasakapūve paci.
Bodhisatto araññaṃ gato ahosi. Tassa pūvaṃ ṭhapetvā avasese
bhājetvā khādiṃsu. Tasmiṃ khaṇe paccekabuddho bhikkhāya gharadvāraṃ
agamāsi. Bodhisattassa bhātu jāyā cullapatino aññaṃ pūvaṃ
pacissāmīti taṃ gahetvā paccekabuddhassa adāsi. Sopi taṃ khaṇaññeva
araññato āgacchi. Atha naṃ sā āha sāmi cittaṃ pasādehi
tava koṭṭhāso paccekabuddhassa dinnoti. So tava koṭṭhāsaṃ
khāditvā mama koṭṭhāsaṃ desi ahaṃ kiṃ khādissāmīti kuddho
paccekabuddhaṃ anugantvā pattato pūvaṃ gaṇhi. Sā mātu gharaṃ
gantvā navavinilīnaṃ campakapupphavaṇṇaṃ sappiṃ āharitvā paccekabuddhassa
pattaṃ pūresi. Taṃ obhāsaṃ muñci. Sā taṃ disvā patthanaṃ
paṭṭhapesi bhante nibbattaṭṭhāne me sarīraṃ obhāsajātaṃ hotu
uttamarūpadharā bhaveyyaṃ iminā ca me asappurisena saddhiṃ ekaṭṭhāne
vāso mā ahosīti. Iti sā pubbapatthanāya vasena taṃ na icchi.
Bodhisattopi taṃ pūvaṃ tasmiṃ sappipatte osīdāpetvā patthanaṃ
paṭṭhapesi bhante imaṃ yojanasateva santaṃpi ānetvā mama
pādaparicārikaṃ kātuṃ samattho bhaveyyanti. Tattha yaṃ so kuddho pūvaṃ
Gaṇhi tassa pubbakammassa vasena virūpo ahosi.
     Sā ca taṃ na icchati. So pabhāvatiyā gatāya sokappatto
ahosi. Nānappakārehi paricārikāya paricāriyamānopi taṃ sesitthiyo
olokāpetuṃpi na sakkhiṃsu. Pabhāvatīrahitassa cassa sakalaṃpi nivesanaṃ
tucchaṃ viya khāyati. So idāni sāgalanagaraṃ pattā bhavissatīti
paccūsasamaye mātu santikaṃ gantvā amma ahaṃ pabhāvatiṃ ānessāmi
tumhe rajjaṃ anusāsathāti vadanto paṭhamaṃ gāthamāha
                idante raṭṭhaṃ sadhanaṃ sayoggaṃ
                sakāyuraṃ sabbakāmūpapannaṃ
                idante raṭṭhaṃ anusāsa amma
                gacchāmahaṃ yattha piyā pabhāvatīti.
     Tattha sayogganti hatthiyoggādisahitaṃ. Sakāyuranti
sapañcarājakakudhabhaṇḍaṃ. Anusāsa ammāti so kira purisassa rajjaṃ
datvā puna gaṇhanaṃ nāma ayuttanti pitu vā bhātu vā aniyyādetvā
mātuyā niyyādento evamāha.
     Sā tassa kathaṃ sutvā tenahi tāta appamatto bhaveyyāsi
mātugāmo hi nāma aparisuddhahadayoti vatvā nānaggarasabhojanassa
suvaṇṇakaroṭiṃ pūretvā idaṃ antarāmagge bhuñjeyyāsīti vatvā
uyyojesi. So taṃ ādāya mātaraṃ vanditvā tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ
katvā jīvanto puna tumhe passissāmīti vatvā sirigabbhaṃ
pavisitvā pañcāvudhaṃ sannayhitvā bhattakaroṭiyā saddhiṃ kahāpaṇasahassaṃ
Pasibbake katvā kokanadañca vīṇaṃ ādāya nagarā nikkhamitvā maggaṃ
paṭipajjitvā mahabbalo mahāthāmo yāva majjhantikā paṇṇāsa
yojanāni gantvā bhattaṃ bhuñjitvā sesadivasabhāgena puna paṇṇāsa
yojanāni gantvā ekāheneva yojanasatikaṃ maggaṃ khepetvā sāyaṇhasamaye
nahāyitvā sāgalanagaraṃ pāvisi. Tasmiṃ paviṭṭhamatteyeva bodhisattassa
tejena pabhāvatī sayanapiṭṭhe saṇṭhāretuṃ asakkontī otaritvā bhūmiyaṃ
nipajji. Bodhisattaṃ kilantindriyaṃ vīthiyaṃ gacchantaṃ aññatarā itthī
disvā pakkosāpetvā nisīdāpetvā pāde dhovāpetvā sayanaṃ
dāpesi. So kilantakāyo nipajjitvā niddaṃ okkamati. Atha
sā tasmiṃ niddūpagate nānaggarasabhojanaṃ sampādetvā taṃ pabodhetvā
bhattaṃ bhojesi. So tuṭṭho tassā saddhiṃ bhattakaroṭiyā kahāpaṇasahassaṃ
adāsi. So pañcāvudhaṃ tattheva ṭhapetvā gantabbaṭṭhānaṃ
no atthīti vatvā vīṇaṃ ādāya hatthisālaṃ gantvā ajja me
idha vasituṃ detha gandhabbaṃ vo karissāmīti vatvā hatthigopakehi
anuññāto ekamante nipajjitvā thokaṃ niddāyitvā paṭipassaddhadaratho
vuṭṭhāya vīṇaṃ muñcitvā sāgalanagaravāsino imaṃ saddaṃ suṇantūti
vīṇaṃ vādento gāyi.
     Pabhāvatī bhūmiyaṃ nipannā taṃ saddaṃ sutvāva ayaṃ na aññassa
vīṇāsaddo nissaṃsayaṃ kusarājā mamatthāya āgatoti aññāsi.
Maddarājāpi taṃ saddaṃ sutvā ativiya madhuraṃ vādeti sve etaṃ
pakkosāpetvā mama gandhabbaṃ kāressāmīti cintesi. Bodhisatto
Na sakkā idha vasamānena pabhāvatiṃ daṭṭhuṃ aṭṭhānametanti pātova
nikkhamitvā sāyaṃ bhuttageheyeva pātarāsaṃ bhuñjitvā vīṇaṃ ṭhapetvā
rājakumbhakārassa santikaṃ gantvā tassa antevāsikabhāvaṃ upagantvā
ekadivaseneva gharaṃ mattikāya pūretvā bhājanāni karomi ācariyāti
vatvā sādhu karohīti vutte ekaṃ mattikapiṇḍaṃ cakke ṭhapetvā
cakkaṃ āvijjhi. Sakiṃ āvijjitameva yāva majjhantikātikkamā
bhamiyeva. So nānāvaṇṇāni khuddakamahantāni bhājanāni katvā
pabhāvatiyā atthāya bhājanaṃ karonto nānārūpāni samuṭṭhāpesi.
Bodhisattānaṃ hi adhippāyo nāma samijjhati. Tāni rūpāni
pabhāvatīyeva passatūti adhiṭṭhāsi. So sabbabhājanāni sukkhāpetvā
pacitvā gehaṃ pūresi. Kumbhakāro tāni bhājanāni gahetvā
rājakulaṃ agamāsi. Rājā tāni bhājanāni disvā kenīmāni
katānīti pucchi. Mayā devāti. Ahaṃ tayā katāni jānāmi
kathehi kena katānīti. Antevāsikena me katāni devāti. Na
so antevāsiko ācariyo te hotu so tvaṃ tassa santike
sippaṃ sikkha ito paṭṭhāya ca so mama dhītānaṃ bhājanāni
karotu imañcassa sahassaṃ dehīti sahassaṃ dāpetvā imāni
khuddakabhājanāni mama dhītānaṃ dehīti āha. So tāni tāsaṃ santikaṃ
netvā imāni vo kīḷanatthāya khuddakabhājanānīti āha. Tā
sabbā āgamiṃsu. Kumbhakāro mahāsattena pabhāvatiyā atthāya
katabhājanameva tassā adāsi. Sā bhājanaṃ gahetvā tattheva
Attano ca mahāsattassa ca khujjāya ca rūpaṃ passitvā idaṃ na
aññena kataṃ kusarājeneva katanti ñatvā kujjhitvā bhūmiyaṃ
khipitvā iminā mayhaṃ attho natthi icchantānaṃ dehīti āha.
Athassā bhaginiyo kuddhabhāvaṃ ñatvā khuddakabhājanaṃ kusaraññā
katanti maññasi na idantena kataṃ kumbhakārena kataṃ gaṇhāhi
nanti avahasiṃsu. Sā tena katabhāvaṃ tassa ca āgatabhāvaṃ tāsaṃ na
kathesi. Kumbhakāro sahassaṃ kahāpaṇaṃ bodhisattassa adāsi tāta
rājā te tuṭṭho ito kira paṭṭhāya rājadhītānaṃ bhājanāni
kareyyāsi ahaṃ tāsaṃ harissāmīti. So tāta nāhaṃ tāsaṃ
karissāmīti āha. So idhāpi vasantena na sakkā pabhāvatiṃ
daṭṭhunti taṃ sahassaṃ tasseva datvā rājūpaṭṭhākassa naḷakārassa
santikaṃ gantvā tassa antevāsiko hutvā pabhāvatiyā atthāya
tālapaṇṇaṃ katvā tattheva setacchattañca āpānabhūmiñca vatthañca
gahetvā ṭhitaṃ pabhāvatiñcāti nānārūpāni dassesi. Naḷakāro tañca
aññañca tena katabhaṇḍakaṃ ādāya rājakulaṃ agamāsi. Rājā
disvā kenīmāni katānīti pucchi. Mayā devāti. Ahaṃ tayā
katāni jānāmi kathehi kena katānīti. Antevāsikena me devāti.
Na so antevāsiko ācariyo te hotu so tvaṃ tassa santike
sippaṃ sikkha ito paṭṭhāya ca so mama dhītānaṃ evarūpāni
karotu imañcassa sahassaṃ dehīti sahassaṃ datvā imāni
alaṅkārabhaṇḍāni mama dhītānaṃ dehīti āha.
     Sopi bodhisattena pabhāvatiyā atthāya kataṃ tālapaṇṇaṃ tassāyeva
adāsi. Tatrāpi rūpāni añño jano na passati. Pabhāvatī
pana disvā kusaraññā katabhāvaṃ ñatvā gaṇhitukāmā gaṇhantūti
kuddhā bhūmiyaṃ khipi. Atha naṃ sesā avahasiṃsu. Naḷakāro sahassaṃ
gahetvā bodhisattassa datvā taṃ pavuttiṃ ārocesi. So idaṃpi
mayhaṃ avasanaṭṭhānanti sahassaṃ tasseva datvā rājamālākārassa
santikaṃ gantvā antevāsikabhāvaṃ upagantvā nānāvidhaṃ mālāvikatiṃ
ganthitvā pabhāvatiyā atthāya nānārūpavicitraṃ ekaṃ cumbitakaṃ akāsi.
Mālākāro taṃ sabbaṃ ādāya rājakulaṃ agamāsi. Rājā disvā
kenīmāni ganthitānīti pucchi. Mayā devāti. Ahaṃ tayā ganthitāni
jānāmi kathehi kena ganthitānīti. Antevāsikena me devāti.
Na so antevāsiko ācariyo te hotu so tvaṃ tassa santike
sippaṃ sikkha ito paṭṭhāya ca so mama dhītānaṃ pupphāni ganthatu
imañcassa sahassaṃ dehīti sahassaṃ datvā imāni pupphāni mama dhītānaṃ
dehīti āha. Sopi bodhisattena pabhāvatiyā atthāya kataṃ cumbitakaṃ
tassāyeva adāsi. Sā tattha attano ca rañño ca rūpehi
saddhiṃ nānārūpāni disvā tena katabhāvaṃ ñatvā kujjhitvā bhūmiyaṃ
khipi. Sesā bhaginiyo naṃ tatheva avahasiṃsu. Mālākāropi sahassaṃ
āharitvā bodhisattassa datvā taṃ pavuttiṃ ārocesi. So idaṃpi
mayhaṃ avasanaṭṭhānanti sahassaṃ tasseva datvā rañño sūdassa santikaṃ
gantvā antevāsikabhāvaṃ upagacchi. Athekadivasaṃ sūdo rañño
Bhojanavikatiṃ haranto attano atthāya pacituṃ bodhisattassa aṭṭhimaṃsaṃ
adāsi. So taṃ tathā sampādesi yathāssa gandho sakalanagaraṃ
avatthari. Rājā taṃ ghāyitvā kinte mahānase aññaṃpi maṃsaṃ
pacasīti pucchi. Natthi deva apica kho pana me antevāsikassa
aṭṭhimaṃsaṃ pacanatthāya dinnaṃ tasseva so gandho bhavissatīti. Rājā
āharāpetvā tato thokaṃ jivhagge ṭhapesi. Tāvadeva satta
rasaharaṇisahassāni khobhentaṃ phari. Rājā rasataṇhāya bajjhitvā
sahassaṃ tasseva datvā ito paṭṭhāya tava antevāsiṃ mama dhītānañca
me bhattaṃ pacāpetvā tvaṃ mayhaṃ āhara so me dhītānaṃ āharatūti
āha. Sūdo gantvā tassa ārocesi. So taṃ sutvā idāni
me manoratho matthakaṃ patto idānāhaṃ pabhāvatiṃ daṭṭhuṃ labhissāmīti
tuṭṭho taṃ sahassaṃ tasseva datvā punadivase bhattaṃ sampādetvā
rañño bhattabhājanāni pesetvā rājadhītānaṃ bhattakājaṃ sayaṃ gahetvā
pabhāvatiyā vasanapāsādaṃ abhiruhati. Sā taṃ bhattakājaṃ ādāya
pāsādaṃ abhiruhantaṃ disvā cintesi ayaṃ attano ananucchavikaṃ
dāsakammakarehi kattabbaṃ karoti sace panāhaṃ katipāhaccayena tuṇhī
bhavissāmi idāni maṃ esā icchatīti saññī hutvā katthaci agantvā
maṃ olokento idheva vasissati idāni maṃ akkositvā paribhāsitvā
muhuttaṃpi idha vasituṃ adatvā palāpessāmīti. Sā dvāraṃ aḍḍhavivaṭaṃ
katvā ekaṃ hatthaṃ kavāṭe laggetvā ekena alaggaṃ uppīḷetvā
dutiyaṃ gāthamāha
                Anujubhūtena haraṃ mahantaṃ
                divā ca ratto ca nisīthakāle
                paṭigaccha tvaṃ khippaṃ kusāvatiṃ
                kusa na icchāmi dubbaṇṇamahaṃ vasantanti.
     Tassattho mahārāja tvaṃ bhattakārako hutvā ujukena cittena
yopi te sīsaṃ bhindeyya tassapetaṃ kammaṃ na karosi anujubhūtena
pana cittena mamatthāya ekaṃ mahantaṃ kājaṃ haranto divā ca ratto
ca nisīthakāle ca mahantaṃ dukkhaṃ anubhavissasi kinte tena dukkhena
anubhūtena tvaṃ attano nagaraṃ kusāvatimeva paṭigaccha aññaṃ
attanā sadisaṃ atirasakapūvasaṇṭhānamukhiṃ yakkhiniṃ aggamahesiṃ katvā
rajjaṃ kārehi. Na icchāmi dubbaṇṇamahaṃ vasantanti ahaṃ pana taṃ
dubbaṇṇaṃ dussaṇṭhitaṃ idha vasantaṃ na icchāmīti.
     So pabhāvatiyā me santikā kathā laddhāti tuṭṭhacitto tisso
gāthāyo abhāsi
                nāhaṃ gacchāmi ito kusāvatiṃ
                pabhāvatī vaṇṇapalobhito tava
                ramāmi maddassa niketaramme
                hitvāna raṭṭhaṃ tava dassane rato.
                Pabhāvatī vaṇṇapalobhito tava
                sammuḷharūpo vicarāmi medaniṃ
                Disaṃ na jānāmi kutomhi āgato
                tayimhi matto migamaṇḍalocane.
        Sovaṇṇacīravasane      jātarūpasumekhale
        sussoṇi tava kāmāhi   nāhaṃ rajjena matthikoti.
     Tattha ramāmīti abhiramāmi na ukkaṇṭhāmi. Sammuḷharūpoti
kilesasammuḷho hutvā. Tayimhi mattoti tayi mattomhi tayi
pamattomhi. Sovaṇṇacīravasaneti suvaṇṇakhacitavatthavasane. Nāhaṃ
rajjena matthikoti na rajjena atthiko.
     Evaṃ vutte sā cintesi ahaṃ etaṃ vippaṭisārī bhavissatīti
paribhāsāmi ayaṃ pana bajjhitvāva kathesi sace kho pana maṃ ahaṃ
kusarājāti vatvā hatthe gaṇheyya ko taṃ nivāreyya koci no imaṃ
kathaṃ suṇeyyāti dvāraṃ thaketvā sūciṃ datvā anto aṭṭhāsi. Sopi
bhattakājaṃ abhiharitvā bhattaṃ vaḍḍhetvā rājadhītaro bhojesi. Pabhāvatī
gaccha kusarājena pakkabhattaṃ āharāti khujjaṃ pesesi. Sā āharitvā
bhuñjāti āha. Nāhaṃ tena pakkabhattaṃ bhuñjāmi tvaṃ bhuñjitvā
attano laddhanivāpaṃ gahetvā bhattaṃ pacitvā āhara mā kusarañño
āgatabhāvañca kassaci ārocesīti. Khujjā tato paṭṭhāya tassā
koṭṭhāsaṃ āharitvā sayaṃ bhuñjati attano koṭṭhāsaṃ tassā
upanesi. Kusarājāpi tato paṭṭhāya taṃ passituṃ alabhanto cintesi
atthi nukho pabhāvatiyā mayi sineho udāhu natthi vīmaṃsissāmi
Nanti. So rājadhītaro bhojetvā bhattakājaṃ ādāya nikkhamanto
tassā gabbhadvāre pāsādatalaṃ pādena paharitvā bhājanāni ghaṭṭetvā
niṭṭhunitvā visaññī hutvā viya avakujjo patati. Sā tassa
niṭṭhunitasaddena dvāraṃ vivaritvā taṃ bhattakājena otthataṃ disvā cintesi
ayaṃ sakalajambūdīpe aggarājā maṃ nissāya rattindivaṃ dukakhaṃ anubhoti
sukhumālatāya bhattakājena otthato patati jīvati nukho no vāti.
Sā gabbhato nikkhamitvā tassa nāsavātaṃ upadhāretuṃ gīvaṃ pasāretvā
mukhaṃ olokesi. So mukhapūraṃ kheḷaṃ gahetvā tassā sarīre pātesi.
Sā tassa kujjhitvā taṃ paribhāsitvā gabbhaṃ pavisitvā dvāraṃ aḍḍhavivaṭaṃ
thaketvā ṭhitā gāthamāha
        abhūti tassa bho hoti      yo anicchantamicchati
        akāmaṃ rāja kāmehi      akanto kantamicchasīti.
     Tattha abhūtīti avuḍḍhīti attho.
     So pana paṭibaddhacittatāya akkosiyamānopi paribhāsiyamānopi
vippaṭisāraṃpi anuppādetvāva anantaraṃ gāthamāha
        akāmaṃ vā sakāmaṃ vā     yo naro labhate piyaṃ
        lābhamettha pasaṃsāma       alābho tattha pāpakoti.
     Sāpi tasmiṃ evaṃ kathentepi anosakkitvā thaddhataravacanaṃ vatvā
palāpetukāmā anantaraṃ gāthamāha
       pāsāṇasāraṃ khanasi         kaṇikārassa dārunā
       vātaṃ jālena bādhesi      yo anicchantamicchasīti.
     Tattha kaṇikārassa dārunāti kaṇikārakaṭṭhakena. Bādhesīti
baddhasi chādesīti.
     Taṃ sutvā rājā tisso gāthāyo abhāsi
       pāsāṇo nūna te hadaye    ohito mudulakkhaṇe
       yo te sātaṃ na vindāmi    tirojanapadāgato.
       Yadā maṃ bhūkuṭiṃ katvā       rājaputtī udikkhati
       āḷāriko tadā homi      rañño maddassantepure.
       Yadā umhāyamānā maṃ      rājaputtī udikkhati
       nāḷāriko tadā homi      rājā homi tadā kusoti.
     Tattha mudulakkhaṇeti mudunā itthilakkhaṇena samannāgate.
Yoti yo ahaṃ. Tirojanapadāgatoti tiroraṭṭhā āgato tava
santike vasanto paṭisanthāramattaṃpi sātaṃ na labhāmi so evaṃ
maññāmi mayi sinehuppattinivāraṇāya nūna te hadaye pāsāṇo
ṭhapito. Bhūkuṭiṃ katvāti kodhena vallivisamaṃ nalātaṃ karitvā.
Āḷārikoti bhattakārako tasmiṃ khaṇe ahaṃ maddarañño antepure
bhattakārakadāso viya homīti vadati. Umhāyamānāti pahaṭṭhākāraṃ
dassetvā hasamānā. Rājā homīti tasmiṃ khaṇe ahaṃ kusāvatīnagare
rajjaṃ kārento rājā viya homi kasmāsi evaṃ pharusā ito
paṭṭhāya mā evarūpaṃ kari bhaddeti.
     Sā tassa vacanaṃ sutvā cintesi ayaṃ ativiya alliyitvā
kathesi musāvādaṃ katvā upāyena naṃ ito palāpessāmīti gāthamāha
        Sace hi vacanaṃ saccaṃ     nemittānaṃ bhavissati
        neva me tvaṃ pati assa  kāmaṃ chindantu sattadhāti.
     Tassattho mahārāja ayaṃ kusarājā mayhaṃ pati bhavissati na
bhavissatīti bahū nimittapāṭhakā pucchitā te kāmaṃ kira maṃ sattadhā
chindantu neva me tvaṃ pati bhavissasīti bhaṇiṃsu.
     Taṃ sutvā rājā taṃ paṭibāhanto bhadde mayāpi attano
raṭṭhe nemittakā pucchitā te aññatra sīhassarakusarājato tava
pati nāma añño natthīti byākariṃsu ahaṃpi attano ñātimitte
evameva kathemīti vatvā anantaraṃ gāthamāha
        sace hi vacanaṃ saccaṃ      aññesaṃ yadi vā mama
        neva tuyhaṃ pati atthi     añño sīhassarā kusāti.
     Tassattho yadi hi aññesaṃ nemittānaṃ vacanaṃ saccaṃ tava
añño pati nāma natthīti.
     Sā tassa vacanaṃ sutvā na sakkā imaṃ lajjāpetuṃ vā
palāpetuṃ vā kiṃ me imināti dvāraṃ pidhāya attānaṃ na dassesi.
Sopi kājaṃ gahetvā otaritvā tato paṭṭhāya taṃ daṭṭhuṃ na labhati.
Bhattakārakammaṃ karonto ativiya kilamati. Bhuttapātarāso dārūni
phāleti bhājanāni dhovati kājena udakaṃ āharati sayanto
ambaṇapiṭṭhe sayati. Pātova vuṭṭhāya yāguādīni pacati ca harati
ca bhojeti ca. Nandirāgaṃ nissāya atidukkhaṃ anubhoti. So
ekadivasaṃ bhattagehadvārena gacchantaṃ khujjaṃ disvā pakkosi. Sā
Pabhāvatiyā bhayena tassa santikaṃ gantuṃ avisahantī turitaturitā viya
gacchati. Atha naṃ javena upagantvā khujjeti āha. Sā nivattitvā
ṭhitā ko esoti vatvā tumhākaṃ saddaṃ na suṇāmīti āha. Atha naṃ
khujje sāminīpi te ativiya thaddhā ettakaṃ kālaṃ tumhākaṃ santike
vasanto ārogyasāsanamattaṃpi na labhāmi deyyadhammaṃ pana kiṃ dassatha
tiṭṭhatu tāvetaṃ apica me pabhāvatiṃ mudukaṃ katvā dassetuṃ sakkhissasīti
āha. Sā sādhūti sampaṭicchi. Atha naṃ sace me taṃ dassetuṃ
sakkhissasi khujjabhāvante ujuṃ katvā gīveyyakaṃ dassāmīti palobhento
pañca gāthā abhāsi
        nekkhaṃ gīvante kāressaṃ    patvā khujje kusāvatiṃ
        sace maṃ nāganāsūru        olokeyya pabhāvatī.
        Nekkhaṃ gīvante kāressaṃ    patvā khujje kusāvatiṃ
        sace maṃ nāganāsūru        sallapeyya pabhāvatī.
        Nekkhaṃ gīvante kāressaṃ    patvā khujje kusāvatiṃ
        sace maṃ nāganāsūru        umhāyeyya pabhāvatī.
        Nekkhaṃ gīvante kāressaṃ    patvā khujje kusāvatiṃ
        sace maṃ nāganāsūru        pamhāyeyya pabhāvatī.
        Nekkhaṃ gīvante kāressaṃ    patvā khujje kusāvatiṃ
        sace maṃ nāganāsūru        pāṇībhi upasaṃphuseti.
     Tattha nekkhaṃ gīvanteti tava gīvaṃ sabbasuvaṇṇameva kāressāmītyattho.
Nekkhaṃ gīvante karissāmītipi pāṭho. Tava gīvāyaṃ
Nekkhamayaṃ pilandhanaṃ pilandhissāmīti attho. Olokeyyāti sace
tava vacanena maṃ pabhāvatī olokeyya sace maṃ tāya olokāpetuṃ
sakkhissasīti attho. Sallapeyyāti ādīsupi eseva nayo. Ettha
pana umhāyeyyāti mandahasitavasena parihāseyya. Pamhāyeyyāti
mahāhasitavasena parihāseyyāti.
     Sā tassa vacanaṃ sutvā gacchatha tumhe deva katipāhena
naṃ tumhākaṃ vase karissāmi passatha me parakkamanti vatvā taṃ
karaṇīyaṃ tīretvā pabhāvatiyā santikaṃ gantvā tassā vasanagabbhaṃ
sodhentī viya paharaṇayoggaṃ leḍḍukhaṇḍaṃpi asesetvā antamaso
pādukāpi nīharitvā sakalagabbhaṃ sammajjitvā gabbhadvāre ummāraṃ
antaraṃ katvā uccāsanaṃ paññapetvā pabhāvatiyā ekaṃ nīcapīṭhakaṃ
atkaritvā ehi amma sīse te ūkā vicinissāmīti taṃ tattha
pīṭhake nisīdāpetvā attano ūrūnamantare tassā sīsaṃ ṭhapetvā
thokaṃ aṇḍaṃ vicinitvā aho imissā sīse bahū ūkāti sakasīsato
ūkāni gahetvā tassā hatthe ṭhapetvā passa kittakā te sīse
ūkāti piyakathaṃ kathetvā mahāsattassa guṇaṃ kathentī gāthamāha
        nahi nūnāyaṃ rājaputtī    kuse sātaṃpi vindati
        āḷārike bhate pose  vettanena anatthiketi.
     Tassattho ekaṃsena ayaṃ rājaputtī pubbe kusāvatīnagare
kusanarindassa santike mālāgandhavilepanavatthālaṅkāravasena appamattakaṃpi
sātaṃ na vindati tambūlamattampi tena etissā dinnapubbaṃ na
Bhavissatīti. Kiṃkāraṇā. Itthiyo nāma ekadivasaṃpi aṅgaṃ avattharitvā
nipannasāmikamhi hadayaṃ bhindituṃ na sakkonti. Ayaṃ pana āḷārike
bhate pose āḷārikattañca bhatakattañca upagate ekasmiṃ purise
mūlenapi anatthike kevalaṃ taṃyeva nissāya rajjaṃ pahāya āgantvā
evaṃ dukkhaṃ anubhavante paṭisanthāramattaṃpi na karosi sacepi te
amma tasmiṃ sineho natthi sakalajambūdīpe aggarājā taṃ nissāya
kilamatīti tassa kiñci dātuṃ arahasīti.
     Sā taṃ sutvā khujjāya kujjhi. Atha naṃ khujjā gīvāyaṃ
gahetvā antogabbhe khipitvā sayaṃ bahi hutvā dvāraṃ pidhāya
āviñjanarajjumhi olambantī aṭṭhāsi. Pabhāvatī taṃ gahetuṃ asakkontī
dvāramūle ṭhatvā asakkontī itaraṃ gāthamāha
        nahi nūna ayaṃ khujjā      labhati jivhāya chedanaṃ
        sunisitena satthena       evaṃ dubbhāsitaṃ bhaṇanti.
     Tattha sunisitenāti suṭṭhu nisitena tikhiṇasatthena. Evaṃ
dubbhāsitanti evaṃ asotabbayuttakaṃ dubbhāsitaṃ bhaṇantī.
     Atha khujjā āviñjanarajjuṃ gahetvā ṭhitāva nippuññe dubbinīte
tava rūpaṃ kiṃ karissati kiṃ mayaṃ tava rūpaṃ khāditvā yāpessāmāti
vatvā terasahi gāthāhi bodhisattassa guṇaṃ pakāsentī khujjāgajjitaṃ
nāma gāthamāha
        mā naṃ rūpena pāmesi    ārohena pabhāvati
        mahāyasoti katvāna      karassu rucire piyaṃ.
        Mā naṃ rūpena pāmesi    ārohena pabhāvati
        mahaddhanoti katvāna      karassu rucire piyaṃ.
        Mā naṃ rūpena pāmesi    ārohena pabhāvati
        mahabbaloti katvāna      karassu rucire piyaṃ.
              Mā... Mahāraṭṭhoti katvāna .pe.
              Mā... Mahārājāti katvāna .pe.
              Mā... Sīhassaroti katvāna .pe.
              Mā... Vaggussaroti katvāna .pe.
              Mā... Bindussaroti katvāna .pe.
              Mā... Mañjussaroti katvāna .pe.
              Mā... Madhurassaroti katvāna .pe.
              Mā... Satasippoti katvāna .pe.
        Mā naṃ rūpena pāmesi    ārohena pabhāvati
        khattiyoti katvāna       karassu rucire piyaṃ.
        Mā naṃ rūpena pāmesi    ārohena pabhāvati
        kusarājāti katvāna      karassu rucire piyanti.
     Tattha mā naṃ rūpena pāmesi ārohena pabhāvatīti are pabhāvati
mā tvaṃ evaṃ kusanarindaṃ attano rūpena ārohaparināhena pamini evaṃ
pamāṇaṃ gaṇhi. Mahāyasoti mahānubhāvo soti evaṃ hadaye katvāna.
Rucireti piyadassane. Karassūti tassa piyaṃ karohīti vadati. Eseva
nayo sabbattha. Apica mahāyasoti mahāparivāro. Mahaddhanoti
Mahābhogo. Mahabbaloti mahāthāmo. Mahāraṭṭhoti vipularaṭṭho.
Mahārājāti sakalajambūdīpe aggarājā. Sīhassaroti sīhasaddasamānasaddo.
Vaggussaroti līlāyuttasaro. Bindussaroti saṃpiṇḍighanasaro. Mañjussaroti
sundarasaro. Madhurassaroti madhurayuttasaro. Satasippoti paresaṃ santike
asikkhitvā attano baleneva nipphannaanekasatasippo. Khattiyoti
okkākapaveṇiyaṃ jāto asaṃbhinnakhattiyo. Kusarājāti
sakkadattiyakusatiṇasamānanāmo rājā. Evarūpo hi añño rājā
nāma natthīti jānitvā etassa piyaṃ karohīti khujjā ettakāhi
gāthāhi tassa guṇakathaṃ kathesi.
     Pabhāvatī tassā vacanaṃ sutvā khujje ativiya gajjasi hatthena
pāpuṇantī sassāmikabhāvante jānāpessāmīti khujjaṃ tajjesi.
Sāpi taṃ ahaṃ taṃ rakkhamānā pituno te kusarājassa āgatabhāvaṃ
nārocesiṃ hotu ajja rañño ārocessāmīti mahantena saddena
bhāyāpesi. Sāpi kocideva suṇeyyāti khujjaṃ saññāpesi.
     Atha bodhisattopi taṃ passituṃ alabhanto satta māse dubbhojanena
dukkhaseyyāya kilamanto cintesi ko me etāya attho satta
māse vasanto taṃ passituṃ na labhāmi ativiya kakkhalā sāhasikā
gantvā mātāpitaro passissāmīti. Tasmiṃ khaṇe sakko āvajjento
tassa ukkaṇṭhitabhāvaṃ ñatvā rājā satta māse pabhāvatiṃ
daṭṭhuṃ na labhati labhanākāramassa karissāmīti maddarañño dūte
Katvā sattannaṃ rājūnaṃ dūtaṃ pāhento pabhāvatī kusarājaṃ chaḍḍetvā
āgatā āgacchantu pabhāvatiṃ gaṇhantūti ekekassa visuṃ visuṃ
sāsanaṃ pahiṇi. Te mahāparivārena āgantvā nagaraṃ patvā
aññamaññassa āgatakāraṇaṃ na jānanti. Te tvaṃ kasmā āgato
tvaṃ kasmā āgatosīti pucchitvā tamatthaṃ ñatvā taṃ kujjhitvā ekaṃ
kira dhītaraṃ sattannaṃ dassati passathassa anācāraṃ upphaṇḍeti
no gaṇhāma nanti sabbepi amhākaṃ pabhāvatiṃ detu yuddhaṃ
vāti sāsanāni pahiṇitvā nagaraṃ parivārayiṃsu. Maddarājā sāsanaṃ
sutvā bhītatasito amacce āmantetvā kiṃ karomāti pucchi.
Atha naṃ amaccā deva sattapi rājāno pabhāvatiṃ nissāya āgatā
sace na dassati pākāraṃ bhinditvā nagaraṃ pavisitvā jīvitakkhayaṃ
pāpetvā taṃ gaṇhissāmāti vadanti pākāre abhindanteyeva
tesaṃ pabhāvatiṃ pesessāmāti vatvā imaṃ gāthamāhaṃsu
        ete nāgā upathaddhā     sabbe tiṭṭhanti vammikā
        sūrā maddanti pākāraṃ      ānetetaṃ pabhāvatinti.
     Tattha upathaddhāti atithaddhā dappitā. Ānetetaṃ pabhāvatinti
ānetu etaṃ pabhāvatinti sāsanaṃ pahiṇassu tasmā yāva ete
nagarapākāraṃ na bhindanti tāva nesaṃ pabhāvatiṃ pesehi mahārājāti.
     Taṃ sutvā rājā sacāhaṃ ekassa pabhāvatiṃ pesessāmi sesā
yuddhaṃ karissanti na sakkā ekassa dātuṃ sakalajambūdīpe aggarājānaṃ
virūpoti chaḍḍetvā āgatā āgamanassa phalaṃ labhatu vadhitvāna
Naṃ sattakkhaṇḍāni katvā sattannaṃ rājūnaṃ pesessāmīti vadanto
anantaraṃ gāthamāha
        satta khaṇḍe karitvāna      ahametaṃ pabhāvatiṃ
        khattiyānaṃpi dassāmi        ye maṃ hantuṃ idhāgatāti.
     Tassa sā kathā sakalanivesane pākaṭā ahosi. Paricārikā
gantvā rājā kira taṃ satta khaṇḍāni katvā sattannaṃ rājūnaṃ
pesessatīti pabhāvatiyā ārocesuṃ. Taṃ sutvā sā maraṇabhayabhītā
āsanā vuṭṭhāya bhaginīhi parivutā mātu sirigabbhaṃ agamāsi.
     Tamatthaṃ pakāsento satthā āha
        avuṭṭhahi rājaputtī         sāmā koseyyavāsinī
        assupuṇṇehi nettehi      dāsīgaṇapurakkhatāti.
     Tattha sāmāti suvaṇṇavaṇṇā. Koseyyavāsinīti
suvaṇṇakhacitakoseyyanivāsanā.
     Sā mātu santikaṃ gantvā mātaraṃ vanditvā paridevamānā āha
                taṃ nūna kakkūpanisevitaṃ mukhaṃ
                ādāsadantātharupaccavekkhitaṃ
                subhaṃ sunettaṃ virajaṃ anaṅgaṇaṃ
                chuḍḍaṃ vane ṭhassati khattiyehi.
                Te nūna me asite vellitagge
                kese mudū candanasāralitte
                Samākule sīvathikāya majjhe
                pādehi gijjhā parikaḍḍhayanti.
                Tā nūna me tambanakhā sulomā
                bāhā mudū candanasāralittā
                chinnā vane ujjhitā khattiyehi
                gayha dhaṃko gacchati yena kāmaṃ.
                Te nūna tālūpanibhe ālambe
                nisevite kāsikacandanena
                thanesu me lambissati siṅgālo
                mātūva putto taruṇo tanujo.
                Taṃ nūna soṇiṃ puthulaṃ sukoṭṭitaṃ
                nisevitaṃ kañcanamekhalāhi
                chinnaṃ vane khattiyehi avatthaṃ
                gayha dhaṃko gacchati yena kāmaṃ.
     Soṇā vaṃkā siṅgālā ca     ye caññe santi dāṭhino
     ajarā nūna hessanti        bhakkhayitvā pabhāvatiṃ.
     Sace maṃsāni hāresuṃ        khattiyā dūragāmino
     aṭṭhīni amma yācitvā       anupanthe dahātha naṃ.
     Khettāni amma kāretvā    kaṇikārettha ropaye
     yadā te pupphitā assu      hemantānaṃ himaccaye
     sareyyātha mamaṃ amma        evaṃvaṇṇā pabhāvatīti.
     Tattha kakkūpanisevitanti sāsapakakkalohakakkamattikakakkatilakakka-
daliddakakkamukhacuṇṇakoti imehi pañcahi kakkehi upanisevitaṃ.
Ādāsadantātharupaccavekkhitanti dantamayatharumhi ādāse paccavekkhitaṃ
tattha oloketvā maṇḍitaṃ. Subhanti subhamukhaṃ. Virajanti vigatarajaṃ
nimmalaṃ. Anaṅgaṇanti gaṇḍapīlakādidosavirahitaṃ. Chuḍḍanti amma
evarūpaṃ mama mukhaṃ addhā idāni khattiyehi chaḍḍitaṃ. Vaneti araññe.
Vane ṭhassatīti paridevati. Asiteti kāḷake. Vellitaggeti
unnatagge. Sīvathikāyāti susānamhi. Parikaḍḍhayantīti evarūpe
mama kese manussamaṃsakhādakā gijjhā pādehi pariharitvā nūna
parikaḍḍhissanti. Gayha dhaṃko gacchati yena kāmanti amma mama
evarūpaṃ bāhuṃ nūna dhaṃko gahetvā luñcitvā luñcitvā khādanto
yena kāmaṃ gacchissati. Tālūpanibheti suvaṇṇaphalatālasadise.
Kāsikacandanenāti sukhumacandanena nisevite. Thanesu meti amma mama
susāne patitāya evarūpe thane disvā mukhena ḍaṃsetvā tesu me
thanesu attano tanujo mātu taruṇaputto viya nūna siṅgālo lambissatīti.
Soṇinti kaṭisuphalakaṃ. Sukoṭṭitanti gohanukena paharitvā suvaḍḍhitaṃ.
Avatthanti chaḍḍitaṃ. Bhakkhayitvāti amma ete ettakā nūna mama maṃsaṃ
khāditvā ajarā bhavissanti. Sace maṃsāni hāresunti amma sace te
khattiyā mayi paṭibaddhacittā mama maṃsāni hāreyyuṃ atha tumhe aṭṭhīni
yācitvā. Anupanthe dahātha nanti jaṅghamaggamahāmaggānaṃ
antare daheyyāthāti vadati. Khettānīti amma mama
Jhāpitaṭṭhāne mālāvatthūni kāretvā. Etthāti etesu khettesu
kaṇikārarukkhe ropeyya. Himaccayeti himapātātikkame phagguṇamāse.
Sareyyāthāti tesaṃ pupphānaṃ caṅkoṭakaṃ pūretvā ūrūsu ṭhapetvā mama
dhītā pabhāvatī evaṃvaṇṇāti sareyyāthāti.
     Iti sā maraṇabhayatajjitā mātu santike vilapati. Maddarājāpi
pharasuñca gaṇḍikañca gāhāpetvā coraghāṭako idheva āgacchatūti
āṇāpesi. Tassa āgamanaṃ sakalarājagehe pākaṭaṃ ahosi.
Athassa āgatabhāvaṃ sutvā pabhāvatiyā mātā uṭṭhāyāsanā sokasamappitā
rañño santikaṃ agamāsi.
     Tamatthaṃ pakāsento satthā āha
      tassā mātā udaṭṭhāsi     khattiyā devavaṇṇinī
      disvā asiñca sūṇañca       rañño maddassa thīpureti.
     Tattha udaṭṭhāsīti āsanā vuṭṭhāya rañño santikaṃ gantvā
aṭṭhāsi. Disvā asiñca sūṇañcāti antepuramhi alaṅkatamahātale
rañño purato nikkhittaṃ pharasuñca gaṇḍikañca disvā vilapantī
gāthamāha
         iminā nūna asinā      susaññaṃ tanumajjhimaṃ
         dhītaraṃ mama hantvāna     khattiyānaṃ padassasīti.
     Tattha asināti pharasuṃ sandhāyāha. So hi imasmiṃ ṭhāne asi
nāma jāto. Susaññaṃ tanumajjhimanti suṭṭhu saññātaṃ tanumajjhimaṃ.
     Atha naṃ rājā saññāpento āha devi kiṃ kathesi tava
Dhītā sakalajambūdīpe aggarājānaṃ virūpoti chaḍḍetvā āgamanamagge
avinaṭṭheyeva maccuṃ nalātena ādāya āgatā idāni attano
rūpaṃ nissāya issariyaphalaṃ labhatūti. Sā tassa vacanaṃ sutvā dhītu
santikaṃ gantvā vilapantī āha
         na me akāsi vacanaṃ     atthakāmāya puttike
         svājja lohitasañchannā  gacchasi yamasādhanaṃ.
         Evamāpajjati poso    pāpiyañca nigacchati
         yo ce hitānaṃ vacanaṃ    na karaṃ atthadassinaṃ.
         Saceva ajja dhāresi    kumārañcārudassanaṃ
         kusena jātaṃ khattiyaṃ     suvaṇṇamaṇimekhalaṃ.
         Pūjitaṃ ñātisaṅghehi      na gacchasi yamakkhayaṃ
         yatthassu bherī nadati     kuñjaro paṭikujjati
         khattiyānaṃ kule bhadde   kiṃ nu sukhataraṃ tato.
         Asso hasisati dvāre   kumāro uparodati
         khattiyānaṃ kule bhadde   kiṃ nu sukhataraṃ tato.
         Mayūrakoñcābhirude      kokilābhinikujjite
         khattiyānaṃ kule bhadde   kiṃ nu sukhataraṃ tatoti.
     Tattha puttiketi taṃ ālapati. Idaṃ vuttaṃ hoti ajja
idha kiṃ karissasi sāmikassa santike gacchamānā rūpamadena majjasīti
evaṃ yācantiyāpi me vacanaṃ nākāsi sā ajja lohitasañchannā
gacchasi yamasādhanaṃ maccurājabhavanaṃ gamissasīti. Pāpiyañcāti ito
Pāpatarañca nigacchati. Saceva ajja dhāresīti amma sace tvaṃ
cittassa vasaṃ agantvā kusanarindaṃ paṭicca laddhaṃ attano rūpena
sadisaṃ cārudassanaṃ kumāraṃ adhārayissasi. Yamakkhayanti evaṃ santepi
yamanivesanaṃ na gaccheyyāsi. Tatoti yamhi khattiyakule ayaṃ vibhūti
tamhā ṭhānā bherīsaddena ceva maggavāraṇakoñcanādena ca ninnāditā
kusāvatikā rājakulā kiṃ nu sukhataraṃ disvā idhāgatāsīti attho.
Halisatīti hasati. Kumāroti susikkhito so gandhabbakumāro.
Uparodatīti nānāturiyāni gahetvā upahāraṃ karoti. Kokilābhinikujjiteti
kularājakule sāyaṃ pātaṃ pavattanaccagītavāditūpahāraṃ paṭippharantī viya
kokilāhi abhinikujjiteti.
     Iti sā ettakāhi gāthāhi tāya saddhiṃ sallapitvā sace
ajja kusanarindo idha assa ime satta rājāno palāpetvā
mama dhītaraṃ dukkhā mocetvā ādāya gaccheyyāti cintetvā gāthamāha
       kahaṃ nukho sattumaddano     pararaṭṭhappamaddano
       kuso soḷārapaññāṇo     yo no dukkhā pamocayeti.
Tattha soḷārapaññāṇoti uḷārapañño.
Tato pabhāvatī mama mātuyā kusassa vaṇṇaṃ bhaṇantiyā
mukhaṃ nappahoti ācikkhissāmi tāvassā tassa idheva āḷārikakammaṃ
katvā vasanabhāvanti cintetvā gāthamāha
       idheva so sattumaddano    pararaṭṭhappamaddano
       kuso soḷārapaññāṇo     yo no dukkhā pamocayeti.
     Athassā mātā ayaṃ maraṇabhayabhītā vippalapatīti cintetvā
gāthamāha
        ummattikā nu bhaṇasi      ādū bālāva bhāsasi
        kuso ce āgato assa   kiṃ na jānemu taṃ mayanti.
     Tattha bālāti saṃmuḷhā añāṇā hutvā. Kiṃ na jānemūti
kena kāraṇena taṃ na jāneyyāma. So hi antarāmagge ṭhitova
amhākaṃ sāsanaṃ peseyya samussitadhajā caturaṅginī senā paññāyetha
tvaṃ pana maraṇabhayena naṃ kathesīti.
     Sā evaṃ vutte na me mātā saddahati tassa idhāgantvā
satta māse vasanabhāvaṃ na jānāti dassessāmi nanti cintetvā
mātaraṃ hatthe gahetvā sīhapañjaraṃ vivaritvā hatthaṃ pasāretvā
dassentī gāthamāha
        eso āḷāriko poso  kumārīpuramantare
        daḷhaṃ katvāna saṃvelaṃ     kumbhaṃ dhovati onatoti.
     Tattha kumārīpuramantareti vātapāne ṭhitā tava dhītānaṃ kumārīnaṃ
vasanaṭṭhānantare olokehi. Saṃvelanti kacchaṃ bandhitvā kumbhaṃ
dhovatīti.
     So kira tadā ajja mama manoratho matthakaṃ pāpuṇissati
addhā maraṇabhayatajjitā pabhāvatī mama āgatabhāvaṃ kathessati bhājanāni
dhovitvā paṭisāmissāmīti udakaṃ āharitvā bhājanāni dhovituṃ ārabhi.
Atha naṃ mātā paribhāsantī gāthamāha
       veṇī tvamasi caṇḍālī      ādūsi kulagandhinī
       kathaṃ maddakule jātā      dāsaṃ kayirāsi kāmukanti.
     Tattha veṇīti tacchikā. Ādūsi kulagandhinīti udāhu tvaṃ
kuladūsikā. Kāmukanti kathaṃ nāma tvaṃ evarūpe kule jātā attano
sāmikaṃ dāsaṃ kareyyāsīti.
     Tato pabhāvatī mama mātā imassa maṃ nissāya evaṃ vasanabhāvaṃ
na jānāti maññeti cintetvā itaraṃ gāthamāha
        namhi veṇī na caṇḍālī    na camhi kulagandhinī
        okkākaputto bhaddante  tvaṃ nu dāsoti maññasīti.
     Tattha okkākaputtoti amma eso okkākaputto tvaṃ
pana dāsoti maññasi kasmā naṃ ahaṃ dāsoti kathessāmīti.
     Idānissa yasaṃ vaṇṇentī āha
        yo brāhmaṇasahassāni    sadā bhojeti vīsati
        okkākaputto bhaddante  tvaṃ nu dāsoti maññasi.
        Yassa nāgasahassāni      sadā yojenti vīsati
        okkākaputto bhaddante  tvaṃ nu dāsoti maññasi.
        Yassa rathasahassāni       sadā yojenti vīsati
        okkākaputto bhaddante  tvaṃ nu dāsoti maññasi.
        Yassa dhenusahassāni      sadā dūhanti vīsati
        okkākaputto bhaddante  tvaṃ nu dāsoti maññasīti.
     Evaṃ tāya hi pañcahi gāthāhi mahāsattassa yase vaṇṇite
athassā mātā ayaṃ acchambhitākathaṃ katheti addhā evametanti
saddahitvā rañño santikaṃ gantvā tamatthaṃ ārocesi. So vegena
pabhāvatiyā santikaṃ gantvā saccaṃ kira amma kusarājā idhāgatoti.
Āma tāta ajjassa satta māsā atikkantā tava dhītānaṃ āḷārikattaṃ
karontassāti. So tassā asaddahanto khujjaṃ pucchi. Sā yathābhūtaṃ
kathesi. Taṃ sutvā rājā dhītaraṃ garahanto gāthamāha
        taggha te dukkaṭaṃ bāle   yaṃ khattiyaṃ mahabbalaṃ
        nāgaṃ maṇḍūkavaṇṇena      na taṃ akkhāsi āgatanti.
     Tattha tagghāti ekaṃseneva.
     So dhītaraṃ garahitvā vegena tassa santikaṃ gacchanto katapaṭisanthāro
añjaliṃ paggayha attano accayaṃ dassento gāthamāha
        aparādhaṃ mahārāja       tvanno khama rathesabha
        yaṃ tvaṃ aññātavesena    naññāsimhā idhāgatanti.
     Taṃ sutvā mahāsatto sacāhaṃ pharusaṃ vakkhāmi idhevassa
hadayaṃ phalissati assāsessāmi nanti cintetvā bhājanantare ṭhitova
itaraṃ gāthamāha
        mādisassa na taṃ channaṃ     sohaṃ āḷāriko bhave
        tvaññeva me pasīdassu    natthi te deva dukkaṭanti.
     Rājā tassa santikā paṭisanthāraṃ labhitvā pāsādaṃ abhiruhitvā
pabhāvatiṃ pakkosāpetvā khamāpanatthāya pesetuṃ gāthamāha
        Gaccha bāle khamāpehi    kusarājaṃ mahabbalaṃ
        khamāpito kusarājā      so te dassati jīvitanti.
     Sā pitu vacanaṃ sutvā bhaginīhi ceva paricārikāhi ca parivutā
tassa santikaṃ agamāsi. So pana kumbhakāravesena ṭhitova tassā
attano santikaṃ āgamanabhāvaṃ ñatvā ajja pabhāvatiyā mānaṃ
bhinditvā pādamūle naṃ kalale nipajjāpessāmīti sabbaṃ attanā
ābhataṃ udakaṃ chaḍḍetvā khalamaṇḍalamattaṃ ṭhānaṃ madditvā ekakalalaṃ
akāsi. Sā tassa santikaṃ gantvā tassa pādamūlesu nipatitvā
kalalapiṭṭhe nisinnā taṃ khamāpesi.
     Tamatthaṃ pakāsento satthā āha
        pitussa vacanaṃ sutvā      devavaṇṇī pabhāvatī
        sirasā aggahī pāde     kusarājaṃ mahabbalanti.
     Tattha sirasāti sirasā nipatitvā kusarājānaṃ pāde aggahesi.
Gahetvā ca pana naṃ khamāpentī tisso gāthā abhāsi
        yāva ratyā atikkantā   tā imā deva tayā vinā
        vande te sirasā pāde  mā me kujjha rathesabha.
        Saccante paṭijānāmi     mahārāja suṇohi me
        na cāpi appiyaṃ tuyhaṃ     kareyyāmi ahaṃ puna.
        Evañce yācamānāya    vacanaṃ me na kāhasi
        idāni maṃ tāto hantvā  khattiyānaṃ padassatīti.
     Tattha ratyāti rattiyo. Tā imāti imā tā sabbāpi
Tayā vinā atikkantā. Saccante paṭijānāmīti mahārāja ettakaṃ
kālaṃ mayā tava appiyameva kataṃ idante ahaṃ saccaṃ paṭijānāmi
aparaṃpi suṇohi me ito paṭṭhāyāhaṃ puna tuyhaṃ appiyaṃ na
karissāmi. Evañceti sace evaṃ yācamānāya mama tvaṃ vacanaṃ na
karissasīti.
     Taṃ sutvā rājā sacāhaṃ imaṃ tvaññeva jānissasīti vakkhāmi
hadayamassā phalissati assāsessāmi nanti cintetvā āha
        evante yācamānāya       kiṃ na kāhāmi te vaco
        vikuddho tyasmi kalyāṇi      mā tvaṃ bhāyi pabhāvati.
        Saccante paṭijānāmi        rājaputtī suṇohi me
        na cāpi appiyaṃ tuyhaṃ        kareyyāmi ahaṃ puna.
        Tava kāmā hi sussoṇi       bahudukkhaṃ titikkhissaṃ
        bahumaddakulaṃ hantvā         nayituṃ taṃ pabhāvatīti.
     Tattha kiṃ na kāhāmīti kiṃkāraṇā tava vacanaṃ na karissāmīti.
Vikuddho tyasmīti nikkuddho nikkopo tuyhaṃ asmi. Saccanteti
vikuddhabhāvañca idāni appiyakaraṇañca ubhayante idaṃ saccameva
paṭijānāmi. Tava kāmāti tava kāmena taṃ icchamāno. Titikkhissanti
adhivāsemi. Bahumaddakulaṃ hantvāti maddarājakulaṃ hanitvā balakkārena
taṃ ānetuṃ samatthomhīti.
     Atha so sakkassa devarañño paricārikaṃ viya taṃ attano
paricārikaṃ disvā khattiyamānaṃ uppādetvā mayi kira dharamāneyeva
Mama bhariyaṃ aññe gahetvā gamissantīti sīho viya rājaṅgaṇe
vijambhamāno sakalanagaravāsino me āgatabhāvaṃ jānantūti vagganto
nadanto selento appoṭhento idāni tesaṃ jīvaggāhaṃ gaṇhissāmi
rathādayo me yojentūti anantaraṃ gāthamāha
         yojayantu rathe asse     nānācitte samāhite
         atha dakkhatha me vegaṃ      vidhamentassa sattavoti.
     Tattha nānācitteti nānālaṅkāravicitte. Samāhiteti asse
sandhāya vuttaṃ. Susikkhite nibbisevaneti attho. Atha dakkhatha
me veganti atha me parakkamaṃ passissathāti.
     Sattūnaṃ gaṇhanaṃ nāma mayhaṃ bhāro gaccha tvaṃ nahātvā
alaṅkaritvā pāsādaṃ abhiruhāti taṃ uyyojesi. Maddarājāpissa
parihārakaraṇatthaṃ amacce pahiṇi. Te tassa mahānasadvāreyeva
sāṇiṃ parikkhipitvā kappake upaṭṭhapesuṃ. So katamassukammo
sīsanahāto sabbālaṅkārapaṭimaṇḍito amaccehi parivuto pāsādaṃ
abhiruyha disā vidisā oloketvā appoṭheti. Olokitolokitaṭṭhānaṃ
kampittha. So idāni me parakkamaṃ passathāti āha.
     Tamatthaṃ pakāsento satthā āha
        tañca tattha udikkhiṃsu      rañño maddassa thīpure
        vijambhamānaṃ sīhaṃva        appoṭhentaṃ diguṇaṃ bhujanti.
     Tassattho tañca tattha vijambhantaṃ appoṭhentaṃ rañño
antepure vātapānāni vivaritvā itthiyo udikkhiṃsu.
     Athassa maddarājā kataāneñjakāraṇaṃ alaṅkatavaravāraṇaṃ pesesi.
So samussitasetacchattaṃ hatthikkhandhaṃ āruyha pabhāvatiṃ ānethāti
taṃpi pacchato nisīdāpetvā caturaṅginiyā senāya parivuto pācīnadvārena
nikkhamitvā parasenaṃ oloketvā ahaṃ kusarājāti jīvitatthikā
urena nipajjantūti tikkhattuṃ sīhanādaṃ naditvā sattumaddanaṃ akāsi.
      Tamatthaṃ pakāsento satthā āha
        hatthikkhandhañca āruyha     āropetvā pabhāvatiṃ
        saṅgāmaṃ otaritvāna      sīhanādaṃ nadī kuso.
        Tassa taṃ nadato sutvā     sīhassevītare migā
        khattiyā vipalāyiṃsu        kusasaddabhayaṭṭitā.
        Hatthārohā anīkaṭṭhā     rathikā pattikārakā
        aññamaññassa chindanti      kusasaddabhayaṭṭitā.
        Tasmiṃ saṅgāmasīsasmiṃ       passitvā tuṭṭhamānaso
        kusassa rañño devindo    adā verocanaṃ maṇiṃ.
        So taṃ vijitvā saṅgāmaṃ    laddhā verocanaṃ maṇiṃ
        hatthikkhandhagato rājā     pāvekkhi nagaraṃ puraṃ.
        Jīvaggāhaṃ gahetvāna      bandhitvā satta khattiye
        sassurassūpanāmesi        ime te deva sattavo.
        Sabbeva te vasaṃ gantvā   amittā vihatā tava
        kāmaṃ karohi te tayā     muñca vā te hanassu vāti.
     Tattha vipalāyiṃsūti satiṃ paccupaṭṭhapetuṃ asakkontā
Vipallaṭṭhacittā bhijjiṃsu. Kusasaddabhayaṭṭitāti kusarañño saddaṃ nissāya
jātena bhayena upaddutā muḷhacittā. Aññamaññassa chindantīti
aññamaññaṃ chindanti maddanti. Bhindiṃsūtipi pāṭho. Tasminti
evaṃ bodhisattassa saddassa vasena bhinne tasmiṃ saṅgāmasīse taṃ
mahāsattassa parakkamaṃ passitvā tuṭṭhahadayo sakko verocanaṃ nāma
maṇikkhandhaṃ tassa adāsi. Nagaraṃ puranti nagarasaṅkhātaṃ puraṃ.
Bandhitvāti tesaññeva uttarisāṭakena pacchābāhaṃ bandhitvā.
Kāmaṃ karohi te tayāti tvaṃ attano kāmaṃ icchaṃ ruciṃ karohi
ete hi tayā dāsā katāti āha.
     Rājā āha
        tumheva sattavo ete    nahi te mayha sattavo
        tvaññeva no mahārāja    muñca vā te hanassu vāti.
     Tattha tvaññeva noti mahārāja tvaṃyeva amhākaṃ issaroti.
     Evaṃ vutte mahāsatto kiṃ imehi khattiyehi māritehi
mā nesaṃ āgamanaṃ niratthakaṃ hotu pabhāvatiyā kaniṭṭhā satta
maddarājadhītaro atthi tā imesaṃ dāpessāmīti cintetvā gāthamāha
         imā te dhītaro satta    devakaññūpamā subhā
         dadāhi nesaṃ ekekaṃ     hontu jāmātaro tavāti.
     Taṃ sutvā maddarājā attano dhītaro dātuṃ icchanto gāthamāha
         amhākañceva tāsañca    tvanno sabbesamissaro
         tvaññeva no mahārāja   dehi nesaṃ yadicchasīti.
     Tattha tvaṃ no sabbesanti mahārāja kusanarinda kiṃ vadasi
tvaṃ etesañca sattannaṃ rājūnaṃ mamañca imāsañca sabbesaṃ no
issaro. Yadicchasīti yassa yaṃ icchasi tassa taṃ dehīti.
     So tāsañca alaṅkārāpetvā ekekassa rañño ekekaṃ
adāsi.
     Tamatthaṃ pakāsento satthā pañca gāthā abhāsi
         ekamekassa ekekaṃ     adā sīhassaro kuso
         khattiyānaṃ tadā nesaṃ     rañño maddassa dhītaro.
         Pīṇitā tena lābhena     tuṭṭhā sīhassare kuse
         sakaraṭṭhāni pāyiṃsu       khattiyā satta tāvade.
         Pabhāvatiñca ādāya      maṇiṃ verocanaṃ subhaṃ
         kusāvatiṃ kuso rājā     agamāsi mahabbalo.
         Tyassu ekarathe yantā   pavisantā kusāvatiṃ
         samānā vaṇṇarūpena      nāññamaññamatirocayuṃ.
         Mātā puttena saṃgañchi    ubhayo ca jayampatī
         samaggā te tadā āsuṃ   phītaṃ dharaṇimāvasunti.
     Tattha pīṇitāti santappitā. Pāyiṃsūti idāni appamattā
bhaveyyāthāti kusanarindena ovaditā agamaṃsu. Agamāsīti katipāhaṃ
vasitvā amhākaṃ raṭṭhaṃ gamissāmāti sassuraṃ āpucchitvā gato.
Ekarathe yantāti dvepi ekarathaṃ abhiruyha gacchantā. Samānā
Vaṇṇarūpenāti vaṇṇena ca rūpena ca samānā hutvā.
Nāññamaññamatirocayunti eko ekaṃ nātikkamati. Maṇiratanānubhāvena
kira mahāsatto abhirūpo ahosi suvaṇṇavaṇṇo sobhaggappatto.
Saṃgañchīti athassa mātā mahāsattassa āgamanaṃ sutvāva nagare bheriṃ
cārāpetvā mahāsattassa bahuṃ paṇṇākāraṃ ādāya paccuggamanaṃ
katvā samāgañchi. So hi mātarā saddhiññeva nagaraṃ padakkhiṇaṃ
katvā sattāhaṃ chaṇakīḷaṃ kīḷitvā alaṅkatapāsādatalaṃ abhiruhi.
Te ubhopi jāyapatikā samaggā ahesuṃ. Tato paṭṭhāya yāvajīvaṃ
samaggā sammodamānāva phītaṃ dharaṇiṃ ajjhāvasiṃsūti.
     Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ
samodhānesi. Saccapariyosāne ukkaṇṭhitabhikkhu sotāpattiphale
patiṭṭhahi. Tadā mātāpitaro mahārājakulāni ahesuṃ kaniṭṭho
ānando khujjā khujjuttarāyeva pabhāvatī rāhulamātā sesaparisā
buddhaparisā kusarājā pana ahameva sammāsambuddhoti.
                     Kusajātakaṃ niṭṭhitaṃ.
                         Paṭhamaṃ.
                      ----------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 42 page 131-178. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=42&A=2635              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=42&A=2635              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=28&i=94              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=28&A=733              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=28&A=936              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=28&A=936              Contents of The Tipitaka Volume 28 http://84000.org/tipitaka/read/?index_28

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ENGLISH letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]