ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ENGLISH letter  
Atthakatha Book 42 : PALI ROMAN Jā.A.8 paññāsa–asītinipāta

                       Kuṇālajātakaṃ
     evamakkhāyatīti idaṃ satthā kuṇāladahe viharanto anabhiratipīḷite
pañcasate bhikkhū ārabbha kathesi.
     Tatrāyaṃ anupubbikathā.
     Sākiyakoliyā kira kapilavatthunagarassa ca koliyanagarassa ca
antare rohinī nāma nadī pavattati. Ekeneva āvaraṇena taṃ
bandhāpetvā sassāni karonti. Atha jeṭṭhamūlamāse sassesu
milāyantesu ubhayanagaravāsikānaṃpi kammakarā sannipatiṃsu. Tattha
koliyanagaravāsino vadiṃsu idaṃ udakaṃ ubhato hariyamānaṃ neva amhākaṃ
na tumhākaṃ pahossati amhākaṃ pana sassaṃ ekaudakeneva nipphajjissati
idaṃ udakaṃ amhākaṃ dethāti. Kapilavatthuvāsinopi vadiṃsu tumhesu
koṭṭhe pūretvā ṭhitesu mayaṃ rattasuvaṇṇarajaṭanīlamaṇikāḷakahāpaṇe
gahetvā na sakkhissāma pacchipasibbakādihatthā tumhākaṃ gharadvāre
vicarituṃ amhākaṃpi sassaṃ ekeneva udakena nipphajjissati idaṃ
udkaṃ amhākaṃ dethāti. Na mayaṃ dassāmāti mayaṃpi na dassāmāti
evaṃ kathaṃ vaḍḍhetvā eko uṭṭhāya ekassa pahāraṃ adāsi
sopi aññassāti evaṃ aññamaññaṃ paharitvā rājakulānaṃ jātiṃ
ghaṭṭetvā kalahaṃ vaḍḍhesuṃ. Koliyakammakarā vadiṃsu tumhe
kapilavatthuvāsino sākiyadārake gahetvā gacchatha ye
Soṇasiṅgālādayo viya attano bhaginīhi saddhiṃ saṃvasiṃsu etesaṃ hatthiassādayo
vā phalakāvudhāni vā amhākaṃ kiṃ karissantīti. Sākiyakammakarāpi
vadiṃsu tumhedāni kuṭṭhino dārake gahetvā gacchatha ye
anāthā niggatikā tiracchānā viya kolarukkhe vasiṃsu etesaṃ
hatthiassādayo vā phalakāvudhāni vā amhākaṃ kiṃ karissantīti. Te
gantvā tasmiṃ kamme niyuttaamaccānaṃ kathesuṃ. Amaccā rājakulānaṃ
kathesuṃ. Tato sākiyā bhaginīhi saddhiṃ saṃvasītānaṃ thāmañca balañca
dassissāmāti yuddhasajjā nikkhamiṃsu. Koliyāpi koliyarukkhavāsīnaṃ
thāmañca balañca dassissāmāti yuddhasajjā nikkhamiṃsu. Apare
panācariyā sākiyakoliyānaṃ dāsīsu udakatthāya nadiṃ gantvā cumbaṭāni
bhūmiyaṃ nikkhipitvāna sukhakathāya sannisinnāsu ekissā cumbaṭaṃ ekā
sakasaññāya gaṇhi taṃ nissāya mama cumbaṭaṃ tava cumbaṭanti
kalahe pavatte anukkamena ubhayanagaravāsino dāsakammakarā ceva
sevakagāmabhojakā ca amaccauparājarājāno ca sabbe yuddhasajjā
nikkhamiṃsūti vadanti. Imamhā pana nayā purimanayo bahūsu aṭṭhakathāsu
āgato yuttarūpo cāti sveva gahetabbo. Te pana sāyaṇhe
yuddhasajjā nikkhamissantīti.
     Tasmiṃ samaye bhagavā sāvatthiyaṃ viharanto paccūsasamayeva lokaṃ
volokento ime evaṃ yuddhasajje nikkhante addasa disvāna
mayi gate esa kalaho vūpasamissati nukho noti upadhārento
ahamettha gantvā kalahaṃ vūpasamanatthaṃ tīṇi jātakāni kathessāmi
Tato kalaho vūpasamissati atha sāmaggidīpanatthāya dve jātakāni
kathetvā attadaṇḍasuttaṃ kathessāmi desanaṃ me sutvā
ubhayanagaravāsino aḍḍhateyyāni aḍḍhateyyāni rājakumārasatāni dassanti
ahaṃ te pabbājessāmi mahanto samāgamo bhavissatīti sanniṭṭhānaṃ
katvā pātova sarīrapaṭijagganaṃ katvā sāvatthiyaṃ piṇḍāya caritvā
piṇḍapātapaṭikkanto sāyaṇhasamaye gandhakuṭito nikkhamitvā kassaci
anārocetvā sayameva pattacīvaramādāya dvinnaṃ senānaṃ antare
ākāse pallaṅkaṃ ābhujitvā tesaṃ saṃvegajananatthaṃ divā andhakāraṃ
kātuṃ kesato raṃsiyo visajjento nisīdi. Atha nesaṃ saṃviggamānasānaṃ
attānaṃ dassento chabbaṇṇā buddharaṃsiyo visajjesi.
Kapilavatthuvāsinopi bhagavantaṃ disvā amhākaṃ ñātiseṭṭho āgato
diṭṭho nukho tena amhākaṃ kalahakaraṇabhāvoti cintetvā na kho
pana sakkā satthari āgate amhehi parassa sarīre satthaṃ pātetuṃ
koliyanagaravāsino amhe hanantu vā pacantu vāti āvudhāni
chaḍḍesuṃ. Koliyanagaravāsinopi tatheva akaṃsu. Atha bhagavā otaritvā
ramaṇīye padese vālukāpuline paññattapavarabuddhāsane nisīdi anopamāya
buddhasiriyā virocamāno. Tepi rājāno bhagavantaṃ vanditvā nisīdiṃsu.
     Atha ne satthā jānantopi kasmā idhāgamittha mahārājāti
pucchi. Neva bhante nadīdassanatthāya na kīḷanatthāya na araññe
ramaṇīyabhāvadassanatthāya apica kho imasmiṃ pana ṭhāne saṅgāmaṃ
paccupaṭṭhapetvā āgatamhāti. Kiṃ nissāya vo kalaho mahārājāti.
Udakaṃ nissāya bhanteti. Udakaṃ kiṃ agghati mahārājāti. Appagghaṃ
bhanteti. Paṭhavī nāma kiṃ agghati mahārājāti. Anagghā bhanteti.
Khattiyā kiṃ agghanti mahārājāti. Khattiyā nāma anagghāva
bhanteti. Appagghaṃ udakaṃ nissāya kasmā anagghe khattiye nāsetha
mahārājāti kalahasmiṃ hi assādo nāma natthi kalahavasena hi
mahārājā ekāya rukkhadevatāya kāḷasīhena saddhiṃ bandhāghāṭo sakalaṃpi
imaṃ kappaṃ anuppattoyevāti vatvā phandanajātakaṃ kathesi. Tato
parapattiyena nāma mahārājā na bhavitabbaṃ parapattiyā hutvā hi
ekassa sasakassa kathāya tiyojanasahassavitthate himavante catuppadagaṇā
mahāsamuddaṃ pakkhandiṃsu tasmā parapattiyena na bhavitabbanti
vatvā duddabhajātakaṃ kathesi. Tato kadāci mahārājā dubbalopi
mahābalassa randhaṃ passati kadāci mahabbalopi dubbalassa randhaṃ
passati laṭukikāpi hi sakuṇikā hatthināgaṃ ghāṭesīti vatvā laṭukikajātakaṃ
kathesi. Evaṃ kalahavūpasamanatthāya tīṇi jātakāni kathetvā
tathā sāmaggiparidīpanatthāya dve jātakāni kathesi. Samaggānañhi
mahārājā koci otāraṃ nāma passituṃ na sakkotīti vatvā
rukkhadhammajātakaṃ kathesi. Tathā samaggānaṃ mahārājā koci vivaraṃ
passituṃ nāsakkhi yadā pana aññamaññaṃ vivādamakaṃsu atha ne eko
nesādaputto jīvitakkhayaṃ pāpetvā ādāya gato vivāde assādo
nāma natthīti vatvā vaṭṭakajātakaṃ kathesi. Evaṃ imāni pañca
jātakāni kathetvā avasāne attadaṇḍasuttaṃ kathesi.
     Taṃ sutvā sabbepi rājāno pasannā sace satthā nāgamissa
mayaṃ aññamaññaṃ vadhitvā lohitanadiṃ pavattayissāma satthāraṃ
nissāya no jīvitaṃ laddhaṃ sace pana satthā agāraṃ ajjhāvasissa
dīpasahassadvayaparivāraṃ catumahādīparajjamassa hatthagataṃ abhavissa
atirekasahassaṃ kho panassa puttā abhavissaṃsu tato khattiyaparivārova
acarissa taṃ kho panesa sampattiṃ pahāya nikkhamitvā sambodhiṃ
patto idānipi khattiyaparivārova vicaratūti ubhayanagaravāsino
aḍḍhateyyāni aḍḍhateyyāni rājakumārasatāni adaṃsu. Bhagavā te
pabbājetvā mahāvanaṃ agamāsi. Punadivasato paṭṭhāya tehi parivuto
ekadā kapilavatthupure ekadā koliyanagareti dvīsu nagaresu piṇḍāya
cari. Ubhayanagaravāsinopissa mahāsakkāraṃ kariṃsu. Tesaṃ garugāravena
na attano ruciyā pabbajitānaṃ anabhirati uppajji. Purāṇadutiyikāyopi
tesaṃ anabhiratijananatthāya taṃ taṃ vacanaṃ vatvā sāsanaṃ pesesuṃ.
Te atirekataraṃ ukkaṇṭhiṃsu. Bhagavā āvajjento tesaṃ anabhiratibhāvaṃ
ñatvā ime bhikkhū mādisena buddhena saddhiṃ ekato vasantā
ukkaṇṭhanti kathānurūpā nukho nesaṃ dhammakathā sappāyāti upadhārento
kuṇāladhammadesanaṃ passi. Athassa etadahosi ahaṃ ime bhikkhū
himavantaṃ netvā kuṇālakathāya nesaṃ mātugāmassa dosaṃ pakāsetvā
anabhiratiṃ haritvā sotāpattimaggaṃ dassāmīti. So pubbaṇhasamayaṃ
nivāsetvā pattacīvaramādāya kapilavatthuṃ piṇḍāya caritvā
pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto bhattakiccavelāyameva te pañcasate
Bhikkhū āmantetvā diṭṭhapubbo vo bhikkhave ramaṇīyo himavantappadesoti
pucchi. No hetaṃ bhanteti. Gacchissatha pana himavantacārikanti vutte
bhante aniddimanto mayaṃ kathaṃ gamissāmāti. Sace pana vo koci
gahetvā gaccheyya gaccheyyāthāti. Āma bhante gacchāmāti.
     Satthā sabbepi te attano iddhiyā gahetvā ākāse uppatitvā
himavantaṃ gantvā gaganatale ṭhitova ramaṇīye himavantappadese
kañcanapabbataṃ rajaṭapabbataṃ maṇipabbataṃ hiṅgulapabbataṃ añjanapabbataṃ
sānupabbataṃ phalikapabbatanti nānāvidhe satta pabbate pañca mahānadiyo
gaṅgā yamunā aciravatī sarabhū mahī kaṇṇamuṇḍadahaṃ rathakāradahaṃ
maṇḍākiṇīsīhappapātachaddantaanotattakuṇāladahanti ime satta dahe
dassesi. Himavanto nāma pabbato pañcayojanasatubbedho
tiyojanasahassavitthato. Tassa imaṃ ramaṇīyaṃ ekadesaṃ attano ānubhāvena
dassesi. Tattha katanivāsāni sīhabyagghahatthikulādīni catuppadāni
dvipade kuṇālādayo sakuṇe ca ekadesato dassesi. Tattha
ārāmaramaṇīyakādīni pupphūpagaphalūpage rukkhe nānāvidhe ca sakuṇasaṅghe
jalajathalajapupphāni himavantassa puratthimapasse suvaṇṇatalaṃ pacchimapasse
hiṅgulatalaṃ dassesi. Imesaṃ ramaṇīyakānaṃ diṭṭhakālato paṭṭhāya tesaṃ
bhikkhūnaṃ purāṇadutiyikāsu chandarāgo pahīno. Atha satthā te bhikkhū
gahetvā ākāsato otaritvā himavantassa pacchimapasse saṭṭhiyojanike
manosilātale sattayojanikassa kappaṭṭhitasālarukkhassa heṭṭhā tiyojanikāya
Manosilāya upari tehi bhikkhūhi parivuto chabbaṇṇabuddharaṃsiyo visajjento
aṇṇavakucchiṃ khobhetvā jajjalamāno suriyo viya nisīditvā madhurasaraṃ
nicchārento te bhikkhū āmantesi bhikkhave imasmiṃ himavante
tumhe adiṭṭhapubbaṃ maṃ pucchathāti. Tasmiṃ khaṇe dve citrakokilā
ubhosu koṭīsu daṇḍakaṃ mukhena gahetvā majjhe attano sāmikaṃ
nisīdāpetvā aṭṭha citrakokilā purato aṭṭha pacchato aṭṭha
vāmato aṭṭha dakkhiṇato aṭṭha heṭṭhā aṭṭha uparicchāyaṃ
katvā evaṃ taṃ citrakokilaṃ parivāretvā ākāsenāgacchanti.
Te bhikkhū sabbaṃ sakuṇasaṅghaṃ disvā satthāraṃ pucchiṃsu ke nāmete
bhante sakuṇasaṅghāti. Bhikkhave esa mama porāṇako vaṃso mayā
ṭhapitā paveṇi maṃ tāva pubbe evaṃ paricariṃsu tadā panesa
sakuṇagaṇo mahā ahosi aḍḍhuḍḍhāni dijakaññāsahassāni maṃ
parivāretvā anuvicariṃsu anupubbena pana parihāyitvā idāni ettako
jātoti. Kathaṃ pana evarūpe bhante vanasaṇḍe etā dijakaññāyo
tumhe paricariṃsūti. Atha nesaṃ satthā tenahi bhikkhave mama vacanaṃ
sādhukaṃ suṇāthāti satiṃ upaṭṭhāpetvā atītaṃ āharitvā dassento āha.
     Evamakkhāyati evamanusuyyati sabbosadhadharaṇidhare nekapupphamālyavigate
gajagavayamahisarurucāmaripasadakhaggagokaṇṇasīhabyagghadīpiacchakoka-
taracchauddārakadalimigaviḷārasasakaṇṇikānucarite ākiṇṇanelamaṇḍala-
mahāvarāhanāgakulakareṇusaṅghādhivutthe issamigasākhamigasarabhamigaeṇimiga-
citramigavātamigapasadamigapurisālūkiṃpurisayakkharakkhasanisevite
Amajjamañjaridharapahaṭṭhapupphaphussitaggānekapādapagaṇavitate kururacaṅkoravāraṇamayūra-
parābhūtajīvajīvakacelāvakabalākabhiṅkārakaravīkamattavihaṅgasatasaṅghuṭṭhe añjana-
manosilāharitālahiṃgulakahemarajaṭakanakānekadhātusatavinaddhapaṭimaṇḍitappadese
evarūpe khalu bho ramme vanasaṇḍe kuṇālo nāma sakuṇo paṭivasati
ativiya citto ativiya cittapattachadano. Tasseva khalu bho kuṇālassa
sakuṇassa aḍḍhuḍḍhāni itthīsahassāni paricārikā dijakaññāyo.
Atha khalu bho dve dijakaññāyo daṇḍaṃ mukhena ḍaṃsitvā taṃ kuṇālaṃ
sakuṇaṃ majjhe nisīdāpetvā uḍḍenti mā naṃ kuṇālaṃ sakuṇaṃ
addhānapariyāyapathe kilamatho ubbādhetthāti. Pañcasatā dijakaññāyo
heṭṭhato heṭṭhato uḍḍenti sacāyaṃ kuṇālo sakuṇo āsanā
paripatissati mayaṃ taṃ pakkhehi paṭiggahessāmāti. Pañcasatā
dijakaññāyo uparūpari uḍḍenti mā naṃ kuṇālaṃ sakuṇaṃ ātāpo
paritāpesīti. Pañcasatā pañcasatā dijakaññāyo ubhato passena
uḍḍenti mā naṃ kuṇālaṃ sakuṇaṃ sītaṃ vā uṇhaṃ vā tiṇaṃ vā
rajo vā vāto vā ussāvo vā upapphusīti. Pañcasatā
dijakaññāyo purato purato uḍḍenti mā naṃ kuṇālaṃ sakuṇaṃ gopālakā
vā pasupālakā vā tiṇahārakā vā kaṭṭhahārakā vā vanakammikā
vā kaṭṭhena vā kathalāya vā pāṇinā vā pāsāṇena vā leḍḍunā
vā daṇḍena vā satthena vā sakkharāhi vā pahāraṃ adaṃsūti.
Pañcasatā dijakaññāyo pacchato pacchato uḍḍenti māyaṃ kuṇālo
Sakuṇo gacchehi vā latāhi vā rukkhehi vā sākhāhi vā thambhehi
vā pāsāṇehi vā balavantehi vā pakkhīhi saṅgāmesīti. Pañcasatā
dijakaññāyo pacchato pacchato uḍḍenti saṇhāhi sakhilāhi mañjūhi
madhurāhi vācāhi samudācarantiyo māyaṃ kuṇālo sakuṇo āsane
pariyukkaṇṭhīti. Pañcasatā dijakaññāyo disodisaṃ uḍḍenti
nekarukkhavividhavikatiphalamāharantiyo māyaṃ kuṇālo sakuṇo khuddāya
parikilamitthāti. Atha khalu tā dijakaññāyo taṃ kuṇālaṃ sakuṇaṃ ārāmeneva
ārāmaṃ uyyāneneva uyyānaṃ nadītittheneva nadītitthaṃ pabbatasikhareneva
pabbatasikharaṃ ambavaneneva ambavanaṃ jambūvaneneva jambūvanaṃ labujavaneneva
labujavanaṃ nāḷikerasañjāditavaneneva nāḷikerasañjāditavanaṃ khippameva
abhisambhonti ratitthāya. Atha khalu bho kuṇālo sakuṇo tāhi
dijakaññāhi divasaṃ paribyuḷho evaṃ tā apasādeti nassatha tumhe
vasaliyo vinassatha vasaliyo coriyo dhuttiyo asatiyo lahucittāyo
katassa appaṭikārikāyo anilo viya yena kāmaṅgamāyoti.
     Tatrāyaṃ atthavaṇṇanā.
     Bhikkhave so vanasaṇḍo evamakkhāyati evañca anusuyyati. Kinti.
Sabbosadhadharaṇīdhareti. Vitthāro. Tattha sabbosadhadharaṇīdhareti
mūlatacapattapupphādisabbosadhadharāya dharaṇiyā samannāgateti
attho. Sabbosadhayutto vā dharaṇīdharo. So hi padeso
sabbosadhadharaṇīdharoti evamakkhāyati evañca anusuyyati. Tasmiṃ
vanasaṇḍeti vatataṃ hoti. Sesapadayojanāyapi eseva nayo.
Nekapupphamālyavitateti anekehi phalatthāya uppannapupphehi ceva
pilandhanamālehi ca vitate. Rurūti suvaṇṇavaṇṇā migā. Uddārāti
uddā. Viḷārāti mahāviḷārā. Nelamaṇḍalaṃ vuccati
taruṇabhiṅkacchāpakareṇumaṇḍalaṃ. Mahāvarāhāti mahāhatthino.
Ākiṇṇanelamaṇḍalamahāvarāhena gocarikādibhedena dasavidhena nāgakulena
ceva kareṇusaṅghena ca adhivuttheti attho. Issamigāti kāḷasīhā.
Vātamigāti mahāvātamigā. Pasadamigāti vicitramigā. Purisālūti
assamukhayakkhiniyo. Kiṃpurisāti devakinnaracandakinnaradumakinnaradandamānavaka-
kontisakuṇakaṇṇipāvuraṇādibhedā kinnarā. Amajjamañjaridharapahaṭṭha-
pupphaphussitaggānekapādapagaṇavitateti makuladharehi ceva mañjaridharehi ca
supupphitehi aggamattapupphitehi ca anekehi pādapagaṇehi vitate.
Vāraṇā nāma hatthiliṅgasakuṇā. Celāvakātipi ete sakuṇāyeva.
Hemakanakāti dve suvaṇṇajātiyo. Etehi añjanādīhi nekadhātusatehi
anekehi vaṇṇadhāturāsīhi vinaddhapaṭimaṇḍitappadese. Bhoti
dhammālapanamattametaṃ. Cittoti mukhatuṇḍakehi heṭṭhā udarabhāgehi
vicitto. Aḍḍhuḍḍhānīti aḍḍhacatutthāni tīṇi sahassāni pañcasatānīti
attho. Addhānapariyāyapatheti addhānasaṅkhāte gamanamagge.
Ubbādhetthāti bādhettha ajjhottharittha. Upapphusīti upagantvā phusi.
Pahāraṃ adaṃsūti ettha mā nanti padassa sāmivasena attho veditabbo.
Saṅgāmesīti samāgacchi. Saṇhāhīti maṭṭhāhi. Sakhilāhīti piyāhi.
Mañjūhīti sakhilāhi. Madhurāhīti madhurassarāhi vācāhi. Samudācarantiyoti
Gandhabbakaraṇavasena paricarantiyo. Nekarukkhavividhavikatiphalanti nekehi
rukkhehi vividhavikatiphalaṃ. Ārāmeneva ārāmanti pupphārāmādīsu
aññatarena ārāmeneva aññataraṃ ārāmaṃ nentīti attho.
Uyyānādīsupi eseva nayo. Nāḷikerasañjāditavanenevāti
nāḷikeravaneneva aññaṃ nāḷikeravanaṃ. Abhisambhontīti evaṃ netvā
tattha naṃ khippameva ratitthāya pāpuṇanti. Divasaṃ paribyuḷhoti sakaladivasaṃ
paribyuḷho. Apasādetīti tā kira taṃ evaṃ divasaṃ paricaritvā
nivāsarukkhe otāretvā rukkhasākhādīsu nisīditvā appeva nāma
madhuravacanaṃ labheyyāmāti patthayantiyo iminā uyyojitakāle attano
vasanaṭṭhānaṃ gamissāmāti vasanti. Kuṇālarājā pana tā uyyojento
nassathāti ādivacanehi apasādesi. Tattha nassathāti gacchatha.
Vinassathāti sabbato bhāgena nassatha. Gehe dhanadhaññādīnaṃ nāsanena
coriyo bahumāyatāya dhuttiyo naṭṭhasatitāya asatiyo anavatthitacittatāya
lahucittāyo katavināsanena mittadubbhitāya ca katassa appaṭikārikāyoti.
     Evañca pana vatvā iti kho bhikkhave ahaṃ tiracchānagatopi
itthīnaṃ akataññutaṃ bahumāyataṃ anācārataṃ dussīlatañca jānāmi
tadāpāhaṃ tāsaṃ vase avattitvā tā eva attano vase vattemīti
imāya kathāya tesaṃ bhikkhūnaṃ anabhiratiṃ haritvā satthā tuṇhī ahosi.
Tasmiṃ khaṇe dve kāḷakokilā sāmikaṃ daṇḍakena ukkhipitvā
heṭṭhābhāgādīs catasso catasso hutvā taṃ padesaṃ āgamiṃsu. Te bhikkhū
Tāpi disvā satthāraṃ pucchiṃsu. Satthā pubbe bhikkhave mama
sahāyo puṇṇamukho nāma pussakokilo ahosi tassāyaṃ vaṃsoti
vatvā purimanayeneva tehi bhikkhūhi pucchito āha
     tasseva khalu bho himavato pabbatarājassa puratthime disābhāge
susukhumasunipuṇagiripabhavā haritūpayantiyoti.
     Tattha susukhumāti suṭṭhu sukhumasaṇhasalilatāya susukhumā sunipuṇā
giri etesaṃ pabhavāti susukhumanipuṇagiripabhavā. Himavantato sandamānā
haritatiṇamissaoghatāya haritā kuṇāladahaṃ upagamanena upayantiyoti
susukhumasunipuṇagiripabhavā haritūpayantiyo evarūpā nadiyo yasmiṃ sandantīti.
     Idāni yaṃ kuṇāladahaṃ tā upayanti tattha pupphāni
vaṇṇento āha
     uppalapadumakumudanalinasatapattasogandhikamandālakasampativiruḷhasucigandha-
manuññamanāpakappadeseti.
     Tattha uppalanti nīluppalaṃ. Nalinanti setapadumaṃ. Satapattanti
paripuṇṇasatapattapadumaṃ. Sampatīti etehi sampativiruḷhehi
abhinavajātehi. Sucigandhena ceva manuññagandhena ca hadayabandhanasamatthatāya
manāpakena ca padesena samannāgateti attho.
     Idāni tasmiṃ dahe rukkhādayo vaṇṇento āha.
     Kuruvamucalindaketakavedisamañjulapunnāgabakulatilakapiyaṅgukāhasanasāla-
salaḷacampakaasokanāgarukkhatiriṭibhujapattaloddacandanoghavane kālāgarupaduma-
piyaṅgudevadārukacocagahane
Kakudhakuṭajaaṅkolakaccikārakaṇikārakaṇṇavirakoraṇḍakoviḷārakiṃsukayodhikavanamallika-
manaṅgaṇamanavajjabhaṇḍisurucirabhaginimālamālyadhare jātisumanamadhugandhikadhanutakkāri-
tālisatagarausīrakoṭṭhagacchavitate adhimuttakasumanakusumitalatāvitatapaṭimaṇḍitap-
padese haṃsapilavakādambakāraṇḍakābhinādite vijjādharasiddhasamaṇatāpasagaṇādhivutthe
naradevayakkharakkhasadānavagandhabbakinnaramahoragānuciṇṇappadese evarūpe
khalu bho ramme vanasaṇḍe puṇṇamukho nāma pussakokilo paṭivasati ativiya
madhuragiro vilāsitanayanamattakkho. Tasseva khalu bho puṇṇamukhassa
pussakokilassa aḍḍhuḍḍhāni itthīsatāni paricārikāni dijakaññāyo.
Atha khalu bho dve dijakaññāyo kaṭṭhaṃ mukhena ḍaṃsitvā taṃ puṇṇamukhaṃ
pussakokilaṃ majjhe nisīdāpetvā uḍḍenti mā naṃ puṇṇamukhaṃ pussakokilaṃ
addhānapariyāyapathe kilamatho ubbādhetthāti. Paññāsa dijakaññāyo
heṭṭhato heṭṭhato uḍḍenti sacāyaṃ puṇṇamukho pussakokilo
āsanā paripatissati mayaṃ taṃ pakkhehi paṭiggahessāmāti. Paññāsa
dijakaññāyo uparūpari uḍḍenti mā naṃ puṇṇamukhaṃ  pussakokilaṃ
ātāpo paritāpesīti. Paññāsa paññāsa dijakaññāyo ubhato
passena uḍḍenti mā naṃ puṇṇamukhaṃ pussakokilaṃ sītaṃ vā uṇhaṃ
vā tiṇaṃ vā rajo vā vāto vā ussāvo vā upapphusīti.
Paññāsa dijakaññāyo purato purato uḍḍenti mā naṃ puṇṇamukhaṃ
pussakokilaṃ gopālakā vā pasupālakā vā tiṇahārakā vā kaṭṭhahārakā
vā vanakammikā vā kaṭṭhena vā kathalāya vā pāṇinā vā pāsāṇena
vā leḍḍunā vā daṇḍena vā satthena vā sakkharāhi vā pahāraṃ
Adaṃsūti. Paññāsa dijakaññāyo pacchato pacchato uḍḍenti māyaṃ
puṇṇamukho pussakokilo gacchehi vā latāhi vā rukkhehi vā
sākhāhi vā thambhehi vā pāsāṇehi vā balavantehi vā pakkhīhi
saṅgāmesīti. Paññāsa dijakaññāyo pacchato pacchato uḍḍenti
saṇhāhi sakhilāhi mañjūhi madhurāhi vācāhi samudācarantiyo māyaṃ
puṇṇamukho pussakokilo āsane pariyukkaṇṭhīti. Paññāsa
dijakaññāyo disodisaṃ uḍḍenti nekarukkhavividhavikatiphalamāharantiyo
māyaṃ puṇṇamukho pussakokilo khuddāya parikilamitthāti. Atha khalu bho
tā dijakaññāyo taṃ puṇṇamukhaṃ pussakokilaṃ ārāmeneva ārāmaṃ
uyyāneneva uyyānaṃ nadītittheneva nadītitthaṃ pabbatasikhareneva pabbatasikharaṃ
ambavaneneva ambavanaṃ jambūvaneneva jambūvanaṃ labujavaneneva labujavanaṃ
nāḷikerasañjāditavaneneva nāḷikerasañjāditavanaṃ khippameva anusambhonti
ratitthāya. Atha khalu bho puṇṇamukho pussakokilo tāhi dijakaññāhi divasaṃ
paribyuḷho evaṃ pasaṃsati sādhu sādhu bhaginiyo etaṃkho bhaginiyo tumhākaṃ
paṭirūpaṃ kuladhītānaṃ yaṃ tumhe bhattāraṃ paricareyyāthāti.
     Atha khalu bho puṇṇamukho pussakokilo yena kuṇālo sakuṇo
tenūpasaṅkami. Addasaṃsu kho kuṇālassa sakuṇassa paricārikā
dijakaññāyo taṃ puṇṇamukhaṃ pussakokilaṃ dūratova āgacchantaṃ
disvāna yena puṇṇamukho pussakokilo tenūpasaṅkamiṃsu
upasaṅkamitvā taṃ puṇṇamukhaṃ pussakokilaṃ etadavocuṃ ayaṃ samama
Puṇṇamukha kuṇālo sakuṇo ativiya pharuso ativiya pharusavāco
appeva nāma tuvaṃpi āgamma piyavācaṃ labheyyāmāti. Appeva
nāma bhaginiyoti vatvā yena kuṇālo sakuṇo tenūpasaṅkami
upasaṅkamitvā kuṇālena sakuṇena saddhiṃ paṭisammoditvā ekamantaṃ
nisīdi ekamantaṃ nisinno kho puṇṇamukho pussakokilo taṃ kuṇālaṃ
sakuṇaṃ etadavoca kissa tvaṃ samma kuṇāla itthīnaṃ sajātānaṃ
kuladhītānaṃ sammāpaṭipannānaṃ micchāpaṭipannosi amanāpabhāṇīnaṃpi
kira samma kuṇāla itthīnaṃ ācārasampannānaṃ tayā manāpabhāṇinā
bhavitabbaṃ kimaṅgaṃ pana manāpabhāṇinanti. Evaṃ vutte kuṇālo
sakuṇo taṃ puṇṇamukhaṃ pussakokilaṃ evaṃ apasādesi nassa tvaṃ
samma jamma vasala vinassa tvaṃ samma jamma vasala ko nu tayā
viyatto jāyājinenāti. Evaṃ apasādito pana puṇṇamukho
pussakokilo tatoyeva paṭinivattati. Atha khalu bho puṇṇamukhassa
pussakokilassa aparena samayena nacirasseva kharo ābādho uppajji
lohitapakkhandikā bāḷhā vedanā vattanti maraṇantikā. Atha
khalu bho puṇṇamukhassa pussakokilassa paricārikānaṃ dijāññānaṃ
etadahosi ābādhiko kho ayaṃ puṇṇamukho pussakokilo appeva
nāma imamhā ābādhā vuṭṭhaheyya vā na vā vuṭṭhaheyyāti.
Taṃ ekakaṃ adutiyaṃ ohāya yena kuṇālo sakuṇo tenūpasaṅkamiṃsu.
Addasā kho kuṇālo sakuṇo tā dijakaññāyo dūratova āgacchantiyo
disvāna tā dijakaññāyo etadavoca kahaṃ pana tumhaṃ
Vasaliyo bhattāti. Ābādhiko kho samma kuṇāla puṇṇamukho
pussakokilo appeva nāma tamhā ābādhā vuṭṭhaheyya vā na
vā vuṭṭhaheyyāti. Evaṃ vutte kuṇālo sakuṇo tā
dijakaññāyo evaṃ apasādeti nassatha tumhe vasaliyo vinassatha
tumhe vasaliyo coriyo dhuttiyo asatiyo lahucittāyo katassa
appaṭikārikāyo anilo viya yena kāmaṅgamāyoti vatvā yena
puṇṇamukho pussakokilo tenūpasaṅkami upasaṅkamitvā taṃ puṇṇamukhaṃ
pussakokilaṃ etadavoca haṃ samma puṇṇamukhāti. Haṃ samma kuṇālāti.
Atha khalu bho kuṇālo sakuṇo taṃ puṇṇamukhaṃ pussakokilaṃ pakkhehi ca
mukhatuṇḍena ca pariggahetvā vuṭṭhāpetvā nānābhesajjāni pāyāpesi.
Atha khalu bho puṇṇamukhassa pussakokilassa so ābādho paṭipassambhīti.
     Tattha piyaṅgukāti setapupphā. Hasanāti hakāro padasandhikaro
asanāyeva. Tiriṭīti ekā rukkhajāti. Candanāti rattacandanā.
Oghavaneti etesaṃ oghena ghaṭāya samannāgatavane. Devadārukacoca-
gahaneti devadārurukkhehi ceva kadalīhi ca gahane. Kaccikārāti
ekā rukkhajāti. Kaṇikārāti mahāpupphā kaṇikārā. Kaṇṇavirāti
khuddakapupphā. Kiṃsukāti vātaghāṭakā. Yodhikāti yūdhikā.
Mallikamanaṅgaṇamanavajjabhaṇḍisurucirabhaginimālamālyadhareti mallikānañca
anaṅgaṇānañca anavajjānañca bhaṇḍīnañca surucirānañca bhaginīnañca pupphehi
Mālyadhārayamāne. Dhanutakkārīti dhanupātali. Tālisāti tālisapattarukkhā.
Gacchavitateti etehi sumanādīhi vitate nadīgacche pabbatagacchepi.
Kusumitalatāti tesu tesu ṭhānesu suṭṭhu kusumite adhimuttakādīhi
ceva nānāvividhalatāhi ca vitatapaṭimaṇḍitappadese. Gaṇādhivuttheti
etesu hi vijjādharādīnaṃ gaṇehi adhivutthe. Puṇṇamukhoti
mukhaparipuṇṇatāya puṇṇamukho parehi phuṭṭhatāya pussakokilo.
Vilāsitanayanoti vilāsitanetto. Mattakkhoti yathā mattānaṃ akkhīni
rattāni honti evaṃ rattakkho pamāṇayuttanetto vā. Bhaginiyoti
ariyavohārenālapanaṃ. Paricareyyāthāti sakalaṃ divasaṃ gahetvā
vicareyyātha. Iti so piyakathaṃ kathetvā uyyojesi. Kadāci
pana kuṇālo sakuṇo saparivāro puṇṇamukhaṃ dassanāya gacchati.
Kadāci puṇṇamukho kuṇālassa santikaṃ āgacchati. Tenāha atha
khalu bhoti. Sammāti vayassa. Āgammāti paṭicca upanissāya
sandhāya. Labheyyāmāti kuṇālassa santikā piyavacanaṃ labheyyāma.
Appeva nāmāti api nāma labheyyāma vakkhāmi nanti. Sajātānanti
samānajātikānaṃ. Nassāti palāya. Jammāti lāmaka. Viyattoti
konu tayā sadiso añño byatto nāma atthi. Jāyājinenāti
jāyājitena ayameva vā pāṭho. Evaṃ itthīparājitena tayā
sadiso ko nāma byatto atthīti taṃ puna evarūpassa vacanassa
abhaṇanatthāya apasādeti. Tatoyevāti kuddho me kuṇāloti
cintetvā tatoyeva paṭinivattitvā saparivāro attano vasanaṭṭhānameva
Agamāsi. Appeva nāmāti saṃsayaparivitakko. Imamhā ābādhā
vuṭṭhaheyya vā na vāti evaṃ cintetvā taṃ ohāya pakkamiṃsu.
Tumhanti tumhākaṃ. Appeva nāmāti tamhā ābādhā vuṭṭhaheyya
vā no vā amhākaṃ gatakāle mato bhavissati mayañhi idāni
eso marissatīti ñatvā tumhākaṃ pādaparicārikā bhavitumāgatamhāti.
Tenūpasaṅkamīti kuṇālo imā itthiyo sāmikassa matakāle āgatā
paṭikkūlā bhavissāmāti taṃ pahāya āgatā ahaṃ gantvā mama
sahāyakaṃ pupphaphalādīni nānābhesajjāni saṃharitvā arogaṃ
karissāmīti cintetvā nāgabalo mahāsatto ākāse
uppatitvā yena so tenūpasaṅkami. Hanti nipāto. Jīvasi
sammāti pucchanto evamāha. Itaropissa jīvāmi sammāti
vadanto. Pāyāpesīti pāyesi. Paṭipassambhīti vūpasanto.
     Tāpi dijakaññāyo tasmiṃ aroge jāte āgatā. Kuṇālopi
puṇṇamukhaṃ katipāhaṃ phalāphalāni khādāpetvā tassa balappattakāle
samma idāni tvaṃ arogo attano paricārikāhi saddhiṃ vasa ahaṃpi
attano vasanaṭṭhānaṃ gamissāmīti āha. Atha naṃ so imā
samma maṃ bāḷhagilānaṃ pahāya palāyanti na me etāhi dhuttīhi
atthoti āha. Taṃ sutvā mahāsatto tenahi te samma itthīnaṃ
pāpabhāvaṃ ācikkhissāmīti puṇṇamukhaṃ gahetvā himavantapasse
manosilātalaṃ netvā sattayojanike sālarukkhamūle manosilātale nisīdi.
Ekasmiṃ passe puṇṇamukho saparivāro nisīdi. Sakalahimavante
Devatā ghosanaṃ cari ajja kuṇālarājā himavante manosilātale
nisīditvā buddhalīlāya dhammaṃ desessati taṃ suṇāthāti. Paramparaghosena
cha kāmāvacaradevā ñatvā yebhuyyena tattha sannipatiṃsu. Bahū
ca nāgayakkharakkhasasupaṇṇavijjādharagijjhā aṭaviyaṃ sannisitadevatā
tamatthaṃ ugghosesuṃ. Tadā ānando nāma gijjharājā
dasasahassagijjhaparivāro gijjhakūṭapabbate paṭivasati. Sopi taṃ kolāhalaṃ
sutvā dhammaṃ suṇissāmīti saparivāro āgantvā ekamantaṃ nisīdi.
Nāradopi pañcābhiñño tāpaso dasasahassatāpasaparivuto himavantappadese
viharanto taṃ devaghosanaṃ sutvā sahāyo me kira kuṇālo itthīnaṃ
aguṇaṃ kathessati mahāsamāgamo bhavissati mayāpi tamassa desanaṃ
sotuṃ vaṭṭatīti tāpasadasasahassena saddhiṃ iddhiyā tattha gantvā
ekamantaṃ nisīdi. Buddhādīnaṃ desanā sannipātasadiso mahāsamāgamo
ahosi. Atha mahāsatto jātisarañāṇena itthīdosapaṭisaṃyuttaṃ
atītabhave diṭṭhakāraṇaṃ puṇṇamukhaṃ kāyasakkhiṃ katvā kathesi.
     Tamatthaṃ pakāsento satthā āha.
     Atha khalu bho kuṇālo sakuṇo taṃ puṇṇamukhaṃ pussakokilaṃ
gilānā vuṭṭhitaṃ aciravuṭṭhitaṃ gelaññā taṃ etadavoca diṭṭhā
mayā samma puṇṇamukha kaṇhā dvepītikā pañcapatikāya chaṭṭhe
purise cittaṃ paṭibaddhantiyā yadidaṃ kabandhe pīṭhasappimhi bhavati ca
panuttarettha vākyaṃ.
                Athajjuno nakulo bhīmaseno
                yudhiṭṭhilo sahadevo ca rājā
                ete patī pañcamaticca nārī
                akāsi khujjavāmanakena pāpaṃ.
Puna diṭṭhā mayā samma puṇṇamukha pañcatapāvī nāma samaṇī
susānamajjhe vasantī catutthabhattaṃ parināmayamānā surādhuttakena
pāpamakāsi diṭṭhā mayā samma puṇṇamukha kākavantī nāma devī
samuddamajjhe vasantī bhariyā venateyyassa naṭakuverena pāpamakāsi
diṭṭhā mayā samma puṇṇamukha kuruṅgadevī nāma lomasundarī
eḷakakumāraṃ kāmayamānā chaḷaṅgakumāradhanantevāsinā pāpamakāsi
evañhetamaññātaṃ brahmadattassa mātukā ohāya kosalarājaṃ
pañcālacaṇḍena pāpamakāsi.
                Etā ca aññā ca akaṃsu pāpaṃ
                tasmāhaṃ itthīnaṃ na vissase nappasaṃse
                mahī yathā jagatisamānarattā
                vasundharā itarītarānaṃ patiṭṭhā
                sabbasahā aphandanā akuppā
                tathitthiyo tāyo na vissase naro.
                Sīho yathā lohitamaṃsabhojano
                bāḷamigo pañcāvudho suruddho
                Pasayha khādi parahiṃsane rato
                tathitthiyo tāyo na vissase naro.
Na khalu bho samma puṇṇamukha vesiyo nāriyo gamanīyo nahetā
bandhakiyo nāma bandhiyo vadhikāyo nāma etāyo yadidaṃ vesiyo
nāriyo gamanīyoti. Corā viya veṇikatā madirā viya visaduṭṭhā
vāṇijova vācāsandhitiyo issasiṅgamiva viparivattāyo uragamiva
dujjivhāyo. Sobbhamiva paṭicchannāyo pātālamiva duppūrāyo rakkhasī
viya duttosāyo yamovekantahāriyo. Sikhīriva sabbabhakkhā nadīriva
sabbavāhinī anilo viya yena kāmaṃcarā neru viya avisesakarā visarukkho
viya niccaphalitāyo. Bhavati ca panuttarettha vākyaṃ
         yathā coro yathā duṭṭho   vāṇijova vikatthanī
         issasiṅgamiva parivattā     dujjivhā urago yathā.
         Sobbhamiva paṭicchannā      pātālamiva duppurā
         rakkhasī viya duttosā      yamovekantahāriyo.
         Yathā sikhī nadī vāho      anilo kāmapāravā
         nerūva avisesā ca       visarukkhova niccaphalī
         nāsayanti ghare bhogaṃ      ratanānantakaritthiyoti.
     Tattha gilānā vuṭṭhitanti paṭhamagilānaṃ pacchā vuṭṭhitaṃ. Diṭṭhā
mayāti atīte kira brahmadatto kāsikarājā sampannabalabāhanatāya
kosalarajjaṃ gahetvā kosalarājānaṃ māretvā tassa aggamahesiṃ
sannisinnagabbhaṃ gahetvā bārāṇasiṃ gantvā taṃ attano aggamahesiṃ
Akāsi. Sā aparabhāge dhītaraṃ vijāyi. Rañño pakatiyā dhītā
vā putto vā natthi. So tussitvā bhadde varaṃ gaṇhāhīti āha.
Sā gahitakaṃ katvā ṭhapesi. Tassā pana kumārikāya kaṇhāti nāmaṃ
kariṃsu. Athassā vayappattāya mātā amma pitarā te varo
dinno tamahaṃ gahetvā ṭhapesiṃ tava ruccanakaṃ varaṃ gaṇhāhīti.
Sā mayhaṃ avijjamānaṃ dhanaṃ natthi paṭiggahaṇatthāya me sayaṃvaraṃ
kārehīti. Sā kilesabahalatāya hirottappaṃ bhinditvā mātaraṃ
āha. Sā rañño ārocesi. Rājā yathārucitaṃ patiṃ gaṇhatūti
vatvā sayaṃvaraṃ ghosāpesi. Rājaṅgaṇe sabbālaṅkārapaṭimaṇḍitā bahū
purisā sannipatiṃsu. Kaṇhā pupphasamuggaṃ ādāya uttarasīhapañjare
ṭhitā olokentī ekaṃpi na rocesi. Tadā paṇḍurājagottato
ajjuno nakulo bhīmaseno yudhiṭṭhilo sahadevoti ime pañca
paṇḍurājaputtā takkasilāyaṃ disāpāmokkhassa ācariyassa santike sippaṃ
uggahetvā desacārittaṃ jānissāmāti vicarantā bārāṇasiṃ patvā
antonagare kolāhalaṃ sutvā pucchitvā tamatthaṃ ñatvā mayaṃpi
gamissāmāti kāñcanarūpakasamānarūpā pañcapi tattha gantvā paṭipāṭiyā
aṭṭhaṃsu. Sā kaṇhā te disvā pañcasupi tesu paṭibaddhacittā
hutvā pañcannaṃpi sīsesu mālācumbaṭakāni khipitvā amma ime
pañca jane varemīti āha. Sā rañño ārocesi. Rājā
varassa dinnattā na labhissasīti avatvā anattamanova kiṃjātikā
kassa puttāti pucchitvā te paṇḍurājaputtā devāti
Paṇḍurājaputtabhāvaṃ ñatvā tesaṃ sakkāraṃ katvā taṃ pādaparicārikaṃ adāsi.
Sā sattabhūmikapāsāde te kilesavasena saṅgaṇhi.
     Eko panassā paricārako khujjo pīṭhasappi atthi. Sā
pañca rājaputte kilesavasena saṅgaṇhitvā tesaṃ bahi nikkhantakāle
okāsaṃ labhitvā kilesena anudayhamānā khujjena saddhiṃ pāpaṃ karoti.
Tena ca saddhiṃ kathentī mayhaṃ tayā sadiso piyo natthi rājaputte
mārāpetvā tesaṃ galalohitena tava pāde dhovissāmīti vadati.
Itaresupi jeṭṭhabhātikena saddhiṃ missībhūtakāle imehi catūhi janehi
tvameva mayhaṃ piyataro mayā jīvitaṃpi tavatthāya pariccattaṃ mama
pitu accayena tuyhaññeva rajjaṃ dāpessāmīti vadati. Itarehi
saddhiṃ missībhūtakālepi eseva nayo. Te ayaṃ amhe piyāyati
issariyañca no etaṃ nissāya jātanti tassā ativiya tussanti.
Sā ekadivasaṃ ābādhikā ahosi. Atha naṃ te parivāretvā eko
sīsaṃ sambāhanto nisīdi. Sesā ekekaṃ hatthañca pādañca
parimajjiṃsu. Khujjo panassā pādamūle nisīdi. Sā pana sīsaṃ
sambāhamānassa jeṭṭhakabhātikassa ajjujanakumārassa mayhaṃ tayā
piyataro natthi jīvamānā tayā saddhiṃ jīvissāmi pitu accayena
tuyhaṃ rajjaṃ dāpessāmīti sīsena saññaṃ dadamānā taṃ saṅgaṇhi.
Itaresaṃpi hatthapādehi tatheva saññaṃ adāsi. Khujjassa pana
tvaññeva mama piyataro tavatthāya ahaṃ jīvissāmīti jivhāya
saññaṃ adāsi. Te sabbepi pubbe abhiṇhakathitabhāvena tāya
Saññāya tamatthaṃ jāniṃsu. Ajjunakumāro pana tassā hatthapādajivhāvikāre
disvā yathā mayhaṃ evaṃ sesānaṃpi imāya saññā dinnā bhavissati nissaṃsayaṃ
khujjenāti saddhiṃ etissā santhavena bhavitabbanti cintetvā bhātaro
gahetvā bahi nikkhamitvā pucchi diṭṭhā te pañcapatikā mama sīsavikāraṃ
dassetīti. Āma diṭṭhāti. Kāraṇaṃ jānathāti. Na jānāmāti.
Idaṃ nāmettha kāraṇaṃ tumhākaṃ pana hatthapādehi dinnasaññāya kāraṇaṃ
jānathāti. Āma jānāmāti. Amhākaṃpi teneva kāraṇena
adāsīti. Khujjassa jivhāvikārena saññādānassa kāraṇaṃ jānathāti.
Na jānāmāti.
     Atha nesaṃ ācikkhitvā imināpi saddhiṃ etāya pāpakammaṃ katanti
vatvā tesu asaddahantesu khujjaṃ pakkosāpetvā pucchi. So sabbaṃ
pavuttiṃ kathesi. Te tassa vacanaṃ sutvā tassā vigatachandarāgā
hutvā aho mātugāmo nāma pāpo dussīlo amhādise nāma
jātisampanne sobhaggappatte pahāya evarūpena jegucchapaṭikkūlena
khujjena saddhiṃ pāpakammaṃ karoti ko nāma paṇḍitajātiko evaṃ
nillajjāhi pāpadhammāhi itthīhi saddhiṃ ramissatīti anekehi pariyāyehi
mātugāmaṃ garahitvā alaṃ no gharāvāsenāti te pañcajanā himavantaṃ
pavisitvā pabbajitvā kasiṇaparikammaṃ katvā āyūhapariyosāne yathākammaṃ
gatā. Kuṇālo pana sakuṇarājā tadā ajjunakumāro ahosi.
Tasmā attanā diṭṭhakāraṇaṃ dassento diṭṭhā mayāti ādimāha.
     Tattha dvepitikāti kosalarañño ca kāsikarañño ca vasenevetaṃ
vuttaṃ. Pañcapatikāyāti pañcapatikā. Yakāro nipātamatto.
Paṭibaddhantiyāti paṭibaddhamānā. Kabandheti tassa kira gīvā onamitvā
uraṃ allinā tasmā chinnasīso viya khāyati. Patī pañcamaticcāti
ete pañca atikkamitvā. Khujjavāmanakenāti khujjena vāmanakena
saddhiṃ.
     Idaṃ vatvā aparānipi diṭṭhapubbāni dassento puna diṭṭhā
ādimāha. Tattha paṭhamavatthusmiṃ tāva ayaṃ vibhāvanā.
     Atīte kira bārāṇasiṃ nissāya pañcatapāvī nāma setasamaṇī
susāne paṇṇasālaṃ kāretvā tattha vasamānā cattāri bhattāni
atikkamitvā bhuñjati sakalanagare cando viya suriyo viya ca pākaṭā
ahosi. Bārāṇasivāsino khipitvāpi pakkhalitvāpi namo pañcatapāviyāti
vadanti. Athekasmiṃ chaṇakāle paṭhamadivase tāva suvaṇṇakārā gaṇabandhena
ekasmiṃ padese maṇḍapaṃ katvā macchamaṃsasurāgandhamālādīni tattha netvā
surāpātuṃ ārabhiṃsu. Atheko suvaṇṇakāro surāpiṭṭhakaṃ chaḍḍetvā
namo pañcatapāviyāti vatvā ekena paṇḍitapurisena ambho andhabāla
calacittāya itthiyā namo karosi aho bālosīti vutte samma mā
evaṃ avaca mā tvaṃ nirayasaṃvattanikaṃ kammaṃ karīti āha. Atha naṃ so
dubbuddhi tuṇhī hohi sahassena me abbhudaṃ karohi ahaṃ te pañcatapāviṃ
ito sattame divase alaṅkatapaṭiyattaṃ imasmiṃyeva ṭhāne nisinnaṃ
Surāpiṭṭhakaṃ gāhāpetvā suraṃ pivissāmi mātugāmo dhuvasīlo nāma
natthīti āha. So na sakkhissasīti vatvā tena saddhiṃ sahassena
abbhudamakāsi. So taṃ aññesaṃ suvaṇṇakārānaṃ ārocetvā
punadivase pātova tāpasavesena susānaṃ pavisitvā tassa vasanaṭṭhānassa
avidūre suriyaṃ namassamāno aṭṭhāsi. Sā nagaraṃ bhikkhatthāya gacchamānā
taṃ disvā mahiddhiko khvāyaṃ tāpaso bhavissati ahaṃ tāva susānapasse
vasāmi ayaṃ  majjhe susānassa vasati bhavitabbamassabbhantare santadhammena
vandissāmi nanti upasaṅkamitvā vandi. So neva olokesi na
ālapati. Dutiyadivasepi tatheva akāsi. Tatiyadivase panassā
vanditakāle adhomukhova gacchāhīti āha. Catutthadivase kacci
bhikkhāya na kilamasīti paṭisanthāramakāsi. Sā paṭisanthāro
me laddhoti tuṭṭhā pakkāmi. Pañcamadivase bahutaraṃ paṭisanthāraṃ
labhitvā thokaṃ nisīditvā gatā. Chaṭṭhe divase pana naṃ
āgantvā vanditvā nisinnaṃ bhagini kiṃ nukho ajja bārāṇasiyaṃ
mahāgītavāditasaddoti vatvā ayya tumheva na jānātha nagare
chaṇo saṅghuṭṭho tattha kīḷantānaṃ esa saddoti vutte ettha
ko nāmesa saddoti ajānanto viya hutvā bhagini katī bhattāni
atikkamesīti pucchi. Cattāri ayyāti. Tumhe pana katī
atikkamethāti. Satta bhaginīti idaṃ pana so musā abhāsi.
Devasikaṃ so sadā rattiṃ bhuñjati. So taṃ katī te bhagini vassāni
pabbajitāyāti pucchitvā tāya dvādasa vassānīti vatvā tumhākaṃ katī
Vassānīti vutte idaṃ me chaṭṭhaṃ vassanti āha. Atha naṃ atthi
pana te bhagini santadhammo adhigatoti pucchitvā natthi ayyāti
tumhākaṃ pana atthīti vutte mayhaṃpi natthīti vatvā bhagini mayaṃ
neva kāmasukhaṃ labhāma na nekkhammasukhaṃ kiṃ amhākaññeva uṇho
nirayo mahājanassa kiriyaṃ karoma ahaṃpi gihī bhavissāmi atthi
me mātusantakaṃ dhanaṃ na sakkomi dukkhaṃ anubhavitunti āha. Sā
tassa vacanaṃ sutvā attano calacittatāya tasmiṃ paṭibaddhacittā hutvā
ayya ahaṃpi ukkaṇṭhitā sace maṃ na chaḍḍessatha tumhe ahaṃpi
te bhaginī bhavissāmīti .  atha naṃ so ehi na taṃ chaḍḍessāmi
bhariyā me bhavissasīti taṃ nagaraṃ pavesetvā saṃvasitvā surāpānamaṇḍapaṃ
gantvā tāya surāpiṭṭhakaṃ gāhāpetvā suraṃ pivi. Itaro sahassena
jito. Sā taṃ paṭicca puttadhītāhi vaḍḍhi. Tadā kuṇālo
surādhuttako ahosi. So taṃ kāraṇaṃ āharitvā dassento
diṭṭhā mayāti ādimāha.
     Dutiyavatthusmiṃ atītakathā catukkanipāte kākavantījātakavaṇṇanāya
vitthāritā. Tadā pana kuṇālo garuḷo ahosi. Tasmā attano
diṭṭhakāraṇaṃ pakāsento diṭṭhā mayāti ādimāha.
     Tatiyavatthusmiṃ atīte brahmadatto kosalarājānaṃ vadhitvā rajjaṃ
gahetvā tassa aggamahesiṃ gabbhiniṃ ādāya bārāṇasiṃ paccāgantvā
tassā gabbhinibhāvaṃ jānantopi aggamahesiṃ akāsi. Sā paripakkagabbhā
suvaṇṇarūpakasadisaṃ puttaṃ vijāyitvā vuḍḍhippattaṃpi naṃ bārāṇasirājā
Esa me paccāmittassa putto kiṃ imināti mārāpessati mā
me putto parahatthe maratūti cintetvā dhātiṃ āha amma
idaṃ dārakaṃ pilotikāya attharitvā āmakasusāne nipajjāpetvā
ehīti. Dhātī tathā katvā nahātvā paccāgami. Kosalarājāpi
maritvā puttassa ārakkhadevatā hutvā nibbatti. Tassānubhāvena
ekassa eḷakapālakassa tasmiṃ padese eḷikā cārentassa ekā
eḷikā taṃ kumāraṃ disvā sinehaṃ uppādetvā khīraṃ pāyetvā thokaṃ
vicaritvā puna āgantvā tayo cattāro vāre pāyesi.
Eḷakapālako tassā kiriyaṃ disvā taṃ ṭhānaṃ gantvā taṃ dārakaṃ disvā
puttasinehaṃ paccupaṭṭhapetvā netvā attano bhariyāya adāsi.
Sā pana aputtakā ahosi. Tenassā thaññaṃ natthi. Atha naṃ
eḷikāya khīrameva pāyesi. Tato paṭṭhāya pana devasikaṃ devasikaṃ
dve tisso eḷikā maranti. Eḷakapālako imasmiṃ paṭijaggiyamāne
sabbā eḷikā marissanti kiṃ no imināti taṃ ekasmiṃ
mattikabhājane nipajjāpetvā aparena pidahitvā māsacuṇṇena mukhaṃ
nibbivaraṃ limpitvā nadiyaṃ visajjāpesi. Tamenaṃ vuyhamānaṃ heṭṭhā
titthe rājanivesane jiṇṇapaṭisaṅkhārako eko caṇḍālo sapajāpatiko
makaciṃ dhovanto taṃ disvā vegena gantvā udakā āharitvā tīre
ṭhapetvā kimetthāti vivaritvā olokento abhirūpaṃ dārakaṃ passi.
Bhariyāpissa aputtakā. Tassā tasmiṃ puttasineho nibbatti.
Atha naṃ gehaṃ netvā paṭijaggi. Taṃ sattaṭṭhavassakālato paṭṭhāya
Mātāpitaro rājakulaṃ gacchantā ādāya gacchanti. Soḷasavassakālato
paṭṭhāya rājakulaṃ gantvā jiṇṇapaṭisaṅkharaṇaṃ karoti. Rañño
aggamahesiyā ca kuruṅgadevī nāma dhītā ahosi uttamarūpadharā.
Sā tassa diṭṭhakālato paṭṭhāya tasmiṃ paṭibaddhacittā hutvā
aññattha anabhiratā tasseva kammakaraṇaṭṭhānameva āgacchati. Tesaṃ
abhiṇhadassaneneva aññamaññaṃ paṭibaddhacittānaṃ antorājakuleyeva
paṭicchannokāse ajjhācāro pavattati. Gacchante kāle paricārikāyo
ñatvā rañño ārocesuṃ.
     Rājā kujjhitvā amacce sannipātetvā iminā caṇḍālaputtena
idaṃ nāma kataṃ imassa kattabbaṃ jānāthāti āha. Amaccā mahāparādho
esa nānāvidhāni kammakaraṇāni kāretvā pacchā naṃ māretuṃ
vaṭṭatīti vadiṃsu. Tasmiṃ khaṇe kumārassa pitā ārakkhadevatā
tasseva kumārassa mātu sarīre adhimucci. Sā devatānubhāvena
rājānaṃ upasaṅkamitvā mahārāja nāyaṃ kumāro caṇḍālo
esa mama kucchismiṃ nibbatto kosalarañño putto ahaṃ deva
me putto matoti tumhākaṃ musāvādaṃ avacaṃ ahamevetaṃ tumhākaṃ
paccāmittassa puttoti dhātiyā datvā āmakasusāne chaḍḍāpesiṃ
atha naṃ eko eḷakapālako paṭijaggi so attano eḷikāsu
marantīsu nadiyā pavāhesi atha naṃ vuyhamānaṃ tumhākaṃ gehe
jiṇṇapaṭisaṅkhārako caṇḍālo disvā taṃ posesi sace na saddahatha
te sabbe pakkosāpetvā pucchathāti. Rājā dhātiṃ ādiṃ katvā
Te sabbe pakkosāpetvā pucchi. Te tatheva taṃ pavuttiṃ rañño
ārocesuṃ. Taṃ pavuttiṃ sutvā rājā jātisampanno kumāroti
tuṭṭho taṃ nahāpetvā alaṅkārāpetvā tasseva dhītaraṃ adāsi.
Tassa pana eḷikānaṃ māritattā eḷakakumāroti nāmaṃ kariṃsu.
Athassa rājā senābāhanaṃ datvā gaccha attano pitusantakaṃ rajjaṃ
gaṇhāti taṃ uyyojesi. So kuruṅgadeviṃ ādāya gantvā rajje
patiṭṭhāsi. Athassa bārāṇasirājā anuggahitasippo ayanti sippaṃ
sikkhāpanatthaṃ chaḷaṅgakumāraṃ nāmācariyaṃ katvā pesesi. So tassa
ācariyo meti senāpatiṭṭhānaṃ adāsi. Aparabhāge kuruṅgadevī tena
saddhiṃ anācāramakāsi. Senāpatinopi paricārako dhanantevāsī nāma
atthi. So tassa hatthe kuruṅgadeviyā vatthālaṅkārādīni pesesi.
Sā tenāpi saddhiṃ pāpamakāsi.
     Kuṇālo taṃ kāraṇaṃ āharitvā dassento diṭṭhā mayāti
ādimāha. Tattha lomasundarīti lomarājiyā maṇḍitaudarā.
Chaḷaṅgakumāradhanantevāsināti eḷakakumāraṃ patthayamānāpi
chaḷaṅgakumārasenāpatinā ca tasseva paricārakena dhanantevāsinā ca
saddhiṃ pāpamakāsi. Evaṃanācārā itthiyo dussīlā pāpadhammā
tenāhaṃ tā nappasaṃsāmīti. Idaṃ mahāsatto atītaṃ āharitvā dassesi.
So hi tadā chaḷaṅgakumāro ahosi. Tasmā attanā diṭṭhakāraṇaṃ āhari.
     Catutthavatthusmiṃpi atīte kosalarājā bārāṇasirajjaṃ gahetvā
Bārāṇasirañño aggamahesiṃ gabbhiniṃpi attano aggamahesiṃ katvā
sakanagarameva gato. Sā aparabhāge puttaṃ vijāyi. Rājā pana
aputtakattā taṃ puttasinehena posetvā sabbasippāni sikkhāpetvā
vayappattaṃ attano pitusantakaṃ rajjaṃ gaṇhāti pesesi. So tattha
gantvā rajjaṃ kāresi. Athassa mātā puttaṃ me passitukāmamhīti
kosalarājānaṃ āpucchitvā mahāparivārā bārāṇasiṃ agamāsi. Dvinnaṃ
raṭṭhānaṃ antare ekasmiṃ nigame nivāsaṃ gaṇhi. Tattha eko
pañcālacaṇḍo nāma brāhmaṇakumāro atthi abhirūpo. So tassā
paṇṇākāraṃ upanāmesi. Sā taṃ disvā paṭibaddhacittā hutvā tena saddhiṃ
pāpakammaṃ katvā katipāhaṃ tattheva vītināmetvā bārāṇasiṃ gantvā
puttaṃ disvā khippaṃ paṭinivattitvā puna tasmiññeva nigame nivāsaṃ
gahetvā katipāhaṃ tena saddhiṃ anācāraṃ caritvā kosalanagaraṃ gatā.
Sā tato paṭṭhāya na cirasseva taṃ taṃ kāraṇaṃ vatvā puttassa
santikaṃ gamissāmīti rājānaṃ āpucchitvā gacchantī ca āgacchantī ca
tasmiṃ nigame aḍḍhamāsamattaṃ tena saddhiṃ anācāraṃ cari.
     Samma puṇṇamukha itthiyo nāmetā dussīlā musāvādiniyoti. Idaṃpi
atītaṃ dassento mahāsatto evañhetanti ādimāha. Tattha brahmadattassa
mātukāti bārāṇasiyaṃ rajjaṃ kārentassa brahmadattakumārassa mātā. Tadā
kira kuṇālo pañcālacaṇḍo ahosi tasmā taṃ attanā ñātakāraṇaṃ dassento
evamāha.
     Etā cāti samma puṇṇamukha etā ca pañca itthiyo pāpakammaṃ
Akaṃsu na aññāti saññaṃ mā kari. Atha kho etā ca aññā ca
bahū pāpakammamakaṃsu. Imasmiṃ ṭhāne ṭhatvā loke aticārinīnaṃ vatthūni
kathetabbāni. Jagatīti yathā jagatisaṅkhātā mahī medanī basundharā
paṭhavī. Samānarattāti patiṭṭhābhāvena sabbesu samānarattā nāma
hutvā. Sā ca basundharā itarītarānaṃ patiṭṭhāti uttamānañca
adhamānañca patiṭṭhā hoti. Tathā itthiyopi kilesavasena sabbesaṃpi
uttamānañca adhamānañca patiṭṭhā honti. Itthiyo hi okāsaṃ
labhamānā na kenaci saddhiṃ pāpakammaṃ karontī nāma na santi.
Sabbasahāti yathā paṭhavī sabbameva sahati na phandati na kuppati na
calati tathā itthiyopi sabbesu purisesu lokassādavasena sahanti.
Sace tāsaṃ koci puriso citte patiṭṭhito hoti tassa rakkhanatthaṃ
na phandanti na kolāhalaṃ karonti. Yathā ca sā na kuppati na
calati evaṃ itthiyopi methunadhammena na kuppanti na calanti na
sakkā tena pūretuṃ. Bāḷamigoti duṭṭhamigo. Pañcāvudhoti mukhassa
ceva catunnañca caraṇānaṃ vasena etaṃ vuttaṃ. Suruddhoti suluddho
supharuso sudāruṇo. Tathitthiyoti yathā sīhassa mukhañceva cattāro
hatthapādāti pañcāvudhāni tathā itthīnaṃ rūpasaddagandharasaphoṭṭhabbāni
pañcāvudhāni. Yathā so attano bhakkhaṃ gaṇhanto tehi pañcahi
gaṇhati tathā tāpi kilesabhakkhaṃ gaṇhamānā rūpādīhi āvudhehi
paharitvā gaṇhanti. Yathā so kakkhalo pasayha khādati evaṃ
Etāpi kakkhalā pasayha khādanti tathā hetā thirasīlepi purise
attano balena pasayhākāraṃ katvā sīlavināsaṃ pāpenti. Yathā
so parahiṃsane rato evaṃ tāpi kilesavasena parahiṃsane ratā.
Tāyoti tā evaṃ aguṇasamannāgatāyo na vissase naro. Gamanīyoti
gaṇikāyo. Idaṃ vuttaṃ hoti samma puṇṇamukha yānetāni itthīnaṃ
vesiyoti ādīni nāmāni na etāni tāsaṃ sabhāvanāmāni. Na
hetā vesiyo nāma na nāriyo nāma na gamanīyo nāma na bandhakiyo
nāma sabhāvanāmato pana vadhikāyo nāmetāyo. Yā etāyo vesiyo
nāriyo gamanīyoti vuccanti. Vadhikāyoti sāmike ghāṭikāyo.
Svāyamattho mahāhaṃsajātakena dīpetabbo.
     Vuttañhetaṃ
         māyā cesā marīcīva      sokā rogā cupaddavā
         kharāva bandhanā cetā     maccupāsā guhāsayā
         tāsu yo vissase poso   so naresu narādhamoti.
     Tattha veṇikatāti kataveṇiyo. Yathā hi moliṃ bandhitvā
aṭaviyaṃ ṭhitacorā dhanaṃ vilumpanti evametāpi kilesavasaṃ netvā
dhanaṃ vilumpanti. Madirā viya visaduṭṭhāti visamissakā surā viya.
Yathā sā vikāraṃ dasseti evametāpi aññesu purisesu sā rattā
kiccākiccaṃ ajānantiyo aññasmiṃ kattabbe aññameva karontiyo
vikāraṃ dassenti. Vācāsandhitiyoti yathā vāṇijo attano bhaṇḍassa
vaṇṇameva bhaṇati evametāpi attano aguṇaṃ paṭicchādetvā
Guṇameva pakāsenti. Viparivattāyoti yathā issamigassa siṅgaṃ
parivattetvā ṭhitaṃ evaṃ lahucittatāya viparivattāyo honti.
Uragamivāti urago viya musāvāditāya dujjivhā nāma. Sobbhamivāti
yathā padarapaṭicchanno gūthakūpo evaṃ vatthālaṅkārapaṭicchannā hutvā
vicaranti. Yathā vā kacavarādipaṭicchanno āvāto akkanto pādadukkhaṃ
janeti evameva tāpi vissāsena upaseviyamānā dukkhaṃ janenti.
Pātālamivāti yathā mahāsamudde pātālaṃ duppūraṃ evametāpi methunena
vijāyanena alaṅkatenāti tīhi duppūrā. Tenevāha tiṇṇaṃ bhikkhave
dhammānaṃ atitto mātugāmo kālaṃ karoti methunadhammena vijāyanena
alaṅkārenāti ādi. Rakkhasī viyāti yathā rakkhasī nāma maṃsagiddhatāya
dhanena na sakkā tosetuṃ bahuṃpi dhanaṃ paṭikkhipitvā maṃsameva pattheti
evametāpi methunagiddhatāya bahunāpi dhanena na tussanti dhanaṃ agahetvā
methunameva patthenti. Yamovāti yathā yamo ekantaharo na kañci
pariharati evametāpi jātisampannādīsu na kañci pariharanti sabbaṃ
kilesavasena sīlavināsaṃ pāpetvā dutiyacittavāre nirayaṃ upanenti.
Sikhīrivāti yathā sikhī suciṃpi asuciṃpi sabbaṃ bhakkhayati tatheva tāpi hīnuttame
sabbe sevanti. Nadīupamāyapi eseva nayo. Yena kāmaṃcarāti
bhummatthe karaṇavacanaṃ. Yattha etāsaṃ kāmo hoti tattheva dhāvanti.
Nerūti himavati eko suvaṇṇapabbato taṃ upagatā kākāpi suvaṇṇavaṇṇāva
honti. Yathāpi so evametāpi nibbisesakarā attānaṃ
upagataṃ ekasadisaṃ katvā passanti. Visarukkhoti ambasadiso
Kimpakkarukkho so niccameva phalati vaṇṇādisampanno ca hoti tena taṃ
nirāsaṅkā paribhuñjitvā maranti. Evametāpi rūpādivasena niccaphalitāya
ramaṇīyā viya khāyanti. Seviyamānā pana pamādaṃ uppādetvā
apāyesu pātenti.
     Tena vuttaṃ
        āyatiṃ dosa naññāya  yo kāme paṭisevati
        vipākante hanantī naṃ  kimpakkamiva bhakkhitanti.
Yathā vā visarukkho niccaphalattā sadā anatthāvaho hoti
evametāpi sīlādivināsavasena. Yathā vā visarukkhassa mūlaṃpi tacopi
pattaṃpi pupphaṃpi phalaṃpi visamevāti niccaphalo tatheva tāsaṃ rūpaṃpi
saddopi gandhopi rasopi phoṭṭhabbaṃpi pañcavidhaṃpi visamevāti visarukkho
viya niccaphalitāyoti.
     Panuttaretthāti gāthābandhena tamatthaṃ pākaṭataraṃ kātuṃ evamāha.
Tattha ratanānantakaritthiyoti sāmikehi dukkhasambhatānaṃ ratanānaṃ antarāyakarā
itthiyo etānipi paresaṃ datvā anācāraṃ caranti.
     Ito paraṃ nānappakārena attano kathāvilāsaṃ dassento āha
cattārīmāni samma puṇṇamukha yāni parakule na vāsetabbāni goṇaṃ
dhenu yānaṃ bhariyā cattāri dhanāni paṇḍito yāni gharā na vippavāsaye
                goṇaṃ dhenuñca yānañca
                bhariyaṃ ñātikule na vāsaye
                Bhuñjanti rathaṃ ayānakā
                ativāhena hananti puṅgavaṃ
                dohena hananti vacchakaṃ
                bhariyā ñātikule padussatīti
cha imāni samma puṇṇamukha yāni vatthūni kicce jāte anatthacārīni bhavanti
                aguṇaṃ dhanu ñātikule ca bhariyā
                pāraṃ nāvā akkhabhaggañca yānaṃ
                dūre mitto pāpasahāyako ca
                kicce jāte anatthacārīni bhavantīti
aṭṭhahi samma puṇṇamukha ṭhānehi itthī sāmikaṃ avajānāti daliddatā
āturatā jiṇṇakatā surāsoṇḍatā muddhatā pamattatā sabbakiccesu
anuvattanatā sabbadhanamanuppādanena imehi samma puṇṇamukha aṭṭhahi
ṭhānehi itthī sāmikaṃ avajānātīti. Bhavati ca panuttarettha vākyaṃ
           daliddaṃ āturañcāpi  jiṇṇakaṃ surāsoṇḍakaṃ
           pamattaṃ muddhapattañca  dattaṃ kiccesu hāpanaṃ
           sabbakāmapaṇidhānena  avajānanti sāmikanti.
     Navahi samma puṇṇamukha ṭhānehi itthiyo padosamāharanti
ārāmagamanasīlā ca honti uyyānagamanasīlā ca honti nadītitthagamanasīlā
ca honti ñātikulagamanasīlā ca honti parakulagamanasīlā ca honti
ādāsadussamaṇḍanānuyogamanuyuttasīlā ca honti majjapāyinī ca
honti nillokanasīlā ca honti padvāraṭṭhāyinī ca honti imehi
Khalu samma puṇṇamukha navahi ṭhānehi itthiyo padosamāharantīti.
Bhavati ca panuttarettha vākyaṃ
                ārāmagamanasīlā
                uyyānaṃ nadiṃ ñātiparakulaṃ
                dussamaṇḍanamanuyuttā
                yācitthī majjapāyinī
                yā ca nillokanasīlā
                yā ca padvāraṭṭhāyinī
                navahetehi ṭhānehi
                padosamāharanti itthiyoti.
     Cattālīsāya khalu samma puṇṇamukha ṭhānehi itthī purisaṃ accāvadati
vijambhati vinamati vilasati vilajjati nakhena nakhaṃ ghaṭṭeti pādena pādaṃ
akkamati kaṭṭhena paṭhaviṃ vilekhati dārakaṃ ullaṅghati ullaṅghāpeti
sīghati sīghāpeti kīḷati kīḷāpeti cumbati cumbāpeti bhuñjati
bhuñjāpeti dadāti yācati āyācati katamanukaroti uccaṃ
bhāsati nīcaṃ bhāsati āviccaṃ bhāsati viviccaṃ bhāsati naccena
gītena vāditena roditena vilapitena vilāsitena vibhūsitena
jagghati pekkhati kaṭiṃ cāleti guyhabhaṇḍakaṃ sañcāleti ūruṃ
vivarati ūruṃ padahati thanaṃ dasseti kacchaṃ dasseti nābhiṃ
dasseti akkhiṃ nikkhanati bhamukaṃ ukkhipati oṭṭhaṃ palikkhati
jivhaṃ nillāleti dussaṃ muñcati dussaṃ paṭibandhati sīsaṃ muñcati
Sīsaṃ bandhati imehi khalu samma puṇṇamukha cattālīsāya ṭhānehi
itthī purisaṃ accāvadati.
     Pañcavīsāya khalu samma puṇṇamukha ṭhānehi itthī paduṭṭhā
veditabbā bhavati sāmikassa pavāsaṃ vaṇṇeti pavutthaṃ na sarati
āgataṃ nābhinandati avaṇṇaṃ tassa bhaṇati vaṇṇaṃ tassa na
bhaṇati anatthaṃ tassa carati atthaṃ tassa na carati akiccaṃ
tassa karoti kiccaṃ tassa na karoti paridahitvā sayati parammukhī
nipajjati parivattakajātā kho pana hoti kuṅkumiyajātā dīghaṃ
assāsati dukkhaṃ vediyati uccārapassāvaṃ abhiṇhaṃ gacchati
vilomamācarati parapurisasaddaṃ sutvā kaṇṇasotaṃ vidahati nīhatabhogā
pana hoti paṭivissakehi santhavaṃ karoti nikkhantapādā kho pana
hoti visikhānucārinī pana hoti aticārinī kho pana hoti
sāmike agāravā paduṭṭhamanasaṅkappā abhiṇhaṃ dvāre tiṭṭhati kacchāni
aṅgāni dasseti thanāni dasseti disodisaṃ gantvā pekkhati
imehi khalu samma puṇṇamukha pañcavīsāya ṭhānehi itthī paduṭṭhā
veditabbā bhavatīti. Bhavati ca panuttarettha vākyaṃ
                pavāsaṃ tassa vaṇṇeti
                gataṃ tassa na socati
                disvā patiṃ āgataṃ nābhinandati
                bhattu vaṇṇaṃ na kadāci bhāsati
                ete paduṭṭhāya bhavanti lakkhaṇā.
                Anatthaṃ tassa carati asaññatā
                atthañca hāpeti akiccakārinī
                paridahitvā sayati parammukhī
                ete paduṭṭhāya bhavanti lakkhaṇā.
                Parivattakajātā kuṅkumiyajātā
                dīghañca assāsati dukkhavedanañca vediyati
                uccārapassāvaṃ abhiṇhaṃ gacchati
                ete paduṭṭhāya bhavanti lakkhaṇā.
                Vilomamācarati akiccakārinī
                saddaṃ nisāmeti parassa bhāsato
                nīhatabhogā ca karoti santhavaṃ
                ete paduṭṭhāya bhavanti lakkhaṇā.
                Kicchena laddhaṃ kasirābhataṃ dhanaṃ
                vittaṃ vināseti dukkhena sambhataṃ
                paṭivissakehi ca karoti santhavaṃ
                ete paduṭṭhāya bhavanti lakkhaṇā.
                Nikkhantapādā visikhānucārinī
                niccañca sāmimhi paduṭṭhamānasā
                aticārinī hoti apetagāravā
                ete paduṭṭhāya bhavanti lakkhaṇā.
                Abhikkhaṇaṃ tiṭṭhati dvāramūle
                thanāni kacchāni ca dassayantī
                disodisaṃ pekkhati bhantacittā
                ete paduṭṭhāya bhavanti lakkhaṇā.
     Sabbā nadī vaṅkagati   sabbe kaṭṭhamayā vanā
     sabbitthiyo kare pāpaṃ labbhamāne nivātake.
                Sace labhetha khaṇaṃ vā raho vā
                nivātakaṃ vāpi labhetha tādisaṃ
                sabbāva itthī na kareyyu no pāpaṃ
                aññaṃ alattha pīṭhasappinā saddhiṃ.
                Narānamārāmakarāsu nārīsu
                anekacittāsu aniggahāsu ca
                sabbatthatā pītikarāpi ce siyuṃ
                na vissase titthasamā hi nāriyoti.
     Tattha goṇaṃ dhenūti liṅgavipallāsavasena vuttaṃ. Ñātikule
padussatīti tattha sā nibbhayā hutvā taruṇakālato paṭṭhāya vissāsikehi
dāsādīhipi saddhiṃ anācāraṃ carati. Ñātakā ñatvāpi niggahaṃ na karonti
attano akittiṃ pariharamānā ajānantā viya honti. Anatthacārīnīti
anāsiṃsitabbaatthā acaritabbāni atthāni akiccakārīnīti
attho. Aguṇanti jiyarahitaṃ. Pāpasahāyakoti dummitto.
Daliddatāti daliddatāya. Sesapadesupi eseva nayo. Tattha daliddo
alaṅkārādīnaṃ abhāvato kilesena saṅgaṇhituṃ na sakkotīti taṃ
avajānāti. Gilānopi vatthukāmakilesakāmehi saṅgaṇhituṃ na sakkoti.
Jarājiṇṇo kāyikacetasikakhiḍḍāratisamattho na hoti. Surāsoṇḍo
tassā hatthapilandhanādīnipi surāgharaññeva paveseti. Muddhoti andhabālo
ratikusalo na hoti. Pamattoti soṇḍo hutvā gharadāsīhi saddhiṃ
saṃvasati bhariyaṃ pana akkosati paribhāsati teneva taṃ avajānāti.
Sabbakiccesu anuvattantaṃ ayaṃ nittejo mameva anuvattatīti taṃ
akkosati paribhāsati. Yo pana sabbaṃ dhanaṃ anuppādeti kuṭumbaṃ
paṭicchādeti tassa bhariyā sabbaṃ dhanasāraṃ hatthe katvā taṃ dāsaṃ
viya avajānāti icchamānā ko tayā atthoti gharatopi naṃ
nikkaḍḍhati. Muddhapattanti muddhabhāvappattaṃ. Dattanti pamattaṃ.
     Padosamāharantīti sāmike padosaṃ āharanti padussanti
pāpakammaṃ karontīti attho. Ārāmagamanasīlāti sāmikaṃ āpucchitvā
vā anāpucchitvā vā abhiṇhaṃ pupphārāmādīsu aññataraṃ gantvā
tattha anācāraṃ caritvā ajja mayā ārāme rukkhadevatāya balikammaṃ
katanti ādīni vatvā bālasāmikaṃ saññāpesi. Paṇḍito pana
addhā esā tattha anācāraṃ caratīti puna tassā gantuṃ na deti.
Evaṃ sabbattha attho veditabbo. Parakulanti sandiṭṭhasambhattādīnaṃ
gehaṃ. Taṃ sā asukakule me vaḍḍhi payojitā atthi tāvakālikaṃ
dinnakaṃ atthi taṃ sādhemīti ādīni vatvā gacchati. Nillokanasīlāti
Vātapānantarādīhi chiddehi olokanasīlā. Padvāraṭṭhāyinīti attano
aṅgapaccaṅgāni dassentī padvāre tiṭṭhati.
     Accāvadatīti sāmikaṃ atikkamma vadati. Sāmikassa santike
ṭhitāva aññassa nimittaṃ dassetīti attho. Vijambhatīti ahaṃ taṃ
disvā vijambhissāmīti tāya saññāya okāsassa atthibhāvaṃ vā
natthibhāvaṃ vā jāneyyāsīti paṭhamameva katasaṅketā hutvā akatasaṅketā
vāpi evaṃ esa mayi bajjhissatīti sāmikassa passe ṭhitāva vijambhati
vijambhanaṃ dasseti. Vinamatīti kiñcideva bhūmiyaṃ pātetvā taṃ ukkhipantī
viya onamitvā piṭṭhiṃ dasseti. Vilasatīti gamanādīhi vā iriyāpathehi
alaṅkārehi vā vilāsaṃ dasseti. Vilajjatīti lajjantī viya vatthena
sarīraṃ chādeti kavāte vā bhittiyaṃ vā alliyati. Nakhenāti
pādanakhena pādanakhaṃ hatthanakhena hatthanakhaṃ ghaṭṭeti. Kaṭṭhenāti
daṇḍakena. Dārakanti attano vā puttaṃ aññassa vā puttaṃ
gahetvā ukkhipati vā ukkhipāpeti vā. Kīḷatīti sayaṃ kīḷati
dārakaṃ kīḷāpeti. Cumbādīsupi eseva nayo. Dadātīti tassa
kiñcideva phalaṃ vā pattaṃ vā pupphaṃ vā deti. Yācatīti tameva
paṭiyācati. Anukarotīti dārakena kataṃ kammaṃ anukaroti. Uccanti
mahāsaddavasena vā thomanavasena vā uccaṃ. Nīcanti mandasaddavasena
vā amanāpavacanavasena vā paribhavavacanavasena vā nīcaṃ. Āviccanti
bahujanamajjhe appaṭicchannaṃ. Viviccanti raho paṭicchannaṃ. Naccenāti
etehi naccādīhi nimittaṃ karoti. Roditenāti rodanakāraṇena
Nimittaṃ karoti. Rattiṃ deve vassante vātapānena hatthiṃ āropetvā
seṭṭhiputtena nītāya purohitabrāhmaṇiyā vatthu kathetabbaṃ. Jagghatīti
mahāhasitaṃ hasati. Evaṃpi nimittaṃ karoti. Kacchanti upakacchaṃ.
Oṭṭhanti upari oṭṭhakaṃ. Palikkhatīti dantehi palikkhati. Sīsanti
kesavaṭṭiṃ. Evaṃ kesānaṃ mocanabandhanehipi parapurisānaṃ nimittaṃ karoti
niyāmetvā vā aniyāmetvā vā kocideva sārajjissatītipi karotiyeva.
     Paduṭṭhā veditabbā bhavatīti ayaṃ mayi paduṭṭhā kuddhā kujjhitvā
ca pana anācāraṃ caratīti paṇḍitena veditabbā bhavati. Pavāsanti
asukagāme payuttadhanaṃ nassati gaccha taṃ sādhehi vohāraṃ karohīti
ādīni vatvā tasmiṃ gate anācāraṃ caritukāmā pavāsaṃ vaṇṇeti.
Anatthanti avuḍḍhiṃ. Akiccanti akattabbayuttakaṃ. Paridahitvāti
gāḷhaṃ nivāsetvā. Parivattakajātāti itocītoca parivattamānā.
Kuṅkumiyajātāti kolāhalajātā pādamūle nipannā paricārikā
uṭṭhāpeti dīpaṃ jālāpeti nānappakāraṃ kolāhalaṃ karoti tassa
kilesaratiṃ nāseti. Dukkhaṃ vediyatīti sīsaṃ me rujjatīti ādīni vadati.
Vilomamācaratīti āhāraṃ sītalaṃ icchantassa uṇhaṃ detīti ādīnaṃ
vasena paccanīkavutti hoti. Nīhatabhogāti sāmikena dukkhasaṃbhatānaṃ
bhogānaṃ surālolatādīhi vināsikā. Santhavanti kilesavasena santhavaṃ
karoti. Nikkhantapādāti jārassa upadhāraṇatthāya nikkhantapādā.
Sāmiketi patimhi agāraveneva paduṭṭhamanatāya ca aticārinī hoti.
Sabbitthiyoti ṭhapetvā vipassanāya tanukatakilesā sesā sabbā itthiyo
Pāpaṃ kareyyuṃ. Labbhamāneti saṃvijjamāne. Nivātaketi raho mantanake
paribhedake. Khaṇaṃ vā raho  vāti pāpakaraṇatthāya okāsaṃ vā
paṭicchannaṭṭhānaṃ vā kareyyuṃ. Noti nipātamattaṃ. Alatthāti
aladdhā. Ayameva vā pāṭho. Aññaṃ sampannaṃ purisaṃ alabhitvā
pīṭhasappināpi tato paṭikkūlatarenāpi pāpaṃ kareyyuṃ. Ārāmakarāsūti
abhiratikārikāsu. Aniggahāsūti niggahena vinetuṃ asakkuṇeyyāsu.
Titthasamāti yathā titthaṃ uttamādhamesu na kañci nahāyantaṃ nivāreti
tathā etāpi raho vā khaṇe vā nivātake vā sati na kañci
paṭikkhipanti.
     Tathāhi atīte bārāṇasiyaṃ kinnaro nāma rājā ahosi
uttamarūpadharo. Tassa devasikaṃ amaccasahassāni gandhakaraṇḍasahassaṃ
āharanti. Tenassa nivesane paribhaṇḍaṃ katvā gandhakaraṇḍake
phāletvā gandhadārūni katvā āhāraṃ pacanti. Bhariyāpissa abhirūpā
ahosi nāmena kinnarī nāma. Purohitopissa samavayo pañcālacaṇḍo
nāma buddhisampanno ahosi. Rañño pana pāsādaṃ nissāya
antopākāre eko jambūrakkho nibbatti. Tassa sākhā
pākāramatthakena olambati. Tassa chāyāya jiguccho dussaṇṭhāno eko
pīṭhasappi vasati. Athekadivasaṃ kinnarī devī vātapānena olokentī taṃ
disvā paṭibaddhacittā hutvā rattiṃ rājānaṃ ratiyā saṅgaṇhitvā tasmiṃ
raññe niddaṃ okkante sanikaṃ uṭṭhāya nānaggarasabhojanaṃ paṇītaṃ
suvaṇṇasarake pakkhipitvā uccaṅke katavā sāḷakarajajayā vātapānena
Otaritvā jambuṃ āruyha sākhāya otaritvā pīṭhasappiṃ bhojetvā
tena saddhiṃ pāpaṃ katvā āgatamaggeneva pāsādaṃ āruyha gandhehi
sarīraṃ ubbaṭṭetvā raññā saddhiṃ nipajji. Etenevūpāyena nivaddhaṃ
pāpaṃ karoti. Rājā pana na jānāti. So ekadivasaṃ nagaraṃ padakkhiṇaṃ
katvā nivesanaṃ pavisanto jambūchāyāya taṃ paramakāruññappattaṃ
pīṭhasappiṃ disvā purohitaṃ āha passetaṃ manussapetanti. Āma
devāti. Api nukho samma evarūpaṃ paṭikkūlaṃ kāci itthī
chandarāgavasena upagaccheyyāti. Taṃ kathaṃ sutvā pīṭhasappi mānaṃ janetvā
ayaṃ rājā kiṃ kathesi attano deviyā mama santikaṃ āgamanabhāvaṃ
na jānāti maññeti jambūrukkhassa añjaliṃ paggahetvā suṇa sāmi
jambūrukkhe nibbattadevate ṭhapetvā taṃ añño koci etaṃ kāraṇaṃ
na jānātīti āha. Purohito tassa kiriyaṃ disvā cintesi addhā
rañño aggamahesī jambūrukkhena āgantvā iminā saddhiṃ pāpamakāsīti.
So rājānaṃ pucchi mahārāja deviyā te rattibhāge sarīrasamphasso
kīdiso hotīti. Samma aññaṃ na passāmi majjhimayāme panassā
sarīraṃ sītalaṃ hotīti. Tenahi deva tiṭṭhatu tāva aññā itthī
aggamahesī te kinnarī devī iminā saddhiṃ pāpaṃ karotīti. Samma kiṃ
vadasi evarūpā paramavilāsasampannā kiṃ iminā paramajegucchena
saddhiṃ abhiramissatīti. Tenahi naṃ deva pariggaṇhāhīti.
     So sādhūti sampaṭicchi rattiṃ bhuttasāyamāso tāya saddhiṃ
nipajjitvā pariggaṇhissāmi nanti pakatiyā niddopagamanavelāya
Niddūpagato viya ahosi. Sāpi vuṭṭhāya tatheva akāsi. Rājā
tassā anupadaññeva gantvā jambūchāyaṃ nissāya aṭṭhāsi.
Pīṭhasappi deviyā kujjhitvā tvaṃ kasmā ajja aticirāyantī āgatāsīti
hatthena kaṇṇasaṅkhaliṃ pahari. Atha naṃ mā maṃ kujjhittha sāmi
ahaṃ rañño niddokkamanaṃ olokesinti vatvā tassa gehe
pādaparicārikā viya ahosi. Tena panassa pahārena sīhamukhakuṇḍalaṃ
kaṇṇato galitvā rañño pādamūle pati. Rājā vaṭṭissati
etanti taṃ gahetvā gato. Sāpi teneva saddhiṃ aticāraṃ caritvā
purimaniyāmenevāgantvā raññā saddhiṃ nipajjituṃ ārabhi. Rājā
paṭikkhipitvā punadivase kinnarī devī mayā dinnaṃ sabbālaṅkāraṃ
alaṅkaritvā etūti sāsanaṃ pesesi. Sā sīhamukhakuṇḍalaṃ mayā
suvaṇṇakārassa santike pahitanti vatvā nāgami. Puna pesite
sā ekakuṇḍalāva agamāsi. Rājā kahante kuṇḍalanti pucchi.
Suvaṇṇakārassa santiketi. Suvaṇṇakāraṃ pakkosāpetvā kiṃkāraṇā
imissā kuṇḍalaṃ na desīti āha. Nāhaṃ gaṇhāmi devāti.
Rājā kujjhitvā he pāpacaṇḍāle mādisena te suvaṇṇakārena
bhavitabbanti vatvā taṃ kuṇḍalaṃ tassā purato khipitvā purohitaṃ
āha samma  saccaṃ tayā vuttaṃ gaccha sīsamassā chedāpehīti.
So taṃ rājageheyeva ekasmiṃ ṭhāne ṭhapetvā rājānaṃ upasaṅkamitvā
deva mā kinnarīdeviyā kujjha sabbā itthiyo evarūpāyeva sace
na saddahi sace itthīnaṃ dussīlabhāvaṃ ñātukāmosi dassessāmi
Te etāsaṃ pāpakammañceva bahumāyābhāvañca ehi aññātakavesena
janapadaṃ carāmāti. Rājā sādhūti mātaraṃ rajjaṃ paṭicchāpetvā
tena saddhiṃ cārikaṃ pakkāmi. Tesaṃ yojanamaggaṃ gantvā
mahāmagge nisinnānaṃ eko kuṭumbiko puttassatthāya maṅgalaṃ katvā
ekaṃ kumārikaṃ paṭicchannayāne nisīdāpetvā purato mahantena
parivārena āgacchati. Taṃ disvā purohito rājānamāha sace
icchasi imaṃ kumārikaṃ tayā saddhiṃ pāpaṃ kāretuṃ sakkomi
devāti. Kiṃ kathesi mahāparivārā esā na sakkā sammāti.
Purohito tenahi passa devāti purato gantvā maggato avidūre
sāṇiṃ parikkhipitvā rājānaṃ antosāṇiyaṃ katvā sayaṃ maggapasse
rodanto nisīdi. Atha naṃ so kuṭumbiko disvā tāta kasmā
rodasīti pucchi. Bhariyā me sāmi garugabbhā taṃ kulagharaṃ netuṃ
maggaṃ paṭipannosmi tassā antarāmaggeyeva gabbho cali esā
antosāṇiyaṃ kilamati kācipissā itthī santike natthi mayāpi
tattha gantuṃ na sakkā na jānāmi kiṃ bhavissatīti ekaṃ itthiṃ
laddhuṃ vaṭṭatīti. Yadi evaṃ mā rodi amhākaṃ āgacchamānā
bahū itthiyo ekāpi gamissatīti. Tenahi ayameva kumārikā
gacchatu etissā maṅgalaṃ bhavissatīti. So cintesi saccaṃ
vadasi. Suṇisāyapi me maṅgalameva iminā hi nimittena sā
puttadhītāhi vaḍḍhissatīti tameva pesesi. Sā tattha pavisitvā
rājānaṃ disvāva paṭibaddhacittā hutvā pāpamakāsi. Rājāpissā
Aṅgulimuddikaṃ adāsi. Atha naṃ katakiccaṃ nikkhamitvā āgataṃ pucchiṃsu
kiṃ vijātāti. Suvaṇṇavaṇṇaṃ puttanti. Kuṭumbiko taṃ ādāya
gacchati. Purohitopi rañño santikaṃ gantvā diṭṭhā te deva
kumārikā evaṃpāpā kimaṅgaṃ pana aññāpi apica pana te
kiñci dinnanti. Āma aṅgulimuddikā me dinnāti. Kasmā te
dinnā nassā taṃ dassāmīti vegena gantvā yānakaṃ gaṇhitvā
kimetanti vutte ayaṃ hi me brāhmaṇiyā ussīsake ṭhapitaṃ
muddikaṃ gahetvā āgatā dehi amma muddikanti. Sā taṃ
dadamānā brāhmaṇahatthaṃ nakhena vijjhitvā gaṇha corāti
adāsi. Evaṃ brāhmaṇo nānāvidhehi upāyehi aññehi bahū
aticāriniyo rañño dassetvā idha tāva ettakaṃ hotu
aññattha gamissāma devāti āha. Rājā sakalajambūdīpe caritepi
sabbā itthiyo evarūpā bhavissanti kinno etāhi nivattāma
itoti bārāṇasimeva paccāgantvā mahārāja itthiyo nāma
evaṃpāpadhammā pakati esā etāsaṃ etissā khamatha deva
kinnarīdeviyāti purohitena yācito khamitvā rājanivesanato naṃ
nikkaḍḍhāpesi ṭhānato pana taṃ apanetvā aññaṃ aggamahesiṃ akāsi.
Tañca pīṭhasappiṃ tato nikkaḍḍhāpetvā jambūsākhaṃ chedāpeti.
     Tadā kuṇālo pañcālacaṇḍo ahosi. Iti attanā
diṭṭhakameva āharitvā dassento āha
                Yañca disvā kinnarakinnarīnaṃ
                sabbitthiyo na ramanti agāre
                taṃ tādisaṃ sāmikaṃ cajitvāna bhariyā
                aññaṃ disvā parapurisaṃ pīṭhasappinti.
     Tassattho yañca kinnarassa ca rañño kinnariyā ca deviyāti
imesaṃ kinnarakinnarīnaṃ virāgakāraṇaṃ ahosi taṃ disvā jānitabbaṃ.
Sabbitthiyo attano sāmikānaṃ na ramanti agāre. Tathāhi aññaṃ
pīṭhasappipurisaṃ disvā taṃ rājānaṃ tādisaṃ ratikusalaṃ cajitvā bhariyā
tena manussapetena saddhiṃ pāpamakāsīti.
     Aparā atīte bako nāma bārāṇasirājā dhammena rajjaṃ
kāresi. Tassā  bārāṇasiyā pācīnadvāragāmavāsino ekassa
daliddassa dhītā pañcapāpī nāma ahosi. Sā kira pubbepi ekassa
daliddassa dhītā mattikaṃ madditvā gehe bhittiṃ limpati. Atheko
paccekabuddho attano pabbhāraparibhaṇḍakaraṇatthaṃ kahaṃ mattikaṃ sukhumaṃ
labhissāmīti cintetvā bārāṇasiṃ gantvā laddhuṃ sakkāti pārupitvā
pattahattho nagaraṃ pavisitvā tassa avidūre aṭṭhāsi. Sā taṃ
disvā kujjhitvā paduṭṭhena manasā mattikampi bhikkhatīti avoca.
Paccekabuddho niccalova ahosi. Atha sā paccekabuddhaṃ niccalaṃ
ṭhitaṃ disvā puna cittaṃ pasādetvā olokentī samaṇa mattikaṃpi
labhissasīti vatvā mahantaṃ mattikapiṇḍaṃ āharitvā patte ṭhapesi.
So tāya mattikāya pabbhāre paribhaṇḍamakāsi. Sā na cirasseva
Tato cavitvā tasmiṃyeva nagare bahiddhā dvāragāmavāsiyā duggatitthiyā
kucchimhi paṭisandhiṃ gaṇhi. Sā dasamāsaccayena mātukucchito
nikkhami. Tassā mattikapiṇḍaphalena sarīraṃ samphassasampannaṃ ahosi.
Kujjhitvā olokitattā pana hatthapādamukhaakkhināsāni pāpāni ahesuṃ.
Tena naṃ pañcapāpītveva sañjāniṃsu. Athekadivasaṃ bārāṇasirājā
rattiṃ aññātakavesena nagaraṃ pariggaṇhanto taṃ padesaṃ gato.
Sāpi gāmadārikāhi saddhiṃ kīḷantī ajānitvāva rājānaṃ hatthe gaṇhi.
So tassā hatthasamphassena sakabhāvena saṇṭhāretuṃ nāsakkhi
dibbasamphassena phuṭṭho viya ahosi. So samphassarāgaratto tathāvirūpaṃpi
taṃ hatthena gahetvā kassa dhītāsīti pucchi. Dvāragāmavāsinoti
vutte asāmikabhāvaṃ pucchitvā ahante sāmiko bhavissāmi gaccha
mātāpitaro anujānāpehīti āha. Sā mātāpitaro upasaṅkamitvā
eko puriso maṃ icchatīti vatvā sopi na duggato bhavissatīti.
Sacepi tādisaṃ icchati sādhūti vutte gantvā mātāpitūhi anuññātabhāvaṃ
ārocesi. So tasmiṃyeva gehe tāya saddhiṃ vasitvā pātova
rājanivesanaṃ pāvisi. Tato paṭṭhāyeva aññātakavesena nivaddhaṃ
tattha gacchati aññaṃ itthiṃ oloketuṃpi na icchati. Athekadivasaṃ tassā
pitu lohitapakkhandikā uppajji. Asambhinnakhīrasappimadhusakkharādiyutto
pāyāsova tassa bhesajjaṃ. Te daliddatāya taṃ uppādetuṃ
na sakkonti. Tato pañcapāpāya mātā dhītaraṃ āha kiṃ amma
tava sāmiko pāyāsaṃ uppādetuṃ sakkhissatīti. Amma mama sāmikena
Amhehipi duggatatarena bhavitabbaṃ evaṃ santepi pucchissāmi naṃ
mā cintayīti vatvā tassāgamanavelāya sā dummanā hutvā nisīdi.
Atha rājā āgantvā kiṃ dummanāsīti pucchitvā tamatthaṃ sutvā
bhadde idaṃ atiissarassa bhesajjaṃ kuto labhissāmāti vatvā puna
cintesi na sakkā mayā niccakālaṃ evaṃ carituṃ antarāmagge
parissayopi daṭṭhabbo ahaṃ kho pana sace etaṃ antepuraṃ nessāmi
etissā samphassasampadaṃ ajānantā janā aho amhākaṃ rājā
yakkhiniṃ gahetvā āgatoti keḷiṃ karissanti sakalanagaravāsino
etissā samphassaṃ jānāpetvā garahaṃ mocessāmīti.
     Atha naṃ rājā bhadde mā cintayi āharissāmi te pitu
pāyāsanti vatvā tāya saddhiṃ abhiramitvā rājanivesanaṃ gantvā
punadivase tādisaṃ pāyāsaṃ pacāpetvā paṇṇāni āharāpetvā dve
pūṭe katvā pāyāsaṃ pakkhipitvā ekasmiṃ cūḷāmaṇiṃ ṭhapetvā
bandhitvā rattibhāge gantvā bhadde mayaṃ daliddā kicchena
sampāditaṃ tava pitaraṃ ajja imamhā pūṭā pāyāsaṃ bhuñjatu
sve imamhāti vadeyyāsīti āha. Sā tathā akāsi. Athassā
pitā evaṃ ojasampannattā pāyāsassa thokameva bhuñjitvā titto
suhito sukhito jāto. Sesaṃ mātu datvā sayaṃ paribhuñji.
Tayopi suhitā ahesuṃ. Cūḷāmaṇipūṭaṃ pana punadivasatthāya ṭhapesuṃ.
Rājā nivesanaṃ gantvā mukhaṃ dhovitvāva cūḷāmaṇiṃ me āharathāti
vatvā na passāma devāti vutte sakalanagaraṃ vicinathāti āha.
Te vicinitvāpi na passiṃsu. Tenahi bahinagare daliddagehesu antamaso
bhattapūṭe upādāya vicinathāti. Vicinantā tasmiṃ ghare cūḷāmaṇiṃ
disvā tassā mātāpitaro corāti bandhitvā nayiṃsu. Athassā
pitā sāmi na mayaṃ corā aññenāyaṃ maṇi ābhatoti vatvā
kenāti vutte jāmātarā meti ācikkhitvā kahaṃ soti pucchito
dhītā me jānātīti āha. Tato dhītāya saddhiṃ pitā kathesi
amma sāmikante jānāsīti. Sā na jānāmīti āha. Evaṃ
sante amhākaṃ jīvitaṃ natthīti. Sā tāta me sāmiko andhakāre
āgantvā andhakāre eva yāti tenassa rūpaṃ na jānāmi
hatthasamphassena pana taṃ jānituṃ sakkomīti. Sā rājapurisānaṃ
ārocesi. Tepi rañño ārocesuṃ. Rājā ajānanto viya hutvā
tenahi itthiṃ rājaṅgaṇe antosāṇiyaṃ ṭhapetvā sāṇiyā hatthappamāṇaṃ
chiddaṃ katvā nagaravāsino sannipātāpetvā hatthasamphassena coraṃ
gaṇhathāti āha. Rājapurisā tathā kātuṃ tassā santikaṃ gantvā
rūpaṃ disvā vippaṭisārino hutvā dhi dhi pisācīti jigucchitvā
samphusituṃ na ussahiṃsu. Ānetvā pana naṃ rājaṅgaṇe antosāṇiyaṃ
ṭhapetvā sakalanagaravāsino sannipātāpesuṃ. Sā āgatāgatassa
sāṇiyā chiddena pasāritahatthaṃ gahetvā nesoti vadati. Purisā
tassā dibbasamphassasadise phasse bajjhitvā apagantuṃ na sakkhiṃsu
sacāyaṃ daṇḍārahā daṇḍaṃ datvāpi dāsakammakarabhāvaṃ upagantvāpi
etaṃ ghare karissāmīti cintayiṃsu. Atha te rājapurisā daṇḍehi
Koṭṭetvā palāyiṃsu. Uparājaṃ ādiṃ katvā sabbe ummattakā
viya ahesuṃ. Atha rājā kacci ahaṃpi bhaveyyanti hatthaṃ pasāresi.
Sā taṃ hatthe gahetvāva coro me gahitoti mahāsaddaṃ akāsi.
Atha rājā te rājapurise pucchi tumhe etāya hatthe gahitā
kiṃ cintayitthāti. Te yathābhūtaṃ ārocesuṃ.
      Atha ne rājā āha ahametaṃ attano gehaṃ ānetuṃ evaṃ
kāresiṃ etissā samphassaṃ ajānantā hi maṃ paribhaveyyunti cintesiṃ
tasmā mayā sabbe tumhe jānāpitā vadatha dāni kassesā
gehe bhavituṃ yuttāti. Tumhākaṃ devāti. Atha naṃ rājā
abhisiñcitvā aggamahesiṃ akāsi mātāpitūnaṃpissā issariyaṃ dāpesi.
Tato paṭṭhāya ca pana tāya sammatto neva vinicchayaṃ paṭṭhapesi
na aññaṃ itthiṃ olokesi. Tā tassā antaraṃ pariyesiṃsu.
Sā ekadivasaṃ dvinnaṃ rājūnaṃ aggamahesibhāvāya supine nimittaṃ
disvā rañño ārocesi. Rājā supinapāṭhake pakkosāpetvā
evarūpe supine diṭṭhe kiṃ bhavissatīti pucchi. Te itarāsaṃ itthīnaṃ
santikā lañcaṃ gahetvā mahārāja deviyā sabbasetassa hatthino
khandhe nisinnabhāvo tumhākaṃ maraṇassa pubbanimittaṃ hatthikkhandhe
ṭhitāya candaparāmasanaṃ tumhākaṃ paccāmittarājānayanassa pubbanimittanti
vatvā idāni kiṃ kātabbanti vutte deva imaṃ māretuṃ na
sakkā nāvāya pana naṃ ṭhapetvā nadiyaṃ visajjetuṃ vaṭṭatīti
vadiṃsu. Rājā āhāravatthālaṅkārehi saddhiṃ rattibhāge taṃ nāvāyaṃ
Ṭhapetvā nadiyaṃ visajjāpesi. Sā nadiyā vuyhamānā heṭṭhā nadiyā
nāvāya udakakīḷaṃ kīḷantassa bāvariyarañño abhimukhaṭṭhānaṃ pāpuṇi.
Tassa senāpati nāvaṃ disvā ayaṃ nāvā mayhanti āha. Rājā
nāvāya bhaṇḍaṃ mayhanti vatvā āgatāya nāvāya taṃ disvā
kā nāma tvaṃ pisācīsadisāti pucchi. Sā hasitaṃ katvā bakassa
rañño aggamahesibhāvañca sabbaṃ pavuttiñca tassa kathesi. Sā
pana pañcapāpāti sakalajambūdīpe pākaṭā. Atha naṃ rājā hatthe
gahetvā ukkhipi. Saha gahaṇeneva phassarāgaratto aññāsu itthīsu
saññaṃ akatvā taṃ aggamahesiṭṭhāne ṭhapesi. Sā tassa pāṇasamā
ahosi. Bako rājā taṃ pavuttiṃ sutvā nāhantassa taṃ
aggamahesiṃ kātuṃ dassāmīti senaṃ saṅkaḍḍhitvā senāya gacchamāno
nadītitthe nivāsaṃ patvā paṇṇaṃ pesesi bhariyaṃ vā me detu
yuddhaṃ vāti. So yuddhaṃ dassāmi na bhariyanti vatvā yuddhasajjo
ahosi. Ubhinnaṃ amaccā mātugāmaṃ nissāya maraṇakiccaṃ ayuttaṃ
purimasāmikattā esā bakassa pāpuṇāti nāvāya laddhattā
bāvariyassāti tasmā ekekassa rañño gehe satta satta divasāni
hotūti mantetvā dvepi rājāno saññāpesuṃ. Te ubhopi attamanā
hutvā titthapaṭititthe nagarāni māpetvā vasiṃsu. Sā dvinnaṃpi
tesaṃ aggamahesitaṃ akāsi. Dvepi tassā sammattā ahesuṃ.
Sā pana ekekassa ghare sattāhaṃ vasitvā nāvāya itarassetarassa
gharaṃ gacchantī nāvaṃ pājetvā nentena ekena mahallakakhujjakevaṭṭena
Saddhiṃ nadīmajjhe pāpamakāsi.
      Tadā kuṇālo sakuṇarājā bako rājā ahosi tasmā
idaṃ attanā diṭṭhaṃ āharitvā dassento āha
                bakassa ca bāvariyassa rañño
                accantakāmānugatassa bhariyā
                accācarī baddhavasānugassa
                kiṃ vā itthī nāticare tadaññanti.
      Tattha accantakāmānugatassāti accantakāmaṃ anugatassa.
Accācarīti anācāraṃ cari. Baddhavasānugassāti baddhassa attano
vasānugatassa attano pesanakārakassa santiketi attho. Karaṇatthe
vā sāmivacanaṃ. Tena saddhiṃ pāpamakāsīti vuttaṃ hoti. Tadaññanti
kataraṃ taṃ aññaṃ purisaṃ nāticareyyāti attho.
      Aparāpi atīte brahmadattassa bhariyā piṅgiyānī nāma
aggamahesī sīhapañjaraṃ vivaritvā olokentī maṅgalaassagopakaṃ disvā
paṭibaddhacittā hutvā rañño niddokkamanakāle vātapānena oruyha
tena saddhiṃ aticaritvā puna pāsādaṃ abhiruhitvā gandhehi sarīraṃ
ubbaṭṭetvā raññā saddhiṃ nipajji. Athekadivasaṃ rājā kiṃ nukho
deviyā aḍḍharattasamaye niccaṃ sarīraṃ sītalaṃ ahosi pariggaṇhissāmi
nanti ekadivasaṃ niddūpagato viya hutvā taṃ uṭṭhāya gacchantiṃ
anubandhitvā assabandhena saddhiṃ aticarantiṃ disvā nivattitvā sayanaṃ
abhiruhi. Sāpi aticaritvā āgantvā cullasayane nipajji.
Punadivase rājā amaccagaṇamajjheyeva taṃ pakkosāpetvā taṃ kiccaṃ āvikatvā
sabbāva itthiyo pāpadhammāti tassā vadhabandhachejjabhejjārahaṃ dosaṃ
khamitvā ṭhānā cāvetvā aññaṃ aggamahesiṃ akāsi.
      Tadā kuṇālo sakuṇarājā brahmadatto ahosi tena taṃ
attanā diṭṭhakaṃ dassento āha
                piṅgiyānī sabbalokissarassa
                rañño piyā brahmadattassa bhariyā
                accācari baddhavasānugassa
                taṃ vāpi sā nājjhagā kāmakāminīti.
      Tattha taṃ vāpīti evaṃ aticāraṃ carantī taṃ vā assabandhaṃ
taṃ vā aggamahesiṭṭhānanti ubhayaṃpi na ajjhagamā ubhato bhaṭṭhā
ahosi. Kāmakāminīti kāmaṃ abhipatthayamānā.
      Evaṃpāpadhammā itthiyoti atītavatthusmiṃ itthīnaṃ dosaṃ kathetvā
aparenapi pariyāyena tāsaṃ dosameva kathento āha
           khuddānaṃ lahucittānaṃ     akataññūna dubbhinaṃ
           nādevasatto puriso    thīnaṃ saddhātumarahati.
                Na tā pajānanti kataṃ na kiccaṃ
                na mātaraṃ pitaraṃ bhātaraṃ vā
                anariyā samatikkantadhammā
                sasseva cittassa vasaṃ vajanti.
                Cirānuvutthaṃpi piyaṃ manāpaṃ
                anukampanaṃ pāṇasamaṃpi santaṃ
                āvāsu kiccesu ca naṃ jahanti
                tasmāhaṃ itthīnaṃ na vissasāmi.
                Thīnaṃ hi cittaṃ yathā vānarassa
                kannappakannaṃ yathā rukkhachāyā
                calācalaṃ hadayaṃ itthiyānaṃ
                cakkassa nemi viya parivattamānā.
                Yadā tā passanti pekkhamānā
                ādeyyarūpaṃ purisassa vittaṃ
                saṇhāhi vācāhi nayanti etaṃ
                kambojaraṭṭhā jalajeneva assaṃ.
                Yadā na passanti sapekkhamānā
                ādeyyarūpaṃ purisassa vittaṃ
                samantato taṃ parivajjayanti
                tiṇṇo nadīpāragatova kullaṃ.
                Silesūpamā sikhīriva sabbabhakkhā
                tikkhamāyā nadīriva sīghasotā
                sevanti hetā piyamappiyañca
                nāvā yathā orakūlaṃ parañca.
         Na tā ekassa na dvinnaṃ      āpaṇova pasārito
         yo tā mayhanti maññeyya     vātaṃ jālena bandhaye.
         Yathā nadī ca pantho ca        pānāgāraṃ sabhā pathā
         evaṃ lokitthiyo nāma        velā tāsaṃ na vijjati.
         Ghatāsanasamā etā          kaṇhasappasirūpamā
         gāvo bahi tiṇasseva         omasanti varaṃ varaṃ.
                Ghatāsanaṃ kuñjaraṃ kaṇhasappaṃ
                muddhābhisittaṃ pamudā ca sabbā
                ete naro niccayato bhajetha
                tesaṃ have dubbidu saccabhāvo.
                Nāccantavaṇṇā na bahūna kantā
                na dakkhiṇā pamudā sevitabbā
                na parassa bhariyā na dhanassa hetu
                etitthiyo pañca na sevitabbāti.
      Tattha khuddānanti luddhānaṃ. Kaṇaverajātake viya bandhacorepi
sārajjanaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Lahucittānanti taṃ muhuttameva
parivattacittānaṃ. Culladhanuggahajātakenetaṃ dīpetabbaṃ. Akataññutā pana
etāsaṃ ekanipāte takkāriyajātakena dīpetabbā. Nādevasattoti
na adevasatto devena asatto anāsatto ayakkhagahitako
abhūtāvaṭṭito puriso thīnaṃ sīlavatavādaṃ saddhātuṃ arahati bhūtāvaṭṭo pana
saddaheyya. Katanti attano kataṃ upakāraṃ. Kiccanti attanā
Kattabbakiccaṃ. Na mātaranti sabbepi ñātake chaḍḍetvā yasmiṃ
paṭibaddhacittā honti taññeva anubandhanato ete mātādayopi
na jānanti nāma mahāpanthakamātā viya. Anariyāti nillajjā.
Sassevāti sakassa. Āvāsūti āpadāsu. Kiccesūti tesu tesu
karaṇīyesu. Kannappakannanti otiṇṇotiṇṇaṃ. Yathā hi visame
padese rukkhachāyā ninnaṃpi orohati thalaṃpi orohati tatheva tāsaṃpi
cittaṃ na kañci uttamādhamaṃ vajjeti. Calācalanti ekasmiññeva
appatiṭṭhitaṃ. Nemīti sakaṭassa gacchato cakkanemi viya parivattamānā.
Ādeyyarūpanti gahetabbajātikaṃ. Vittanti dhanaṃ. Nayantīti attano
vasaṃ nenti. Jalajenāti jalajātasevālena. Kambojaraṭṭhavāsino
kira yadā aṭavito asse gaṇhitukāmā honti tadā ekasmiṃ
ṭhāne vatiṃ parikkhipitvā dvāraṃ yojetvā assānaṃ udakapānapiṭṭhe
sevālaṃ madhunā makkhetvā sevālasaṃbandhāni tīre tiṇāni ādiṃ katvā
yāva parikkhepadvārā makkhenti assā pānīyaṃ pivitvā rasagiddhena
madhumakkhitāni tiṇāni khādituṃ carantā anukkamena taṃ ṭhānaṃ pavisanti.
Iti yathā te jalajena palobhetvā assaṃ vasaṃ nenti tathā etāpi
dhanaṃ disvā etassa gahaṇatthāya saṇhāhi vācāhi purisaṃ vasaṃ
nentīti attho. Kullanti pārataraṇatthāya yaṃ kiñci gahitaṃ bandhaṃ.
Silesūpamāti purisānaṃ cittabandhanena silesasadisā. Tikkhamāyāti
tikhiṇamāyā sīghamāyā. Nadīrivāti yathā pabbateyyā nadī sīghasotā
evaṃ sīghamāyāti attho. Āpaṇoti yathā ca pasāritāpaṇo yesaṃ
Dhanānaṃ mūlaṃ atthi tesaṃyeva upakāro tatheva tāpi. Yo tāti
yo puriso tā itthiyo. Bandhayeti so jālena vātaṃpi bandheyya.
Velā tāsaṃ na vijjatīti yathā etesaṃ nadīādīnaṃ asukavelāyameva
ettha gantabbanti velā natthi rattiṃpi divāpi icchiticchitakkhaṇe
upagantabbā neva asukena vātipi mariyādā natthi atthikena
upagantabbā neva tathā etāsaṃpīti attho. Ghatāsanasamāti yathā
aggi indanena na tappati evaṃ etāpi kilesaratiyā na tappanti.
Kaṇhasappasirūpamāti kodhanatāya ghoravisatāya upanāhatāya dujjivhatāya
mittadubbhitāyāti imehi pañcahi kāraṇehi kaṇhasappasirasadisā. Tattha
bahalarāgatāya ghoravisatā pisuṇatāya dujjivhatā aticāritāya
mittadubbhitā veditabbā. Bahi tiṇassāti yathā gāvo khāditabbaṭṭhānaṃ
chaḍḍetvā bahi manāpamanāpassa tiṇassa varaṃ varaṃ omasanti khādanti
evametāpi niddhanaṃ purisaṃ chaḍḍetvā aññaṃ sadhanameva bhajantīti
attho. Muddhābhisittanti rājānaṃ. Pamudā ca sabbāti sabbā
itthiyo. Eteti ete pañca jane. Niccayatoti niccasaṃyato
upaṭṭhitasati appamattova hutvāti attho. Dubbidūti dujjāno.
Saccabhāvoti ajjhāsayo. Cirapariciṇṇopi hi aggi dahati.
Ciravissāsikopi kuñjaro ghāṭeti. Ciracitopi ghoraviso sappo
ḍaṃsati. Ciravissāsikopi rājā anatthakaro hoti. Evaṃ
cirapariciṇṇāpi itthiyo vippakāraṃ dassenti. Nāccantavaṇṇāti na
ativaṇṇā. Na bahūna kantāti aḍḍhakāsikagaṇikā viya na bahūnaṃ
Piyā manāpā. Na dakkhiṇāti naccagītakusalā. Tathārūpāhi bahūhi
patthitā bahumittā honti tasmā na sevitabbā. Na dhanassa
hetūti yā dhanahetuyeva bhajati sā apariggahāpi na sevitabbā.
Sā hi dhanaṃ alabhamānā kujjhati.
      Evaṃ vutte mahājano mahāsattassa madhuradhammakathaṃ sutvā aho
sukathitanti sādhukāramadāsi. Sopi ettakehi kāraṇehi itthīnaṃ
aguṇaṃ kathetvā tuṇhī ahosi.
      Taṃ sutvā ānando gijjharājā samma kuṇālarāja ahaṃpi
attano ñāṇabalena itthīnaṃ aguṇaṃ kathessāmīti vatvā aguṇakathaṃ
ārabhi.
      Taṃ dassento satthā āha atha khalu bho ānando gijjharājā
kuṇālassa sakuṇassa ādimajjhagāthāpariyosānaṃ viditvā tāyaṃ
velāyaṃ imā gāthā abhāsi
                puṇṇaṃpi cemaṃ paṭhaviṃ dhanena
                dajjitthiyā puriso sammatāya
                laddhā khaṇaṃ atimaññeyya taṃpi
                tāsaṃ vasaṃ asatīnaṃ na gacche.
                Uṭṭhāyakaññeva alīnavuttiṃ
                komārabhattāraṃ piyaṃ manāpaṃ
                āvāsu kiccesu ca naṃ jahanti
                tasmāhaṃ itthīnaṃ na vissasāmi.
                Na vissase icchati manti poso
                na vissase rodati me sakāse
                sevanti hetā piyamappiyañca
                nāvā yathā orakūlaṃ parañca.
                Na vissase sākhapurāṇasanthataṃ
                na vissase mittapurāṇacoraṃ
                na vissase rājā sakhā mamanti
                na vissase itthi dasanna mātaraṃ.
                Na vissase rāmakarāsu nārisu
                accantasīlāsu asaññatāsu
                accantapemānugatassa bhariyā
                na vissase titthasamā hi nāriyo.
                Haneyyuṃpi chindeyyuṃpi ādāpeyyuṃpi
                kaṇṭhaṃpi chetvāna rudhiraṃ piveyyuṃ
                mā dīnakāmāsu asaññatāsu
                bhāvaṅkare gaṅgatitthūpamāsu.
         Musā tāsaṃ yathā saccaṃ     saccaṃ tāsaṃ yathā musā
         gāvo bahi tiṇasseva      omasanti varaṃ varaṃ.
         Gatenetā palobhenti     pekkhitena hasitena ca
         athopi dunnivatthena       mañjunā bhaṇitena ca.
         Coriyo kaṭhinā hetā     bāḷā ca lapanasakkharā
         na tā kiñci na jānanti    yaṃ manussesu vañcanaṃ.
         Asā lokitthiyo nāma     velā tāsaṃ na vijjati
         sārattā ca pagabbhā ca    sikhī sabbaghaso yathā.
         Natthitthīnaṃ piyo nāma      appiyopi na vijjati
                sevanti hetā piyamappiyañca
                nāvā yathā orakūlaṃ parañca.
         Natthitthīnaṃ piyo nāma      appiyopi na vijjati
         dhanatthāya paliveṭhenti     latāva dumanissitā.
         Hatthibandhaṃ assabandhaṃ       gopurisañca caṇḍālaṃ
         chavadāhakaṃ pupphachaḍḍakaṃ      sadhanaṃ anupatanti nāriyo.
         Kulaputtaṃpi jahanti         akiñcinaṃ chavakasamaṃ
         sadisaṃ anupatanti          dhanahetu ca nāriyoti.
      Tattha ādimajjhagāthāpariyosānanti gāthāya ādimajjhapariyosānaṃ
viditvā. Laddhā khaṇanti okāsaṃ labhitvā. Icchati manti maṃ
esā icchatītipi puriso itthīnaṃ na vissaseyya. Sākhapurāṇasanthatanti
hiyyo vā pure vā santhataṃ purāṇasākhasanthataṃ na vissase apappoṭhetvā
apaccavekkhitvā na paribhuñjeyya. Tattha hi dīghajātiko
vā pavisitvā tiṭṭheyya paccāmitto vā satthaṃ nikkhipeyya.
Mittapurāṇacoranti panthadubbhanaṭṭhāne ṭhitacoraṃ porāṇamitto meti na
vissase. Corā hi ye te sañjānanti teyeva mārenti.
Sakhā mamanti so hi khippameva kujjhati tasmā rājānaṃ sakhā
meti na vissase. Dasanna mātaranti ayaṃ mahallikā idāni na
aticarissati attānaṃ rakkhissatīti na vissāsitabbā. Rāmakarāsūti
bālānaṃ ratikārāsu. Accantasīlāsūti atikkantasīlāsu.
Accantapemānugatassāti sacepi accantaṃ anugatapemā assa tathāpi
taṃ na vissase kiṃkāraṇā titthasamā hi nāriyoti sambandho titthaṃ
viya sabbasādhāraṇāti attho. Haneyyunti kuddhā vā aññaṃ
purisaṃ sārattā vā hutvā sabbametaṃ hananādiṃ kareyyuṃ. Mā
dīnakāmāsūti hīnajjhāsayāsu. Bhāvanti evarūpāsu sinehaṃ mā kareyya.
Gaṅgatitthūpamāsūti sabbasādhāraṇaṭṭhena gaṅgātitthasadisāsu. Musāti
musāvādo tāsaṃ saccasadisova. Gatenāti ādīsu pekkhitena palobhena
ummādantījātakaṃ dunnivatthena naḷinikājātakaṃ mañjunā bhaṇitena
tuvaṭṭaṃ kho ayyaputtaka āgaccheyyāsīti nandattherassa vatthu
kathetabbaṃ. Coriyoti sambhatassa dhanassa vināsanena coriyo.
Kaṭhināti thaddhahadayā. Bāḷāti duṭṭhā appakeneva kujjhanasīlā.
Lapanasakkharāti niratthakalapanena sakkharā viya madhurā. Asāti
asatiyo lāmakā. Sārattāti sabbadā sārattā. Pagabbhāti
kāyapāgabbhiyādīhi pagabbhā. Yathāti yathā sikhī sabbaghaso evaṃ tāpi
sabbaghasā. Paliveṭhentīti parisajjanti upagūhanti veṭhenti. Latāvāti
yathā latā rukkhaṃ veṭhenti evametā purisaṃ parisajjantiyopi dhanaṃ
parisajjanti nāma. Hatthibandhanti hatthibandhādīsu gopuriso vuccati
Gopālako. Chavadāhakanti chavānaṃ dāhakaṃ susānagopakanti vuttaṃ
hoti. Pupphachaḍḍakanti vaccaṭṭhānasodhakaṃ. Sadhananti etesupi
sadhanaṃ anugacchantiyeva. Akiñcinanti adhanaṃ. Chavakasamaṃ sadisanti
sunakhamaṃsakhādakacaṇḍālena sadisaṃ. Tena nibbisesaṃpi purisaṃ gacchanti
bhajanti tasmā anupatanti dhanahetu nāriyo.
      Evaṃ attano ñāṇe ṭhatvā ānando gijjharājā itthīnaṃ
aguṇaṃ kathetvā tuṇhī ahosi. Tassa vacanaṃ sutvā nārado isi
attano ñāṇe ṭhatvā tāsaṃ aguṇaṃ kathesi.
      Taṃ dassento satthā āha atha khalu bho nārado isi
brāhmaṇo ānandassa gijjharājassa ādimajjhagāthāpariyosānaṃ viditvā
tāyaṃ velāyaṃ imā gāthāyo abhāsi
         cattārome na pūrenti      te me suṇātha bhāsato
         samuddo brāhmaṇo rājā    itthī vāpi dijampati.
         Saritā sāgaraṃ yanti         yā kāci paṭhavissitā
         tā samuddaṃ na pūrenti       onattā hi na pūrati.
         Brāhmaṇo ca adhiyāno      vedamakkhānapañcamaṃ
         bhiyyopi sutamiccheyya        onattā hi na pūrati.
         Rājā ca paṭhaviṃ sabbaṃ        sasamuddaṃ sapabbataṃ
         ajjhāvase vijinitvā        anantaṃ ratanocitaṃ
         pāraṃ samuddaṃ pattheti        onattā hi na pūrati.
         Ekamekāya itthiyā        aṭṭhaṭṭha patino siyā
         sūrā ca balavantā ca        sabbakāmarasāharā
         kareyya navame chandaṃ        onattā hi na pūrati.
                Sabbitthiyo sikhīriva sabbabhakkhā
                sabbitthiyo nadīriva sabbavāhinī
                sabbitthiyo kaṇṭakānaṃva sākhā
                sabbitthiyo dhanahetu vajanti.
                Vātaṃ jālena naro parāmase
                osiñciyā sāgaraṃ ekapāṇinā
                sakena hatthena haneyya ghosaṃ
                yo sabbabhāvaṃ pamudāsu ossaje.
         Corīnaṃ bahubuddhīnaṃ           yāsaṃ saccaṃ sudullabhaṃ
         thīnaṃpi bhāvo dujjāno       macchassevodakaṃ gataṃ.
         Analā mudu sambhāsā        duppūrā tā nadīsamā
         sīdanti naṃ viditvāna         ārakā parivajjaye.
         Āvaṭṭanī mahāmāyā        brahmacariyavikopanā
         sīdanti naṃ viditvāna         ārakā parivajjaye.
         Yañcetā upasevanti        chandasā vā dhanena vā
         jātavedova saṇṭhānaṃ        khippaṃ anudahanti nanti.
      Tattha dijampatīti dijajeṭṭhakakuṇālaṃ ālapati. Saritāti ādi
ṭhapitamātikāya bhājanatthaṃ vuttaṃ. Onattāti udakapatiṭṭhānassa
Mahantatāya onāyeva. Adhiyānoti ajjhāyitvā. Vedamakkhānapañcamanti
itihāsapañcamaṃ vedacatukkaṃ. Onattāti so hi ajjhāsayamahantatāya
sikkhitabbassa na pūrati. Ratanocitanti nānāratanehi ocitaṃ paripuṇṇaṃ.
Onattāti so hi taṇhāya mahantatāya na pūrati. Siyāti siyuṃ.
Ayameva vā pāṭho. Sabbakāmarasāharāti sabbesaṃ kāmarasānaṃ
āharakā. Navameti aṭṭhahi atikkantabhāvadassanatthaṃ vuttaṃ. Sāpi
dasamepi vīsatimepi tato uttaritarepi chandaṃ karoteva. Onattāti
sāpi kāmataṇhāya mahantatāya na pūrati. Kaṇṭakānaṃva sākhāti
sambādhamagge kaṇṭakasākhasadisā. Yathā hi sā laggitvā ākaḍḍhati
evametāpi rūpādīhi kaḍḍhanti. Yathā ca sākhā hatthādīsu vijjhitvā
dukkhaṃ uppādeti evametāpi phuṭṭhamattā sarīrasamphassena vijjhitvā
mahāvināsaṃ pāpenti. Vajantīti parapurisaṃ vajanti anuvajanti.
Parāmaseti gaṇheyya. Osiñciyāti nahāyituṃ otiṇṇo ekena
pāṇinā sakalaṃ samuddakaṃ osiñceyya gahetvā gahetvā chaḍḍeyya.
Sakenāti ekena attano hatthena tameva hatthaṃ paharitvā ghosaṃ
uppādeyya. Sabbabhāvanti tvameva iṭṭho kanto manāpoti
vuccamāno yo puriso evamevetanti saddahanto sabbaṃ attano
ajjhāsayaṃ pamudāsu ussajeyya so jālādīhi vātaggahaṇādīni
kareyyāti attho. Gatanti gamanaṃ. Analāti gihidhammehi alanti
vacanavirahitā. Duppūrāti yathā mahānadī udakena evaṃ kilesaratiyā
duppūrā. Sīdanti naṃ viditvānāti ettha nanti nipātamattaṃ.
Itthiyo allinā catūsu apāyesu osīdantīti viditvāna. Āvaṭṭanīti
yathā āvaṭṭanī māyā janassa hadayaṃ mohetvā attano vase
vatteti evametāpīti attho. Vikopanāti nāsanaṭṭhena ca gahanaṭṭhena
ca brahmacariyassa vikopanā. Chandasā vāti piyasaṃvāsena vā.
Dhanena vāti dhanahetunā vā. Saṇṭhānanti yathā jātavedo attano
ṭhānaṃ yaṃ yaṃ padesaṃ alliyati taṃ taṃ dahati tathā etāpi yaṃ yaṃ
purisaṃ kilesavasena sevanti taṃ taṃ anudahanti mahāvināsaṃ pāpenti.
      Evaṃ nāradena itthīnaṃ aguṇe pakāsite punapi mahāsatto
visesetvā tāsaṃ aguṇaṃ pakāseti.
      Taṃ dassento satthā āha atha khalu bho kuṇālo sakuṇo
nāradassadeva brāhmaṇassa ādimajjhagāthāpariyosānaṃ viditvā tāyaṃ
velāyaṃ imā gāthā abhāsi
                sallape nisitakhaggapāṇinā
                paṇḍito api pisācadosinā
                uggatejaṃ uragaṃpi āside
                eko ekāya pamudāya nālape.
                Lokacittamathanā hi nāriyo
                naccagītabhaṇitagahitāvudhā
                bādhayanti anupaṭṭhitasatiṃ
                dīpe rakkhasigaṇāva vāṇije.
                Natthi tāsaṃ vinayo na saṃvaro
                majjamaṃsaniratā asaññatā
                tā gilanti purisassa pābhataṃ
                sāgareva makaraṃ timiṅgalo.
                Pañcakāmaguṇasātagocarā
                uddhatā aniyatā asaññatā
                osaranti pamudā pamādinaṃ
                loṇatoyavatiyaṃva āpagā.
                Yaṃ naraṃ upenti nāriyo
                chandasā vā ratiyā vā dhanena vā
                jātavedasadisaṃpi tādisaṃ
                rāgadosavadhiyo dahanti naṃ.
                Addhaṃ ñatvā purisaṃ mahaddhanaṃ
                osaranti sadhanaṃ sahattanā
                rattacittaṃ ativeṭhayanti naṃ
                sāla māluvalatāva kānane.
                Tā upenti vividhena chandasā
                citravimbamukhiyo alaṅkatā
                ohasanti pahasanti nāriyo
                saṃvarova sahassamāyakovidā.
                Jātarūpamaṇimuttabhūsitā
                sakkatā patikulesu nāriyo
                rakkhitā aticaranti sāmikaṃ
                dānavaṃva hadayantaranissitā.
                Tejavāpi hi naro vicakkhaṇo
                sakkato bahujanassa pūjito
                nārīnaṃ vasaṅgato na bhāsati
                rāhunā upahatova candimā.
                Yaṃ kareyya kupito diso disaṃ
                duṭṭhacittova samāgataṃ ariṃ
                tena bhiyyo byasanaṃ nigacchati
                nārīnaṃ vasaṅgato apekkhavā.
                Kesalūnanakhachinnatajjitā
                pādapāṇikasadaṇḍatāḷitā
                hīnamevūpagatā hi nāriyo
                tā ramanti kuṇapeva makkhikā.
                Tā kulesu visikhantaresu vā
                rājadhānīsu nigamesu vā pana
                oḍḍitaṃ namucipāsavāguraṃ
                cakkhumā parivajjeyya sukhatthiko.
                Ossajitvā kusalaṃ tapoguṇaṃ
                anariyacaritāni yo ācari
                devatāhi nirayaṃ nimissati
                chedagāmimaṇiyaṃva vāṇijo.
                So idha garahito parattha ca
                dummatī upahato sakammunā
                gacchatī aniyato galāgalaṃ
                duṭṭhagadrabharathova uppathe.
                So upeti nirayaṃ patāpanaṃ
                sattisimbalivanañca ayasaṃ
                āvasitvāna tiracchānayoniyaṃ
                petarājavisayaṃ na muñcati.
                Dibyā khiḍḍā ratiyo ca nandane
                cakkavatticaritañca mānuse
                nāsayanti pamudā pamādinaṃ
                duggatiñca paṭipādayanti naṃ.
                Dibyā khiḍḍā ratiyo na dullabhā
                cakkavatticaritañca mānuse
                sovaṇṇabyamhanilayāva accharā
                ye caranti pamudāhanatthikā.
                Kāmadhātusamatikkamā gati
                rūpadhātusambhavo na dullabho
                vītarāgavisayūpapatti yā
                ye caranti pamudāhanatthikā.
                Sabbadukkhasamatikkamaṃ sivaṃ
                accantaṃ acalitaṃ asaṅkhataṃ
                nibbutebhi sucībhi na dullabhaṃ
                ye caranti pamudāhanatthikāti.
     Tattha sallapeti sace mayā saddhiṃ sallapissasi sīsante
pātessāmīti vatvā khaggaṃ ādāya ṭhitenāpi sallapeyya
sallapitamatteyeva taṃ khāditvā jīvitavināsaṃ pāpessāmīti dosinā
hutvā ṭhitena saddhiṃ sallapeyya. Upagataṃ taṃ ḍaṃsitvā nāsessāmīti
ṭhitaṃ uggatejaṃ uragaṃpi āsideyya. Eko pana hutvā raho ekāya
pamudāya na hi ālapeyya. Lokacittamathanāti lokassa cittassa
mathanā lokacittassābhighāṭikā. Rakkhasīgaṇāti yathā dīpe ṭhitā
rakkhasīgaṇā manussavesena vāṇije upalāpetvā attano vase gate
katvā khādanti evaṃ imāpi pañcahi rūpādīhi kāmaguṇehi attano
vase katvā satte mahāvināsaṃ pāpentīti attho. Vinayoti
ācāro. Saṃvaroti mariyādā. Pābhatanti dukkhasambhataṃ dhanaṃ
gilanti vināsenti. Aniyatāti aniyatacittā. Loṇatoyavatiyanti
loṇatoyavantaṃ samuddanti attho. Āpagāti nadiyo. Ayameva
Vā pāṭho. Yathā samuddaṃ nadiyo osaranti evaṃ pamādīnaṃ
pamādena pamudāti attho. Chandasāti pemena. Ratiyāti
pañcakāmaguṇaratiyā. Dhanena vāti dhanahetu vā. Jātavedasadisanti
aguṇasampattiyā aggimiva jalitaṃpi. Rāgadosavadhiyoti kāmarāgadosehi
vadhikā. Rāgadosagatiyoti vā pāṭho. Osarantīti madhuravacanena
taṃ bandhantiyo upagacchanti. Sadhananti sadhanā. Ayameva vā
pāṭho. Vatthālaṅkāratthāya yaṃ kiñci attano dhanaṃ datvāpi osarantīti
attho. Sahattanāti attabhāvena saddhiṃ attabhāvaṃpi tasseva
pariccajantiyo viya honti. Ativeṭhayantīti dhanagahaṇatthāya ativiya
veṭhayanti pīḷenti. Vividhena chandasāti nānāvidhena ākārena.
Citravimbamukhiyoti alaṅkāravasena vicitrasarīrā vicitramukhiyo hutvā.
Ohasantīti mahāhasitaṃ hasanti. Pahasantīti mandahasitaṃ hasanti. Saṃvarovāti
māyākārapuriso viya asurindo viya ca. Dānavaṃva hadayantaranissitāti
yathā kuto nu āgacchatha bho tayo janāti karaṇḍajātake hadayantaranissitā
antoudaragatāpi dānavaṃ chaḍḍetvā aññena vijjādharena saha aticari
evaṃ aticaranti arakkhitā hetāti dīpeti. Na bhāsatīti na
virocati hāritalomakassapakusarājāno viya. Tenāti
tamhā amittena katabyasanā atirekataraṃ byasananti attho.
Apekkhavāti sataṇho. Kesalūnanakhachinnatajjitāti ākaḍḍhitvā
lūnakesā nakhehi chinnagattā tajjitā. Tāḷitāti pādādīhi ca
tāḷitāva hutvā yo kalivasena ete vippakāre karoti tādisaṃ
Hīnameva upagatā nāriyo ramanti na ete vippakāre pariharanti
madhurasamācāre kiṃkāraṇā na ramanti. Kuṇapeva makkhikāti yasmā
jegucche hatthikuṇapādimhi makkhikā viya tā hīneyeva ramantīti
attho. Oḍḍitanti na etā itthiyo nāma athakho imesu
ṭhānesu namucino kilesamārassa migapakkhī gahaṇatthaṃ luddakehi pāsaṃ
vāgurañcāpi taṃ maññamāno paññācakkhunā cakkhumā dibbamānusakena
sukhena atthiko parivajjeyya. Ossajitvāti devamanussesu
mahāsampattidāyakaṃ tapoguṇaṃ chaḍḍetvā. Yoti yo puriso anariyesu
aparisuddhesu pañcakāmaguṇesu kāmaguṇaraticaritāni ācari. Devatāhi
nirayaṃ nimissatīti so devalokato nivattitvā nirayaṃ gaṇhissati.
Chedagāmimaṇiyaṃva vāṇijoti yathā bālavāṇijo mahagghabhaṇḍaṃ datvā
chedagāmiṃ maṇikaṃ gaṇhati tathārūpo ayaṃ hotīti attho. Soti
itthīnaṃ vasaṅgato. Aniyatoti ettakaṃ nāma kālaṃ apāyesu
paccissatīti aniyato. Galāgalanti devalokā vā manussalokā vā
galitvā apāyameva gacchatīti attho. Yathā kiṃ. Duṭṭhagadrabharathoti
yathā kūṭagadrabhayutto ratho maggā okkamitvā uppatheyeva gacchati
tathā. Sattisimbalivanañcāti sattisadisehi kaṇṭakehi yuttaṃ ayasaṃ
simbalivanaṃ. Petarāvisayanti petavisayañca kālakañjikaasuravisayañca.
Pamādinanti pamattānaṃ. Te hi pamudāsu pamattā tāsaṃ sampattīnaṃ
mūlabhūtaṃ kusalaṃ na karonti. Iti tesaṃ pamādīnaṃ sabbā tā
nāsenti nāma. Paṭipādayanti nanti tathāvidhaṃ purisaṃ tā pamādavaseneva
Akusalaṃ kāretvā duggatiṃ paṭipādenti nāma. Sovaṇṇabyamhanilayāti
suvaṇṇamayavimānavāsiniyo. Pamudāhanatthikāti ye purisā pamudāhi
anatthikā hutvā brahmacariyaṃ caranti. Kāmadhātusamatikkamāti
kāmadhātusamatikkamena yā gati. Rūpadhātusambhavoti yo
kāmadhātusamatikkamagatisaṅkhāto rūpadhātusambhavo tesaṃ na dullabho.
Vītarāgavisayūpapatti yāti yā vītarāgavisaye suddhāvāsaloke uppatti
sāpi tesaṃ na dullabhāti attho. Accantanti anatītaṃ avināsadhammataṃ.
Acalitanti kilesehi akampitaṃ. Nibbutebhīti nibbutakilesehi. Sucībhīti
sucīhi parisuddhehi evarūpaṃ nibbānaṃ na dullabhaṃ.
     Evaṃ mahāsatto amataṃ mahānibbānaṃ pāpetvā desanaṃ niṭṭhapesi.
Himavante kinnaramahoragādayo ākāse ṭhitā devatā ca aho
buddhalīlāya sukathitaṃ sādhu sādhūti sādhukāraṃ adaṃsu. Ānando
gijjharājā nārado brāhmaṇo puṇṇamukho ca pussakokilo
attano attano parisaṃ ādāya sakaṭṭhānameva agamaṃsu. Mahāsattopi
sakaṭṭhānameva gato. Itare pana antarantarā āgantvā mahāsattassa
santike ovāde ṭhatvā saggaparāyanā ahesuṃ.
     Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānento
osānagāthamāha
        kuṇālohaṃ pure āsiṃ odāyī pussakokilo
        ānando gijjharājāsi sārīputto ca nārado
        parisā buddhaparisā evaṃ dhāretha jātakanti.
     Te pana bhikkhū gamanakāle satthu ānubhāvena gantvā āgamanakāle
attano ca ānubhāvena āgatāti. Tesaṃ satthā mahāvaneyeva
kammaṭṭhānaṃ kathesi. Te taṃ divasameva arahattaṃ pāpuṇiṃsu.
Mahādevatāsamāgamo ahosi. Atha bhagavā mahāsamayasuttaṃ kathesi.
Kathāpariyosāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.
                    Kuṇālajātakaṃ niṭṭhitaṃ.
                        Catutthaṃ.
                       ---------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 42 page 330-405. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=42&A=6718              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=42&A=6718              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=28&i=296              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=28&A=1897              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=28&A=2193              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=28&A=2193              Contents of The Tipitaka Volume 28 http://84000.org/tipitaka/read/?index_28

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ENGLISH letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]