ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext book chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 43 : PALI ROMAN Ja.A.9 mahanipat (1)

page223.

Mahanipatavannana mahosathajatakam pancalo sabbasenayati idam sattha jetavane viharanto attano pannaparamim arabbha kathesi. Ekadivasamhi bhikkhu dhammasabhayam sannisinna tathagatassa pannaparamim vannayanta mahapanno avuso tathagato puthupanno hasapanno gambhirapanno bhuripanno tikkhapanno javanapanno nibbedhikapanno parappavadamaddano attano pannanubhavena kutadantadayo brahmane sabbhiyadayo paribbajake alavakadayo yakkhe sakkadayo deve bakadayo brahmano angulimaladayo core ca dametva nibbisevane akasi bahu jana tena damitva pabbajjam datva maggaphalesu patitthapita evam mahapanno avuso satthati satthu gunam vannayanta nisidimsu. Sattha agantva kayanuttha bhikkhave etarahi kathaya sannisinna ka pana vo antara katha avippakatati pucchitva imaya namati vutte na bhikkhave idaneva tathagato pannava atite aparipakke nane bodhinanatthaya pubbacariyam carantopi pannavayevati vatva tunhi ahosi tehi yacito atitam ahari. Atite bhikkhave mithilayam videharatthe videho nama raja rajjam karesi. Tassa atthadhammanusasaka cattaro pandita ahesum senako pukkuso kamindo devindoti. Tada raja bodhisattassa patisandhiggahanadivase paccusakale evarupam supinam addasa rajangane

--------------------------------------------------------------------------------------------- page224.

Catusu kannesu cattaro aggikkhandha mahapakarappamana utthaya jalanti tesam pana majjhe eko khajjopanakappamano aggikkhandho utthahitva tam khananneva cattaro aggikkhandhe atikkamitva yava akanitthabrahmalokappamana utthaya sakalacakkavalam obhasetva thito antamaso bhumiyam patitam sasapavijamattampi pannayati tam sadevako loko samarako sabrahmako agantva gandhamaladihi pujesi mahajana jalantareneva vicaranti lomakupamattampi unham na ganhatiti. Raja imam supinam disva bhitatasito utthaya kinnu kho me bhavissatiti cintento nisinnakova arunam utthapesi. Cattaro pandita patova agantva kacci nu deva sukham sayitthati sukhaseyyam pucchimsu. So acariya kuto me sukham atthiti vatva evarupo me supino ditthoti kathesi. Atha nam senakapandito ma bhayi maharaja mangalasupino eso vuddhi te bhavissatiti vatva kim karanati vutte maharaja amhe cattaro pandite abhibhavitva nippabham katva anno pancamo pandito uppajjissati mayam hi cattaro jana cattaro aggikkhandha viya majjhe uppannaaggikkhandho viya pancamo pandito uppajjissati so ca sadevake loke asadiso bhavissatiti. Idani panesa kuhinti. Maharaja ajja tassa patisandhiggahanena va matukucchito nikkhamanena va bhavitabbanti attano sikkhabalena dibbacakkhuna disva viya byakasi. Raja tato patthaya tam vacanam anussari. Mithilayam pana catusu dvaresu dakkhinayavamajjhagamo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page225.

Pacchimayavamajjhagamo uttarayavamajjhagamo pacinayavamajjhagamo cati cattaro gama ahesum. Tesu pacinayavamajjhagame sarivaddhako nama setthi vasati. Sumanadevi namassa bhariya ahosi. Mahasatto tam divasam ranna ditthasupinavelayam tavatimsabhavanato cavitva tassa kucchimhi patisandhim ganhi. Aparani pana devaputtasahassani tavatimsabhavanato cavitva tasmimyeva game setathanusetthinam kulesu patisandhim ganhimsu. Sumanadevi pana dasamasaccayena suvannavannam puttam vijayi. Tasmim khane sakko devaraja manussalokam olokento mahasattassa matukucchito nikkhamanabhavam natva imam buddhankuram sadevake loke pakatam katum vattatiti cintetva mahasattassa matukucchito nikkhamanakale adissamanakayenagantva tassa hatthe ekam osathaghatikam thapetva sakatthanameva gato. Mahasatto tam mutthim katva ganhi. Tasmim pana matukucchito nikkhamanteyeva matu appamattakampi dukkham nahosi. Dhammakarakato udakamiva sukhena nikkhami. Sa tassa hatthe osathaghatikam disva tata kinte laddhanti aha. So osatham ammati dibbosatham matuya hatthe thapetva amma imam osatham yena kenaci abadhena abadhikanam dethati aha. Sa hatthapahattha sirivaddhakasetthino arocesi. Tassa pana sattavassiko sisabadho atthi. So tutthahattho hutva ayam kumaro matukucchito jayamano osatham gahetva agato jatakkhaneyeva matara saddhim kathesi evarupena punnavata dinno osatho mahanubhavo bhavissatiti cintetva tam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page226.

Osatham gahetva nissadayam ghamsitva osatham thokam nalatante makkhesi. Sattavassiko sisabadho padumapattato udakam viya nivattitva gato. So mahanubhavam osathanti somanassappatto ahosi. Mahasattassa osatham gahetva agatabhavo sabbattha pakato jato. Yekeci abadhika sabbe te setthissa geham agantva osatham yacanti. Setthipi sabbesam nissadayam ghamsitva osatham thokam gahetva udakena aluletva deti. Dibbosathena sarire makkhitamatteyeva sabba abadha vupasamanti. Sukhita manussa sirivaddhakasetthino gehe osatho mahanubhavoti vannenta pakkamanti. Mahasattassa namaggahanadivase mahasetthi mama puttassa ayyakadinam namena attho natthi assa jayamanassa osatham gahetva agatatta osatho nama hotuti tato idam osatham mahantam idam osatham mahantanti uppannavacanam upadaya assa mahosathakumarotveva namam akasi. Athassa etadahosi mama putto mahapunno na ekakova nibbattissati imina saddhim jatadarakehi ca bhavitabbanti. So olokapento darakasahassanam ditthabhavam sutva sabbesampi kumaranam pilandhanani datva sahassadhatiyo dapesi. Puttassa me upatthaka bhavissantiti bodhisattena saddhimyeva tesam mangalam karesi. Dhatiyo darake alankaritva mahasattassa upatthanam anenti. Bodhisatto tehi saddhim kilanto vaddhitva sattavassikakale suvannapatima viya abhirupo ahosi. Athassa gamamajjhe tehi saddhim kilantassa hatthiadisu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page227.

Agacchantesu kilamandalam bhijjati. Vatatapappaharanakale daraka kilamanti. Ekadivasampi nesam kilantanamyeva mahamegho utthahi. Tam disva nagabalo mahasatto dhavitva ekam salam pavisi. Itare daraka tassa pacchato anudhavanta annamannassa padesu upakkhalitva patitva jannukabhedadini papunimsu. Bodhisatto imasmim thane kilanasalam katum vattati evam na kilamissamati cintetva te darake aha imasmim thane vatena va vassena va atapena va kilamissama thananisajjanasayanakkhamam ekam salam karessama ekekam kahapanam aharathati. Te tatha karimsu mahasatto mahavaddhakim pakkosapetva tata imasmim thane salam karohiti tassa sahassam adasi. So sadhuti sampaticchitva sahassam gahetva bhumim samam karetva khanuke kottetva suttam pasaresi. Mahasatto tassa suttapasaranavidhanam disva arocento bho evam suttam apasaretva sadhukam pasarehiti aha. Sami aham attano sippanurupena pasaremi ito annam na janamiti. Ettakampi ajananto amhakam dhanam gahetva salam katham karissasiti ahara suttam aham pasaretva te dassamiti aharapetva sayam pasaresi. Vissukammena pasaritam viya ahosi. Tato vaddhakim aha evam suttam pasaretum sakkhissasiti. Na sakkhissami samiti. Tenahi mama vicaranaya pana katum sakkhissasiti. Sakkhissami samiti. Mahasatto yatha tassa salaya ekasmim anathanam itthinam vijayanatthanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page228.

Ekasmim agantukasamanabrahmananam vasanatthanam ekasmim agantukamanussanam vasanatthanam ekasmim agantukavanijakanam bhandathapanatthanam hoti tatha sabbani tani thanani bahimukhadvarani katva salam vicaresi. Tatheva kilamandalam tatheva vinicchayam tatheva dhammasabhampi karesi. Katipaheneva nitthitaya salaya cittakare pakkosapetva sayam vittharetva ramaniyam cittakammam karesi. Sa sala sudhammadevasabhapatibhaga ahosi. Tato na ettavata sala sobhati pokkharanim karetum vattatiti pokkharanim khanapetva itthakavaddhakim pakkosapetva sayam vicaretva sahassavankam satatittham pokkharanim karesi. Sa pancavidhapadumasanchanna nandanapokkharani viya ahosi. Tassa tire pupphaphaladhare nanarukkhe ropapetva nandanavanam viya uyyanam karesi. Tameva ca salam nissaya dhammikasamanabrahmanananceva agantukagamikadinanca danavattam patthapesi. Sa tassa kiriya sabbattha pakata ahosi. Bahu manussa tam otaranti. Mahasatto salaya nisiditva sampattasampattanam karanakaranam yuttayuttam kathesi. Vinicchayam patthapesi. Buddhuppadakalo viya ahosi. Videharaja pana sattavassaccayena cattaro pandita amhe abhibhavitva pancamo pandito uppajjissatiti me kathayimsu kattheso etarahiti saritva tassa vasanatthanam janathati catuhi dvarehi cattaro amacce pesesi. Sesadvarehi nikkhamanta amacca mahasattam na passimsu. Pacinadvarena nikkhamanto amacco salaya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page229.

Nisiditva panditena nama imissa salaya karakena va karapakena va bhavitabbanti cintetva manusse pucachi ayam sala kataravaddhakina katati. Manussa nayam vaddhakina kata attano pannabalena sirivaddhakasetthiputtassa mahosathapanditassa vicaranaya esa katati vadimsu. Kativasso pana panditoti. Paripunnasattavassoti. Amacco ranno ditthasupinadivasato patthaya samvaccharam ganetva ranno supinadassanena sameti ayameva so panditoti natva ranno dutam pahesi deva pacinayavamajjhagame sirivaddhakasetthiputto mahosathapandito nama sattavassikova samano evarupam nama salam karesi pokkharanim uyyanam ca karesi imam panditam gahetva anemi udahu na anemiti. Raja tam sutva tutthacitto hutva senakam pakkosapetva tamattham arocetva kim senaka anema tam panditanti pucchi. So maccharayanto maharaja saladinam karapitamattakena pandito nama na hoti yo koci etani kareti appamattam etanti aha. So tassa katham sutva bhavitabbamettha karanenati tunhi hutva tattheva vasanto panditam vimamsatuti amaccassa dutam patipesesi. Tam sutva amacco tattheva vasanto panditam vimamsi. Tatridam vimamsanaudanam mamsam gono ganthi suttam putto godho rathena ca dando sisam ahi ceva kukkuto mani vijayanam odanam balukancapi talakuyyanam gadrabho maniti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page230.

Tattha mamsanti ekadivasam bodhisatto kilamandalam gacchanto eko seno sunaphalakato mamsapesim gahetva akasena pakkhandi. Tam disva daraka mamsapesim chaddapessamati senam anubandhimsu. Te ito cito ca dhavanta uddham oloketva tassa pacchato pacchato gacchanta pasanadisu khanukesu upakkhalitva kilamanti. Atha ne pandito aha chaddapessami nanti. Chaddapehi samiti. Tenahi passathati so uddham anoloketva vatavegena dhavitva senassa chayam akkamitva panim paharitva mahaviravam viravi. Tassa tejena so saddo senassa kucchiyam nisiditva 1- niccharito viya ahosi. So bhito mamsam chaddesi. Mahasatto mamsassa chadditabhavam natva chayam olokenatova bhumiyam patitum adatva akaseyeva sampaticchi. Tam acchariyam disva mahajano nadanto vagganto apphotento mahasaddamakasi. Amacco tam pavuttim natva ranno dutam puna pesesi deva pandito imina upayena senam mamsapesim chaddapesi idam devo janatuti. Raja tam sutva senakam pucchi senaka kim anema panditanti. So cintesi tassa idhagatakalato patthaya mayam nippabha bhavissama no atthibhavampi raja na janissati na tam anayam datum vattatiti. So labhamaccharitaya maharaja ettakena pandito nama nahosi appamattakam etanti aha. Raja majjhatto hutva tattheva nam vimamsatuti puna @Footnote: 1 vinivijjhitavatipi patho.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page231.

Patipesesi. Gonoti eko pacinayavamajjhagamavasi puriso vasse patite kasim karissamiti gamantarato gone kinitva anetva gehe vasapetva puna divase gocaratthaya tinabhumim netva gonapitthe nisinno kilantarupo otaritva rukkhamule nisinno niddam okkami. Tasmim khane eko coro agantva gone gahetva palayi. So pabujjhitva gone apassanto ito cito ca oloketva coram disva vegena pakkhanditva kuhim me gone nesiti aha. Kim vadesi mama gone attano icchitatthanam nemiti. Tesam vivadam sutva mahajano sannipati. Pandito tesam saladvarena gacchantanam saddam sutva ubhopi pakkosapetva tesam kiriyam disvava ayam coro ayam gonasamikoti janati. Jananto pana kasma vivadatthati pucchi. Gonasamiko aha sami ime gone asukagamato asukassa nama hatthato kinitva anetva gehe vasapetva patova tinabhumim nemi tattha me pamadam disva ayam puriso gone gahetva palayi svaham ito cito ca olokento imam disva anubandhitva ganhim asukagamavasino maya etesam kinitva gahitabhavam janantiti. Atha coro ime gona mameva gharajatika ayam musa bhanatiti aha. Atha ne pandito aham vo attam dhammena vinicchinissami kim tumhe vinicchaye thassathati pucchitva ama thassamati vutte mahajanassa hadayam ganhitum vattatiti pathamam coram pucchi taya ime gona kim khadapita kim payitati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page232.

Pandita yagum payetva tilapitthanca kummase ca khadapitati. Tato gonasamikam pucchi. So aha kuto me duggatassa yaguadini laddhani tinameva khadapitati. Pandito tesam katham sutva attano purisam patim gahapetva piyangupattani aharapetva udukkhale kottapetva udakena maddapetva gone payesi. Gona tinameva chaddayimsu. Pandito passathidanti mahajanassa dassetva coram pucchi corosi na corositi. Sami coromhiti aha. Tenahi ito patthaya ma evarupamakasiti ovadati. Bodhisattassa purisa pana tam hatthapadehi pothetva dubbalamakamsu. Atha nam pandito ovadi passasi tata ditthadhammeyeva tava te idam dukkham samparaye pana nirayadisu mahadukkham anubhavissasi ito patthaya pajahetam kammanti panca silani tassa adasi. Amacco tam pavuttim yathabhutam ranno arocapesi. Raja kim senaka anema panditanti senakam pucchitva maharaja gonaattam nama yena kenaci vinicchitam ettakena pandito nama na hoti agametha tava devati vutte majjhatto hutva puna tatheva sasanam pesesi. Evam sabbavidhane veditabbam. Ito param pana udanamattameva vibhajitva dassissami. Ganthiti eka pana duggatitthi nanavannehi suttehi ganthikam bandhitva katasuttaganthikapilandhanam givato mocetva satakassa upari thapetva nahayitum panditena karitam pokkharanim otari. Apara tarunitthi tam disva lobham uppadetva tam ukkhipitva amma ativiya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page233.

Sobhanam idam te kittakena katam ahampi attano sippanurupena evarupam karissamiti givayam pilandhitva pamanam tavassa upadharemiti vatva taya ujucittataya upadharehiti vutte givayam pilandhitva pakkami. Itarapi tam disva pokkharanito sigham uttaritva satakam nivasetva upadhavitva kuhim me pilandhanam gahetva palayissasiti satakam ganhi. Itara pana naham tava santakam ganhami mama givayameva pilandhananti aha. Mahajano tam sutva sannipati. Panditopi darakehi saddhim kilanto tasam kalaham katva saladvarena gacchantinam saddam sutva kim saddo esoti pucchitva ubhinnam kalahakaranam sutva ta pakkosapetva akareneva ayam cori ayam na coriti natvapi tamattham pucchitva mama vinicchaye thassathati vatva ama thassamati vutte pathamam corim pucchi tavam imam pilandhanam kataragandhena vilimpasiti. Aham niccam sabbasaharikena vilimpamiti. Sabbasahariko nama sabbagandhehi yojetva katagandho. Tato itaram pucchi. Sa aha kuto mayham duggataya sabbasahariko atthi aham niccam piyangupupphagandheneva vilimpamiti. Pandito tasam vacanam purisam gahapetva udakapatim aharapetva tam pilandhanam tattha pakkhipitva gandhikam pakkosapetva etam upasimghitva asukagandhabhavam nama janahiti aha. So tam upasimghanto piyangupupphaganadhabhavam natva imam ekanipate gathamaha sabbasahariko natthi suddhakangu pavayati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page234.

Alikam bhasati yam dhutti saccamahu mahallikati. Tattha dhuttiti dhuttika. Ahuti aha. Ayameva va patho. Atha mahasatto tam karanam mahajanam janapetva tavam corisiti pucchitva coribhavam patijanapesi. Tato patthaya mahasattassa panditabhavo mahajanassa pakato jato. Suttanti eka itathi kappasakhettarakkhika khetatam rakkhanti tattheva parisuddhakappasam gahetva sukhumasuttam kantitva timbarutthiphalena suttagulam katva uccanke thapetva gamam agacchanti panditassa pokkharaniyam nahayissamiti satakassa upari suttagulam thapetva otaritva nahayati. Apara itthi tam disva luddhacittataya tam gahetva aho manapam sutatam taya amma katanti accharam paharitva olokenti viya uccanke katva pakkami. Sesam purimanayeneva vittharetabbam. Pandito pathamam corim pucchi tavam suttagulam karonti kim anto pakkhipitva akasiti. Sa sami kappasaphalameva pakkhipitva karomiti aha. Tato itaram pucchi sa timbarutthinti aha. So ubhinnampi katham purisam gahapetva tam suttagulam vinivedhapetva timbarutthim disva tam coribhavam patijanapesi. Mahajano hatthatuttho atto suvinicchitoti sadhukarasahassani pavattesi. Puttoti eka itthi puttam adaya mukhadhovanatthaya panditassa pokkharanim gantva puttam nahapetva attano satake nisidapetva mukham dhovitum otari. Tasmim khane eka yakkhini tam disva khaditukama hutva itthivesam gahetva agantva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page235.

Sahayike sobhati vatayam darako taveso puttoti pucchitva ama ammati vutte payemi thananti vatva payehiti vutte tam gahetva thokam kilapetva tam adaya palayi. Itara tam disva uttaritva vegena dhavitva kuhim me puttam nesiti satakam ganhi. Yakkhini kuto taya putto laddho mameso puttoti aha. Ta kalaham karontiyo saladvarena gacchanti. Pandito tasam kalahasaddam sutva ta pakkosapetva kimetanti pucchi. Ta tassa tamattham arocesum. Tam sutva pandito akkhinam animmissataya ceva rattataya ca nirasankataya ca chayaya abhavataya ca yakkhini ayanti natvapi mama vinicchaye thassathati vatva ama thassamati vutte pathaviyam lekham akaddhitva lekhamajjhe darakam nipajjapetva yakkhinim hatthesu mataram padesu gahapetva dvepi kaddhitva ganhatha eso ganhitum sakkontiya puttoti aha. Ta ubhopi tam kaddhimsu. Darako tahi kaddhiyamano dukkhappatto hutva viravi. Mata tam saddam sutva hadayena phalitena viya puttam muncitva rodamana atthasi. Pandito mahajanam pucchi darakamatu hadayam mudukam hoti udahu amatu hadayam mudukanti. Matu hadayam mudukam panditati. Pandito mahajanam pucchi tenahi idani kimetam darakam gahetva thita mata hoti udahu visajjetva thitati. Visajjetva thita panditati. Tenahi imam pana darakacorim tumhe janathati. Na janama panditati. Yakkhini esa etam khaditum

--------------------------------------------------------------------------------------------- page236.

Ganhatiti. Katham janasi panditati. Yakkhinam animmissataya ceva rattataya ca nirasankataya ca chayaya abhavena ca nikkarunataya cati. Atha nam so pucchi kasi tavanti. Yakkhinimhi samiti. Kasma imam darakam ganhasiti. Khaditum samiti. Andhabale pubbepi papam katva yakkhini jata idani punapi papam karosi aho andhabalasiti tam pancasilesu patitthapetva uyyojesi. Darakamatapi ciram jivatu samiti panditam thometva puttam adaya pakkami. Godhoti eko kira puriso lakuntakataya ceva kalavannataya ca godhakalo nama. So pana sattasamvaccharani kammam katva bhariyam labhi. Sa namena dighatahala nama. So ekadivasam tam amantetva bhadde puvakhadaniyam pacahiti vatva sami kuhim gacchissasiti vutte bhadde matapitaro datthum gamissamiti vatva kinte matapituhiti taya patikkhittopi yava tatiyampi vatva tam pacapetva patheyyanceva pannakaranca adaya taya saddhim maggam patipanno antaramagge uttanavahinim nadim addasa. Te dve pana udakabhirukajatikava tasma otaritum avisahanta naditire atthamsu. Tada dighapitathi nameko duggatapuriso naditire anuvicaranto tam thanam sampapuni. Te tam disva pucchimsu samma ayam nadi gambhira uttanati. So tesam udakabhirukabhavam natva samma ayam nadi atigambhira bahu candamacchati aha. Samma tavam katham gamissasiti. So aha sumsumaramakaranam amhehi saddhim pariccayo atthi tena te

--------------------------------------------------------------------------------------------- page237.

Amhe na vihethentiti. Tenahi samma amhepi nehiti. So sadhuti sampaticchi. Athassa te khajjabhojanam adamsu. So katabhattakicaco samma kam pathamam nemiti pucchi. Tava sahayikam nehi mam paccha nessasiti. So sadhuti tam khandhe katva sabbam patheyayanca pannakaranca gahetva nadim otaritva thokam gantva ukkutikam nisiditva pakkami. Tato godhakalo tire thitoyeva gambhira vatayam nadi evam dighassapi nama evarupa mayham pana apaseyhava bhavissatiti cinatesi. Itaropi tam nadimajjham netva bhadde aham tam posessami tavam sampannavatthalankara dasadasiparivuta vicarissasi kinte ayam lakuntagatto karissati mama vacanam karohiti aha. Sa tassa vacanam sutvava attano samike sineham chinditva tam khananneva tasmim patibaddhacitta hutva sami sace mam na chaddessasi karisasami te vacananti aha. Bhadde kim kathesi ahantam posessamiti aha. Te ubhopi paratiram gantva annamannam sammodamana godhakalam pahaya godhakala tittha tittha tavanti vatva tassa passantasseva khadaniyam khadanta pakkamimsu. So tam disva ime ekato hutva mam chaddetva palayanti manneti aparaparam dhavanto thokam otaritva bhayena nivattitva puna tesu kopena punappunam otaritva jivami va marami vati ullanghitva nadiyam patito uttanabhavam natva nadiya uttaritva vegena anubandhitva tam papunitva ambho duttha cora kuhim me bhariyam nesiti aha.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page238.

Itaropi tam hare duttha vamana lakuntaka kuto tava bhariyati vatva tassa givayam gahetva khipi. So dighatahalam hatthe gahetva tittha tittha kuhim gacchasi maya sattasamvaccharani kammam katva laddhabhariyasiti vatva tena saddhim kalaham karonto mahasattassa salaya santikam papuni. Mahajano sannipati. Pandito kim saddo namesoti pucchitva tamattham sutva ubhopi pakkosapetva vacanapativacanam sutva mama vinicchaye thassathati vatva ama thassamati vutte pathamam dighapitthim kimnamositi pucchi. Dighapitthiko nama samiti kathesi. Bhariya pana te ka namati. So tassa namam ajananto annam namam kathesi. Matapitaro te ke namati. Asuka namati. Bhariyaya te matapitaro ke namati pucchi. So ajanitva annam kathesi. Athassa katham attano purisam gahapetva tam apanetva itaram pakkosapetva purimanayeneva sabbesam namani pucchi. So yathabhutam jananto avirujjhitva kathesi. Bodhisatto tampi apanetva dighatahalam pakkosapetva tavam ka namasiti pucchi. Dighatahala nama samiti. Samiko te ko namoti. Sa ajananti annam kathesi. Matapitro te ke namati pucchi. Sa asuka namati aha. Samikassa te matapitro ke namati. Sa vilapanti annam kathesi. Pandito itare dve pakkosapetva mahajanam pucchi imissa katha dighapitthissa vacanena sameti udahu godhakalassati. Godhakalassa panditati. Ayam etissa samiko

--------------------------------------------------------------------------------------------- page239.

Itro coroti. Atha nam pucchi corosi tavanti. Ama samiti. Corabhavam sampaticchi. Panditassa vinicchayena godhakalo attano bhariyam labhitva panditam thometva bhariyam adaya pakkami. Pandito dighapitthim aha ito patthaya ma puna evarupamakasiti. Rathoti tada eko puriso rathe nisiditva mukhadhovanatthaya gamato nikkhami. Tasmim khane sakko avajjento panditam disva mahosathassa buddhankurassa pannanubhavam pakatam karissamiti cintetva manussavesenagantva rathassa pacchabhagam gahetva payasi. Atha nam rathasamiko puriso tata kenatthena agatositi pucchitva tumhe upatthatum agatomhiti vutte tenahi sadhuti sampaticchitva yana oruyha sarirakiccatthaya gato. Tasmim khane sakko ratham abhiruhitva vegena pajesi. Rathasamiko sarirakiccam katva nikkhamanto sakkam ratham gahetva palayantam disva vegena anubandhitva tittha tittha kuhim me ratham nessasiti vatva tava ratho anno bhavisasti ayam pana mama rathoti vutte tena saddhim kalaham karonto saladvaram patto. Pandito kimetanti pucchitva te pakkosapetva tenakarena agacchante disva nibbhayataya ceva akkhinam animmissataya ca ayam sakko ayam rathasamikoti annasi. Evam santepi vivadakaranam pucchitva mama vinicchaye thassathati vatva ama thassamati vutte aham ratham pajessami tumhe dvepi rathapacchimante ganhatha rathasamiko na visajjessati itaro visajjessatiti vatva ekam purisam anapesi ratham pajehiti. So tatha akasi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page240.

Itarepi dve pacchato gahetva anudhavimsu. Rathasamiko thokam gantava kilamanto ratham visajjetva thito. Sakko pana rathena saddhim dhavateva. Pandito ratham nivattapetva manussanam acikkhi ayam puriso thokam gantva ratham visajjetva thito ayam pana rathena saddhim dhavitva ratheneva saddhim nivatti nevassa sarirato sedavindumattampi atthi na assasapassaso acchambhito animmissanetto esa sakko devarajati. Atha na sakko devarajasiti pucchitva ama panditati vutte kasma idhagatositi pucchitva taveva pannapakasanattham panditati vutte tenahi ma puna evamakasiti aha. Sakko sakkanubhavam dassento akase thatva atto suvinicchito atto suvinicchitoti panditassa thutim katva sakatthanameva gato. Tada so amacco sayameva ranno santikam gantva rajanam vanditva maharaja panditena evam rathaatto suvinicchito sakkopi tena parajito kasma purisavisesam na janasi devati aha. Raja senakam pucchi kim senaka anema panditanti. So maccharayanto aha maharaja ettakena pandito nama na hoti agametha tava nam vimamsitva janissamati. Raja tunhi ahosi. Sattadarakapanho nitthito. Dandoti athekadivasam raja panditam vimamsissamati khadiradandam aharapetva tato vidatthimattam gahapetva cundakarena sutthu likhapetva pacinayavamajjhagamavasinam pesesi pacinayavamajnagamavasino

--------------------------------------------------------------------------------------------- page241.

Kira imassa khadiradandassa idam aggam idam mulanti janantu sace na jananti sahassadandoti. Gamavasino sannipatitva janitum asakkonto setthino kathayimsu kadaci mahosathapandito janeyya tam pakkosapetva pucchathati. Mahasetthi panditam kilamandalaya pakkosapetva tamattham arocetva tata imam mayam janitum na sakkoma api nu tvam sakkhissasi janitum tatati pucchi. Tam sutva mahasatto ranno imassa aggena va mulena va payojanam natthi mama vimamsanatthaya pesitam bhavissatiti cintetva aharatha tata janissami nanti aha. Atha setthi khadiradandam aharapetva panditassa adasi. Bodhisatto tam hatthena gahetvava idam aggam idam mulanti natva janantopi mahajanassa hadayam gahanattham udakapatim aharapetva khadiradandakassa majjhe suttakena bandhitva suttakotiyam gahetva khadiradandakam udakapitathe thapesi. Thapitamatteyeva mulam bharitaya pathamam nimujji. Tato mahajanam pucchi rukkhassa nama kim mulam bhariyam hoti udahu agganti. Mulam panditati tenahi imassa pathamam nimuggameva mulanti imaya sannaya agganca mulanca acikkhi. Gamavasino idam aggam idam mulanti ranno pahinimsu. Raja tusitva ko janatiti pucchitva sirivaddhakasetthiputto mahosathapandito devati vutte tam sutva kim senaka anema panditanti pucchi. Senako aha adhivasehi deva annenapi upayena vimamsissamati. So sadhu senakati aha. Sisanti athekadivasam itthiya ca sisam purisassa ca sisanti dve sisani aharapetva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page242.

Idam itthiya sisam idam purisassa sisanti janantu sace na jananti sahassadandoti pahinimsu. Gamavasino ajananta mahasattam pucchimsu. So tam disvava annasi. Katham. Purisassa sise kira sibbini ujukava hoti itthiya sise sabbini vanka parivattitva gacchatiti. So imina abhinnanena idam itthiya idam purisassa sisanti acikkhi. Gamavasino puna ranno pahinimsu. Sesam purimasadisamevati. Ahiti athekadivasam sappanca sappininca aharapetva ayam sappo ayam sappiniti janantu ajanantanam sahasdandoti pahinimsu. Gamavasino ajananta panditam pucchimsu. So disvava janati. Sappassa hi nanguttham thulam hoti. Sappiniya nanguttham tanukam hoti. Sappassa sisam thulam hoti sappiniya sisam tanukam digham. Sappassa akkhini mahantani sappiniya khuddakani sappassa sovatthiko paravatto hoti. Sappiniya sovatthiko vicchinnako hoti. So ime abhinnanehi ayam sappo ayam sappiniti acikkhi. Sesam vuttanayamevati. Kukkutoti athekadivasam pacinayavamajjhagamavasino amhakam sabbasetam padavisanam sisakutam tayo kale anatikkamitva nadantam mangalausabham pesentu no ce pesenti sahassadandoti sasanam pahinimsu. Te ajananta panditam pucchimsu. So aha raja vo sabbasetam kukkutam aharapesi so hi padesu nakhasikhaya padavisano nama sise culaya sisakato nama tikkhattum vassanato tayo kale anatikkamitva nadanto nama tasma evarupam kukkutam pesethati. Te

--------------------------------------------------------------------------------------------- page243.

Ranno pahinimsu. Raja tusi. Maniti sakkena kusaranno dinno manikkhandho atthi. So atthasu thanesu vanko hoti tassa puranasuttam chinnam. Koci puranasuttam niharitva navasuttam pavesetum na sakkoti. Ekadivasam pacinayavamajjhagamavasino imamha manikkhandha puranasuttam niharitva navasuttam pavesentu no ce pavesenti sahassadandoti pesayimsu. Gamavasino manussa neva puranasuttam niharitva navasuttam pavesetum sakkhimsu. Asakkonta pana panditassa acikkhimsu. So ma cintayitthati madhum aharapetva manino davisu passesu madhuna chiddam makkhetva kambalasuttam vattetva tassa kotiyam madhuna makkhetva thokam chiddesu pavesetva kipillikanam nikkhamanatthane thapesi. Kipillika madhugandhena nikkhamitva manimhi puranasuttam khadamana gantva navakambalasuttam kotiyam damsitva akaddhitva ekena passena niharimsu. Pandito tassa pavesitabhavam natva ranno dethati gamavasinam adasi. Te ranno pahinimsu. Raja pucchitva tassa pavesetupayam sutva tusi. Vijayananti ekadivasam kira ranno mangalausabham bahu kummase khadapetva mahodaram katva visanani dhovitva telena makkhetva haliddiya nahapetva gamavasinam pesayimsu tumhe kira pandita ayanca ranno mangalausabho patitthitagabbho etam vijayapetva savacchakam pesetha apesentanam sahassadandoti. Gamavasino manussa na sakka idam katum kinnu kho karissamati panditam pucchimsu. So imina panhapatibhagena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page244.

Bhavitabbanti cintetva sakkhissatha panekam ranna saddhim kathanasamattham visaradam purisam laddhunti pucchi. Na garukam etam panditati ahamsu. Tenahi tam pakkosathati. Te nam pakkosapayimsu. Atha nam mahasatto aha ehi tavam bho purisa tava kese pitthiyam vikiritva nanappakaram balavaparidevam paridevanto rajadvaram gaccha annehi pucchitopi kinci avatva paridevanto ranna pana pakkosapetva paridevanakaranam pucchito namassamano evam vade hi pita me deva vijayitum na sakkoti ajja sattamo divaso tumhe deva me patisaranam hotha vijayanupayamassa karothati ranna kim vilapati athanametam purisa nama vijayanta natthiti vutte sace deva evam natthi atha pacinayavamajjhagamavasino katham mangalausabham vijayapessantiti vadeyyasiti. So sadhuti sampaticchitva tatha akasi. Tam sutva raja kenetam panhapatibhagam cintitanti pucchitva mahosathapanditenati sutva tusi. Odananti aparasmim divase panditam vimamsissamati cintetva pacinayavamajjhagamavasino kira pandita amhakam atthangasamannagatam ambilodanam pacitva pesentu tatrimani atthangani na tandulena na udakena na ukkhaliya na uddhanena na aggina na daruhi na itthiya na purisena na maggenati apesentanam sahassadandoti sasanam pahinimsu. Gamavasino tam karanam ajananta panditam pucchimsu. So ma cintayitthati vatva na tandulam nama kanikam gahapetva na udakam nama himam gahapetva na ukkhalim

--------------------------------------------------------------------------------------------- page245.

Nama navamattikabhajanam gahapetva na uddhanam nama khanuke kottapetva na aggim nama pakatiaggim pahaya araniaggim gahapetva na daruni nama kattham pahaya pannani gahapetva ambirodanam pacapetva navabhajane pakkhipitva suttakena bandhitva lancapetva na itthiya na purisena nama pandakena ukkhipapetva na maggena nama mahamaggam pahaya janghamaggena gantva ranno santikam evarupam odanam pesethati aha. Te tatha karimsu. Raja tam disva kenesa panho natoti pucchitva mahosathapanditenati sutva tusi. Dalukati aparasmim divase panditasseva vimamsanattham gamavasinam sasanam pahinimsu raja dolaya kilitukamo rajakule puranabalukayottam chinnam ahosi ekam balukayottam vattetva pesentu apesentanam sahassadandoti. Te tam karanam ajananta panditam pucchimsu. Panditopi tam sutva imina panhapatibhagena bhavitabbanti cintetva gamavasino assasetva vacanakusale dve tayo purise pakkosapetva gacchatha rajanam upasankamitva vadetha deva gamavasino tassa yottassa tanukam va thulam vati pamanam na jananti poranabalukayottato vidatthimattam va caturangulimattam va khandam pesetha tam pamanam kira oloketva tena pamanena vattessantiti sace vo raja amhakam ghare balukayottam nama kadaci na bhutapubbanti vadati atha nam maharaja sace evam natthi pacinayavamajjhagamavasino katham karissantiti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page246.

Vadeyyathati vatva pesesi. Te tatha karimsu. Raja kena cintito panhapatibhagoti pucchitva mahosathapanditena devati sutva tusi. Talakanti aparasmim divase panditam vimamsanattham raja udakakilam kilitukamo pancavidhapadumasanchannam pokkharanim pesentu apesentanam sahassadandoti gamavasinam sasanam pesayimsu. Te tam karanam ajananta panditassa arocayimsu. So iminapi panhapatibhageneva bhavitabbanti cintetva vacanakusale katipaye manusse pakkosathati vatva te pakkosapetva etha tumhe udakakilam kilitva akkhini rattani katva allakesa allavattha kalalamakkhitasarira yottaleddudandahattha hutva rajadvaram gantva dvare thitabhavam ranno arocapetva ranna katokasa pavisitva maharaja tumhehi kira pacinayavamajjhagamavasino pokkharanim pesentuti pahitatta mayam tumhakam anucchavikam mahantam pokkharanim adaya agata sa pana arannavasikatta nagaram disva pakaraparikhadvarattalakadini oloketva bhitatasita yottani chinditva palayitva arannameva pavittha mayam leddudandadihi pothentapi nivattetum nasakkhimha tumhakam kira aranna anitam puranapokkharanim detha taya saddhim yojetva aharissamati vatva ranna na kadaci mama arannato anitapokkharani nama bhutapubba na maya kassaci yojetva aharanatthaya pokkharani pesitapubbati vutte sace deva evam pacinayavamajjhagamavasino katham pokkharanim pesissantiti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page247.

Vadeyyathati vatva pesesi. Te tatha karimsu. Raja panditena natabhavam natva tusi. Uyyananti punekadivasam mayam uyyanakilam kilitukama amhakanca uyyanam poranarukkhaobhaggavibhaggam pacinayavamajjhagamavasino supupphitatarunarukkhasanchannam navauyyanam pesentu apesentanam sahassadandoti pahinimsu. Te ajananta panditam pucchimsu. Pandito iminapi panhapatibhageneva bhavitabbanti cintetva te samassasetva manusse pakkosapetva purimanayeneva pesesi. Te tatha karimsu. Raja tam sutva senakam pucchi kim senaka anema panditanti. So labhamacchariyena ettakena pandito nama na hoti agamehi tavati aha. Tassa vacanam sutva raja cintesi mahosathapandito sattadarakapanhepi mama manam ganhi evarupesupissa guyhapanhavimamsanesu ceva panhapatibhagesu ca buddhassa viya byakaranam senako evarupam idha panditam anetum na deti kim me senakena anessami nanti. So nahantena parivarena tam gamam payasi. Tassa mangalaassam abhiruhitva gacchantassa assassa pado phalitabhumiya antaram pavisitva bhijji. Raja tatova nivattitva nagaram pavisi. Atha nam senako upasankamitva pucchi maharaja panditam kira anetum pacinayavamajjhagamam gamitthati. Ama panditati. Maharaja mam anatthakamam katva passatha agametha tavati vuttepi atituritam nikkhamitva pathamagamaneneva mangalaassassa pado bhinnoti. So tassa vacanam sutva tunhi ahosi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page248.

Punekadivasam raja tena saddhim mantesi kim senaka mahosathapanditam anemati. Deva sayam agantva dutam pesetha pandita amhakam tava santikam agacchantanam assassa pado bhinno assataram va pesetu setthataram vati yadi assataram pesessati sayam agamissati yadi setthataram pesento pitaram pesessati ayameva no panho matthakam patto bhavissatiti. Raja sadhuti sampaticchitva tatha katva dutam pesesi. Pandito dutassa vacanam sutva raja mamanceva pitaranca me passitukamoti cintetva pitu santikam gantva vanditva tata raja tumhe ca mamanca datthukamo tumhe pathamataram setthisahassaparivuta gacchatha gacchanta ca tucchahattha agantva navasappipuram candanakarandakam adaya gacchatha raja tumhehi saddhim patisantharam katva setthi anurupam asanam natva nisidati vakkhati tumhe tatharupam asanam natva nisideyyatha tumhakam nisinnakaleyeva aham gamissami raja maya saddhim patisantharam katva pandita tatharupam asanam natva nisidati vakkhati athaham tumhe olokessami tumhe taya sannaya asana vutthaya tata mahosatha pandita imasmim asane nisidati vadeyyatha ajjeko panho matthakam papunissatiti. So sadhuti sampaticchitva vuttanayeneva gantva attano dvare thitabhavam ranno arocapetva pavisatuti vutte pavisitva rajanam vanditva ekamantam atthasi. Raja tena saddhim patisantharam katva gahapati tava putto mahosathapandito kuhinti pucchi. Pacchato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page249.

Agacchati devati. Raja pacchato agacchatiti sutva tutthamanaso hutva gahapati attano yuttasanam natva nisidati aha. So attano yuttasanam natva ekamantam nisidi. Mahasattopi alankatapatiyatto darakasahassaparivuto alankatarathe nisiditva nagaram pavisanto parikhapitthe caramanam ekam gadrabham disva thamasampanne manave anapesi ekam gadrabham anubandhitva yatha saddam na karoti evamassa mukhabandhanam katva kilanjena vethetva ekasmim attharanake sayapetva amsenadaya agacchathati. Te tatha karimsu. Bodhisatto mahantena parivarena nagaram pavisi. Mahajano tam disva esa kira sirivaddhakasetthino putto mahosathapandito nama esa kira jayamano osathaghatikam hatthena gahetva jato iminava kira etesam ettakanam vimamsanapanhanam patibhaga natati mahasattam abhitthavanto olokentova tittim na gacchati. So rajadvaram gantva rajanam patijanapesi. Raja tam sutva tutthacitto mama putto mahosathapandito khippam agacchatuti aha. So darakasahassehi parivuto pasadam abhiruhitva rajanam vanditva ekamantam atthasi. Raja tam disva somanassappatto hutva madhurapatisantharam katva pandita patirupam asanam natva nisidahiti aha. Tada so pitaram olokesi. Athassa pita olokitasannaya asana vutthaya pandita imasmim asane nisidahiti aha. So tasmim asane nisidi. Tam tattha nisinnam disva senakapukkusakamindade

--------------------------------------------------------------------------------------------- page250.

Vinda ceva anne ca andhabala panim paharitva mahahasitam hasitva imam andhabalam panditoti vadanti yo pitaram asana vutthapetva sayam nisidati imam panditoti vattum na yuttanti parihasam karimsu. Raja dummukho anattamano ahosi. Atha nam mahasatto pucchi kim maharaja dummukhositi. Ama pandita dummukhomhi savanameva te manapam dassanam pana amanapam jatanti. Kim karanati. Pitaram asana vutthapetva sayam nisinnattati. Kim pana tavam maharaja sabbatthanesu puttehi pitava uttamota mannasiti. Ama panditati. Atha nam mahasatto nanu maharaja tumhehi amhakam assataram va setthataram va pesentuti sasanam pahitanti vatva asana vutthaya manave oloketva tumhehi gahitagadrabham anethati te anapetva ranno padamule nipajjapetva maharaja ayam gadrabho kim agghatiti pucchi. Raja aha sace upakarako atthakahapane agghatiti. Imam pana paticca ajaniyavalavaya kucchimhi nibbatto assataro kim agghatiti. Anaggho panditati. Deva kasma evam kathetha nanu tumhehi idaneva vuttam sabbatthanesu puttehi pitava uttamoti sace tam saccam tumhakam assatarato gadrabhova uttamo hoti tam gadrabham ganhatha yadi gadrabhehi assataro uttamo hoti tam ganhatha kim pana maharaja tumhakam pandita ettakampi janitum asakkonta panim paharitva mahahasitam hasanti aho tumhakam pandita

--------------------------------------------------------------------------------------------- page251.

Pannasampanna kuto vo ete laddhati cattaro pandite parihasitva rajanam imaya ekanipate gathaya ajjhabhasi hasi tuvam evam mannasi seyyo puttena pitati raja settha handassatarassa te ayam assatarassa hi gadrabho pitati. Tassattho yadi tavam raja settha sabbatthanesu seyyo puttena pitati evam mannasi tava assataratopi ayam gadrabho settho hotu kim karana assatarassa hi gadrabho pitati. Evanca pana vatva aha maharaja sace puttehi pitava seyyo mama pitaram ganhatha sace pitito puttova seyyo mam ganhatha tumhakam atthayati. Raja tam sutva somanassappatto ahosi. Sabba rajaparisa sukathito panditena panhoti unnadanta sadhukarasahassani adamsu. Angulipotha ceva celukkhepasahassani ca pavattimsu. Cattaro pandita dummukha pajjhayantava ahesum. Nanu matapitunam gunam jananto bodhisattena sadiso nama natthi atha so kasma evamakasiti. Na so pitu avamanatthaya ranna pana assataram va me pesentu setthataram vati sasanam pahitam tasma tassa ca panhassa avibhavakaranattham attano ca panditabhavassa pakasanattham catunnanca panditanam nippabhakaranattham evamakasiti. Gadrabhapanho nitthito.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page252.

Raja tusitva gandhodakapuritam suvannabhingaram adaya pacinayavamajjhagamam rajabhogena bhunjahiti setthissa hatthe udakam patetva sesasetthino etasseva upatthaka eva hontuti vatva bodhisattassa matuya sabbalankare pesetva gadrabhapanhe pasanno bodhisattam attano piyaputtam katva ganhitum setthim avoca bho gahapati mahosathapanditam mama puttam katva dehiti. Dve atitaruno ayam ajjapissa mukhe khiragandho vayati mahallakakale tumhakam santike bhavistiti. Raja aha gahapati tavam ito patthaya etasmim niralayo hohi ayam ajjatagge mama putto aham mama puttam posetum sakkhissami gaccha tavanti tam uyyojesi. So rajanam vanditva panditam alingitva ure nipajjapetva sise cumabitva ovadamassa adasi tata hadaya tata nayana vara tata mahosatha pandita ma mam anatham karohi ito patthaya appamadena amhakam rajanam upatthahiti. So pitaram vanditva tata ma cintayitthati tam uyyojesi. Raja panditam pucchi kim tata anto bhatiko bhavissasi udahu bahi bhatikoti. So atthi me mahaparivaro bahi bhatikena maya bhavitum vattatiti cintetva bahi bhatiko bhavissami devati aha. Athassa raja anurupam geham dapetva darakasahassam adim katva sabbam paribbayam dapetva sabbupabhoge dapesi. So tato patthaya rajanam upatthahi. Rajapi tam vimamsitukamova ahosi. Tada pana nagarassa dakkhinadvarato avidure pokkharanitire ekasmim

--------------------------------------------------------------------------------------------- page253.

Talarukkhe kakakulavake maniratanam ahosi. Tassa chaya pokkharaniyam pannayati. Pokkharaniyam mani atthiti ranno arocesum. Raja senakam amantetva senaka pokkharaniyam kira maniratanam pannayati katham tam ganhapessamati pucchitva udakam niharapetva ganhitum vattatiti vutte tenahi evam karohiti tasseva bharamakasi. So bahu manusse sannipatetva pokkharaniya udakanca kaddamanca niharapetva bhumim bhinditvapi manim naddasa. Puna punnaya pokkharaniya manichaya pannayati. So punapi tatheva katva tam neva addasa. Tato raja panditam amantetva tata pakkhoraniyam eko mani pannayati senako udakanca kaddamanca niharapetva bhumim bhinditvapi tam manim naddasa punnaya pokkharaniya puna manichaya pannayati tata sakkhissasi tam manim ganhapetunti aha. Sopi netam maharaja garu etha tam dassissamiti aha. Tam sutva raja tusitva passissami ajja panditassa pannabalanti mahajanaparivuto pokkharanitiram gato. Mahasatto tire thatva maniratanam olokento nayam mani pokkharaniyam talarukkhe manina bhavitabbanti natva natthi deva pokkharaniyam maniti vatva nanu tata udake pannayatiti vutte udakapatim aharapetva udakena puretva passatha deva nayam mani pokkharaniyamyeva pannayati udakapatiyampi pannayatiti vatva pandita kattha pana manina bhavitabbanti vutte deva pokkharaniyampi patiyampi chayava pannayati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page254.

Na mani pokkharaniyam deva mani pana talarukkhe kakakulavake atthi purisam aropetva aharapehiti aha. Raja purisam aropetva manim aharapesi. Pandito tam gahetva ranno hatthe thapesi. Mahajano panditassa sadhukaram datva senakam paribhasento maniratanam talarukkheyeva atthi balasenako bahupurisehi pokkharaniyamyeva bhindapesi. Panditena nama mahosathasadisena na bhavitabbanti mahasattassa thutim akasi. Rajapi panditassa tuttho attano givayam pilandhanam muttaharam datva darakasahassanampi muttavaliyo dapesi. Bodhisattassa saparivarassa imina niharena upatthanam anujanati. Ekunavisatipanho nitthito. Punekadivasam raja panditena saddhim uyyanam agamasi. Tada eko kakantako toranagge vasati. So rajanam agacchantam disva toranagga otaritva bhumiyam nipajji. Raja tassa kiriyam oloketva pandita ayam kakantako kim karotiti pucchi. Maharaja ayam kakantako tumhe sevatiti aha. Sace evam amhakam sevana ma nipphala hotu bhogamassa dapehiti. Deva tassa bhogena kiccam natthi khadaniyamattameva alanti. Kim panayam khadatiti pucchi. Mamsam devati. Kittakam laddhum vattatiti. Kakanikamattagghanikam devati. Raja ekam purisam anapesi rajadayo nama kakanikamatto na vattati imassa nivaddham addhamasakagghanikam mamsam aharitva dehiti. So sadhuti sampaticchitva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page255.

Tato patthaya tatha akasi. So ekadivasam uposathe maghate mamsam alabhitva tameva addhamasakam vijjhitva suttakena avunitva tassa givayam pilandhanam bandhi. Athassa tam nissaya mano uppajji. Tam divasameva raja uyyanam agamasi. So rajanam agacchantam disva dhanam nissaya uppannamanavasena vedeha tavam nukho mahaddhano aham nukho mahaddhanoti ranna saddhim attanam samam karonto anotritva toranaggeyeva sisam calentova nipajji. Raja tassa kiriyam oloketva pandita esa pubbe viya ajja na otarati kim nu kho karananti pucchanto imam gathamaha nayam pure unnamati toranagge kakantako mahosatha vijanahi kena thaddho kakantakoti. Tattha na unnamatiti yatha ajja anotaritva toranaggeyeva sisam calento unnamati evam pure na unnamati. Kena thaddhoti kena karanena thaddhabhavam apannoti. Atha pandito uposathe maghate mamsam alabhantena rajapurisena givaya bandham addhamasakam nissaya tassa manena uppannena bhavitabbanti natva imam gathamaha aladdhapubbam laddhana addhamasakam kakantako atimannati rajanam vedeham mithilaggahanti. Raja tam purisam pakkosapetva pucchi. So yathabhutam arocesi. Raja kinci apucchitvava sabbannubuddhena viya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page256.

Panditena kakantakassa ajjhasayo natoti ativiya pasiditva panditassa catusu dvaresu sunkam dapesi. Kakantakassa pana kujjhitvava tam maretum arabhi. Deva tiracchano nama appapanno khamatha devati pandito pana rajanam nivaresi. Kakantakapanho nitthito. Atheko mithilavasi pinguttaro nama manavo takkasilam gantva disapamokkhassa acariyassa santike sippam sikkhanto khippameva sikkhati. So anuyogam datva gacchamihanti acariyam apucchi. Tasmim pana kule sace vayappatta dhita hoti jetthantevasikassa databbati vuttam. Tassacariyassa eka dhita atthi abhirupa devaccharapatibhaga. Atha nam acariyo dhitaram te tata dassami tam adaya gamissasiti aha. So pana manavo dubbhago kalakanni. Kumarika pana mahapunna. Tassa tam disva cittam na alliyati. So tam anicchantopi acariyassa vacanam na bhindissamiti sampaticchi. Brahmano tassa dhitaram adasi. So rattibhage alankatasirisayane nipanno taya agantva sirisayanam abhiruyha nipannamattaya attiyamano sayana otaritva bhumiyam nipajji. Sapi otaritva tassa santikam agantva nipajji. So utthaya sayanam abhiruhi. Sapi puna sayanam abhiruhi. So taya paccarulhaya puna sayana otaritva bhumiyam nipajji. Kalakanni nama siriya saddhim na sameti. Kumarika sayaneyeva nipajji

--------------------------------------------------------------------------------------------- page257.

So bhumiyam nipajji. Evam sattaham vitinametva tam adaya acariyam vanditva nagara nikkhami. Antaramagge allapasallapamattampi natthi. Anicchamanava ubhopi mithilam sampatta. Pinguttaro pana nagarassa avidure phalasampannam ekam udumbararukkham disva khudaya pilito tam abhiruhitva udumbaraphalani khadati. Sapi chatajjhatta rukkhamulam gantva sami mayhampi phalani patethati aha. So kim tava hatthapada natthi sayam abhiruhitva khadahiti. Sa abhiruhitva khadi. So tassa abhiruhitabhavam natva khippam otaritva rukkham kantakehi parikkhipitva muttomhi kalakanniyati vatva palayi. Sa otaritum asakkonti tattheva nisidi. Tam divasam raja uyyanam gacchanto tattha kilitva sayanhasamaye hatthikkhandhe nisiditva nagaram pavisanto tam disva patibaddhacitto hutva sapariggaha apariggahati pucchapesi. Sa atthi me samiko kuladattiko so pana mam idha nisidapetva chaddhetva palatoti aha. Amacco tamattham ranno arocesi. Raja assamikam bhandam ranno papunatiti tam otaretva hatthikkhandham aropetva nivesanam netva abhisincitva aggamahesitthane thapesi. Sa tassa piya ahosi manapa. Udumbararukkhe laddhatta udumbaradevitvevassa namam sanjanimsu. Athekadivasam ranno uyyaganamanatthaya dvaragamavasikehi maggam patijaggapesum. Pinguttaropi valim karonto kaccham dalham bandhitva kuddalena maggam tacchati. Magge anitthiteyeva raja

--------------------------------------------------------------------------------------------- page258.

Udumbaradeviya saddhim rathe thatva nikkhami. Udumbaradevi tam kalakannim maggam tacchantam disva evarupam sirim dharetum nasakkhi ayam kalakanniti tam olokenti hasi. Raja tam hasamanam disva kujjhitva kasma hasiti pucchi. Deva ayam maggatacchako puriso mayham poranasamiko mam udumbararukkham aropetva kantakehi parikkhipitva gato imaham oloketva evarupam sirim dharetum nasakkhi ayam kalakanniti cintetva hasinti. Raja tvam musavadam kathesi annam kinci disva hasi tam maressamiti asim aggahesi. Sa bhayappatta deva pandite tava pucchathati aha. Raja senakam pucchi tavam saddahasiti. Na saddahami deva ko nama evarupam itthim pahaya gamissatiti. Sa tassa katham sutva atirekataram bhita ahosi. Atha raja senako kim janati panditam pucchissamiti cintetva tam pucchanto imam gathamaha itthi siya rupavati sa ca silavati siya puriso tam na iccheyya saddahasi mahosathati. Tattha silavatiti acarasampanna. Tam sutva pandito imam gathamaha saddahami maharaja puriso dubbatto 1- siya siri ca kalakanni ca na samenti kudacananti. Tattha na samentiti samuddassa orimatiraparimatirani viya nabhatalapathavitalani viya na samagacchanti. @Footnote: 1 dubbhagotipi patho

--------------------------------------------------------------------------------------------- page259.

Raja tassa vacanena tam karanam bujjhi. Hadayamamsam nibbayi. So tassa tusitva pandita sace tavam nabhavissa ajjaham balasenakassa kathaya evarupam itthiratanam parihino abhavissam tam nissaya maya esa laddhati tassa satasahassena pujam karesi. Devipi rajanam vanditva deva panditam nissaya maya jivitam laddham imaham kanitthabhatikatthane thapetum varam varemi dehiti aha. Sadhu devi ganhahi dammi te varanti. Deva aham ajjato patthaya mama kanittham vina na kinci madhurarasam khadissami ito patthaya velaya va avelaya va dvaram vivarapetva imassa madhurarasam pesetum labhami imam varam ganhamiti. Sadhu bhadde imam varam ganhahiti. Sirikalakannipanho nitthito. Aparasmim divase raja katapataraso pasadassa dighantare cankamanto vatapanantarena olokento ekam elakanca sunakhanca mittasanthavam karonte addasa. So kira elako hatthisalaya hatthissa purato khittam anamattham tinam khadi. Atha nam hatthigopaka pothetva niharimsu. Viravitva palayamanam tam eko vegena gantva anubandhitva pitthiyam dandena tiriyam pahari. So pitthim onametva vedanappatto gantva rajagehe mahabhittim nissaya pithikaya nipajji. Tam divasameva ranno mahanase atthicammadini khaditva vaddhitasunakho bhattakarake bhattam sampadetva bahi gantva sarirasedam nibbapente nikkhamante macchamamsagandham ghayitva tanham adhivasetum asakkonto

--------------------------------------------------------------------------------------------- page260.

Mahanasam pavisitva bhajanapidhanam patetva mamsam khadi. Bhattakarakopi bhajanasaddam sutva bhajanasaddena pavisitva tam disva dvaram pidahitva tam leddudandadihi pothesi. So khaditamamsam mukheneva chaddetva viravitva nikkhami. Bhattakarakopi tassa nikkhantabhavam natva anubandhitva pitthiyam tiriyam dandena pahari. Pitthim onametva ekam padam ukkhipitva elakassa nipannatthanameva pavisi. Atha nam elako samma kim pitthim onametva ekam padam ukkhipitva agacchasi kinte vato vijjhatiti pucchi. Sunakhopi tavam pitthim onametva nipannosi kinte vato vijjhatiti pucchi. So attano pavuttim sunakhassa arocesi. Sunakhopi tatheva arocesi. Atha nam elako pucchi kim puna tavam bhattageham gantum sakkhissasiti. Na sakkhissami samma gatassa me jivitam natthi tavam pana hatthisalam gantum sakkhissasiti. Ahampi tattha gantum na sakkhissami gatassa me jivitam natthiti. Te katham nu kho mayam idani jivissamati upayam cintesum. Atha nam elako aha sace mayam samaggavasam vasitum sakkoma attheko upayoti. Tenahi samma kathehiti. Samma tavam ito patthaya hatthisalam yahi nayam tinakhadakoti tayi hatthigopaka asankam na karissanti tavam mama tinam ahareyyasi ahampi bhattageham pavisissami nayam mamsakhadakoti bhattakarako mayi asankam na karissati aham te mamsam aharissamiti. Te attheso upayoti ubhopi sampaticchimsu sunakhopi hatthisalam gantava tinakalapam damsitva aharitva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page261.

Mahabhittipitthikayam thapesi. Itaropi bhattageham gantva mamsakkhandam mukhapuram damsitva anetva tattheva thapesi. Sunakho mamsam khadi. Elako tinam khadi. Tepi imina upayeneva samagga sammodamana mahabhittipitthikayam vasanti. Raja tesam mittasanthavam disva cintesi aditthapubbam vata me karanam ajja dittham pubbe ime paccamitta hutva idani samaggavasam vasanti idam karanam gahetva panham katva pandite pucchissami yo imam panham na janati tam rattha pabbajessami janantassa pana evarupo pandito natthiti sakkaram karissami ajja tava avela sve te upatthanam agatakale pucchissamiti. So puna divase panditesu upatathanam agantva pucchissamiti. So puna divase panditesu upatathanam agantva nisinnesu panham pucchanto imam gathamaha yesam na kadaci bhutapubbam sakhi 1- sattapadampi imasmim 2- loke jata amitta dve sahaya patisanthaya caranti kissa hetuti. Tattha patisanthayati annamannam saddahitva ghatita hutva. Idanca pana vatva puna evamaha yadi me ajja patarasakale panham na sakkunatha vattumetam rattha pabbajayissami vo sabbe @Footnote: 1 sakkhim 2 imasmi itipi patha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page262.

Na hi mamattho duppannajatikehiti senako aggasane nisinno. Pandito asanapariyante nisidi. So mahasatto tam panham upadharento attham adisva cintesi ayam raja dandhadhatuko imam panham cintetva samkaddhitum asamattho kincideva tena dittham bhavissati ekadivasam okasam labhamano imam panham niharissami senako kenaci upayena ajja ekadivasamattam adhivasapetuti. Itarepi tayo jana andhakaragabbham pavittha viya na kinci passimsu. Senako ka nu kho mahosathassa pavattiti bodhisattam olokesi. Sopi tam olokesi. Senako bodhisattassa olokitakarena adhippayam natva pandittassapi na upatthati tenekadivasam okasam icchati puressamissa manorathanti cintetva ranna saddhim vissasena mahahasitam hasitva kim maharaja saccameva amhe panham kathetum asakkonte rattha pabbajessasiti pucchi. Ama panditati. Evampi eko panhoti sallakkhesi na mayam ajja etam kathetum sakkoma apica kho pana thokam adhivasehi ganthiko esa panho na sakkoma mahajanamajjhe kathetum ekamante nisiditva cintetva paccha tumhakamyeva kathessama maharaja okasam no dehiti. Senako mahasattam oloketva imam gathadvayamaha mahajanasamagamamhi ghore janakolahalasamgamamhi jate vikkhittamana anekacitta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page263.

Panham na sakkunama vattumetam ekaggacitta ekameka rahasi gata atthani cintayitva paviveke sammasitvana dhira atha vakkhanti janinda atthametanti. Tattha sammasitvanati kayacittaviveke thita ekaggacitta ime dhira imam panham sammasitva atha te etamattham akkhanti. Raja tassa katham sutva attamano hutva sadhu cintetva kathetha akathente pabbajessamiti tajjesiyeva. Te cattaropi pandita pasada otarimsu. Senako itare aha raja sukhumapanham pucchi akathite mahantam bhayam uppajjissati tasma sappayabhojanam bhunajitva tam panham samma upadharethati. Attano attano geham gata. Panditopi utthaya udumbaradeviya santikam gantva devi ajja va hiyyo va raja kattha ciram atthasiti pucchi. Hiyyo tata dighantare vatapanena olokenko cankamatiti. Tato bodhisatto cintesi ranna imina passena kinci dittham bhavissatiti. Tattha gantva bahi olokento elakasunakhanam kiriyam disva ime dve disva ranna panho abhisamkhatoti sannitthanam katva geham gato. Itarepi tayo cintetva kinci adisva senakassa santikam agamamsu. Senako te disva pucchi dittho vo panhoti na dittho acariyati vutte yadi evam raja vo rattha pabbajessati kim

--------------------------------------------------------------------------------------------- page264.

Karissathati tumhehi pana ditthoti vutte ahampi na passamiti tumhesu apassantesu mayam kim passissama hiyyo mayam ranno pana santike cintetva kathessamati sihanadam naditva agatamha idani amhe akathite raja kujjhissati kim karomati vutte ayam panho na sakka amhehi datthum panditena satagunam katva cintito bhavissatiti etha tassa santikam gacchamati. Te cattaro pandita bodhisattassa gharadvaram gantva agatabhavam arocapetva geham pavisitva patisantharam katva ekamantam nisinna panditam pucchimsu kim pandita cintito te panhoti. Mayi acintente anno koci cintessati ama cintitoti. Tenahi amhakampi kathethati vutte pandito sacaham etesam na kathessami raja tesam kuddho rattha pabbajessati mam sattahi ratanehi pujessati ime bala ma nassantu kathessami nesanti cintetva te cattaro nicasane nisidapetva anjalim pagganhapetva ranna ditthabhavam ajanapetva ranna pucchitakale evam byakareyyathati catunnampi catasso gathayo bandhitva palimeva ugganhapetva uyyojesi. Te dutiyadivase rajupatthanam gantva pannattasane nisidimsu. Raja senakam pucchi nato te senaka panhoti maharaja mayi ajanante anno koci janissatiti. Tenahi kathehiti. Sunatha devati uggahitaniyameneva gathamaha uggaputtarajaputtiyanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page265.

Urabbhamamsam piyam manapam na te sunakhassa adenti mamsam atha mendassa sunena sakhyamassati tattha uggaputtarajaputtiyananti amaccaputtananceva rajaputtananca gatham vatvapi senako attham na janati. Raja pana attano pakatatta janati tasma senakena tava natoti pukkusam pucchi. Sopissa maharaja kim ahameva apanditoti vatva uggahitaniyameneva gathamaha cammam vihananti elakassa assapitthattharanam sukhassa hetu na te sunakhassa assapitthattharanam atha mendassa sunena sakhyamassati tassapi attho apakatoyeva. Raja pana attano pakatatta iminapi pukkusena natoti kamindam pucchi. Sopi uggahitaniyameneva gathamaha avellitasingiko hi mendo na hi sunakhassa visanakani atthi tinabhakkho mamsabhojano ca atha mendassa sunena sakhyamassati tassapi attho apakatoyeva.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page266.

Raja iminapi kamindena natoti devindam pucchi. Sopi uggahitaniyameneva gathamaha tinamasi palasamasi mendo na suno tinamasi no palasam ganheyya sunakho sasam vilaram atha mendassa sunena sakhyamassati. Tattha tinamasi palasamasiti tinakhadako ceva pannakhadako ca. No palasanti pannampi na khadati. Tassapi attho apakatoyeva. Atha raja pana attano pakatatta iminapi devindena natoti panditam pucchi tata tavampi imam panham janasiti. Maharaja avicito yava bhavagga mam thapetva ko anno etam janatiti. Tenahi kathehiti. Suna maharajati tassa kiccassa attano pakatabhavam pakasento imam gathadvayamaha. Atthaddhapado catuppadassa mendo atthanakho adissamanakayo chadiyam aharati ayam imassa mamsam aharati ayam amussa pasadavaragato videhasettho vitiharam annonnabhojananam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page267.

Addakkhi kira sakkhitam janindo bhobhukkassa punnamukhassa cetanti. Tattha atthaddhapadoti byanjanakusalataya elakassa catuppadam sandhaya aha. Mendoti elako. Atthanakhoti ekekasmim pade davinnam khuranam vasena etam vuttam. Adissamanakayoti mamsam aharanakale apannamano. Chadiyanti gehacchadanam tinanti attho. Ayam imassati sunakho elakassa. Vitiharanti vitiharanam. Annonnabhojanananti annamannassa bhojananam. Mendo hi sunakhassa bhojanam aharati. So tassa vitiharati sunakhopi tassa aharati itaropi vitiharati. Addakkhiti tam tesam annamannam bhojananam vitiharanam sakkhitam attano paccakkham addasa. Bhobhukkassati bhubhukkaranassa sunakhassa ca. Punnamukhassati mendassa. Etam imesam mittadhammam raja sayam passiti attho. Raja itarehi bodhisattam nissaya natabhavam ajananto panca pandita attano pannabaleneva janimsuti mannamano somanassappatto hutva imam gathamaha labha vata me anapparupa yassa me idisa pandita kulamhi panhassa gambhiragatam nipunnamattham pativijjhanti subhasitena dhirati. Tattha pativijjhantiti subhasitena bhinditva kathenti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page268.

Atha tesam tutthena nama tutthakaro katabboti tam avikaronto imam gathamaha assatarirathanca ekamekam phitam gamavaranca ekamekam sabbesam vo dammi panditanam paramappitimano subhasitena dhirati vatva tam sabbam dapesi. Dvadasanipate mendakapanho nitthito. Udumbaradevi pana itarehi panditam nissaya panhassa natabhavam natva ranna muggamase nibbisese karontena viya pancannam samakova sakkaro kato nanu mayham kanitthassa visesam sakkaram katum vattatiti cintetva ranno santikam gantava pucchi deva kena te panho kathitoti. Pancahi panditehi bhaddeti. Te deva cattaro jana tava panham kam nissaya janimsuti. Na janami bhaddeti. Maharaja te cattaro kim jananti panditena pana ma nassantu ime balati panham ugganhapita tumhe pana sabbesam samakam sakkaram karotha ayuttametam panditassa visesam katum vattatiti. Raja ayam attanam nissaya natabhavam mayham na kathetiti panditassa tusitva atirekataram sakkaram kattukamo cintesi hotu mama puttam ekam panham pucchitva kathitakale mahantam sakkaram karissamiti. So panham cintento sirimendakapanham cintetva ekadivasam pancannam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page269.

Panditanam upatthanam agantva sukhanisinnakale senakam aha senaka panham pucchissamiti. Puccha devati. Raja sirimendakapanhe pathamam gathamaha pannayupetam siriya vihinam yasassinam vapi apetapannam pucchami tam senaka etamattham kamettha seyyo kusala vadantiti. Tattha kamettha seyyoti imesu dvisu kataram pandita seyyoti vadanti. Ayanca kira panho senakassa vamsanugato tena tam khippameva kathesi dhira ca bala ca have janinda sippupapanna ca asippino ca sujatimantopi ajatimassa yasassino pessakara bhavanti etampi disvana aham vadami panno vihino sirimava seyyoti. Tattha vihinoti pannava vihino issarova uttamoti attho. Raja tassa vacanam sutva itare tayo apucchitva samghanavakam hutva nisinnam mahosathapanditam pucchanto aha tuvampi pucchami anomapanna mahosatha kevaladhammadassi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page270.

Balam yasassim panditam appabhogam kamettha seyyo kusala vadantiti. Tattha kevaladhammadassiti sabbadhammadassi. Athassa mahasatto suna maharajati kathesi. Papani kammani karoti balo idhameva seyyo iti mannamano idhalokadassi paralokam adassi ubhayattha balo kalimaggahesi etampi disvana aham vadami pannova seyyo na yasassibaloti tattha idhamevati idha loke idamissariyameva mayham setthanti mannamano. Kalimaggahesiti balo issariyamadena papakammam katva nirayadisu uppajjanto paraloke tato nirayato punagantva nicakule dukkhabhojano hutva nibbattamano idha loke cati ubhayattha parajayameva ganhati. Etampiti aham etampi karanam disva pannasampannova uttamo issaropi balo na uttamoti vadami. Evam vutte raja senakam oloketva nanu mahosatho pannavantameva uttamoti vadatiti aha. Senako maharaja nanu mahosatho daharo ajjapissa mukhe khiragandho vayati kimesa janatiti vatva imam gathamaha na sippametam vidadhati bhogam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page271.

Na bandhava na sariravakaso passelamugam sukhamedhamanam sirihinam bhajati goravindam etampi disvana aham vadami panno vihino sirimava seyyoti. Tattha elamuganti paggharitalalamukham. Goravindanti so kira tasmimyeva nagare asitikotivibhavo setthi virupo nassa putto na dhita na kinci sippam janati kathentassapissa hanukassa ubhohi passehi laladhara paggharanti devacchara viya dve itthiyo sabbalankarehi vibhusita supupphitani niluppalani gahetva ubhosu passesu thita tam lalam niluppalohi sampaticchitva vatapanena uppalani chaddenti. Surasondapi panagaram pavisanta niluppalehi atthe sati tassa gehadvaram gantva sami goravinda setthiti vadanti. So tesam saddam sutva vatapane thatva kim tatati vadati. Athassa lala mukhato paggharanti. Ta itthiyo tam niluppalehi sampaticchitva niluppalani antaravithiyam khipanti. Dhutta tani gahetva udakena vikkhaletva pilandhitva panagaram pavisanti. Evam sirisampanno ahosi. Senako tam udaharanam katva dassento evamaha tam sutva raja kidisam tata mahosatha panditati aha. Pandito deva senako kim janati odanasincanatthane kako viya dadhim patum araddhasunakho viya ca yasameva passati sise patanakam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page272.

Mahamuggaram na passati sunohi devati vatva imam gathamaha laddha sukham majjati appapanno dukkhena phutthopi pamohameti agantuna sukhadukkhena phuttho so vedhati varicarova ghamme etampi disvana aham vadami pannova seyyo na yasassibaloti. Tattha laddha sukhanti issariyasukham labhitva balo majjati pamajjati pamatto mahantam papam karoti. Dukkhenati kayikacetasikadukkhena phuttho. Agantunati na ajjhattikena. Sattanam hi sukhampi agantukameva na niccappavattam. Ghammeti udaka uddharitva anetva atape khittamaccho viya phandati. Tam sutva raja kidisam acariyati aha. Senako deva kimesa janati titthantu tava manussa aranne jatarukkhampi phalasampannameva vihamgama bhajantiti vatva imam gathamaha dumam yatha sadhu phalam aranne samantato samabhisaranti pakkhi evampi addham sadhanam sabhogam bahujjano bhajati atthahetu etampi disvana aham vadami panno vihino sirimava seyyoti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page273.

Tattha bahujjanoti bahumanusso dhanahetu sannipatitoti. Tam sutva raja kidisam tatati aha. Pandito maharaja kimesa mahodaro khanati suna devati vatva imam gathamaha na sadhu balava balo sahasam vindate dhanam kandantametam dummedham kaddhanti nirayam bhusam etampi disvana aham vadami pannova seyyo na yasassibaloti. Tattha sahasanti sahasena sahasikam kammam katva janam piletva dhanampi vindati atha nam nirayapala kandantameva dummedham balavavedanam nirayam kaddhantiti. Puna ranna kim senakati vutte senako suna maharajati vatva imam gathamaha yakaci najjo abhisavanti gangam sabbava ta namagottam jahanti ganga samuddam patipajjamana na khayate iddhivaro hi loke etampi disvana aham vadami panno vihino sirimava seyayoti. Tattha najjoti ninna hutva sandamana antamaso kunanadiyopi. Jahantiti ganga tveva samkhyam gacchanti attano namagottam jahanti. Na khayateti sa pana ganga samuddam patipajjamana na

--------------------------------------------------------------------------------------------- page274.

Pannayati mahasamudado tveva namam labhati evameva mahapannopiissaram patto na khayati na pannayati samuddam pavitthaganga viya ahosi. Puna raja kidisam panaditati aha. So suna maharajati vatva imam gathamaha yametamakkha udadhim mahantam payanti najjo sabbakalam asamkhyam so sagaro niccamularavego velam nacceti so mahasamuddo evampi balassa pajappitani pannam nacceti siri kadaci etampi disvana aham vadami pannova seyyo na yasassibaloti. Tattha yametamakkhati yam etam tavam akkhasi vadesi. Asamkhyanti agananam. Velam naccetiti ularavegopi hutva umisahassam ukkhipitvapi velam atikkamitum na sakkoti velam patva avassam sabba umiyo bhijjanti. Evampiti balassa pajappitani evameva pannavantam atikkamitum na sakkonti tam patvava bhijjanti. Pannam naccetiti pannavantam siri nama natikkamati. Nahi koci atthanatthe uppannakankho pannavantam atikkamitva balassa issarassa padamulam gacchati pannavato pana padamuleyeva vinicchayam nama labhatiti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page275.

Tam sutva raja kim senakati aha. So suna devati imam gathamaha asannato cepi paresamattham bhanati santhanagato yasassi tasseva tam ruhati natimajjhe sirihinam karayate na panno etampi disvana aham vadami panno vihino sirimava seyayoti. Tattha asannato cepiti issaro hi sacepi kayadihi asannato dussilo. Santhanagatoti vinicchaye thito hutva paresam attham bhanati tasmim vinicchayamanadale mahaparivaraparivutassa musa vatva samikampi assamikampi karontassa tassevetam vacanam ruhati sirihinam katham karayate na panno tasma panno vihino sirimava seyyoti vadati. Puna ranna kim tatati vutte pandito suna deva balasenako pana kim janati idhalokamattameva oloketi na paralokanti vatva imam gathamaha parassa va attano vapi hetu balo musa bhasati appapanno so nindito hoti sabhayamajjhe pacchapi so duggatigami hoti etampi disvana aham vadami

--------------------------------------------------------------------------------------------- page276.

Pannova seyyo na yasassibaloti. Tato senako imam gathamaha atthampi ce bhasati bhuripanno analayo appadhano daliddo na tassa tam ruhati natimajjhe siri pannanavato ca na hoti etampi disvana aham vadami panno vihino sirimava seyyoti. Tattha atthampi ceti karanampi ce bhasati. Natimajjheti parisamajjhe. Pannanavatoti maharaja nanavantasseva sirisobhaggappattam patva pakatiya vijjamanapi siri nama na hoti so hi tassa santike suriyuggamane khajjopanako viya na khayatiti dasseti. Puna ranna kidisam tatati vutte pandito kim janati senako idhalokamattameva oloketi na paralokanti vatva imam gathamaha parassa va attano vapi hetu na bhasati alikam bhuripanno so pujito hoti sabhaya majjhe pacchapi so sugatigami hoti etampi disvana aham vadami pannova seyyo na yasassibaloti. Tato senako imam gathamaha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page277.

Hatthi gavassa manikundala ca nariyo ca iddhesu kulesu jata sabbava ta upabhoga bhavanti iddhassa posassa aniddhimanto etampi disvana aham vadami panno vihino sirimava seyyoti. Tattha iddhassati issarassa. Aniddhimantoti na kevalam ta nariyo ca atha kho sabbeva aniddhimanto satta tassa upabhoga bhavanti. Tato pandito kim senako janatiti ekam karanam aharitva dassento imam gathamaha asamvihitakammantam balam dummantimantinam siri jahati dummedham jinnamva urago tacam etampi disvana aham vadami pannova seyyo na yassasibaloti. Tattha siri jahatiti padassa cetiyajatakena attho vannetabbo. Atha senako ranna kidisanti vutte deva esa tarunadarako kim janati suna devati vatva panditam appatibhanam karissamiti cintetva imam gathamaha panca pandita mayam bhaddante sabbe panjalika upatthita te

--------------------------------------------------------------------------------------------- page278.

Tavam no abhibhuyya issarosi sakkova bhutappati devaraja etampi disvana aham vadami panno vihino sirimava seyyoti. Idam kira sutva raja sadhurupam senakena karanam abhatam sakkhissati nu kho me putto imassa vadam bhinditva annam karanam aharitunti cintetva kidisam panditati aha. Senakena kira imasmim karane abhateyeva thapetva bodhisattam anno tam vadam bhinditum samattho nama natthi tasma mahasatto attano nanabalena tassa vadam bhindanto maharaja kimesa balo janati yasameva oloketi pannaya visesam na janati suna maharajati vatva imam gathamaha dasova pannassa yasassibalo atthesu jatesu tathavidhesu yam pandito nipunam samvidheti sammohamapajjati tattha balo etampi disvana aham vadami pannova seyyo na yasassibaloti. Tattha atthesuti kiccesu. Samvidhetiti samvidahati. Iti so mahasatto simerupadato suvannavalukam uddharanto viya gaganatare punnacandam utthapento viya nayakaranam dasseti. Evam mahasatte pannanubhavam dassetva kathenteyeva raja senakam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page279.

Aha kidisam senaka sakkonto uttarim kathehiti. So kotthe thapitadhannam viya uggahitakam khepetva appatibhano mankubhuto pajjhayanto nisidi. Sace hi so annam karanam ahareyya gathasahassenapi imam jatakam nitthapeyya. Tassa appatibhanassa thitakale gambhiraogham anento viya mahasatto uttarim pannameva vannento imam gathamaha addhapi pannava satam pasattha kanta siri bhogarata manussa nananca budadhanamatulyarupam pannam nacceti sirima kadaci etampi disvana aham vadami pannova seyyo na yasassibaloti. Tattha satanti buddhadinam sappurisanam. Bhogaratati maharaja yasma te andhabala manussa bhogaratava tasma tesam siri kanta yaso namesa panditehi garahito balanam kantoti cayam attho bhimsakajatakena vannetabbo. Buddhananti nanabuddhanam. Kadaciti kisminci kale nanavantam siri nama natikkamati devati. Tam sutva raja mahasattassa panhabyakaranena tuttho ghanavassam vassanto viya mahasattam dhanena pujento gathamaha yantam apucchimha akittayi no mahosatha kevaladhammadassi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page280.

Gavasahassam usabhanca nagam ajannayutte ca rathe dasa ime panhassa veyyakaranena tuttho dadami te gamavarani solasati. Tattha usabhanca naganti tassa gavasahassassa usabham jetthakam katva alankatapatiyattam arohaniyam nagam sadhukam dammiti. Visatinipate sirimendakapanho nitthito. Tato patthaya bodhisattassa yaso maha ahosi. Tam sabbam panhampi udumbaradeviyeva vicaresi. Sa tassa solasavassikakale cintesi mama kanittho mahallako jato yasopissa maha ahosi maya avahamassa katum vattatiti ranno tamttham arocesi. Raja tam sutva sadhu janapehi nanti aha. Sa tam janapetva tena sampaticchite tenahi tata kumarikam te anessamiti aha. Atha mahasatto kadaci imaya anita mama na rucceyya sayameva tava upadharemiti cintetva evamaha devi katipaham ma kinci ranno vadetha aham ekam kumarikam sayam pariyesitva mamabhirucitam tumhakam acikkhissamiti. Sa evam karohi tatati. So devim vanditva attano gharam gantva sahayakanam sannam datva annatakavesena gantva tunnavayaupakaranani gahetva ekakova uttaradvarena nikkhamitva uttarayavamajjhakagamam payasi. Tada pana tattha ekam puranasetthikulam parijinnam ahosi. Tassa pana kulassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page281.

Eka dhita amaradevi nama ahosi. Sa abhirupa sabbalakkhanasampanna punnavati. Sa tam divasam patova yagum pacitva tam adaya pitukasanatthanam gamissamiti nikkhamitva tameva maggam patipajji. Mahasatto tam agacchantim disva sabbalakkhanasampanna esa itthi sace apariggaha imaya me padaparicarikaya bhavitum vattatiti cintesi. Sapi tam disvava sace aham evarupassa purisassa gehe bhaveyyam sakka maya kutumbam santhapetunti cintesi. Atha mahasatto imissa sapariggahapariggahabhavam na janami hatthamuddhaya nam pucchissami sace pana pandita bhavissati mama panhassa attham janissatiti cintetva dure thitova hatthamutthimakasi. Sa ayam mama sassamikaassamikabhavam pucchatiti natva tatheva thita hattham pasaresi. So tam karanam natva tassa samipam gantva bhadde ka nama tavanti pucchi. Sa sami mayham atitanagate va etarahi va yam natthi tamnamikati. Bhadde loke amaram nama natthi tavam amara nama bhavissatiti. Evam samiti. Bhadde kassa yagum harissasiti pucchi. Pubbadevataya samiti vutte so pubbadevata nama matapitaro bhadde tavam tava pitu yagum harissasi manneti. Evam samiti. Tava pita kim karotiti. Mama pita ekam dvedha karotiti. Ekassa dvedha karanam nama kasanam bhadde tava pita kasati manneti. Evam samiti. Kasmim pana thane tava pita kasatiti. Yatthe thane sakim gata paccha na enti tattheva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page282.

Pita me kasatiti. Sakim gatanam paccha nagamanatthanam nama susanam susanassa santike kasati te pita manneti. Evam samiti. Bhadde ajjeva kim essasi na essasiti. Sami sace essati na essami no ce essati essamiti. Bhadde pita te nadipare kasati manne udake ente na essasi anente essasiti. Evam samiti. Ettakam allapasallapam katva atha nam amaradevi tavam yagum pivissasi samiti nimantesi. Mahasatto patikkhipanam nama avamangalanti cintetva ama pivissamiti aha. Sa pana yagughatam otaresi. Mahasatto sace patim adhovitva hatthadhovanam adatvava dassati ettheva nam pahaya gamissamiti cintesi. Sa pana patim dhovitva patiya udakam aharitva hatthadhovanam datva tucchapatim hatthe athapetva patim bhumiyam thapetva ghatam aloletva yaguya puresi tattha pana sitthani mandani. Atha nam mahasatto aha kim bhadde atibahula yaguti. Udakam no laddham samiti. Kedarehi te udakam na laddham bhavissati manneti. Evam samiti. Sa pitu yagum thapetva sesam bodhisattassa adasi. So tam pivitva mukham vikkhaletva bhadde aham tumhakam geham gamissami maggam me acikkhahiti aha. Sa sadhuti vatva maggam acikkhanti imam ekanipate gathamaha yena sattu vilanga ca digunapalaso ca pupphito

--------------------------------------------------------------------------------------------- page283.

Yenadami tena vadami yena nadami na tena vadami esa maggo yavamajjhakassa etam channapatham vijanahiti. Tassattho sami anto gamam pavisitva ekam sattuapanam passasi tato kanjiyapanam tesam dvinam apananam purato digunapannako kovilaro supupphito tasma tavam yena sattu vilanga ca kovilaro ca pupphito tena gantva kovilaramule thatva dakkhinamaggam ganha vamamaggam munca. Esa maggo yavamajjhakassati yavamajjhakagame patitthitassa amhakam gehassa esa maggo etam evam paticchadetva maya vuttam channapatham paticchannapatham channapatham 1- va paticchannakaranam va vijanahiti. Etthapi yenadamiti yena hatthena adami tam dakkhinahattham sandhaya vuttam itaram vamahattham. Evam sa tassa maggam acikkhitva pitu yagum gahetva agamasi. Channapathapanho nitthito. Sopi taya kathitamaggena tam geham gato . atha nam amaradeviya mata disva mahasattasseva asanam datva yagum pivissasi samiti aha. Amma kanitthabhaginiya me amaradeviya thoka yagu dinnati. Sapi imima me dhituatthaya agatena bhavitabbanti annasi. Mahasatto tesam kulanam duggatabhavam janantopi amma aham tunnavayo @Footnote: 1 padam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page284.

Atthi kinci vattham maya sibabitabbayuttakanti pucchi. Atthi sami mulam pana natthiti. Amma mulena kammam natthi anetha sibbissamiti. Sa jinnakani vatthani aharitva tassa adasi. Bodhisatto ahatahatani nitthapesi. Punnavato hi kiriya nama samijjhatiyevati. Atha nam amma vithiya bhagena arocehiti aha. Sa sakalagame arocesi. Mahasatto tunnavayakammam katva ekaheneva sahassam uppadesi. Mahallikapissa patarasabhattam pacitva datva sayam tata kittakam pacamiti aha. Amma yattaka imasmim gehe bhunjanti tesam pamanena pacahiti aha. Sa anekasupabyanjanam bahubhattam paci. Amaradevipi sayam sisena darukalapam uccan kena pannam adaya arannato agantva puratthimadvare daruni nikkhipitva pacchimadvarena geham pavisi. Pita panassa sayanhataram agami. Mahasatto nanaggarasabhojanam bhunji. Itara attano matapitaro bhojetva paccha sayam bhunjitva matapitunam pade dhovitva bodhisattassa pade dhovi. So tam parigganhanto katipaham tattheva vasi. Atha nam vimamsanto ekadivasam aha bhadde amaradevi addhanalitandulam gahetva tato mayham yagunca puvanca bhattanca pacahiti. Sa sadhuti sampaticchitva te tandule kottetva mulatandulehi yagum majjhimatandulehi bhattam kanikahi puvam pacitva tadanurupam byanjanam sampadetva mahasattassa yagum adasi. Sa yagu mukhe thapitamattayeva sattarasaharanisahassani pharitva atthasi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page285.

So tassa vimamsanatthameva bhadde pacitum ajananti kimattham mama tandule nasesiti vatva yagu saha khelena nutthahitva bhumiyam patesi. Sa akujjhitva sami sace yagu asundara puvam khadati tassa puvam adasi. So tampi tatheva akasi bhadde tvam pacitum ajananti kimattham mama tandulam nasesiti. Sami sace puvam na sundaram bhattam bhunjahiti bhattam adasi. So tatheva patipajjitva bhadde tvam pacitum ajananti mama santakam kimattham nasesiti vatva kuddho viya tinipi ekato madditva sisato patthaya sakalasariram limpitva gaccha dvare nisidahiti aha. Sapi akujjhitvava anjalim paggayha sadhu samiti tatha akasi. So tassa nihatamanabhavam natva bhadde ehiti aha. Sa ekavacaneneva agantva tassa santike nisidi. Mahasatto pana agacchanto na tucchahattho kahapanasahassena saddhim ekam satakam culapasibbake thapetva agato. So tato tam satakam niharitva tassa hatthe thapetva bhadde tava sahayikahi saddhim nahatva imam satakam nivasetva ehiti aha. Sa tatha akasi. Pandito uppaditadhananca abhatadhananca sabbam tassa matapitunam datva te samassasetva sassusassuram apucchitva tam adaya gato. Mahasatto pana tassa chattanca upahananca datva evamaha bhadde imam chattam gahetva attanam dharehi upahanam abhiruhitva yahiti. Sa tam dvayam gahetva abbhokase suriyasantape chattam apanetva gacchati. Thalatthane upahanam padehi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page286.

Omunacitva adaya udakatthane sampattakale upahanam aruhitva gacchati. Bodhisatto tam karanam disva kim bhadde thalatthane upahanam pada na patimuncasi udakatthane patimuncitva gacchasi kim karanati pucchi. Sa tam aha sami thalatthane kantakadini passami udakatthane macchakacchapakantakadini na passami tesu padam pavitthesu mahantam dukkhavedanam anubhaveyyam tasma udakatthane upahanam abhiruhitva gacchamiti. Bodhisatto tassa vacanam sutva mahapandita vatayam darikati cintetva agamasi. Atha sa vanantaram pavisanti chattam uparimatthake katva gacchati. So tam karanam pucchi bhadde anne abbhokase suriyasantapam patibahanattham chattam dharentava gacchanti tvam pana tatha nakasi kim karanati. Sa tam aha sami vanantaram pavittha nama sukkharukkhadandakadini matthake patitabhayena evam karomiti. Bodhisatto taya dvihi karanehi kathitavacanam sutva tusi. Atha mahasatto taya saddhim gacchanto ekasmim thane phalasampannam badararukkham disva badararukkhamule nisidi. Sapi mahasattam badararukkhamule nisinnam disva sami abhiruhitva badaraphalam gahetva tampi khadahi mayhampi dehiti aha. Bhadde aham kilamami na sakkomi abhiruhitam tvam abhiruhati. Sa bodhisattassa vacanam sutva tam badararukkham abhiruhitva phalam ocinati. Bodhisattopi tam aha bhadde phalam mayhampi dehiti. Sa imam purisam panditam va apanditam va na janami vimamsissami nanti cintetva evamaha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page287.

Sami unhaphalam khadissasi atha va sitaphalanti. Bodhisatto tassa pucchitam karanam janantopi ajananto viya vimamsanatthaya evamaha bhadde unhaphalena me atthoti. Atha sa phalam gahetva bhumiyam khipitva khada samiti aha. Bodhisatto tam gahetva dhamanto khaditva puna tam vimamsamano evamaha bhadde sitaphalam me dehiti. Atha sa badaraphalani gahetva tinabhumiya upari khipi. Bodhisatto tam gahetva adhamantova khaditva ayam darika ativiya panditati janitva tusi. So aha bhadde otarati. Sa mahasattassa vacanam sutva rukkhato otaritva ghatam gahetva nadim gantva udakam anetva mahasattassa adasi. So udakam pivitva mukham vikhalesi. Sa ekamantam atthasi. Te pana utthaya gacchanta nagaram pavisimsu mahasatto tam vimamsanatthaya tam dovarikassa gehe thapetva dovarikabhariyaya acikkhitva attano nivesanam gantava purise amantetva asukagehe ekam itthim thapetva agatomhi tumhe imam sahassam adaya tattha gantva tam vimamsathati sahassam datva pesesi. Te tassa santikam gantva tatha akamsu. Sa idam mama samikassa padarajamattampi na agghatiti na icchati. Te punagantva panditassa arocesum. Atha te punappunnam yava tatiyampi pesetva catutthavare tenahi nam hatthe gahetva akaddhitva ethati aha. Te tatha karimsu. Sa agantva mahasattam mahasampattiyam thitam disva na sanjani nam oloketva pana hasi ceva rodi ca.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page288.

So ubhayampi karanam pucchi. Atha nam sa evamaha sami aham hasamana tava sampattim oloketva ayam sampatti na akaranena laddha purimabhave pana kusalam katva laddha bhavissati aho vata punnanam phalam namati hasim rodamana pana idani parassa rakkhitagopitavatthumhi aparajjhitva nirayam gamissasiti tayi karunnena rodinti. So tam vimamsitva tassa parisuddhabhavam natva gacchatha tattheva nam nethati vatva pesetva tunnavayavesam gahetva gantva taya saddhim sayitva puna divase patova rajakulam pavisitva tam udmabaradeviya arocesi. Sa ranno arocetva amaradevim sabbalankarehi alankaritva mahayoge nisidapetva mahantena sakkarena mahasattassa geham anetva mangalam akasi. Raja bodhisattassa sahassamulam pannakaram pesesi. Dovarike adim katva sakalanagaravasino pannakare sajjayimsu. Amaradevipi ranna pahitam pannakaram dvidha bhinditva ekam kotthasam puna ranno pesesi. Etenupayena sakalanagaravasinam pannakaram pesetva nagare sanganhi. Tato patthaya mahasatto taya saddhim samaggasamvasam vasanto ranno atthanca dhammanca anusasi. Amaradevipariyesanam nitthitam. Athekadivasam senako itare tayo attano santikam agate disva te amantetva ambho mayam gahapatiputtassa mahosathasseva nappahoma idani pana tena attana byattara bhariya anita kinti nam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page289.

Ranno antare paribhindeyyamati aha. Te ahamsu acariya mayam kim janama tavameva janasiti. Senako bho ma cintayittha attheko mama upayoti. Ko upayo acariyati. Aham ranno culamanim thenetva aharissami pukkusa tavam suvannamalam ahara kaminda tavam kambalam ahara devinda suvannapadukam aharati. Evanca pana mahosathassa gehameva pavesetha mayam cattaropi upayena tani aharissama tatopi mahajanam amhakam nikkankham katva gahapatiputtassa geham pavesessamiti aha. Te sundaro acariya upayoti sampaticchimsu. Senako tava culamanim takkaghate pakkhipitva dasiya hatthe thapetva pesesi imam takkaghatam netva annesam ganhantanampi adatva sace mahosathassa gehe ganhantanam ghateneva saddhim dehiti. Sa panditassa gharadvaram gantva takkam ganhatha takkam ganhathati vatva aparaparam sancarati. Amaradevi dvare thita tassa kiriyam disva ayam annattha na gacchati bhavitabbamevettha karanenati cintetva inghitasannaya dasiyo patikkamapetva sayameva tam dasim amma ehi takkam ganhissamiti pakkositva tassa agatakale dasinam sannam datva tasu anagacchantisu amma gaccha dasiyo pakkosahiti tameva pesetva tassa gatakale ghate hattham otaretva manim disva tam agatam pucchi amma tvam kassa santika agatati. Ayye senakapanditassa dasimhiti. Tato tassa ca matuya ca pitu ca namam pucchitva asukanamati vutte amma katimulam idam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page290.

Takkanti pucchitva catunalikam ayyeti vutte tena hi amma imam takkam mayham dehiti vatva ayye tumhesu ganhantisu mulena ko attho ghateneva saddhim ganhathati vutte tena hi yahiti tam uyyo jetva asukamase asukadivase senakacariyo asukadasiya dhitaya asukaya nama dasiya hatthe ranno culamanim vikkinatthaya pahiniti panne likhitva ganhi. Pukkusopi suvannamalam sumanapupphacankotake thapetva tam pupphehi chadetva pesesi. Kamindopi kambalam pannapacchiyam thapetva pannehi chadetva pesesi. Devindo suvannapadukam yavakalapantare bandhitva pesesi. Sa sabbanipi tani gahetva purimanayeneva panne akkharani aropetva mahasattassa acikkhitva thapesi. Tepi cattaro pandita rajakulam gantva kim deva culamanim na pilandhathati ahamsu. Raja pilandhissami aharathati aha. Te gantva tattha culamanim adisva itarani tinipi na passimsuyeva. Atha te cattaropi deva tumhakam abharanani mahosathassa gehe vasanti so tava sayam valanjeti patisattu te maharaja gahapatiputtoti tam paribhindimsu. Athassa atthacaraka manussa agantva arocesum. So atthacarakanam vacanam sutva aham rajanam disva janissamiti cintetva rajupatthanam agamasi. Raja tassa kujjhitva ko janati kim bhavissatiti attanam passitum nadasi. Pandito ranno kuddhabhavam natva attano nivesanameva gato. Raja ganhatha nanti anapesi. Pandito pana

--------------------------------------------------------------------------------------------- page291.

Atthacarakanam vacanam sutva apagantum vattatiti amaradeviya sannam datva anatakavesena nagara nikkhamitva dakkhinayavamajjhakam gantva tasmim kumbhakarakammam akasi. Nagare pandito palatoti ekakolahalam jatam. Senakadayo cattaropi panditassa palatabhavam natva ma cintayittha kim mayam apanditati annamannam ajanapetvava amaradeviya pannakaram pahinimsu. Sa catuhi pesitam pannakaram gahetva asukavelaya gacchatuti vatva te agate lajjapessamiti cintetva dasiyo pakkosapetva ekam kupam khanapetva tattha pakaram parikkhipapetva gutharasim saha udakena tattha puretva guthakupassa uparitale yantaphalakani pidahitva ubhosu passesu aggalani katva kilanjehi paticchadetva pupphadihi lambanam manoramam viya geham katva udakam upatthapetva sabbam nitthapesi. Tasmim padosakale senako attanam alankaritva nanaggarasabhojanam bhunjitva bodhisattassa geham agamasi. So dvare thatva attano agatabhavam janapetva ekam sapariggaham amaradeviya arocapesi. Sa tassa vacanam sutva ehiti aha. So gantva tassa santike atthasi. Atha nam sa evamaha sami aham idani tava vasam gata attano sariram anahatva sayitum ayuttam tavam tava yahi imina gandhodakena nahatva ehiti. So sadhuti sampaticchitva gantva nahayissamiti phalake abhiruhati. Sa tam tena hi sadhuti phalake abhiruhitva thitakale udakam osincanti viya yantaphalake akkamitva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page292.

Guthakupe patesi. Pukkusampi sayanhasamayam gantva attanam alankaritva nanaggarasabhojanam bhunajitva agacchantam tattheva guthakupe patesi. So samphassam senakam pucchi kim manussosi tavanti. Aham senakacariyoti. Senakopi pukkusam pucchi kim manussosi tavanti. Aham pukkusacariyoti. Tatha itarepi dve patipatiya agantva eteneva niyamena tatheva patesi. Te sabbe cattaropi udarappamane gutharasimhi thatva sisena sisam paharanta ko eso ko esoti annamannam pucchimsu. Atha senako ahanti vatva kim karoma acariyati vutte tumhe ma saddam karotha amhakam pana ito patthaya lajja bhavissatiti aha iti te cattaro pandita tattheva ekarattim atthamsu. Sa evam sabbe te guthakupe asucijigucche patetva pabhataya rattiya ne yottehi tato ukkhipapetva khippam udakena nahapetva senakam pukkusam kamindam devindanti cattaro jane kesamassukhuramundam karapetva itthakahi ghamsitva lohitam uppadetva donatandule gahapetva temetva kacchapacunnam kottapetva patiyam pakkhipitva bahalayagum avattetva tesam sisato patthaya sakalasariram limpapetva tulapicucunnam gahapetva tatheva sisato patthaya okirapetva mahadukkham papetva kilanjapacchisu nipajjapetva pidahitva dalham rajjuya bandhitva lancetva tehi saddhim cattaripi ratanani gahapetva ranno santikam gantva rajanam vanditva ekamantam nisinna deva pannakarani

--------------------------------------------------------------------------------------------- page293.

Patigganhathati vatva cattari kilanjani ranno padamule thapapesi. Atha raja tani vivarapetva senakadike setamakkatasadise cattaro pandite disva tunhi ahosi. Atha mahajanapi te disva athitthapubba dittha no aho sundara setavanara aho sundara setavanarati vatva mahahasitam hasimsu. Tepi cattaro mahalajja ahesum. Atha sa amaradevi tehi saddhim cattari ratanani ranno patiyadetva attano patino niddosabhavam pakasenti rajanam aha deva mahosathapandito na coro ime pana tumhakam cora etesu senako tumhakam manicoro pukkuso suvannamalacoro kamindo kambalacoro devindo suvannapadukacoro asukamase asukadivase asukadasidhitanam asukadasinam nama hatthe imehi etani pannakaratthaya me pesita imam pannam passatha attano santakam ganhatha ime ca cero ratanani ca sampaticchatha devati evam cattaropi jane mahavippakaram papetva rajanam vanditva gehameva gata. Atha ne raja bodhisattassa palatabhavena tasmim asankaya ca annesam panditamantinam abhavena ca te kinci avatva tumhe nahatva attano geha nigacchathati pesesi. Cattaro ratanacora nitthita. Atha ranno chattepi adhivattha devata bodhisattassa dhammadesanam asunanti kim nu kho karananti avajjamana tam karanam natva handaham panditassa anayanakaranam karissamiti cintetva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page294.

Rattibhage chattapindikam vivaretva rajanam catukkanipate devataya pucchitapanhe agate hanti hatthehi padehiti adike cattaro panhe pucchi. Tam sutva raja ajananto aham na janami anne pandite pucchissamiti ekadivasam pariharam yacitva punadivase agacchantuti catunnam panditanam sasanam pesetva tehi mayam khuramunda vithim otaranta lajjamati vutte cattaro nalikapatte pesetva ime sisesu katva agacchantuti aha. Tada kira te nalikapatta yavajjatana uppanna honti. Te agantva pannattasane nisidimsu. Atha raja senaka ajja rattibhage chatte adhivattha devata mam cattaro panhe pucchi aham ajananto pandite pucchissamiti avacam senaka kathehi me te panheti vatva pathamam panham pucchi hanti hatthehi padehi mukhanca parisumbhati save raja piyo hoti kantenamabhipassasiti. Senako tam sutva ajananto kim hanti kim hantiti tam tam vilapitva nevassa antam na kotim passati. Sesapi tayo jana appatibhanava ahesum. Raja vipatisari hutva puna rattibhage devataya panho te natoti puttho devate cattaropi pandita me puttha tepi na janimsuti aha. Devata kinte janissanti thapetva mahosathapanditam anno koci ete kathetum samattho nama natthi sace tam pakkosapetva ete panhe kathapesi iccetam kusalam no ce tam pakkosapetva ete kathapessasi imina jalatena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page295.

Ayakutena sisante bhindissamiti rajanam tajjetva maharaja aggina atthe sati khajjopanakam dhamitum na vattati khirena va atthe sati govisanam duhitum na vattatiti vatva imam pancakanipate khajjopanakapanham udaharitva gathamaha ko nu santamhi pajjote aggipariyesanam caram addakkhi rattim khajjotam jatavedam amannatha svassa gomayacunnani abhimattham tinani ca viparitaya sannaya nasakkhi sanjaletave evampi anupayena attham na labhate mugo visanato gavam doham yattha khiram na vindati vividhehi upayehi attham papponti manava niggahena amittanam mittanam paggahena ca senimokkhupalabhena vallabhanam nayena ca jagatim jagatipala avasanti vasundharanti tattha santamhi pajjoteti aggimhi sante. Aggipariyesanam caranti anupayena caranto. Addakkhiti passi. Passitva pana vannasamannataya ca tam jatavedo ayam bhavissatiti evam mannittha. Savassati so assa khajjopanakassa upari sukhumani gomayacunnani ceva tinani ca. Abhimatthanti hatthehi ghamsitva akiranto jannukehi bhumiyam patitthaya mukhena dhamanto jalessami nanti viparitaya sannaya vayamantopi sanjaletum nasakkhi ko nameso. Mugoti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page296.

Mugasadiso andhabalo evam anupayena pariyesantopi tamattham na labhati. Yatthati yasmim visane khirameva natthi tato visanato gavim duhanto viya ca attham na vindati. Senimokkhupalabhenati senippamukhanam amaccanam upalabhena. Vallabhanam nayena cati piyamanapanam vissasikaamaccanam nayena ca. Imam va susamkhatanam ratananam dharanato vasundharanti laddhanamam jagatim jagatipalati rajano avasanti. Na taya sadisa hutva aggimhi vijjamaneyeva mukhena khajjopanakam dhamanti maharaja tvam pana aggimhi sati khajkhopanakam dhamanto viya tulam chaddetva hatthena tulayanto viya khirena atthe jate visanato duhanto viya senakadayo pucchasi ete kim jananti khajjopanakasadisa hete mahaaggikkhandhasadiso mahosathapandito pannaya pajjalati tam pakkosapetva pucchahi ime te panhe ajanantassa jivitam natthiti rajanam tajjetva antaradhayi. Khajjopanakapanho nitthito. Raja maranakayatajjito puna divase cattaro amacce pakkosapetva tata cattaropi tumhe catusu rathesu thatva catuhi nagaradvarehi nikkhamitva yattheva me puttam mahosathapanditam passatha tatthevassa sakkaram katva khippam anethati pesesi. Tepi cattaro ekekena dvarena nikkhamimsu. Tesu tayo jana panditam na passimsu. Eko dakkhinadvarena nikkhamanto pana dakkhinayavamajjhakagame mahasattam mattikam aharitva acariyassa santike cakkam parivattetva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page297.

Mattikamakkhitasariram palasapitthe nisiditva mattikam mutthimutthim katva appasupam yavabhattam bhunjamanam passi. Kasma panesa evarupam kammam akasiti. Raja kira mahosathapandito nissamsayam me rajjam ganhissatiti asankati. So kumbhakarakammena mahosatho kira jivatiti sutva raja nirasanko bhavissatiti cintetva evam akasiti. So amaccam disvava attano santikam agatabhavam natva ajja mayham yaso puna pakatiko bhavissati amaradeviya sampaditam nanaggarasabhojanameva bhunjissamiti cintetva gahitabhattapindam chaddetva utthaya mukham vikkhalesi. Tasmim khane so amacco tam upasankami. So pana senakassa pakkhiko tasma tam ghatento pandita acariyasenakassa vacanam niyyanikam tava nama yase parihine tatha rupa mahapanna patitthapetum nasakkhi idani tavam mattikamakkhitasariro palasapithake nisiditva evarupam bhattam bhunjasiti vatva imam dasanipate bhuripanhe pathamam gathamaha saccam kira tuvampi bhuripanno ya tadisi siri dhiti mati ca na tayate bhavavasupanitam yo yavakam bhunjasi appasupanti. Tattha saccam kirati yam acariya senako aha tam kira saccameva. Siriti issariyam. Dhititi abbhocchinnavirayam. Na tayate

--------------------------------------------------------------------------------------------- page298.

Bhavavasupanitanti abhavassa avuddhiya vasam upanitam tam na rakkhati na gopati te patittha hotum na sakkoti. Yavakanti evarupam yavatandulabhattam bhunjasi. Atha nam mahasatto andhabala aham attano pannabalena puna tam yasam pakatikam kattukamo evam karomiti vatva imam gathadvayamaha sukham dukkhena paripacayanto kalakalam vicinam chandachanno atthassa dvarani apapurento tenaham tussami yavodanena kalanca natva abhijimhataya mantehi attham paripacayitva vijimhissam sihavijimhitani tayiddhiya dakkhasi mam punapiti. Tattha dukkhenati imina kayikacetasikadukkhena attano poranakasukham patipakatikakaranena paripacento vaddhento. Kalakalanti ayam paticchannassa hutva vicaranakalo ayam apaticchannassati evam kalanca akalanca vicinanto ranno kuddhakale channena vicaritabbanti natva chandena attano ruciya channo paticchanno hutva kumbhakarakammena jivanto attano atthassa karanasamkhatani dvarani apapurento vivarapento viharami tena karanenaham yavodanena tusamiti attho. Abhijimhatayati abhijimhanaya abhiviriyakaranassa. Mantehi attham

--------------------------------------------------------------------------------------------- page299.

Paripacayitvati attano nanena mama yasam puna vaddhetva manosilatale siho viya vijimhissam taya iddhiya punapi tvam mam passasiti. Atha nam amacco aha tata pandita chatte adhivattha devata rajanam panham pucchi raja cattaro pandite pucchi tesu ekopi panham kathetum nasakkhi tasma raja tava santikam mam pahiniti. Evam santepi attano pannaya anubhavam passissasi evarupe hi kale issariyam patittha na hoti pannasampannoeva patittha hotiti mahasatto pannanubhavam vannesi. Amacco ranna panditam ditthatthaneyeva nahapetva acchadetva anethati vutto tatha katva ranna dinnam sahassakahapanam ca dussayuganca mahasattassa hatthe thapesi. Kumbhakaropi kira mahosathapandito maya pessakammam karitoti sayam bhayam apajji. Tam disva mahasatto ma bhayi acariya bahupakarosi tvam amhakanti assasetva tassa sahassam datva mattikamakkhiteneva sarirena rathe nisiditva nagaram pavisi. Amacco panditassa pavuttim ranno arocetva ranna kaham te tata pandito ditthoti vutte deva dakkhinayavamajjhake kumbhakarakammam katva jivati tumhe pakkosathati sutva anahayitva mattikamakkhiteneva sarirena agatoti aha. Raja sace mayham paccatthiko assa issariyavidhanena vicareyya nayam mama paccatthikoti cintetva mama putsassa attano gharam gantva nahatva alankaritva maya dinnavidhanena agacchatuti vadehiti aha. Tam sutva pandito tatha katva agantva ranna pavisatuti vutte

--------------------------------------------------------------------------------------------- page300.

Pavisitva rajanam vanditva ekamantam utthasi. Raja tena saha patisantharam katva panditam vimamsanto imam gathamaha sukhi hi eke na karonti papam avannasamsaggabhaya puneke pahussamano vipulatthacinti kim karana me na karosi dukkhanti. Tattha sukhi hiti pandita ekacce hi mayam sukhino issariyasampanna alam no ettakenati uttarim issariyakarana papam na karonti. Ekacce evarupassa no yasadayakassa samikassa aparajjhantanam avanno bhavissatiti avannasamsaggabhaya papam na karonti. Ekacco mandapanno tvam pana samattho vipulatthacinti sace icchanto sakalajambudiparajjam kareyyasi kim karana mama rajjam aggahetva dukkham na karositi. Atha nam bodhisatto aha na pandita attasukhassa hetu papani kammani samacaranti dukkhena phuttha khalitapi santa chanda ca dosa na jahanti dhammanti tattha khalitapiti sampattito khalitva vipattiyam thitasabhava hutvapi. Na jahanti dhammanti paveniyadhammampi sucaritadhammampi na jahantiti. Puna raja tassa vimamsanattham khattiyamayam kathento imam gathamaha yena kenaci vannena muduna darunena va

--------------------------------------------------------------------------------------------- page301.

Uddhare dinamattanam paccha dhammam samacareti. Tattha dinanti hinam duggatam attanam uddharitva sampattiyam thapeyya. Athassa mahasatto rukkhupamam dassento imam gathamaha yassa rukkhassa chayaya nisideyya sayeyya va na tassa sakham bhanjeyya mittadubbho hi papakoti. Evanca pana vatva maharaja yadi paribhuttassa rukkhassa sakham bhanjantopi mittadubbhi hoti kimangam pana ayam manussaghatako yehi tumhehi mama pita ulare issariye patitthapito ahanca mahantena anuggahena anuggahito tesu tumhesu aparajjhanto aham katham nama na mittadubbhi bhaveyyanti sabbathapi attano amittadubbhibhavam kathento ranno pana dosam codento gathamaha yassapi dhammam puriso vijanna ye cassa kankham vinayanti santo tam hissa dipanca parayananca na tena mettim jirayetha pannoti. Tassattho maharaja yassa acariyassa santika puriso appamattakampi dhammam karanam janeyya ye cassa uppannam kankham vinodenti tam tassa patitthanatthena dipanceva parayananca tadisena acariyena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page302.

Saddhim pandito mittabhavam nama na jaheyya na vinaseyya. Idani nam ovadanto imam gathadvayamaha alaso gihi kamabhogi na sadhu asannato pabbajito na sadhu raja na sadhu anisammakari yo pandito kodhano tam na sadhu nisamma khattiyo kayira nanisamma disampati nisammakarino ranno yaso kittinca vaddhatiti. Tattha na sadhuti na suddhako na sundaro. Anisammakariti yam kinci katva anupadharetva attano paccakkham akatva karako. Tam na sadhuti tassa panditassa nanavato puggalassa atthanaggahakavasena dandakopasamkhatam kodhanam na sadhuti. Yaso kittincati issariyaparivaro ca gunakitti ca ekantena vaddhatiti. Bhuripanho nitthito. Evam vutte raja mahasattam samussitasetacchatte rajapallanke nisidapetva sayam nicasane nisiditva aha pandita chatte adhivattha devata mam cattaro panhe pucchi te pana nevaham janami cattaro panditapi na janimsu tasma kathehi me tata te panheti. Maharaja chatte adhivattha devatava hotu catummaharajikadayo va deva hontu yena kenaci puttham panham aham kathetum sakkomi vada maharaja devataya pucchitapanheti. Atha raja devataya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page303.

Pucchitaniyameneva kathento pathamam gathamaha hanti hatthehi padehi mukhanca parisumbhati save raja piyo hoti kantenamabhipassasiti. Tattha hantiti paharati. Parisumbhatiti paharatiyeva. Save raja piyo hotiti so evam karonto piyo hoti. Kantenamabhipassasiti tena karanena piyo hoti kataram puggalam tvam raja passasiti. Evam tam devata panham pucchi. Mahasattassa katham sutvava gaganatale punnacando viya tassattho pakatova hoti. Athassa mahasatto suna maharajati vatva maharaja yada matuanke nipanno daharakumaro hatthatuttho kilanto mataram hatthapadehi paharati kese ca lunacti mutthina mukham ca paharati tada nam sa bho duttha cora putta kim tvam no evam paharasiti adini pemavaseneva vatva pemam sandharetum asakkonti alingitva thanantare nipajjapetva sisam paricumbati. Iti tassa evarupe kale maharaja piyataro hoti tatha pitunoti evam gaganamajjhe suriyam ukkhipanto viya pakatam panham katva kathesi. Tam sutva devata chattapindikavivarato nikkhamitva upaddhasariram dassenti aho vata sukathito panditena panhoti madhurassarena sadhukaram datva ratanacankotakam puretva dibbapupphagandhehi mahasattam pujetva antaradhayi. Rajapi mahasattam pupphadihi pujetva itaram panham yacitva vada maharajati vutte dutiyam gathamaha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page304.

Akkosati yathakamam agamancassa necchati save raja piyo hoti kantenamabhipassasiti. Atha mahasatto maharaja mata vacanapesanam katum samattham sattatthavassikam puttam tata khettam gaccha antarapanam gacchati adini vatva pesesi kumaro amma sace me idancidanca khadaniyam bhojaniyam dassasi gamissamiti vatva ganha tatati vutte tam khaditva mukham vikkhaletva gharadvare atthasi khettam agantvava darakehi saddhim kilanto matu pesanakammam akatva gaccha tatati vutte amma tvam sitaya gharacchayaya nisiditva thita aham tava katham bahi pesanakammam karissamiti adini vatva tvam mam vancesiti vutte matuya hatthavikaramukhavikare dassetva palayi mata palayantam disva kuppita dandakam gahetva anubandhitva tam papunitum asakkonti are duttha cora putta tvam mama santakam khaditva khette kinci katum na icchasi tittha titthati tajjenti gaccha tvam are cora tam khandakhandikam chindantuti adini vatva yathakamam yathaajjhasayam akkosati paribhasati yada pana mukhena bhanati tato hadayena appamattakassapi agamanancassa na icchati darakopi divasabhagam darakehi saddhim kilitva sayam geham pavisitum avisahanto natakanam santikam gacchati matapisasa agamanamaggam olokenti tam anagacchantam piyaputtam disva pavisitum na visahati manneti sokena hadayam puretva assupunnehi nettehi natighare upadharenti piyaputtam disva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page305.

Alingitva sise cumbitva ubhohi hatthehi dalham gahetva tata piyaputta ma mama vacanam hadayepi thapesiti vatva atirekataram pemam uppadesi evam maharaja matuya putto kuddhakale piyataro nama hotiti vatva dutiyam panham kathesi. Devata tatheva pujeti. Rajapi tatheva tam pujetva tatiyam panham yacitva vada maharajati vutte tatiyam gathamaha abbhacikkhi abhutena alikenabhisaraye save raja piyo hoti kantenamabhipassasiti. Athassa mahasatto maharaja yada ubho jayapatika rahogata lokassadaratiya kilanta tava mayi pemam natthi bahi gatam kira te hadayanti evam annamannam abhutena abbhacikkhanta alikena sarenti codenti tada te atirekataram annamannam piyayanti evamassa attham janahiti kathesi. Devata tatheva nam pujesi. Rajapi tatheva tam pujetva itaram panham yacitva vada maharajati vutte catuttham gathamaha haram annanca pananca vatthasenasanani ca (annadatthum hara santa) teve raja piya honti kantenamabhipassasiti. Athassa mahasatto maharaja ayam panho dhammikasamanabrahmane sandhaya vutto saddhani hi kulani idhalokaparalokam saddahitva denti ceva puna datukamani ca honti tani kulani tatharupe samanabrahmane yacantepi laddham haritva bhunjantepi disva pasiditva amheyeva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page306.

Yacanti amhakamyeva santakani annadini bhunjantiti tesu atirekataram pemam karonti evam sante maharaja annathatthum hara santa ekamsena yacaka ceva laddham haranta ca samana piya hontiti panhassa attham kathesi. Imasmim pana panhe kathite devata tatheva pujetva sadhukaram datva sattaratanapuram cankotakam ganha panditati mahasattassa padamule khipi. Rajapissa atirekataram pemam karonto pasiditva senapatitthanam tassa adasi. Tato patthaya mahasattassa yaso maha ahosi. Devapanho nitthito. Puna tepi cattaro pandita gahapatiputto idani mahantataro jato kim karomati mantayimsu. Atha ne senako aha hotu dittho me upayo mayam gahapatiputtam upasankamitva rahassam nama kassa kathetum vattatiti pucchissama so na kassaciti sace vakkhati atha nam gahapatiputto te deva paccatthiko jatoti paribhindissamati. Itare sadhu acariyati sampaticchimsu. Te cattaropi panditassa gharam gantva patisantharam katva pandita tumhakam panham pucchitukamamhati vatva tena hi pucchathati vutte senako pucchi panditapurisena nama kattha patitthatabbanti. Sacce patitthatabbanti. Sacce patitthitena kim katabbanti. Dhanam uppadettabbanti. Dhanam uppadetva kim katabbanti. Mitto gahetabboti. Mittam gahetva kim katabbanti. Manto gahetabboti. Mantam gahetva kim

--------------------------------------------------------------------------------------------- page307.

Katabbanti. Attano rahassam parassa na kathetabbanti. Te sadhu panditati vatva nikkhamitva tutthamanasa hutva idani gahapatiputtassa pitthim passissamati ranno santikam gantva maharaja gahapatiputto te paccatthiko jatoti vadimsu. Raja naham tumhakam saddahami na so mayham paccatthiko bhavissatiti patikkhipi. Saccam maharaja saddahatha asaddahanta pana tameva pucchatha pandita attano rahassu kassa kathetabbanti sace vo paccathiko na bhavissati asukassa nama kathetabbanti vakkhati sace paccatthiko bhavissati kassaci na kathetabbam manorathe paripunne kathetabbanti vakkhati tada amhakam saddahitva nikkankha bhaveyyathati. So sadhuti sampaticchitva ekadivasam sabbesam samagantva nisinnesu visatinipate panca panditapanhe imam gathamaha panca pandita samagata panho me patibhati tam sunatha nindiyamattham pasamsiyam va kassevavikareyya guyhamatthanti. Evam vutte senako rajanam amhakanyeva antare pakkhipissamiti cintetva imam gathamaha tvam no avikarohi bhumipala bhatta bharasaho tuvam vadetam tava chandarucini sammasitva atha vakkhanti janinda panca dhirati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page308.

Tattha bhattati tavam amhakam bhattaceva uppannassa ca bharassa saho pathamantava tavameva etam vadehi. Tava chandaruciniti paccha tava chandanceva ruccanakaranani ca sammasitva ime panca pandita vakkhanti. Atha raja attano kilesavasikataya imam gathamaha ya silavativa anannatheyya bhattucchandavasanuga piya manapa nindiyamattham pasamsiyam va bhariyayavikareyya guyhamatthanti. Tattha anannatheyyati kilesavasena annena aggahetabba. Tato senako pakkhitodani no antare rajati tusitva sayam katakaranameva dipento imam gathamaha yo kicchagatassa aturassa saranam hoti gati parayananca nindiyamattham pasamsiyam va sakhino vavikareyya guyhamatthanti. Atha raja pukkusam pucchi katham pukkusa passasi attano rahassam kassa kathetabbanti. So kathento imam gathamaha yo jettho atha majjhimo kanittho so ce silasamahito thitatto nindiyamattham pasamsiyam va bhatuno vavikareyya guyhamatthanti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page309.

Tattha thitattoti thitasabhavo nibbisevano. Tato raja kamintam pucchi katham kaminda passasi kassa rahassam kathetabbanti. So kathento imam gathamaha yo ve hadayassa patthagu anujato pitara anomapanno nindayamattham pasamsiyam va puttassavikareyya guyhamatthanti. Tattha patthaguti vacanakarako. Yo me manam karoti pitu cittassa vase vattati ovadakkhamo hotiti attho. Anujatoti tayo putta abhijato ca anujato ca avajato cati. Anuppannam yamsam uppadento abhijato nama. Kulankuro kulupacchedako dhanavinasako avajato nama. Kulatantim kulapavenim anurakkhakova anujato nama. Tam sandhayevamaha. Tato raja devindam pucchi katham devinda passasi kassa rahassam kathetabbanti. So attano katakaranameva kathento imam gathamaha mata dvipadajanindasettha ya nam posati chandasa piyena nindiyamattham pasamsayam va matuya avikareyya guyhamatthanti. Tattha dvipadajanindasetthati dvipadanam setthajaninad. Chandasa piyenati chandena ceva pemena ca.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page310.

Evam vutte te pucchitva raja panditam pucchi katham passasi pandita rahassam kassa kathetabbanti. So guyhassa karanam kathento imam gathamaha guyhassa hi guyhameva sadhu na hi guyhassa pasatthamavikammam anipphannaya saheyya dhiro nipphannatthova yathasukham bhaneyyati. Tattha anipphannayati maharaja yava attano icchitam na nipphajjati tava pandito adhivaseyya na kassaci katheyya. Panditena evam vutte raja anattamano ahosi. Senako ranno mukham oloketi. Rajapi senakassa mukham oloketi. Pandito tesam kiriyam disva janati ime cattaro pathamameva mam ranno antare paribhindimsu mam vimamsanavasena panho pucchito bhavissatiti. Tesam pana kathentananneva suriyo atthangato. Dipa pajjalita. Pandito cintesi rajakammani nama bhariyani na pannayanti ko janati kim bhavissati khippameva gantum vattatiti utthayasana rajanam vanditva nikkhamanto cintesi imesu eko sahayakassa guyham kathetum vattatiti aha eko bhatu eko puttassa eko matuya kathetum vattatiti aha imehi katamevetam bhavissati ditthameva kathentiti mannami hotu ajjevetam janissamiti. Te pana cattaropi annesu divasesu rajakula nikkhamitva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page311.

Rajanivesanadvare ekassa bhattambanassa pitthe nisiditva kiccakaraniyani mantetva gharani gacchanti tasma pandito aham ajjeva etesam rahassam ambanassa hettha nipajjitva janitum sakkuneyyanti cintetva tam ambanam ukkhipapetva attharanam attharapetva ambanassa hettha pavisitva purisanam sannam adasi tumhe catusu panditesu mantetva gatesu agantva mam neyyathati. Te sadhuti sampaticchitva pakkamimsu. Senakopi rajanam aha maharaja tumhe amhakam na saddahatha idani kidisanti. So bhedakanam vacanam sutva anisametvava bhitatasito hutva idani kim karoma senaka panditati pucchi. Maharaja papancam akatva kinci ajanapetva gahapatiputtam maretum vattatiti. Senaka thapetva tumhe anno koci mama atthakamo nama natthi tumhe attano suhadaye 1- gahetva dvarantare thatva gahapatiputtassa patova upatthanam agacchantassa khaggena sisam chindathati attano khaggaratanam adasi. Te sadhu deva ma bhayi mayam tam maressamati vatva nikkhamitva dittha no paccamittassa pitthiti ambanassa pitthe nisidimsu. Tato senako aha ambho ko gahapatiputtam maressatiti. Itare tumheyeva acariyati tasseva bharamakamsu. Atha ne senako pucchi tumhe rahassam nama asukassa ca asukassa ca kathetabbanti vadetha kim vo etam katam udahu dittham udahu sutanti. Atha nam te ahamsu @Footnote: 1 suhadeti yuttataram.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page312.

Ditthametam acariya yam tumhe rahassam nama sahayakassa kathetabbanti vadetha kim vo etam katam udahu dittham udahu sutanti. Katam me etanti. Tena hi kathetha acariyati. Imasmim rahasse sace ranna nate mayham jivitam natthiti. Ma bhayittha acariya idha tumhakam rahassabhedako natthi kathetha acariyati. Senako nakhena ambanam kottetva atthi nukho imassa hettha gahapatiputtoti aha. Acariya gahapatiputto attano issariyena matto evarupam thanam na pavisati idani yasena atimatto bhavissati kathetha tumheti. Senakopi attano rahassam kathento aha imasmim nagare asukam nama vesim janathati. Ama janamati. Idani sa pannanati na pannanatiti. Na pannayati acariyati. Aham salavanuyyane taya saddhim purisakiccam katva pilandhanalobhena tam maretva tassayeva satakena pilandhanam bhandikam katva aharitva amhakam ghare asukabhumikaya asukagabbhe nagadantake olaggesi valanjetum navisahami puranabhavamassa olokemi evarupampi rajaparadhakammam katva maya ekassa sahayakassa kathitam tena na kassaci kathitapubbam imina karanena sahayakassa guyham kathetabbanti maya vuttanti. Pandito tassa rahassam sadhukam vavatthapetva sallakkhesi. Pukkusopi attano rahassam kathento aha mama uruya kuttham atthi kanitthabhatukova me natova kinci ajanapetva tam dhovitva bhesajjam makkhetva upari pilotikam datva bandhim raja mayi muducitto ehi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page313.

Pukkusati mam pakkositva yebhuyyena mama uruyamyeva sayati sace panetam raja janeyya marapeyya tam mama kanittham thapetva anno jananto nama natthi tena karanena rahassam nama bhatuno kathetabbanti maya vuttanti. Kamindopi attano rahassam kathento aha mam kalapakkhauposathadivase naradevo nama yakkho ganhati aham ummattakasunakho viya viravami svaham tamattham puttassa kathesim so mama yakkhena gahitabhavam natva anto gabbhe nipajjapetva dvaram pidahitva nikkhamitva mama saddam paticchadanattham dvare samajjam kareti imina karanena rahassam nama puttassa kathetabbanti maya vuttanti. Tatopi tayopi devindam pucchimsu. So attano rahassam kathento aha maya manipahamsanakammam karontena ranno santakam sakkena kusarajassa dinnam sirippavesanam mangalamaniratanam thenetva matuya dinnam sa kinci ajanapetva mama rajakulam pavesanakale tam mayham deti aham tena manina sirim pavesetva rajanivesanam gacchami raja tumhehi saddhim akathetva pathamataram maya saddhim kathesi devasikam atthasolasadvattimsacatusatthi va kahapane mama paribbayatthaya deti sace tassa maniratanassanubhavam raja janeyya jivitam me natthi imina karanena rahassam nama matuya kathetabbanti maya vuttanti. Mahasatto sabbesampi guyham paccakkhamakasi. Te pana attano uram phaletva antam bahiram karonto viya rahassam annamannam kathetva tumhe appamatta patova agacchatha gahapatiputtam maressamati vatva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page314.

Utthaya pakkamimsu. Tesam gatakale panditassa purisa agantva ambanam ukkhipitva mahasattam adaya pakkamimsu. So gharam gantva nahatva alankaritva subhojanam bhunjitva ajja me bhagini udumbaradevi rajagehato sasanam pesessatiti natva dvare acca yikapurisam thapesi rajagehato agacchantam sigham pavesetva mama dasseyyasiti. Evanca pana vatva sirisayanapitthe nipajji. Tasmim khane raja sirisayanapitthe nipanno panditassa gune saritva mahosathapandito sattavassikakalato patthaya mam upatthahanto na kinci mayham anatthamakasi devataya pucchaya sace pandito nabhavissa jivitampi me na siya verinam paccamittanam vacanam gahetva asamadhuram panditam marethati khaggam dentena ayuttam maya katam svedani tam passitum na labhissamiti sokam uppadesi. Sarirato seda muncimsu. So raja sokasamappito cittappasadam na labhati. Udumbaradevi tena saddhim ekasayanam gata tassa akaram disva kinnu kho mayham koci aparadho atthi udahu annam devassa kinci sokakaranam uppannam pucchissami tava nanti pucchanti imam gathamaha kim tavam vimanosi raja settha dipadindavacanam sunomi te tam kim cintayamano dummanosi na hi deva aparadho atthi mayhanti. Atha nam raja gathamaha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page315.

Panho vajjho mahosatho anatto me vadhaya bhuripanno tam cintayamano dummanosmi na hi devi aparadho atthi tuyhanti. Tattha anatto meti bhadde cattaro pandita mahosathapandito mama paccatthikoti mayham kathayimsu maya tattato avicinitva vadhetha nanti bhuripanno vadhaya anatto tam karanam cintayamano varam mama maranam na panditassati dummanosmiti. Taya tassa tam sutva mahasatte sinehena pabbatamatto soko uppajji. Tato cintesi ekena upayena rajanam assasetva ranno niddokkamanakale mama kanitthassa sasanam pahinissamiti. Atha nam maharaja tayapetam katam gahapatiputtam mahante issariye patitthapentena tumhehi so gahapatiputto senapatatthane thapito idani kira tumhakanceva paccatthiko jato na kho pana paccamitto khuddako nama atthi maretabbova so tumhe ma cintayitthati rajanam assasesi. So tanubhutasoko niddam okkami. Tasmim khane devi utthaya gabbham pavisitva mahosatha cattaro pandita tam paribhindimsu raja kuddho sve dvarantare sabbe tava vadhaya anapesi sve rajakulam ma agaccheyyasi sace agacchantova nagaram hatthagatam katva samattho hutva agaccheyyasiti pannam likhitva modakassa anto pakkhipitva modakam suttakena vethetva navabhajane

--------------------------------------------------------------------------------------------- page316.

Pakkhipitva chadetva lancetva atthacarikaya dasiya adasi imam modakam haritva mama kanitthassa mahosathapanditassa dehiti. Sa tatha akasi. Rattim katham nikkhantati na cintetabba ranna pathamameva deviya varo dinno tena tam na koci nivaresi. Bodhisatto pannakaram gahetva tam uyyojesi. Sa agantva deviya dinnabhavam arocesi. Tasmim khane devi agantva ranna saddhim nipajji. Mahasattopi modakam bhinditva pannam vacetva tamattham natva kattabbakiccam vicaretva sayane nipajji. Itarepi cattaro jana patova khaggam gahetva dvarantare thatva panditam apassanta dummana hutva ranno santikam gantva kim pandita hato vo gahapatiputtoti vutte na passama devati ahamsu. Mahasattopi arunuggamaneyeva sugandhodakena nahatva sabbalankarapatimandito nanaggarasabhojanam bhunjitva sarirakiccam sodhetva nagaram attano hatthagatam katva tattha tattha arakkham datva mahajanaparivuto rathavaram aruyha mahantena yasena rajadvaram agamasi. Rajapi sihapanjaram ugghatetva olokento atthasi. Atha mahasatto ratha otaritva rajanam vanditva atthasi. Raja tam disva cintesi sacayam mama paccatthiko bhaveyya na mam vandeyyati. Atha nam pakkosapetva raja sayam sihasane nisidi. Mahasattopi agantva vanditva ekamantam nisidi. Cattaropi pandita tattheva nisidimsu. Atha nam raja kinci ajananto viya tata tavam hiyyo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page317.

Pathamayame gato idani agacchasi kim mam evam pariccajasiti vatva imam gathamaha abhidosagato idani esi kim sutva kimasamkite mano te ko te kimavoca bhuripanna ingha tam vacanam sunama bruhi me tanti. Tattha abhidosagatoti tata mahosathapandita hiyyo abhidose pathamayame gato. Idani esiti idani issariyena agato. Kimasankiteti kim asankite. Kimavocati kim ranno santikam ma gamissasiti tam koci avoca etam te vacanam sunama mayam etam karanam mayham ingha bruhi kathesi. Atha nam mahasatto maharaja taya me catunnam panditanam vacanam gahetva vadho anatto tenaham na emiti rajanam codetva imam gathamaha panho vajjho mahosatho yadi te mantayitam janinda dosam bhariyaya rahogato asamsi guyham patukatam sutam mametanti. Tattha yadi teti yada taya. Mantayitanti kathitam. Dosanti abhidosam rattibhageti attho. Kassa kathitanti. Bhariyaya. Tvam hi tassa imamattham rahogato asamsi. Guyham patukatanti taya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page318.

Evarupam attano rahassam patukatam. Sutam mametanti maya panetam tasmim yeva khane sutam devati vadati. Tam sutva raja imaya tam khananneva sasanam pahitam bhavissatiti kuddho devim olokesi. Tam natva mahasatto kim deva tumhe deviya kujjhatha aham atitanagatapaccuppannam sabbam janami deva tumhakam tava rahassam mama deviya kathitam hotu acariya senakassa va pukkusadinam va rahassam mama kena kathitam kakantakassa panhameva mayham kena kathitam devataya panhameva mayham kena kathitam aham hi pubbe etesampi rahassam janami devati vatva senakassa tava rahassam kathento imam gathamaha yam salavanasmim senako papakammamakasi asabbhirupam sakhinova rahogato asamsi guyham patukatam sutam mametanti. Tattha asabbhirupanti asadhujatikam lamakam akusalakammam akasi imasmimyeva nagare asukam nama vesim salavanuyyane maretva alankaram gahetva tassayeva satakena bhandikam katva attano ghare asukatthane thapesi. Sakhinova rahogato asamsiti atha nam maharaja ekassa sahayakassa rahogato hutva akkhasi. Tampi maya sutam naham devassa paccatthiko senakoyeva paccatthiko yadi te paccatthikena kammam atthi senakam ganhapehiti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page319.

Raja senakam oloketva saccam senakati pucchitva saccam devati vutte tassa bandhanagaram anapesi. Panditopi pukkusassa rahassam kathento imam gathamaha pukkusapurisassa te janinda uppanno rogo arajappatto bhatuva rahogato asamsi guyham patukatam sutam mametanti. Tattha arajapattoti maharaja etassa kutthirogo uppanno na so rajunam patto ayutto chupananucchaviko na hoti tumhe ca pukkusassa urumudukoti yebhuyyena tasseva urumhi nipajjatha so panesa vanabandhanapilotikaya mudu samphasso devati. Raja tampi oloketva saccam pukkusati pucchitva ama devati vutte tam bandhanagaram pavesesi. Pandito kamindassa rahassam kathento imam gathamaha abadho yam asabbhirupo kamindo naradevena phuttho puttassa rahogato asamsi guyham patukatam sutam mametanti. Tattha asabbhirupoti yena so abadhena phuttho ummattakasunakho viya viravati so naradevayakkhabadho asabbhijatiko lamako tena phuttho rajakulam pavisitum ayutto maharajati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page320.

Raja tampi oloketva saccam kamindati pucchitva saccam devati vutte tam bandhanagaram pavesesi. Panditopi devindassa rahassam kathento imam gathamaha atthavankam maniratanam ularam sakko te adada pitamahassa devindassa gatam tadajja hattham matu ca rahogato asamsi guyham patukatam sutam mametanti. Tattha pitamahassati tava pitamahassa kusarajassa. Tadajja hatthanti tam mangalasammatam maniratanam ajja devindassa hatthagatam maharajati. Raja tam saccam devindati pucchitva saccam devati vutte tampi bandhanagaram pavesesi. Evam panditam vadhessamati sabbe bandhanagaram pavitthati. Bodhisatto maharaja imina karanenaham attano guyham parassa na kathetabbanti vadami kathetum vattatiti vadanta pana mahavinasam pattati vatva uttarim dhammam desento ima gatha abhasi. Guyhassa hi guyhameva sadhu na hi guyhassa pasatthamavikammam anipphannaya saheyya dhiro nipphannatthova yatha sukham bhaneyya na hi guyhamattham vivareyya rakkheyya nam yatha nidhim

--------------------------------------------------------------------------------------------- page321.

Na hi patukato sadhu guyho attho vijanata thiya guyham na samseyya amittassa ca pandito yo camisena samhiro hadayatthe no ca yo naro guyhamatthamasambuddham sambodhayati yo naro mantabhedabhaya tassa dasabhutova titikkhati yavanto purisassattham guyham jananti mantinam tavanto tassa ubbega tasma guyham na vissaje vivicca bhaseyya diva rahassam rattim giram nativelam pamunce upassutika hi sunanti mantam tasma manto khippamupeti bhedanti. Tattha thiyati itthiya. Amittassa cati paccatthikassa na katheyya. Samhiroti yo ca yena kenaci amisena samhati upalapanasangaham gacchati tassapi na rahassam samseyya. Hadayatthe noti yo ca amitto mittapatirupako mukhena annam katheti hadayena annam cinteti tassapi na samseyya. Asambuddhanti parehi annatam. Asambodhantipi patho. Paresam bodhetum ayuttanti attho. Titikkhatiti tassa akkosampi paribhasampi paharampi daso viya hutva adhivaseti. Mantinanti tam mantam mantinam va antare yavanto mantino janantiti attho. Tavantoti tepi guyham jananake paticca tattaka tassa ubbega santa sa uppajjanti. Na vissajeti na visajjeyya param na janeyya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page322.

Viviccati sace diva rahassam mantetukamo hoti vivittam okasam karetva paticchannatthane manteyya. Nativelanti rattim rahassam kathento pana ativelam mariyadatikkantam mahasaddam karonto giram na pamunceyya. Upassutikati mantatthanam upagantva tirokuddadisu thatva sotaro jana. Tasmati maharaja tena karanena so manto khippameva bhedamupeti. Raja mahasattassa katham sutva ete sayam verino hutva panditam mama verim karontiti kujjhitva gacchatha ne nagara niharitva sulesu uttasetha sisani tesam chindathati anapesi. Tesu pacchabaham bandhitva catukke catukke vettapaharasatam datva niyamanesu pandito aha deva tumhakam ime poranakaamacca khamatha deva nesam aparadhanti. Raja sadhuti te pakkosapetva tasseva dase katva bodhisattassa adasi. So pana te tattheva bhujisse akasi. Raja tena hi mama vijite ma vasantuti pabbajaniyakammam anapesi. Pandito khamatha deva etesam andhabalananti mam khamapetva tesam thanantaranipi patipakatikani karapesi. Raja pana paccamittesupi tavassa evarupa mettabhavana annesu katham evarupa na bhavissatiti panditassa ativiya pasanno ahosi. Tato patthaya cattaro pandita uddhatadatha viya sappa nibbisevana hutva kinci kathetum nasakkhimsuti. Pancapanditapanho nitthito. Nitthita ca paribhindakatha.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page323.

Tato patthaya pandito ranno atthanca dhammanca anusasati. So cintesi ranno setacchattameva rajjam pana aham vicaremi maya appamattena bhavitum vattatiti. Sopi nagare mahapakaram nama karesi. Tatha anupakaram dvarattalakam antarattalakam karesi. Udakaparikham kaddamaparikham sukkhaparikhanti tisso parikhayo karesi. Antonagare jinnagehani patisamkharapesi. Mahapokkharaniyo karetva tasu udakanidhanam karesi. Nagare sabbakotthagarani dhannassa purapesi. Himavantappadesato kulupakatapasehi kudrusakumudavijani aharapesi. Udakaniddhamanani sodhapetva bahinagare jinnasaladinam patisamkharanakammam karesi. Kim karana. Anagatabhayam patibahanatthanti. Tato tato agate vanijakepi kuto agatatthati pucchitva asukatthanato namati vutte tumhakam ranno kim piyanti pucchitva asukam namati sutva tesam sammanam katva te uyyojetva attano ekasate yodhe pakkosapetva samma maya dinne pannakare gahetva ekasatarajadhaniyo gantva ime pannakare attano piyakamataya tesam rajunam datva teyeva upatthahanta tesam kiriyam va mantam va natva mayham pesetva tattheva vasatha aham vo puttadare posessamiti vatva kesanci kundale kesanci padukayo kesanci khagge kesanci suvannamalayo tattha tattha akkharani likhitva yada mama kiccam hoti tada tani pannayantuti adhitthahitva tesam hatthe thapetva pesesi. Te tattha tattha gantva tesam rajunam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page324.

Pannakaram datva kenatthena agatati vutte tumhe upatthatum agatamhati vatva kuto agatatthati puttha agatatthanam avatva annani thanani acikkhitva tena hi sadhuti sampaticchitva upatthahanta tesam abbhantarika ahesum. Tada eko kambalaratthe samkhabalako nama raja avudhani sajjapetva senam samkaddhati. Tassa santike pesito upanikkhittapuriso panditassa sasanam pesesi mayam idha pavuttim idannama karissatiti na janama suvapanditam pesetva sayam tattato janatuti. Atha mahasatto tam sutva suvapotakam amantetva samma gantva eko kambalaratthe samkhabalako nama raja idam nama karotiti natva sakalajambhudipe ahinditva mayham pavuttim aharati vatva suvapotakam madhulaje khadapetva madhupaniyam payetva satapakasahassapakehi telehi pakkhantare makkhetva pacinasihapanjare thapetva visajjesi. So tattha gantva tassa purisassa santika tassa ranno pavuttim tattato natva sakalajambudipam parigganhanto kappilaratthe uttarapancalanagaram sampapuni. Tada tattha culanibrahmadatto nama raja rajjam karapesi. Tassa kevatto nama brahmano atthanca dhammanca anusasati pandito byatto. So paccusakale pabujjhitva dipalokena attano alankatasirigabbham olokento mahantam yasam disva ayam mama yaso kassa santakoti cintento na annassa santako culanibrahmadattassa santako evarupam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page325.

Pana yasadayakam rajanam sakalajambudipe aggarajanam katum vattati ahancassa aggapurohito bhavissamiti cintetva patova ranno santikam gantva sukhaseyyam pucchitva deva mantetabbam atthiti aha. So vada acariyati aha. Maharaja antonagare raho nama laddhum na sakka etha uyyanam gacchamati. So sadhu acariyati vatva tena saddhim uyyanam gantva balanikayam bahi thapetva arakkham karetva brahmaneneva saddhim uyyanam pavisitva mangalasilapatte nisidi. Atha suvapotako tesam tam kirayam disva bhavitabbamettha karanena ajja panditassa acikkhitabbayuttakam kinci sunissamiti uyyanam pavisitva mangalasalarukkhassa pattantare niliyitva nisidi. Raja kathetha acariyati aha. So evamaha maharaja tava kanne ito karohi catukkannova manto bhavissati sace maharaja mama vacanam karosi sakalajambudipe tam aggarajanam karissamiti. So mahatanhataya tassa vacanam sutvava somanassappatto hutva kathethacariya karissami te vacananti aha. So deva mayam senam samkaddhitva pathamam khuddakanagaram rumhitva ganhissama ahampi culladvarena nagaram pavisitva tam rajanam vakkhami maharaja tava yuddhena kiccam natthi kevalam amhakam santako hoti tava rajjam tatheva bhavissati yujajhanto pana amhakam balabahanassa mahantataya ekanteneva parajissasiti sace me vacanam karissati sanganhissama tam no ce yujjhitva jivitakkhayam papetva dve sena gahetva annam nagaram ganhissama

--------------------------------------------------------------------------------------------- page326.

Tato annam annanti etenupayena sakalajambudipe rajjam gahetva jayapanam pivissamati vatva ekasatarajano amhakam nagaram anetva uyyane visamissakam suram payetva sabbepi te jivitakkhayam papetva gangaya tesam kalevarani khipitva ekasatarajadhanisu rajjam amhakam hatthagatam karissama evam tvam sakalajambadipe aggaraja bhavissiti aha. Raja tusitva sadhu acariya evam karissamiti aha. Maharaja catukkannamanto nama kimatthiyo ayam hi na sakka annena janitum tasma papancam akatva sigham nikkhamathati. Tam sutva raja tusitva sadhuti sampaticchi. Suvapotako tam sabbam sutva tesam mantapariyosane sakhaya olambakam otarento viya kevattassa sise chakanapindam patetva kimetanti mukham vivaritva uddham olokentassa aparam mukhe patetva kiri kiriti vassanto sakhato upatitva kevatta tvam catukkanno me mantoti mannasi idaneva chakkanno jato puna atthakkanno bhavitva anekasatakkanno bhavissatiti vatva ganha ganhati vadantananneva vatavegena mithilam gantva panditassa nivesanam pavisi. Tassa pana idam vattam sace kutoci agatasasanam panditasseva kathetabbam hoti athassa amsakute otarati sace amaradeviyapi sotum vattati uccanke otarati sace mahajanena sotabbam bhumiyam otarati. Tada so panditassa amsakute otarati. Taya sannaya rahassena bhavitabbanti mahajano patikkami. Pandito tam gahetva upari mahatalam abhiruhitva kinte tata dittham

--------------------------------------------------------------------------------------------- page327.

Kim sutanti pucchi. Atha nam suvapotako sami ahameva sakalajambudipe annassa ranno santika kinci bhayam na passami uttarapancalanagare pana culanibrahmadattapurohito kevatto nama brahmano rajanam uyyanam netva catukkannamantam ganhi aham salasakhantare nisiditva tassa mukhe chakanapindam patetva agatomhiti vatva sabbam ditthasutam panditassa kathesi. Ranna pana sampaticchitanti vutte sampaticchitam devati aha. Pandito tassa tabbayuttakam sakkaram karitva tam mudupaccattharane suvannapanjare nipajjapetva kevatto mama mahosathapanditabhavam na janati manne idanissa mantitamantassa matthakam papunitum na dassamiti cintetva nagarato duggatakulani niharapetva bahi nivasapesi. Ratthajanapadadvaragamesu samiddhani issariyakulani anetva antonagare vasapetva bahum dhannasannicayam karesi. Culanibrahmadattopi kevattassa vacanam gahetva senangaparivuto gantva ekam nagaram parikkhipi. Kevattopi vuttanayeneva tattha pavisitva tam rajanam sannapetva attano santakam katva dve sena ekato katva annam nagaram parikkhipiti patipatiya sabbani tani aggahesi. Evam culanibrahmadatto kevattassa ovade thito thapetva videharajanam sesasakalajambudipe rajano attano santake akasi. Bodhisattassa upanikkhittapurisa brahmadattena ettakani nagarani gahitani tvam appamatto hohiti niccam sasanam pesenti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page328.

Panditopi nesam aham idha appamatto vasami tumhepi anukkanthita appamatta hutva vasathati patisasanam pesesi. Brahmadattopi sattadivasasattamasadhikehi sattahi samvaccharehi thapetva videharajjam sesasakalajambudiparajjam gahetva kevattam aha evam acariya ettakani gahitani gahitani mithilayam videharajjam ganhamati. Maharaja mahosathapanditassa vasananagare rajjam ganhitum na sakkhissama so hi evam nanasampanno evam upayakusaloti. Iti so rajanam nivaretva candamandalam uddharanto viya mahasattassa gune kathesi. Ayam hi sayampi upayakusalova tasma deva mithilarajjam nama appamattakam sakalajambudipe rajjam amhakam pahoti kinno etenati upayeneva rajanam sallakkhapesi. Sesarajanopi mayam mithilaya rajjam gahetva jayapanam pivissamati vadimsu. Kevattopi te rajano nivaretva mayam videharajjam ganhanta kim karissama so raja amhakam santakova tumhe nivattathati upayeneva te bodhesi. Te tassa vacanam sutva nivattimsu. Mahasattassa upanikakhittapurisa sasanam pesayimsu brahmadatto ekasatarajaparivuto mithilam agacchantova nivattetva attano nagarameva gatoti. Mahasattopi tesam ito patthaya tassa kiriyam janantuti patisasanam pesesi. Brahmadattopi kevattena saddhim idani kim kiccam karissamati mantetva mayam jayapanam pivissamati vutte uyyanam alankaritva catisatesu catisahassesu suram upatthapetha nanavidhani macchamamsarasadini upatthapethati sevake anapesi. Tada

--------------------------------------------------------------------------------------------- page329.

Upanikkhittapurisa tampi pavuttim panditassa pesayimsu. Te pana visena suram yojetva rajano maretukamoti na jananti. Mahasatto pana suvapotakassa santika sutatta janati. So nesam surapanadivasam tattato janitva mama pesethati sasanam patipesesi. Te tatha karimsu. Pandito madise pandite dharamaneyeva ettakanam rajunam maranam na yuttam nesam avassayo bhavissamiti cintetva sahajatayodhasahassam pakkosapetva samma culanibradmadatto kira uyyanam alankarapetva ekasatarajaparivuto suram patukamo tumhe tattha gantva tesam rajunam asanesu pannattesu ekasminci anisinne yeva culanibrahmadattassa anantaram maharahasanam amhakam rannoti gahetva tesam purisehi tumhe kassa purisati vutte videharajassati vadeyyatha te tumhehi saddhim mayam sattadivasasattamasadhikani sattasamvaccharani nagaram ganhanta ekadivasampi videharajanam na passama kim raja namesa gacchathasanapariyante asanam ganhathati vadanta kalaham karissanti tumhe thapetva culanibrahmadattam anno amhakam ranna uttaritaro idha natthiti kalaham vaddhetva mayam amhakam ranno asanamattampi alabhanta idani vo suram patum macchamamsam khaditum na dassamati vatva nadanta vagganta mahantehi saddehi tesam santanam janetva mahantehi muggarehi sabbacatiyo bhinditva macchamamsam vippakiritva aparibhogam katva javena senanam antaram pavisitva devanagaram pavitthaasura viya ullolasaddam upatthapetva mayam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page330.

Mithilanagare mahosathapanditassa purisa sace sakkonta amhe ganhathati tunhakam agatabhavam janapetva agacchathati vatva pesesi. Te sadhuti tassa vacanam sampaticchitva vanditva sannaddhapancavudha nikkhamitva tattha gantva nandanavanamiva alankatauyyanam pavisitva samussitasetacchatte ekasatarajapallanke adim katva patiyattam sirivibhavam disva mahasattena vuttanayeneva sabbam katva mahajanam samkhobhetva mithilabhimukha pakkamimsu. Rajapurisapi tesam rajunam tam pavuttim arocesum. Culanibratmadatto evarupassa nama me visayogassa antarayo katoti kujjhi. Rajanopi amhakam jayapanam patum nadasiti kujjhimsu. Balanikayapi mayam amulakam suram patum na labhimhati kujjhimsu. Culanibrahmadattopi te rajano amantetva etha bhonto mithilam gantva videharajassa khaggena sisam chinditva padehi akkamitva nisinna jayapanam pivissama senangagamanasajjam karothati vatva puna rahogato kevattassapi etamattham kathetva amhakam evarupassa mantassa antarayakaram paccamittam ganhissama ekasatarajunam attharasaakkhobhinisamkhataya senaya parivuta gacchama etha acariyati aha. Brahmano attano panditabhavena cintesi maya mahosathapanditam vijinitum nama na sakka amhakanneva lajjitabbam bhavissati nivattessami rajananti. Atha nam evamaha maharaja na esa videharanno thamo apica mahosathapanditassa samvidhanametam mahanubhavo panesa tena rakkhita mithila siharakkhita guha viya na sakka kenaci

--------------------------------------------------------------------------------------------- page331.

Gahetum kevalam amhakam lajjanakam bhavissati alam tattha gamanenati. Raja pana khattiyamanena issariyamadena matto hutva kim so karissatiti vatva ekasatarajaparivuto attharasaakkhobhinisamkhataya senaya saddhim nikkhami. Kevattopi attano katham gahapetum asakkonto ranno paccanikavutti nama mama ayuttati tena saddhimyeva nikkhami. Bodhisattassa tepi yodha ekaratteneva mithilam patva attana kattabbakiccam panditassa kathesum. Pathamam upanikkhittapurisapi sasanam pahinimsu culanibrahmadatto videharajanam ganhissamiti ekasatarajaparivuto agacchati pandito appamatto hotuti. Ajja asukatthanam nama gato ajja asukatthanam ajja pana nagaram papunissatiti nivaddham sasanam pesentiyeva. Tam sutva mahasatto appamattataro ahosi. Videharaja pana brahmadatto kira imam nagaram gahetum agacchatiti paramparaghosena assosi. Atha culanibrahmadatto aggapadoseyeva ukkasatasahassena dhariyamanena agantva sakalanagaram parivaresi. Atha nam hatthipakarehi rathapakarehi assapakarehi parikkhipapetva tesu tesu thanesu balagumbam thapesi. Manussa unnadenta apphotenta 1- selenta gajjenta atthamsu. Dipobhasehi ceva alankarobhasehi ca sakalasattayojanika mithila ekobhasa ahosi. Hatthi assarathaturiyadisaddehi pathaviya bhijjanakalo viya ahosi. Cattaro pandita ullolasaddam sutva ajananta ranno santikam gantva @Footnote: 1 appothentatiyuttataram.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page332.

Maharaja mahanto ullolasaddo na kho pana janama kinnametam vimamsitum vattati maharajati ahamsu. Tam sutva raja brahmadatto agato bhaveyyati sihapanjaram vivaritva olokento tassagatabhavam natva bhitatasito natthimhakam jivitam svedani sabbe no jivitakkhayam papessatiti tehi saddhim sallapanto nisidi. Mahasatto pana tassagatabhavam natva siho viya asambhito sakalanagare arakkham samvidahitva rajanam assasessamiti cintetva rajanivesanam abhiruhitva rajanam vanditva ekamantam atthasi. Tam disva patiladdhassaso hutva thapetva mama puttam mahosathapanditam anno mam imamha dukkha mocetum samattho nama natthiti cintetva tena saddhim sallapanto imasmim mahaummangajatake pathamagathamaha pancalo sabbasenaya brahmadatto samagato sayam pancaliya sena appameyya mahosatha viddhimati pattimati sabbasangamakovida oharini saddavati bherisankhappabodhana lohavijja alankara dhajani vamarohini sippiyehi susampanna surehi suppatitthita 1- dasettha pandita ahu bhuripanna rahogata mata ekadasim ranno pancaliyam pasasati athetthekasatam khatya anuyanta yasassino @Footnote: 1 supatitathitatipi patho.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page333.

Acchinnarattha byathita pancalinam vasam gata yam vada takkara ranno akama piyabhanino pancalamanuyayanti akama vasino gata taya senaya mithila tisandhiparivarita rajadhani videhanam samanta parikhannati uddham tarakajatava samanta parivarita mahosatha vijanahi katham mokkho bhavissatiti. Tattha sabbasenayati sabbaya ekasatarajanayikaya attharasa- akkhobhinisamkhataya senaya saddhim agato kira tatati. Pancaliyati pancalaranno santaka. Viddhimatiti viddhiya anite dabbasambhare gahetva vicarantena vaddhakibalena samannagata. Pattimatiti varavaraggahitapurisehi rakkhita. Sabbasangamakovidati sabbasangamakusala. Ohariniti senaya antaram pavisitva apannayantava paresam sisam chinditva pariharitum samattha. Saddavatiti dasahi saddehi avivitta. Bherisankhappabodhanati etha yatha yujjhatha ma pajjathati adini tattha vacibhedena janapetum na sakka tadisani panettha kiccani bherisaddena ca sankhasaddena ca pabodhentiti bherisankhappabodhana. Lohavijja alankarati ettha lohavijjati lohasippani sattaratanapatimanditanam kavacacammajalikasisakakarondikadinam etam namam alankarati rajarajamahamattadinam alankara tasma lohavijjahi ceva alankarehi ca bhasatiti lohavijja alankarati ayamettha attho.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page334.

Dhajaniti suvannadipatimanditehi nanavatthusamujjalehi rathadisu samussitehi dhajehi samannagata. Vamarohiniti hatthi ca asse ca arohanta vamapassena arohantiti te vamarohiniti vuccanti tehi samannagata aparimitahatthiassasamakinnati attho. Sippiyehiti hatthisippaassasippadisu attharasasippesu nipphattipattehi sutthu sampanna susamakinna. Surehiti tata esa kira sena sihasamanaparakkamehi surayodhehi suppatitthita. Ahuti dasa kira ettha senaya panditati vadanti. Rahogatati rahogamanasila raho nisiditva mantanasila. Te kira ekaham dviham cintetum labhanta pathavim pari vattetva akase santhitum samattha. Ekadasiti tehi kira panditehi atirekatara pannaya samannagata ranno mata. Sa tesam ekadasi hutva pancaliyasenam pasasati anusasati. Ekadivasam kira eko puriso ekam tandulanalinca putakabhattanca kahapanasahassanca gahetva nadim tarissamiti otinno nadimajjham patva taritum asakkonto tire thite manusse evamaha ambho mama hatthe ekatandulanali putakabhattam kahapanasahassanca atthi ito yam mayham ruccati tam dassamiti yo koci sakkoti so mam uttaretuti. Atheko thamasampanno puriso dalham nivasetva nadim ogahetva tam hatthe gahetva uttaretva dehi me databbayuttakanti aha. So tandulanalim va putakabhattam va ganhahiti aha. Itaro aham jivitam aganetva tam uttaresim na me etehi attho kahapane

--------------------------------------------------------------------------------------------- page335.

Me dehiti aha. Ito yam mayham ruccati dassamiti avacam idani yam mayham ruccati tam dammi icchanto ganhahiti. So samipe thitassa ekassa kathesi. Sopi nam esa yam attano ruccanakam tava deti ganhahiti aha. So naham ganhamiti tam adaya vinicchayam gantva vinicchayamaccanam arocesi. Tepi sabbam sutva tattheva ahamsu. So tesam vinicchayena atuttho ranno arocesi. Rajapi vinicchayamacce pakkosapetva tesam santika ubhinnampi vacanam sutva vanicchitum ajananto tatheva vakkhati. Tam sutva puriso attano jivitam pahaya nadim otinnam mam aparajjapesiti aha. Tasmim khane ranno mata salakadevi nama avidure nisinna ranno dubbinicchitabhavam natva tata imam attam dubbinicchitam sutthu viniccheyyasiti aha. Amma aham ettakam janami sace tumhe uttarim janatha tumheva vinicchathati. Sa sadhu tata evam karissamiti vatva tam purisam pakkosapetva ehi tata tava hatthagatani tinipi bhumiyam thapehiti patipatiya thapapetva tvam udake vuyhamano imassa kim kathesiti pucchitva idam namati vutte tena hi idani tava ruccanakam ganhahiti aha. So sahassatthavikam ganhi. Atha nam sa thokam gatakale pakkosapetva tata sahassam te ruccatiti pucchitva ama ruccatiti vutte tata taya ito yam mayham ruccati tam dassamiti imassa vuttam na vuttanti vuttam deviti vutte tena hi imam sahassam etasseva dehiti aha. So rodanto paridevanto tam adasi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page336.

Tasmim khane rajapi amaccapi tusitva sadhukaram pavattayimsu. Tato patthaya tassa panditabhavo sabbattha pakato jato. Tam sandhaya videharaja mata ekadasiti aha. Khatyati khattiya. Acchinnaratthati culanibrahmadattena acchinditva gahitarattha. Byathitati maranabhayabhita annam gahetabbagahanam apassanta. Pancalinam vasam gatati etassa pancalaranno vasam gatati attho. Samivacanatthehi etam upayogavacanam. Yam vada takkarati yam mukhena bhanati tam ranno katum sakkontava. Vasino gatati pubbe sayam vasino idani panassa vasam gatati attho. Tisandhiti pathamamyeva hatthipakarena parikkhitta tato rathapakarena tato assapakarena tato yodhapattipakarenati imehi catuhi sankhepeti tisandhiparivarita. Hatthirathanam hi antaram eko sandhi rathaassanam antaram eko sandhi assapattinam antaram eko sandhi. Parikkhannatiti khaniyati imam hi nagaram idani uppatetva ganhitukama viya samantato khananti. Uddham tarakajatavati tata yaya senaya samanta parivarita sa anekasatasahassehi dandadihi uddham tarakajati viya khayati. Vijanahiti tata mahosatha avicito yava bhavagga anno taya sadiso upayakusalo pandito nama natthi panditabhavo ca nama evarupesu thanesu pannayati yasma anno taya sadiso natthi tasma tavameva janahi katham amhakam ito dukkha mokkho bhavissatiti. So imam ranno katham sutva mahasatto cintesi ayam raja

--------------------------------------------------------------------------------------------- page337.

Ativiya maranabhayabhito gilanassa kho pana vejjo patisaranam chatassa bhojanam pipasitassa paniyam imassapi ranno mam thapetva anno patisaranam natthi assasessami nanti. Atha nam mahasatto manosilatale nadanto siho viya acchambhito ma bhayi maharaja rajjasukham anubhava aham leddum gahetva kake viya dhanum gahetva makkate viya ca imam attharasaakkhobhinisamkhyam senam udare bandhanasatakanampi assamikam katva palapessamiti vatva navamam gathamaha pade deva pasarehi bhunja kame ramassu ca hitva pancaliyam senam brahmadatto palayatiti. Tassattho tvam deva yathasukham attano rajjasankhate pade pasarehi pasarento ca sangame cittam akatva bhunja kame ramassu ca esa culanibrahmadatto imam senam chaddetva palayissatiti. Pandito rajanam assasetva nikkhamitva nagare chanabherincarapetva nagare aha ambho tumhe ma cintayittha sattaham malagandhavilepanapanabhojanadini sampadetva chanakilam patthapethati. Tattha tattha manussa yatharupam mahapanam pivantu gandhabbam karontu vadentu naccantu vaggantu selentu nadantu apphotentu gayantu paribbayopi vo mama santakova hotu aham mahosathapandito nama passissatha me anubhavanti nagare assasesi. Te tatha karimsu. Gitavaditadisaddam bahi nagare thita sunanti culadvarena manussa nagaram pavisanti. Thapetva patisattum ditthadittham na ganhanti tasma

--------------------------------------------------------------------------------------------- page338.

Padasancaro na chijjati. Nagaram pavittha chanakilanissitam janam passanti. Rajapi nagare kolahalam sutva amacce evamaha ambho amhesu attharasaakkhobhiniya senaya nagaram parivaretva thitesu nagaravasinam bhayam va sarajjanamattam va natthi anandita pitisomanassappatta vadenti naccanti gayanti vagganti selenti apphotenti gajjanti kinnametam karananti. Atha nam upanikkhittapurisa musavadam katva evamahamsu deva mayam ekena kammena culadvarena nagaram pavisitva chanakilanissitam mahajanam disva pucchimha ambho sakalajambudiparajano agantva tumhakam nagaram parikkhipitva thita tumhe pana ativiya pamatta kinnametanti te evamahamsu amhakam ranno kumarakakale eko manoratho ahosi sakalajambudiparajuhi mama nagare parivarite chanam karissamati tassajja manoratho matthakam patto tasma chanabherincarapetva sayam mahatale mahapanam pivatiti. Raja brahmadatto tesam katham sutva kujjhitva senam anapesi bhonto gacchatha khippam ito cito ca nagaram avattharitva parikhani bhinditva pakaram maddanta dvarattalake bhindanta nagaram pavisitva sakatasatehi kumbhandani viya mahajanassa silani ganhatha videharanno sisam chinditva anethati. Tassa tam sutva surayodha nanavidhavudhahattha dvarattalakasamipam gantva panditassa purisehi sakkharakaddamavalikakalalasincanapasanapatanadihi upadduta patikkanta pakaram bhindissamati parikham otinnapi antaradvarattalakesu thitamanussa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page339.

Ususattitomaradihi mahavinasam papenti. Panditassa yodha culanibrahmadattassa yodhe hananti hatthavikaradini dassetva nanappakarehi akkosenti paribhasanti gajjenti tumhe kilantagatta bhattam alabhanta etha thokam pavissatha khadissathati surapithakani ceva macchamamsasulani ca pasaretva sayameva pivanti khadanti anupakare cankamanti. Itare kinci katum asakkonta culanibrahmadatdassa santikam gantva deva thapetva icdhimante annehi nittharitum na sakkati vadimsu. Raja catupancaham vasitva gahetabbaggahanam apassanto kevattam pucchi acariya nagaram ganhitum na sakkoma ekopi upasankamitum samattho nama natthi kim katabbanti. Kevatto aha hotu maharaja nagaram nama bahi udakam hoti udakakkhayena nagaram ganhissama antomanussa udakena kilamanta dvaram vivarissantiti. So ettheso upayoti sampaticchi. Tato patthaya udakam pavesetum na denti. Panditassa upanikkhittapurisa pannam likhitva sarakande bandhitva tam pavuttim pesesum tena hi pathamameva anattam yo yo sarakande pannam passati so so aharatuti. Atheko puriso tam disva gahetva panditassa dassesi. So tam pavuttim natva na me so mahosathapanditabhavam janatiti satthihatthavelum dvidha phaletva suparisuddham sodhetva puna ekato katva cammena bandhitva uparikalalena makkhetva himvantato iddhimantatapasena anitam kudrusakumudavijam pokkharanitire kalale ropapetva upari velum thapetva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page340.

Udakassa purapesi. Ekaratteneva vaddhitva puppham velumatthakato uggantva uggantva ratanamattam atthasi. Atha nam uppatetva imam culanibrahmadattassa dethati attano purisanam dapesi. Te tassa dandakam valayam katva ambho brahmadattassa padamulika chatakena ma marittha ganhathetam uppalam pilandhitva dandakam kucchipuram khadathati vatva khipimsu. Tameko panditassa upanikkhittapuriso ganhi. Atha nam ranno santikam haritva passatha deva imassa pupphassa dandakam na no ito pubbe evarupo digho dandako ditthapubboti vatva minatha nanti vutte panditassa upanikkhittapurisa satthihatthadandakam asitihattham katva minimsu. Puna ranna katthetam jatanti vutte eko puriso musavadam katva evamaha aham deva ekadivasam pipasito hutva suram pivissamiti culadvarena nagaram pivittho nagaranam udakakilanatthaya kata mahapokkharaniyo passim mahajano navaya nisiditva pupphani ganhati tattha idam tirapasse jatam gambhiratthane jatassa pana dandako satahattho bhavissatiti. Tam sutva raja kevattam aha acariya na sakkoma idam udakakkhayena gahetum tumhe harathetam mantanti. Tena hi deva dhannakkhayena nagaram ganhissama nagaram nama bahi dhannam hotiti. Evam hotu acariyati. Pandito purimanayeneva tam pavuttim natva na me kevattabrahmano panditabhavam janatiti anupakaramatthake kalalam datva vihim tattha ropapesi. Bodhisattanam adhippayo nama ijjhati. Vihiyo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page341.

Ekaratteneva vutthaya pakaramatthake pannayimsu. Tam disva culanibrahmadatto aha ambho kametam pakaramatthake nilam hutva pannayatiti. Panditassa uparikkhittapurisa ranno vacanam sutva mukhato luncanta viya gahetva ahamsu deva gahapatiputto kira mahosathapandito anagatabhayam disva ratthato dhannam aharapetva kotthagaradini puretva sesadhannam pakarapasse nikkhipapesi te kira vihiyo atapena sukkhanta vassena temetva tattheva ca sassani sanjanesum ahampi ekadivasam ekena kammena culadvarena pavisitva pakarapasse vihirasim disva vihirasito vihim hatthena gahetva vithiyam chaddesim atha mam parisa parihasenta chatosi tvam manne vihim dussantena bandhitva tava geham haritva kottapetva pacapetva bhunjahiti vadimsuti. Tam sutva raja kevattam aha acariya dhannakkhayenapi nagaram gahetum na sakka annampi atthi upayoti. Tena hi deva darukkhayena ganhissama nagaram nama bahi darukam hotiti. Evam hotu acariyati. Pandito purimanayeneva tam pavuttim natva pakaramatthake vihim atikkamitva pannayamanam pabbatappamanam darurasim karesi. Panditassa manussa culanibrahmadattassa purisehi saddhim parihasam karonta sace chata tattha yagubhattam pacitva bhunkhathati mahantamahantani daruni khipanti. Rajapi pakaramatthakena daruni disva kimetanti pucchi. Deva gahapatiputto kira anagatabhayam disva daruni aharapetva kulanam paccha gehesu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page342.

Thapapetva atirekani pakarani nissaya thapapesiti. Raja upanikkhittapurisananceva vacanam sutva kevattam aha acariya darukkhayenapi na sakka ganhitum tumhe harathetam upayanti. Ma cintayittha maharaja anno upayo atthiti. Acariya kim upayo namesa naham tava upayassa antam passami na sakka amhehi vedeham ganhitum amhakam nagarameva gamissamati. Kevatto aha deva culanibrahmadatto ekasatehi khattiyehi saddhim vedeham ganhitum nasakkhiti amhakam lajjanakam bhavissati kim mahosatho pandito ahampi panditoyeva ekam lesam karissamati. Kim lesam namacariyati. Deva dhammayuddham nama karissamati. Kim nametam dhamyuddham namati. Maharaja na sena yujjhissanti dvinnam pana rajunam dve pandita ekatthane bhavissanti tesu yo vandissati tassa parajayo bhavissati mahosatho pana imam mantam na janati ahampi pandito mahallako so daharo mam disva vandissati yada vandissati tada vedeho parajito nama bhavissati atha mayam nam vedeham parajetva attano nagaram gamissama evam no lajjanakam na bhavissati idam dhammayuddham namati. Panditopi tam rahassam purimanayeneva natva sace kevattassa parajayami na panditosmiti cintesi. Culanibrahmadattopi sobhano acariya upayoti vatva sve dhammayuddham bhavissati dvinnam panditanam dhammena samena jayaparajayo bhavissati yo dhammayuddham na karissati sopi parajito nama bhavissatiti pannam likhapetva culadvarena videhassa pesesi. Tam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page343.

Sutva vedeho panditam pakkosapetva tamattham acikkhi. Pandito sadhu deva sve patova pacchimadvarena dhammayuddhamandalam sajjissanti dhammayuddhamandalam agacchantuti patipannam pesethati aha. Tam sutva raja agatadutasseva patipannam dapesi. Pandito puna divase kevatatasseva parajayo hotuti pacchimadvarena dhammayuddhamandalam sajjapesi. Tepi kho ekasataupanikkhittapurisa ko janati kim bhavissatiti panditassa arakkhanatthaya kevattam parivarayimsu. Tepi ekasatarajano dhammayuddhamandalam gantva pacinadisam olokenta atthamsu. Tatha kevattabrahmano. Bodhisatto pana patova gandhodakena nahayitva satasahassagghanikam kasikavattham nivasetva sabbalankarapatimandito nanaggarasabhojanam bhunjitva mahantena pavarena rajadvaram gantva pavisatu me puttoti vutte pavisitva rajanam vanditva ekamantam thatva kim tata mahosathati vutte dhammayuddhamandalam gamissamiti vatva tata kim laddhum vattatiti vutte deva kevattabrahmanam manina vancetukamomhi atthavankam maniratanam maya laddhum vattatiti aha. Ganha tatati. So tam gahetva rajanam vanditva rajanivesana otinno sahajatena yodhasahassena parivuto navutikahapanasahassagghanikam setasindhavayuttam rathavaramaruyha patarasavelaya dvarasamipam papuni. Kevattopi idani agamissati idani agamissatiti tassagamanam olokento atthasi olokiteneva digham givam patto viya. Suriyatejena seda muncanti. Mahasattopi kho mahaparivarataya mahasamuddo viya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page344.

Ajjhottharanto kesarasiho viya asambhito vigatalomahamso dvaram vivarapetva nagara nikkhamitva ratha oruyha siho viya vijimhamano payasi. Ekasatarajano bodhisattassa rupasirim disva esa kira sirivaddhakasetthiputto mahosathapandito nama pannaya sakalajambudipe adutiyo asadisoti ukkatthisatasahassani pavattapesum. Sopi kho maruganaparivuto viya sakko anopamena sirivibhavena tam maniratanam hatthena gahetva kevattabhimukho agamasi. Kevattopi tam disvava sakabhavena sandharetum asakkonto paccuggamanam katva evamaha pandita mahosatha mayam dve pandita amhakam tumhe nissaya ettakam kalam idha vasantanam tumhehi pannakaramattampi na pesitapubbam kasma evamakatthati. Atha nam mahasatto aha pandita tumhakam anucchavikam pannakaram olokenta ajja imam maniratanam labhimha handa idam ganhatha evarupam nama annam maniratanam natthiti. So tassa hatthe jalamanam maniratanam disva mayham datukamo bhavissatiti cintetva tena hi dehiti hattham pasareti. Mahasatto ganhati khipitva pasaritahatthassa angulisu patesi. Atha nam brahmano garumaniratanam angulihi dharetum nasakkhi. Tam paggalitva mahasattassa padamuleyeva pati. Brahmano lobhena ganhissamiti tassa padamule onato ahosi. Athassa mahasatto utthatum adento ekena hatthena khandhapitthe ekena hatthena pitthikacchayam gahetva utthetha acariya aham daharo tumhakam nattumatto ma mam vandathati vadanto aparaparam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page345.

Katva mukham bhumiyam ghamsitva lohitamakkhitam katva andhabala tavam mama santika vandanam paccasimsasiti givayam gahetva khipi. So usubhamatte thane patitva utthaya palayi. Maniratanam pana mahasattassa purisayeva ganhimsu. Bodhisattassa pana utthetha utthetha ma mam vandathati vacighoso sakalaparisam chadetva atthasi. Kevattabrahmanena mahosathassa pada vanditati parisapissa ekappahareneva mahaunnadani akasi. Brahmadattam adim katva sabbepi ete rajano kevattam mahasattassa padamule onatam addasamsu yeva. Te amhakam panditena mahosathapandito vandito idani parajitamha na no jivitam dassatiti attano attano asse aruyha uttarapancalabhimukha palayitum arabhimsu. Te palayante disva bodhisattassa parisa culanibrahmadatto ekasate khattiye gahetva palayatiti puna ukkatthisaddamakamsu. Tam sutva sabbe rajano maranabhayabhita bhiyyoso mattaya palayanta senangam bhindimsu. Bodhisattassa purisa nadanta vagganta sutthutaram kolahalamakamsu. Mahasatto senangaparivuto nagarameva pavisi. Brahmadattassa senapi tiyojanani pakkhandimsu. Kevattopi assamaruyha nalate lohitam punchamano senam patva assapitthiyam nisinnova bhonto ma palayatha naham gahapatiputtam vandami titthatha titthathati aha. Sena asaddahanta athatva gacchantava kevattam akkosanta paribhasanta papadhamma dutthabrahmana dhamyuddham nama karissamiti vatva agantva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page346.

Nattumattampi appahontam vandasi natthi tava kattabbanti tassa katham asunanta gacchanteva. So vegena agantva senam sampapunitva bhonto saddahatha mayham naham tam vandami maniratanena mam vancesiti sabbepi te rajano nanakarehi bodhetva attano katham gahapetva tathapi tam bhinnam senam patinivattesi. Sa pana tava mahati sena sace pamsumutthim va ekekam leddum va gahetva khipeyya parikham puretva pakarappamano rasi bhaveyya bodhisattanam pana adhippayo ijjhati tasma ekopi pamsumutthim va leddum va nagarabhimukho khipanto nama nahosi. Sabbepi nivattitva attano khandhavaratthanameva paccagamimsu. Raja kevattam pucchi kim karoma acariyati. Deva kassaci culadvarena nikkhamitum adenta sancaram chindissama manussapi nikkhamitum alabhanta ukkanthitva dvaram vivarissanti atha mayam paccamitte ganhissamati. Raja sobhano acariya upayoti sampaticchi. Panditopi tam pavuttim purimanayeneva natva cintesi imesu ciram idheva vasantesu amhakam phasukam nama natthi upayeneva te palapetum vattati mantena palapessamiti. So ekam mantakusalam upadharento anukevattam nama brahmanam disva tam pakkosapetva acariya amhakam ekam kammam nittharitum vattatiti aha. Kim karomi pandita vadehiti. Tumhe anupakare thatva amhakam manussanam pamadam olokenta antarantara brahmadattamanussanam puvamacchamamsadini khipitva ambho idancidanca khadatha ma ukkanthatha annam katipaham vasitum vayamatha nagaravasino panjare

--------------------------------------------------------------------------------------------- page347.

Niruddha kukkuta viya ukkanthita na cirasseva vo dvaram vivarissanti atha tumhe videhanca dutthagahapatiputtanca ganhissathati vadeyyatha amhakam manussa tam katham sutva tumhe akkositva tajjetva brahmadattamanussanam passantanamyeva tumhe hatthapadesu gahetva velupesikadihi paharanta viya hutva pakarato otaretva pancaculani karapetva itthakacunnehi okiritva karanaviramalam kanne katva katipayapaharam datva pitthiyam rajiyo dassetva pakaram aropetva sikkaya pakkhipitva yottena otaretva gaccha mantabhedakacorati brahmadattamanussanam dassenti te tam ranno santikam nessanti tam disva raja ko te aparadhoti pucchissati athassa evam vadeyyatha maharaja mayham pubbe yaso mahanto gahapatiputto macchariyena mam na bhunjatiti kujjhitva ranno kathetva sabbam me yasam acchindi aham mama yasacorassa gahapatiputtassa sisam ganhapessamiti tumhakam manusse ukkanthite disva etesam khadaniyam bhojaniyam va demi ettakena mam poranakaveram viya hadaye katva imam byasanam papesi sabbam tumhakam manussa jananti maharajati nanappakarehi tam saddahapetva vissase uppanne maharaja tumhe mamam laddhakalato patthaya ma cintayittha idani vedehassa ca gahapatiputtassa ca jivitam natthi aham imasmim nagare pakarassa thiratthananca dubbalatthananca parikhayam kumbhiladinam atthitthananca natthitthananca janami na cireneva vo nagaram gahetva dassamiti vadeyyatha atha so raja te saddahitva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page348.

Sakkaram karissati athassa senam bahanam ca paticchapessati athassa senam balakumbhilatthanesuyeva otareyyatha tassa sena kumbhilabhayena na otarissanti tada tumhakam deva sena gahapatiputtena bhinna sabbe rajano ca acariya kevattam ca adim katva kenaci lanco aggahito nama natthi kevalam ete tumhe parivaretva vicaranti sabbe gahapatiputtasseva santaka ahameveko tumhakam puriso sace me vacanam na saddahatha sabbe te rajano alankaritva mam dassanaya agacchantuti pesetha atha (te) nesam rajunam gahapatiputtena attano namarupam likhitva dinnesu vatthalankarakhaggadisu akkharani disva nittham gaccheyyathati vadeyyatha so tatha katva tani akkharani disva nittham gantva bhitatasito te rajano uyyojetva idani kim karoma panditati tumhe pucchissati tameva rajanam tumhe evam vadeyyatha maharaja gahapatiputto bahumayo sace annani katipayadivasani vasissatha sabbam vo senam attano hatthagatam katva tumhe ganhissati papancam akatva ajjeva majjhimayamasamanantare assapitthiyam nisidisva palayissama ma no parahatthe maranam hotuti vadeyyatha so tumhakam vacanam sutva tatha karissati tumhe tassa palayanavelaya nivattitva amhakam manusse janapeyyathati. Tam sutva anukevattabrahmano sadhu pandita karissami te vacananti aha. Tena hi katipayapahare sahitum vattatiti. Pandita mama jivitanca hatthapade ca thapetva avasesam attano ruccanavasena karohiti. So tassa gehe manussanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page349.

Sakkaram katva anukevattam vuttanayeneva vippakaram papetva sikkaya pakkhipitva yottena otaretva brahmadattamanussanam dapesi. Atha te tam gahetva netva brahmadattassa dassesum. Raja tam vimamsitva saddahitva sakkaramassa katva senam paticchapesi. Sopi senam balakumbhilatthanesuyeva otaresi. Manussa kumbhilehi khajjamana attalakehi thitehi manussehi ususattitomaravassehi vijjhiyamana mahavinasam papunanti. Tato patthaya keci bhayena upagantum na sakkonti. Atha anukevatto rajanam upasankamitva aha deva tumhakam atthaya yujjhanaka nama natthi sabbehi lanco gahito sace asaddahanta pakkosapetva nivatthavatthadisu akkharani olokethati. Raja tatha katva sabbesam vatthadisu akkharani disva addha imehi lanco gahitoti nittham gantva acariya idani kim katabbanti pucchitva deva annam kattabbam natthi sace papancam karissatha gahapatiputto vo ganahissati acariyakevattopi kevalam nalate vanam katva carati lanco pana etenapi gahito ayamhi maniratanam gahetva tumhe tiyojanam palapetva saddahapetva nivattesi ayampi paribhinnakova ekarattivasopi mayham na ruccati ajjeva majjhimayamasamanantare palayitum vattati mam thapetva anno tava suhadayo nama natthiti vatte tena hi acariya tumheyeva me assam kappetva yanasajjam karothati aha. Brahmano tassa niccayena palayanabhavam natva ma bhayi maharajati tam assasetva bahi nikkhamitva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page350.

Upnikkhittapurisanam ajja raja palayissati ma niddayitthati ovadam datva ranno asso yatha akaddhitopi sutthutaram palayati evam avakampanaya kappetva majjhimayamasamanantare assam abhiniharitva kappito te deva asso velam janahidi aha. Raja assam abhiruhitva palayi. Anukevattopi assam abhiruhitva tena saddhim gacchanto viya thokam gantva nivatti. Avakampanaya kappitaasso akaddhiyamanopi rajanam gahetva palayi. Anukevattopi senaya antaram pavisitva culanibrahmadatto palatoti ukkatthimakasi. Upanikkhittapurisapi attano manussehi saddhim upakkosimsu. Sesarajanopi tam saddam sutva mahosathapandito dvaram vivaritva nikkhamanto bhavissati idani no jivitam na dassatiti bhitatasita upabhogaparibhogabhandanipi anoloketva tato tato palayimsu. Manussa rajanopi palayantiti sutthutaram upakkosimsu. Tam saddam sutva davarattalakadisu thitapi unnadimsu apphotayimsu. Iti tasmim khane pathavi bhijjamana samuddo viya samkhubbhito sakalanagaram anto ca bahi ca ekaninnadamahosi. Attharasaakkhobhinisamkhata manussa mahosathapanditena kira brahmadatto ca ekasatarajano ca gahitati maranabhayabhita attano attano udare bandhasatakampi chaddetva palayimsu. Khandha varatthanam tuccham ahosi. Culanibrahmadatto ekasate khattiye gahetva attano nagarameva gato. Puna divase patova nagaradvarani vivaritva balanikaya nagara nikkhamitva mahavilopam disva kim karoma

--------------------------------------------------------------------------------------------- page351.

Panditati mahasattassa arocayimsu. So aha etehi chadditam dhanam tumhakam papunati sabbesam rajunam santakam ranno detha setthinanca kevattabrahmanassa ca santakam amhakam aharatha avasesam nagaravasino ganhantuti. Tesam mahaggharatanabhandameva aharantanam addhamaso vitivatto. Sesam pana catuhi masehi aharimsu. Mahasatto anukevattassa mahantam sakkaram akasi. Tato patthaya kira mithilanagaravasino sahirannasuvanna jata. Mahaggharatanani jatani. Brahmadattassapi tehi rajuhi saddhim uttarapancalanagare vasantassa ekavassam atitam. Athekadivasam kevatto adasena mukham olokento nalate vanam disva idam gahapatiputtassa kammam tenaham ettakanam rajunam antare lajjapitoti cintetva samuppannakodho hutva kada nu khavassa pitthim passitum samattho bhavissamiti cintento attheso upayo amhakam ranno dhita pancalacandi nama uttamarupadhara devaccharapatibhaga tam videhassa ranno dassamati vatva videham kamena palobhetva gilitabalisam viya maccham mahosathapanditena saddhim videham anetva ubhopi te maretva jayapanam pivissamati sannitthanam katva rajanam upasankamitva aha deva eko manto atthiti. Tassa vacanam sutva raja ariya tava mantam nissaya udarasatakassapi samino na jatamha idani kim karissasi tunhi hohiti aha. Maharaja

--------------------------------------------------------------------------------------------- page352.

Imina upayena sadiso anno upayo natthiti. Tenahi bhanahiti. Maharaja amhehi dvihiyeva bhavitum vattatiti. Evam hotuti. Atha nam brahmano uparipasadatalam aropetva sayanagabbham pavesetva aha maharaja videharajanam kilesena palobhetva idhanetva gahapatiputtena saddhim maressamati. Eso sundaro acariya upayo katham pana tam palobhetva anessamati. Maharaja dhita vo panacalacandi uttamarupadhara tassa rupasirisampattinca caturiyavilasanca kavihi gitabandhanena bandhapetva tani kabyani mithilayam gayapetva evarupam itthiratanam alabhantassa videhanarindassa kim rajjenati tassa savanasamsaggeneva patibaddhabhavam natva aham tattha gantva divasam vavatthapessami so mayi divasam vavatthapetva agate gilitabaliso viya maccho gahapatiputtam gahetva agamissati atha ne maressamati. Raja tassa vacanam sutva tusitva sobhano te acariya upayo evam karissamati sampaticchi. Tam pana mantam culanibrahmadattassa sayanapalika salika sakunika sutva paccakkham akasi. Raja poranakabyakarake pakkosapetva bahudhanam datva dhitaram tesam dassetva tata etissa rupasampattim nissaya kabyam karothati aha. Te atimanoharani gitani bandhitva rajanam savayimsu. Raja tesam bahudhanam adasi. Kavinam santika kabyani natakitthiyo sikkhapetva samajjamandale gayimsu. Iti tani gitani vittharitani ahesum. Tesu manussanam antare vittharitattam gatesu raja gayake

--------------------------------------------------------------------------------------------- page353.

Pakkosapetva aha tata tumhe mahasakune gahetva rattim rukkham abhiruyha tattha nisinna gayitva paccusakale tesam givasu kamsatale bandhitva te utthapetva otarathati. Yo kira akase kamsatalasaddam sutva so pancalaranno dhitu sariravannam devatayopi gayantiti pakatabhavakaranattham tatha karesi. Puna raja te kaviyo pakkosapetva tata idani tumhe evarupa kumarika jambudipatale annassa ranno nanucchavika mithilayam videharanno anucchavika ranno issariyanca imaya evanucchavikanti vannetva gitani bandhathati aha. Te tatha katva ranno arocayimsu. Raja tesam dhanam datva tata mithilam gantva puna tattha iminava upayena gayathati pesesi. Te tani gayanta anupubbena mithilam patva samajjamandale gayimsu. Tani sutva mahajano ukkutthisahassani pavattetva tesam bahudhanam adasi. Te rattisamaye rukkhesu gayitva paccusakale sakunanam givasu kamsatale bandhitva otaranti. Akase kamsatalasaddam sutva pancalaranno dhitu sariravannam devatayopi gayantiti sakalanagare ekakolahalamahosi. Videharaja tam sutva kabyakarake pakkosapetva attano nivesane samajjam karetva evarupam kira uttamarupadharam rajadhitaram culaniraja mayham datukamoti tusitva tesam bahudhanam adasi. Te agantva brahmadattassa arocesum. Atha nam kevatto aha idanaham maharaja divasam vavatthapanatthaya gamissamiti. So sadhu acariya kim laddhum vattatiti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page354.

Thokam pannakaram maharajati. Ganhahi acariyati dapesi. So tam adaya mahantena parivarena gantva videharattham sampapuni. Tassagamanam sutva nagare ekakolahalam jatam culaniraja ca kira videho ca mittasanthavam karissanti culanirajapi attano dhitaram amhakam ranno dassati kevatto kira divasam vavatthapetum etiti. Videharajapi tam suni. Sahasattopi tam suni. Tam sutvanassa etadahosi tassagamanam mayham na ruccati tattato 1- tam janissamiti. So culaniranno santike upanikkhittaparisanam sasanam pesesi imamattham tattato janitva sasanam pesentuti. Athassa te mayametam tattato na janama raja ca kevatto ca sayanagabbhe nisiditva mantenti ranno pana sayanapalika salika sakunika etam mantam janeyyati patisasanam pesayimsu. Tam sutva mahasatto cintesi yatha paccamittanam okaso na hoti evam suvibhattam katva susajjitanagaram aham kevatatassa datthum na dassamiti. So nagaradvarato yava rajageha rajagehato ca yava attano geha agamanamaggam ubhosu passesu kilanjehi parikkhipapetva matthakepi kilanjehi paticchadapetva cittakammam karetva bhumiyam pupphani vikiritva punnaghate thapapetva kaddaliyo ca thapapetva dhaje pagganhapesi. Kevatto nagaram pavisitva suvibhattam nagaram apassanto ranna me maggo alankarapitoti cintetva nagarassa adassanattham katabhavam na janati. @Footnote: 1 tatvatotipi patho.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page355.

So gantva rajanam vanditva pannakaram paticchapetva patisantharam katva ekamantam nisiditva ranna katasakkarasammano attano agatakaranam arocento dve gatha abhasi raja santhavakamo te ratanani pavecchati agacchantu ito duta manjuka piyabhanino bhasantu muduka vaca ya vaca patinandita pancalo ca videho ca ubho eka bhavantu teti. Tattha santhavakamo teti maharaja amhakam raja taya saddhim mittasanthavam kattukamo. Ratananiti itthiratanam attano dhitaram adim katva tumhakam ratanani deti. Agacchantuti ito patthaya kira uttarapancalanagarato pannakaram gahetva madhuravacana piyabhanino duta idhagacchantu ito ca tattha gacchantu. Eka bhavantuti te gangodakam viya yamunodakena saddhim samsandantam ekasadisava hontu. Evanca pana vatva maharaja amhakam raja annam mahamaccam pesetukamo hutvapi ranno manapam katva sasanam arocetum na sakkhissati tasma mam peseti acariya tumhe sadhukam rajanam bodhetva adaya agacchathati gacchatha rajasettha abhirupanca kumarikam labhissatha amhakanca ranna saddhim mittasanthavo te patitthahissatiti aha. So tassa vacanam sutva tutthamanaso hutva uttamarupadharam kira kumarikam labhissamiti savanasamsaggena bajjhitva acariya tumhakanca kira mahosathapanditassa ca dhammayuddhe vivado ahosi gacchatha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page356.

Puttam me passatha ubhopi pandita annamannam khamapetva mantetva ethati aha. Tam sutva kevatto passissami panditanti tam passitum agamasi. Mahasattopi tam divasam tassa attano santikam agatabhavam natva cintesi tena me papadhammena saddhim sallapo ma hotuti patova thokam sappim pivi. Gehampissa bahalena allagomayena limpesi thambhe ca telena makkhesi. Tassa nipajjanakam ekam pana vatthamancakam thapetva sesani mancapithani niharapesi. So manussanam sannam adasi. Tumhe brahmane kathetum araddhe evam vadeyyatha brahmana ma panditena saddhim katheyyasi ajja tena sappi pitanti mayi tena saddhim kathanakaram karontepi deva tikhinasappi vo pitam ma kathethati nivareyyathati evam vicaretva mahasatto rattapatam nivasetva sattame dvarakotthake purise thapetva vatthamancake nipajji. Kevattopissa pathame dvarakotthake thatva kaham panditoti pucchi. Atha nam te manussa brahmana ma saddamakari sacepi agantukamo tunhi hutva ehi ajja panditena tikhinasappi pitam mahasaddam katum na labhissasiti ahamsu. Sesadvarakotthakesupi nam tatheva ahamsu. So sattamam dvarakotthakam atikkamitva panditassa santikam agamasi. Pandito kathanakaram dassesi. Atha nam manussa deva ma kathayittha tikhinasappi vo pitam kim vo imina dutthabrahmanena saddhim kathanenati vatva nivarayimsu. Iti so panditassa santikam gantva neva nisidi tum asanam nissaya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page357.

Thitatthanampi na labhati allagomayam akkamitva atthasi. Atha nam oloketva eko akkhini ummili eko bhamukam ukkhipi eko kappuram akaddhayi. Keci hatthapadavikaradini dassenti. So tesam kiriyam oloketva mankubhuto gacchamaham panditati vatva aparehi are dutthabrahmana ma saddamakasi sace saddameva karosi atthini te bhindissamati vutte bhitatasito hutva nivattitva gacchanto na olokesi. Atha nam anno utthaya velupesikaya pitthiyam talesi. Anno pitthiyam hatthatalena pahari. Antare anno givayam gahetva khipi. So sihamukhato muttamigo viya bhitatasito hutva nikkhamitva rajageham gato. Raja cintesi ajja mama putto imam pavuttim sutva tuttho bhavissati dvinnam panditanam mahatiya dhammasakacchaya bhavitabbam ajja ubhopi annamannam khamapessanti labhavata meti. So kevattam disva panditena saddhim samsandanakaram pucchanto imam gathamaha kathannu kevatta mahosathena samagamo asi tadingha bruhi kacci te patinijjhatto kacci tuttho mahosathoti. Tattha patinijjhattoti dhammayuddhamandale pavattam viggaham vupasamanattham kacci tvam tena so ca taya patinijjhatto khamapito. Kacca tutthoti kacci tumhakam ranna pesitam pavuttim sutva tuttho. Atha nam kevatto maharaja ma tumhe tam panditoti gahetva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page358.

Vicaratha tato asappurisataro nama natthiti vatva imam gathamaha anariyarupo puriso janinda asamodako thaddho asabbhirupo (yatha mugova badhirova) na kincitthamabhibhasathati. Tattha asabbhirupoti apanditajatiko. Na kincitthanti maya saha kinci attham na bhasatha teneva tam apanditoti mannami. Iti so bodhisattassa agunam kathesi. Raja tassa vacanam sutva anabhinanditva apatikkositva tassa ca tena saddhim agatananca paribbayanaceva nivasanagehanca dapetva gacchatha acariya visamathati tam uyyojetva cintesi mama putto pandito patisantharakusalo imina kira saddhim neva patisantharam akasi na tutthim pavedesi kinci tena anagatabhayam dittham bhavissatiti sayameva katham samutthapetva imam gathamaha addha idam mantapadam sududdasam attho suddho naraviriyena dittho tatha hi kayo mama sampavedhati hitva sayam ko parahatthamessatiti. Tattha idanti yam mama puttena dittham addha idam mantapadam annane itarapurisena sududdasam. Naraviriyenati viriyavantena narena suddho attho dittho bhavissati. Sayanti sakarattham hitva ko parahattham gamissati. Mama puttena brahmanassa agamane doso dittho bhavissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page359.

Ayam hi agacchanto na mittasanthavatthaya agamissati mam pana kamena palobhetva attano nagaram netva gahanatthaya agatena bhavitabbam tam anagatabhayam dittham bhavissati panditenati tassa tamattham avajjetva bhitatasitassa nisinnakaleyeva cattaro pandita agamimsu. Raja senakam pucchi kim senaka te ruccati uttarapancalanagaram gantva culanirajassa dhitu anayananti. So kim kathetha maharaja na hi sirim agacchantim paharitva palapetum vattati sace tumhe tattha gantva tam ganhissatha thapetva culanibrahmadattam anno tumhehi samo sakalajambhudipatale na bhavissati kim karana jettharajassa dhituya gahitatta so hi sesarajano mama manussa vedehoeko maya sadisoti sakalajambudipatale aggaraja uttamarupadharam dhitaram tumhakam datukamo jato karothassa vacanam mayampi tumhe nissaya vatthalankare labhissamati. Raja sesepi pucchi. Tepi tatheva kathesum. Tassa tehi saddhim kathentasseva kevattabrahmano nivasanageha nikkhamitva rajanam apucchitva gamissamiti agantva rajanam vanditva maharaja na sakka amhehi papancam katum gamissama mayam narindati aha. Raja tassa sakkaram katva tam uyyojesi. Mahasatto tassa gatabhavam natva nahatva alankaritva rajupatthanam agantva rajanam vanditva ekamantam nisidi. Raja cintesi putto me mahosathapandito mahamanti mantaparagato atita nagatapaccuppanne atthe janati amhakam tattha gantum yuttabhavam va

--------------------------------------------------------------------------------------------- page360.

Ayuttabhavam va pandito janissatiti. So attano pathamam cintite akathetva ragarato mohamulho hutva pucchanto imam gathamaha channampi ekava mati sameti ye pandita uttamabhuripanna yanam ayanam athavapi thanam mamosatha tvampi matim karohiti. Tattha channanti pandita kevattabrahmanassa ca mama ca imesam ca catunnanti channam amhakam. Ekava matiti ekova ajjhasayo gangodakam viya yamunodakena samsandati sameti. Yeti ye mayam chapi jana uttamapandita uttamabhuripanna tesam no channampi culanirajassa dhitu anayanam ruccatiti vadati. Thananti idheva vaso. Matim karohiti amhakam ruccanakam nama appamanam tvampi cintehi kim amhakam avahanatthaya tattha yanam udahu ayanam adu idheva vaso ruccatiti. Tam sutva mahasatto ayam raja ativiya kamagiddho andhabalabhavena imesam catunnam vacanam ganhati attano gamanadosam na janati tassa gamane dosam kathetva nivattessami nanti cintetva catasso gathayo abhasi janasi kho raja mahanubhavo mahabbalo culanibrahmadatto raja ca tam icchati maranattham

--------------------------------------------------------------------------------------------- page361.

Migam yatha okacarena luddo yathapi maccho balisam vankam mamsena chaditam amagiddho na janati maccho maranamattano evameva tuvam raja culaneyyassa dhitaram kamagiddho na janasi maccho (va) maranamattano sace gacchasi pancalam khippamattam jahessasi migam panthanuppannamva mahantam bhayamessatiti. Tattha rajati vedeham alapati. Mahanubhavoti mahayaso. Mahabbaloti attharasaakhobhinisamkhyena balena samannagato. Maranatthanti maranassa atthaya. Okacarenati okacarikaya migiya. Luddo hi ekam migim sikkhapetva rajjukena bandhitva arannam netva miganam gocaratthane thapesi. Sa balamigam attano santikam anetukama sakasannaya ragam janenti viravati. Tassa saddam sutva balamigo migaganaparivuto vanagumbe nipanno sesamigisu sannam akatva tassa saddasavanasamsaggena baddho vutthaya nikkhamitva givam ukkhipitva kilesavasena tam migim upagantva luddassa mahaphasum datvatitthati. Tamenam so tikhinaya sattiya vijjhitva tattheva jivitakkhayam papesi. Tattha luddo viya culaniraja okacarika viya tassa dhita. Luddassa hatthe avudham viya kevattabrahmano. Iti yatha okacarena luddo migam maranatthaya icchati evam so raja tam dhituya maranatthaya icchatiti attho. Amagiddhoti byamasatagambhire udake

--------------------------------------------------------------------------------------------- page362.

Vasantopi maccho tasmim valisassa vankatthanam chadetva thite amakasamkhate amise giddho hutva valisam gilati attano maranam na janati. Dhitaranti culanibalisikassa kevattabrahmanassa vacanabalisam chadetva thitam amisasadisam tassa ranno dhitaram kamagiddho hutva maccho attano maranasamkhatam amisam viya na janasi. Pancalanti uttarapancalanagaram. Attanti attanam. Panthanuppannanti yatha gamadvare maggam anuppannam migam mahantam bhayamessati tam hi migam mamsatthaya avudhani gahetva nikkhamantesu manussesu ye ye passanti te te marenti evam tuvam uttarapancalanagaram gacchantampi mahantam maranabhayam essati upagamissatiti. Evam mahasatto catuhi gathahi rajanam nigganhitva kathesi. So raja tena ativiya niggahitova kujjhitva ayam mam attano dasam viya mannati rajati sannampi na karoti aggarajena dhitaram dassamiti mama santike pesitam sasanam natva ekampi mangalapatisamyuttam vacanam akathetva mam balamigo viya gilitavaliso maccho viya panthanuppannamigo viya ca maranam papunissatiti vadatiti kujjhitva anantaram gathamaha mayameva balamhase elamuga ye uttamatthani tayi lapimha kimeva tvam nangalakotivaddho atthani janasi yathapi anneti. Tattha balamhaseti balamha. Elamugati lalamukhava

--------------------------------------------------------------------------------------------- page363.

Mayameva. Uttamatthaniti uttamaitthiratanapatilabhakaranani. Tayi lapimhati tavasantike kathayimha. Kimevati tam garahanto evamaha. Nangalakotivaddhoti gahapatiputto daharakalato patthaya nangalakotim ganhantoyeva vaddhati tamattham sandhaya tvam gahapatiputtakammameva janasi na khattiyanam mangalakammanti imina adhippayenevamaha. Anneti yatha kevatto va senakadayo va anne pandita imani khattiyanam mangalatthani jananti tatha tavam tani kim janasi gahapatiputtakammajananameva tavanucchavikanti. Iti nam akkositva paribhasitva gahapatiputto mayham mangalantarayam karoti niharathetanti tam niharapetum gathamaha imam gale gahetvana nasetha vijita mama yo me ratanalabhassa antarayaya bhasatiti. So ranno kuddhabhavam natva sace kho pana mam koci ranno vacanam gahetva hatthe va givayam va paramaseyya tam me alam assa yavajivam lajjitum tasma sayameva nikkhamissamiti cintetva rajanam vanditva utthayasana attano geham gato. Rajapi kevalam kodhavaseneva vadati bodhisatte garucittataya na kinci tatha katum anapesi. Atha mahasatto cintesi ayam raja ativiya andhabalo attano hitahitam na janati kamagiddho hutva tassa dhitaram labhissamiyevati anagatabhayam ajanitva gacchanto mahavinasam papunissati maya nassa ranno katham hadaye katum vattati bahupakaro

--------------------------------------------------------------------------------------------- page364.

Me esa mahato yasassa dayakova imassa maya paccayena bhavitum vattatiti pathamam kho pana suvapotakam pesetva tattato natva paccha sayam gamissamiti cintetva suvapotakam pakkositva tattha pesesi. Tamattham pakasenato sattha aha tato ca so apakkamma vedehassa upantika atha amantayi dutam mathuram suvapanditam ehi samma haritapakkha veyyavaccam karohi me atthi pancalarajassa salika sayanapalika tam pattharena pucchassu sa hi sabbattha kovida sa nesam sabbam janati ranno ca kosiyassa ca amoti so patisutva mathuro suvapandito agamasi haritapakkho salikaya upantikam tato ca so kho gantvana mathuro suvapandito atha amantayi sugharam salikam manjubhanikam kacci te sughare khamaniyam kacci vese anamayam kacci te madhuna laja labbhate sughare tava kusalanceva me samma atho samma anamayam atho me madhuna laja labbhate suvapandita kuto nu samma agamma kassa va pahito tuvam na ca mesi ito pubbe dittho va yadi va sutoti. Tattha haritapakkhoti haritapattasamanapakkho. Veyyavaccanti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page365.

Ehi sammati vutte agantva anke nisinnam samma annena manussabhutena katum asakkuneyyam mamekam veyyavatikam karohiti aha. Kim karomi devati ca vutte samma kevattabrahmanassa duteyyena agatakaranam thapetva rajananca kevattabrahmananca anno na janati ubhova ranno sayanagabbhe nisinna mantayimsu tassa pana atthi pancalarajassa salika sayanapalika sa kira tam rahassam janati tavam tattha gantva taya saddhim methunapatisamyuttam vissasam katva tesam rahassam tam pattharena pucchassu tam salikam paticchanne padese yatha tam koci anno na janati evam pucchassu sace hi te koci saddam sunati jivitam te natthi tasma paticchannatthane sanikam pucchati. Sa nesam sabbanti sa nesam ranno ca kosiya gottassa ca kevattassati dvinnampi jananam sabbam rahassam janati. Amoti bhikkhave so suvapotako panditena purimanayeneva sakkaram katva pesito amoti tassa patisunitva mahasattam vanditva padakkhinam katva vivatasihapanjarena nikkhamitva vatavegena siviratthe aritthapuram nama nagaram gantva tattha pavuttim sallakkhetva salikaya santikam gato. Katham. So hi rajanivesanassa kancanathupikaya nisiditva raganissitam madhuraravam ravi. Kim karana. Imam saddam sutva salika patiravissati taya sannaya tassa santikam gamissamiti. Sapi tassa saddam sutva rajasayanassa santike suvannapanjare nisinna ragaratacitta hutva tikkhattum patiravi. So thokam gantva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page366.

Punappunam saddam katva taya katasaddanusarena anukkamena sihapanjarummare thatva parissayabhavam oloketva tassa santikam gato. Ettha nam sa ehi samma suvannapanjare nisidahiti aha. So gantva nisidi. Amantayiti evam so gantva methunapatisamyuttam vissasam kattukamo hutva tam amantesi. Sugharanti kancanapanjare vasanataya sundaragharam. Veseti vesike vesajatike. Iti salika kira sakunesu vesajatika nama tena nam evam alapati. Tavati sughare tava vadami. Kacci te madhuna lajati kacci te madhuna saddhim laja labbhatiti pucchati. Kuto nu samma agammati samma kuto agantva tvam idha pavitthositi pucchati. Kassa vati kena va pesito tavam idhagatositi. So tassa vacanam sutva sacaham mithilato agatomhiti vakkhami esa maranamapannapi maya saddhim vissasam na karissati siviratthe kho pana aritthapuram sallakkhetva agato tasma musavadam katva sivirajena pesito hutva tato agatabhavam kathessamiti cintetva aha ahosim sivirajassa pasade sayanapaliko tato so dhammiko raja bandhe moceti bandhanati. Tattha bandheti so attano dhammikataya sabbe satte bandhana moceti. Evam mocento mampi saddahitva muncatha nanti aha. Soham vivata suvannapanjara nikkhamitva bahipasade yathicchami tattha gocaram gahetva suvannapanjareyeva vasami yatha tvam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page367.

Na evam niccakalam panjareyeva acchamiti. Athassa sa attano atthaya suvannapitake thapite madhulaje ca madhurodakanca datva samma tvam durato agacchasi kenatthena idhagatositi pucchi. So tassa vacanam sutva rahassam sotukamo musavadam katva aha tassa meka dutiyasi salika manjubhanika tam tattha avadhi seno pekkhato sughare mamanti. Tattha tassa mekati tassa mayham eka. Dutiyasiti puranadutiyika ahosi. Manjubhanikati madhuravacana. Atha nam sa pucchi kathampana te bhariyam seno avadhiti. So tassa acikkhanto suna bhadde ekadivasam amhakam raja udakakilam gacchanto mampi pakkosi aham bhariyam adaya tena saddhim gantva udakam kilitva sayanhasamaye teneva saddhim paccagantva ranna saddhimyeva pasadam abhiruyha sariram sukkhapanatthaya bhariyam adaya sihapanjarena nikkhamitva kutagarakucchiyam nisidim tasmim khane eko seno kutagara nikkhamante amhe ganhitum pakkhandi aham maranabhayabhito vegena palayim sa pana tada garugabbha ahosi tasma vegena sa palayitum nasakkhi atha so mayham passantasseva tam maretvava adaya gato atha mam tassa sokena rodamanam disva amhakam raja kim samma rodasiti pucchitva tamattham sutva alam samma ma rodati annam bhariyam pariyesahiti vatva maya tam sutva kim deva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page368.

Annaya anacaraya dussilaya anitayapi varam ekeneva caritunti vutte samma aham ekam sakunikam silacarasampannam passami tava bhariyaya sadisameva culanirajassa hi sayanapalikava evarupa salika atthi tavam tattha gantva tassa manam pucchitva okasam taya karetva sace te ruccati agantva amhakam acikkha athaham va devi va gantva mahantena parivarena tam anessamati vatva mam idha pahini tena karanenagatomhiti vatva aha tassa kama hi sammato agatosmi tavantike sace kareyyasi okasam ubhayova vasemhaseti. Sa tassa vacanam sutva sommanassampatta ahosi attano pana icchaya bhavam ajanapetva anicchamana viya aha suvova suvim kameyya saliko pana salikam suvassa salikaya ca samvaso hoti kidisoti. Tattha suvoti samma suvapandita suvova attano samanajatikam suvim kameyya. Kidisoti asamanajatikanam samvaso nama kidiso hoti suvo hi samanajatikam suvim disva cirasanthavampi salikam jahissati so piyavippayogo mahato dukkhaya bhavissatiti asamanajatikanam samvaso nama kadaci na sametiti. Itaro tam sutva ayam mam na patikkhipati pariharameva karoti addha mam icchissati nanavidhahi nam upamahi saddahapessamiti cintetva aha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page369.

Yam yo kame kamayati api candalikamapi sabbohi sadiso hoti natthi kame asadisoti. Tattha candalikamapiti candalikam api. Sadisoti cittasadisataya sabbo samvaso sadisova hoti. Kameti kamasmim hi cittameva pamanam na jati. Evanca pana vatva suvapandito manussesu tava nanajatiya appamanabhavam dassanattham atitam aharitva dassento anantaram gathamaha atthi jambavati nama mata sivissa rajino sa piya vasudevassa kanhassa ca mahesiyati. Tattha jambavatiti siviranno mata jambavati nama candali ahosi. Sa kanhayanagottassa dasabhatikanam jetthakassa vasudevassa piya aggamahesi ahosi. So kirekadivasam dvaravatito nikkhamitva uyyanam gacchanto candalagamato kenacideva karaniyena nagaram pavisantim ekam candalikam ekamante thitam abhirupam kumarikam disvava patibaddhacitto hutva kim jatikati pucchapetva candalajatikati sutvapi patibaddhacittataya assamikabhavam pucchapetva assamikati sutva tam adaya tatova nivattitva nivesanam netva aggamahesim akasi. Sa sivim nama puttam vijayi. So pitu accayena dvaravatiyam rakhjam karesi. Tam sandhayetam vuttam. Iti so idam udaharanam aharitva evarupopi nama khattiyo candaliya saddhim samvasam kappesi amhesu tiracchanagatesu kim

--------------------------------------------------------------------------------------------- page370.

Vattabbameva annamannam samvasarocanamyeva pamananti vatva aparampi udaharanam aharanto aha ratanavati kimpurisi sapi vaccham akamayi manussa migiya santi natthi kame asadisoti. Tattha vacchanti evam namakam tapasam. Katham pana sa tam akamayiti. Atitasmim eko brahmano kamesu adinavam disva mahantam yasam pahaya isipabbajjam pabbajitva himavante pannasalam mapetva vasi. Tassa pannasalato avidure ekissam guhayam bahu kinnara vasanti. Tattheveko makkatako dvare vasati. So nesam sisam bhinditva lohitam pivati. Kinnara nama dubbala honti bhirukajatika. Sopi makkatako maha ativisalo. Te tassa kinci katum asakkonta tam tapasam upasankamitva katapatisanthara agamanakaranam puttha eko deva makkatako jivitam no paharati annam patisaranam na passama tavam tam maretva amhakam sotthibhavam karohiti ahamsu. Tam sutva tapaso apetha na madisa panatipatam karontiti apasadesi. Tasu ratanavati nama kinnari assamika ahosi. Te tam alankaritva tapasassa santikam netva deva ayam te padaparicarika hotu amhakam paccamittam vadhehiti ahamsu. Tapaso tam disva patibaddhacitto hutva taya saddhim samvasam kappetva guhadvare thatva gocaraya nikkhamantam makkatakam muggarena pothetva jivitakkhayam papesi. So taya saddhim samaggasamvasam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page371.

Vasanto puttadhitahi vaddhitva tattheva kalamakasi evam sa tam kamesi. Suvapotako imam udaharanam aharitva vacchatapaso tava manusso hutva tiracchanagataya taya kinnariya saddhim samvasam kappesi kimangam pana mayam hi ubhopi pakkhinova tiracchanagata vati dipanto manussa migiya vasantiti adimaha. Evam manussa tiracchanagataya saddhim samvasam vasanta santi samvijjanti. Natthi kame asadisoti cittamevettha pamananti. Sa tassa vacanam sutva sami cittam nama sabbakalam ekasadisam na hoti piyavippayogassa bhayami sammati aha. Sopi suvapandito itthimayakusalo tena nam vimamsento puna gathamaha handa khoham gamissami salike manjubhanike paccakkhanupadam hetam atimannasi nuna manti. Tattha paccakkhanupadam hetanti yam tavam vadesi sabbametam paccakkhanassa anupadam paccakkhanakaranam paccakkhanakotthaso panesa. Atimannasiti nuna mam icchatiyeva ayanti tavam atikkamitva mannasi na mayham saram janasi aham hi rajapujito na mayham bhariya dullabha annam bhariyam pariyesissami soham gamissamiti. Sa tassa vacanam sutvana bhijjamanahadaya viya tassa saha dassaneneva uppannaya kamaratiya anudayhamana viya hutva attano itthimayaya anicchamana viya hutka diyaddhagathamaha na siri taramanassa mathura suvapandita idheva tava acchassu yava rajana dakkhasi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page372.

Sosi saddam mudinganam anubhavanca rajinoti. Tattha na siriti samma suvapandita taramanassa siri na hoti taramanena katam kammam na sobhati gharavaso nama so atigaruko cintetva tuletva kattabbo idheva tava acchassu yava mahantena yasena samannagatam amhakam rajanam passasi. Sositi sayanhasamaye kinnarisamanalilahi uttamarupadharahi narihi vajjamananam mudinganam annesanca gitavaditanam saddam sunissasi ranno ca anubhavam mahantam sirisobhaggam passissasi samma kim tavam turitosi lesampi na janasi accha tava paccha janissamiti. Atha te sayanhasamanantare methunasamvasam karimsu. Samagga sammodamana piyasamvasa ahesum. Atha nam suvapotako na idaneva sa mayham rahassam guyhissati idani nam pucchitva gantum vattatiti cintetva saliketi aha. Kim samiti. Kinci te vattukamomhiti. Vada samiti. So hotu ajja amhakam mangaladivaso annasmim divase janissamiti. Sace mangalapatisamyuttam kathehi no ce ma kathehi samiti. Mangalakathapesa bhaddeti. Tena hi kathehiti. Atha nam sace sotukama bhavissasi kathessami teti vatva tam rahassam pucchanto diyaddhagathamaha yo nu khavayam tibbo saddo tirojanapade suto dhita pancalarajassa osadhi viya vannini tam dassati videhanam so vivaho bhavissatiti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page373.

Tassattho yo nu kho ayam saddo tibbo bahalo. Tiro janapade sutoti pararatthesu parajanapadesu vissuto pannato patthato. Kinti. Dhita pancalarajassa osadhitarakava virocamana taya eva samanavannini atthi tam so videhanam dassati. So vivaho bhavissatiti yo so evam patthato saddo aham tam sutva cintesim ayam kumarika utamarupadhara videharaja ca culaniranno patisattu ahosi anne bahu rajano brahmadattassa vasavattino santi tesam adatva kim karana vedehassa dhitaram detiti. Sa tassa vacanam sutva evamaha sami kim karana mangaladivase avamangalam kathesiti. Aham mangalanti kathemi tavam avamangalanti vadasi kim nu kho etanti. Sami amittanampi tesam evarupa mangalakiriya ma hotuti. Kathehi tava bhaddeti. Sami na sakka kathetunti. Bhadde taya viditam rahassam mama akathanakalato patthaya natthi nama amhakam samaggasamvasoti. Sa tena nippiliyamana tena hi sunahiti vatva aha idiso te amittanam vivaho hotu mathura yatha paccalarajassa vedehena bhavissatiti imam gatham vatva puna tena tavam bhadde kasma evarupam katham kathesiti vutte tena hi sunahi puna ettha te dosam kathessamiti vatva itaram gathamaha anayitvana vedeham pancalanam rathesabho

--------------------------------------------------------------------------------------------- page374.

Tato nam ghatayissati nassa sakhi bhavissatiti. Tattha tato nam ghatayissatiti yada so imam nagaram agato bhavissati tada tena sakhibhavam mittadhammam na karissati datthumpissa dhitaram na dassati eko kirassa pana atthadhammanusasako mahosathapandito nama atthi tena nam saddhim ghatessati te ubho jane ghatetva janapanam pivissamati kevatto ranna saddhim mantetva tam ganhitva agantum mithilam gatoti. Evam sa guyhamantam nissesam katva suvapanditassa kathesi. So tam sutva pandito acariyo kevatto upayakusalo acchariyam tassa ranno evarupena upayena ghatananti kevattam vannetva evarupena avamangalena amhakam ko attho tunhibhuta sayamati agamanakammassa nipphattim natva tam rattim taya saddhim vasitva bhadde aham sivirattham gantva manapaya bhariyaya laddhabhavam siviranno ca deviya ca arocessamiti attano gamanam anujanapetum aha handa kho mam anujanahi rattiyo sattamattiyo yavaham sivirajassa arocemi mahesino laddo ca me avasatho salikaya upantikanti. Tattha mahesinoti mahesiya cassa. Avasathoti vasanatthanam upantikanti atha ne etha tassa santikam gacchamati vatva atthame divase idhanetva mahantena parivarena tam gahetva gamissami yava mamagamana ma ukkanthiti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page375.

Tam sutva salika tena saddhim viyogam anicchamanava tassa vacanam patikkhipitum asakkonti anantaram gathamaha handa kho tam anujanami rattiyo sattamattiyo sace tavam sattarattena nagacchasi mamantikam manne okantasantam mam mataya agamissasiti. Tattha manne okantasantam manti evam sante aham mam apagatajivitam sallakkhemi so tvam atthame divase anagacchanto mayi mataya agamissasi tasma ma papancamakasiti. Itropi bhadde kim vadesi mayhampi atthame divase tam apassantassa kuto jivitanti vacaya vatva hadayena pana jivitam va maranam va kim taya mayhanti cintetva vutthaya thokam siviratthabhimukho gantva nivattitva tassa santikam punagantva bhadde aham tava rupasiriya adassanena na sakka tam chaddetum tena nivattamiti vatva puna pakkhanditva mithilam gantva panditassa amsakute uttaritva mahasattena taya sannaya uparipasadam aropetva puttho sabbantam pavuttim panditassa arocesi. Sopissa purimanayeneva sabbam sakkaramakasi. Tamattham pakasento sattha aha tato ca so kho gantvana mathuro suvapandito mahosathassa akkhasi salikaya vacanam idanti. Tattha salikaya vacanam idanti idam salikaya vacananti sabbam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page376.

Vittharena akkhasi. Tam sutva mahasatto cintesi raja mama anicchamanasseva gamissati gantva ca pana mahavinasam papunissati atha mayham evarupassa yasadayakassa ranno vacanam hadaye katva tassa samgaham nakasim garahapi me uppajjissati madise pandite vijjamane kim karana esa nassissati aham ranno puretarameva gantva culanim disva suvibhattam nagaram katva videharanno nivesananagaram mapetva gavutamattam janghaummangam addhayojanikam mahaummangam karetva culaniranno dhitaram abhisincitva amhakam ranno padaparicarikam katva attharasaakkhobhinibalesu ekasatarajusu parivaretva thitesveva amhakam rajanam rahumukhato candam viya mocetva tam adaya nagarameva gato agamanam nama ranno mama bharoti. Tassevam cintentassa sarire piti upajji. So pitivegena udanam udanento imam upaddhagathamaha yasseva ghare bhunjeyya bhogam tasseva attham puriso careyyati tassattho yassa ranno santika puriso mahantam issariyam labhitva bhogam bhunjeyya akkosantassapi paribhasantassapi paharantassapi gale gahetva nikkaddhantassapi tasseva attham hitam vuddhim pandito kayadvaradihi tihipi dvarehi careyya na hi mittadubbhikammam nama panditehi katabbanti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page377.

Iti cintetva so nahatva alankaritva mahantena yasena rajakulam gantva rajanam vanditva ekamantam thito aha kim deva gamissatha uttarapancalanagaranti. Ama tata pancalacandim alabhantassa mama kim rajjena ma mam pariccaja maya saddhimyeva yahi tattha no gatakarana dve atthani nipphajjissanti itthiratananca labhami ranno ca maya saddhim metti patitthahissatiti. Atha nam pandito tena hi deva aham puretaram gantva tumhakam nivesanani mapemi tumhe maya pahite sasane agaccheyyathati vadanto dve gatha abhasi handaham gacchami pure janinda pancalarajassa puram surammam nivesanani mapetum vedehassa yasassino nivesanani mapetva vedehassa yasassino yada te pahineyyami tada eyyasi khattiyati. Tattha vedehassati tava videharajassa. Eyyasiti agaccheyyasi. Tam sutva raja na kira mam pandito pariccajatiti hatthatuttho hutva aha tata tava purato gacchantassa kim laddhum vattatiti. Balabahanam devati. Yattakam icchasi tattakam ganhahi tatati. Pandito cattari bandhanagarani vivarapetva coranam samkhalikabandhanani bhindapetva tepi maya saddhim pesetha devati aha.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page378.

Yatharucim karohi tatati. Mahasatto bandhanagarani vivarapetva sure mahayodhe gatagatatthane kammam nipphadetum samatthe niharapetva mam upatthahathati vatva tesam sakkaram karetva vaddhakikammaracammakarapasanakaracittakaraitthakaradayo nanasippakusala attharasaseniyo adaya vasipharasukuddalakhanittiadini bahuni upakaranani gahapetva mahabalaparivuto nagara nikkhami. Tamattham pakasento sattha aha tato ca payasi pure mahosatho pancalarajassa puram surammam nivesanani mapetum vedehassa yasassinoti. Mahasattopi tattheva gacchanto yojanantare ekekam gamam mapetva ekekam amaccam tumhe ranno pancalacandim gahetva nivattanakale hatthiassarathe kappetva rajanam adaya paccamitte patibahanta khippam mithilam papeyyathati vatva thapesi. Gangatiram pana patva anandakumaram nama amaccam pakkosapetva ananda tvam tini vaddhakisatani adaya uddham gangam gantva saradaruni gahapetva tisatamatta navayo mapetva nagarassatthaya tattheva daruni tacchapetva sallahukanam darunam navayo purapetva khippam adaya agacchati pesesi. Sayam pana navaya paragangam gantva otinnatthanato patthaya padasannayeva ganetva idam addhayojanatthanam ettha mahaummango bhavissati imasmim thane ranno nivesanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page379.

Nagaram bhavissati ito patthaya yava rajageha gavutamatte janghaummango bhavissatiti paricchinditva nagaram pavisi. Culaniraja bodhisattassa agamanam sutva idani me manoratho puressati paccamittanam pitthim passissami imasmim agate vedeho nacirassevagamissati atha ne ubhopi maretva sakalajambudipe ekarajjam karessamiti paramatutthimpatto ahosi. Sakalanagaram samkhubbhi esa kira mahosathapandito imina kira ekasatarajano ledduna kakaviya palapitati. Mahasatto nagaresu attano rupasampattim passantesuyeva rajadvaram gantva ranno patinivedetva etuti vutte pavisitva rajanam vanditva ekamantam atthasi. Atha nam raja patisantharam katva pucchi tata raja vo kada agamissatiti. Maya pesitakale devati. Tvam pana kimattham agatositi. Amhakam ranno nivesanam mapetum devati. Sadhu tatati. Athassa senaya paribbayam dapetva mahasattassa mahantam sakkaram karetva nivesanageham dapetva tata yava te raja agacchati tava anukkanthamano amhakampi kattabbayuttakam kammam karonto vasahi tvanti aha. So ca kira rajanivesanam abhiruhantova sopanapadamule thatva idha janghaummangadvaram bhavissatiti sallakkhesi. Athassa etadahosi raja amhakampi kattabbayuttakam karohiti vadati ummange khannamane yatha imam sopanam na osakkati tatha karetum vattatiti. Atha so rajanam evamaha deva aham pavisantova sopanapadamule thatva idha navakammam olokento

--------------------------------------------------------------------------------------------- page380.

Mahasopane dosam passim sace vo ruccati aham daruni labhanto manapam katva atthareyyanti. So sadhu tata attharahiti aha. So idha ummangadvaram bhavissatiti sadhukam sallakkhetva sopanam niharitva yattha ummangadvaram bhavissati tattha pamsuno apagamanatthaya phalakasantharam karetva yatha na osakkati evam niccalam katva sopanam atthari. Raja tam antaram ajananto mama sinehena karotiti manni. Evam tam divasam navakammeneva vitinametva puna divase rajanam aha deva sace amhakam ranno vasanatthanam janeyyama manapam katva patijaggeyyamati. Sadhu pandita thapetva mama nivesanam sakalanagare yam nivesanam icchasi tam ganhahiti. Maharaja mayam agantuka tumhakam bahu vallabha yodha te attano gehesu gayhamanesu amhehi saddhim kalaham karissanti tasma deva tehi saddhim mayam kim karissamati. Pandita tesam vacanam ma ganha yam ruccati tam thanameva ganhapehiti. Deva te punappunam agantva tumhakam arocessanti tena tumhakampi amhakampi cittasukham na bhavissati sace pana iccheyyatha yava mayam nivesanani ganhama tava amhakamyeva manussa dovarika assu tato te dvaram alabhitva nagamissanti evam sante amhakampi tumhakampi cittasukham bhavissatiti. Raja sadhuti sampaticchi. Mahasatto sopanapadamule sopanasise mahadvareti sabbattha attano manusseyeva thapesi kassaci pavisitum ma adatthati. Atha mahasatto pathamam ranno matuya nivesanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page381.

Gantva bhindanakaram dassethati manusse anapesi. Te dvarakotthakato patthaya itthaka ca mattika ca apanetum arabhimsu. Rajamata pavuttim sutva agantva kissa tata mama geham bhindapethati aha. Mahosathapandito bhindapetva attano ranno nivesanam karetukamoti. Yadi evam idheva vasathati. Amhakam ranno mahantam balabahanam idam nappahoti annam mahantam karessamati. Tumhe mam na janatha aham rajamata idani mama puttassa santikam gantva janissamiti. Mayam ranno vacanena bhindama sace sakkonti nivarehiti. Sa kujjhitva idani kattabbam vo janissamiti rajadvaram agamasi. Atha nam ma pavisati dovarika nivarayimsu aham rajamata tatati. Na mayam janama mayam ranna kassaci pavisitum ma adatthati anatta gaccha tavanti. Sa gahetabbagahanam apassanti nivattitva attano nivesanam olokenti atthasi. Atha nam eko kim idha karosi gacchasi gacchasiti vatva utthaya givayam gahetva bhumiyam patesi. Sa cintesi addha ranna anatta bhavissanti itaratha evam katum na sakkhissanti panditasseva santikam gamissamiti gantva tata mahosatha kasma nivesanam me bhindapesiti aha. So taya saddhim na kathesi. Santike thitapuriso panassa devi kim kathesiti aha. Tata pandito kasma me geham bhindapetiti. Videharanno nivesanatthanam katunati. Kim tata evam mahante nagare annattha nivesanatthanam na labbhatiti mannami imam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page382.

Satasahassam lancam gahetva annattha karehiti. Sadhu devi tumhakam geham visajjapessami lancassa gahitabhavam pana ma kassaci kathayittha ma no annepi lancam datva gehani visajjapetukama ahesunti. Tata ranno mata lancamadasiti mayhampi lajjanametam na kassaci kathessamiti. So sadhuti tassa santika satasahassam gahetva geham visajjetva yena kevattassa geham tena gantva tatheva karesi. Yatha ranno matu gehe katakiriyam tatha tattha karesi. So kujjhitva rajadvaram gato. Tattha thita manussa tam velupesikahi pitthim paharimsu. So pitthicammuppatanam labhitva gahetabbagahanam apassanto punagantva satasahassameva adasi. Etenupayena sakalanagare gehatthanam ganhantena lancam gahetva tattha laddhakahapananamyeva nava kotiyo jata mahasatto sakalanagare vicaretva rajakulam agamasi. Atha nam raja pucchi kim pandita laddhante vasanatthananti. Maharaja adenta nama natthi apica kho pana gehesu gayhamanesu kilamanti tesam piyavippayogam katum amhakam ayuttam bahinagare ito gavutatthane gangaya ca nagarassa ca antare asukatthane nama amhakam ranno vasanatthananagaram karissamiti. Tam sutva raja antonagaram yujjhitumpi dukkham neva sakasena na parasena natum sakka bahinagare pana sukham yuddham katum antonagareyeva na kottetva maressamiti tusitva sadhu tata taya sallakkhitatthaneyeva karehiti aha. Maharaja aham tattha karessami

--------------------------------------------------------------------------------------------- page383.

Tumhakampi na manussehi darupannadinam atthaya amhakam navakammatthanam na gantabbam te gacchanta hi kalaham karissanti teneva tumhakampi amhakampi cittasukham na bhavissatiti. Sadhu pandita tena padesena nissancaram karohiti. Deva amhakam hatthi udakabhirata udakeyeva kilanti udake avile jate mahosathassa agatakalato patthaya pasannam udakam patum na labhamati sace nagara no kujjhissanti tampi sahitabbanti. Raja visattha tumhakam hatthi kilantuti vatva nagare bherincarapesi yo yo ito nikkhamitva mahosathapanditassa nagaramapanatthanam gacchati tassa tassa sahassadandoti. Mahasatto rajanam vanditva attano purisam adaya nagara nikkhamitva yathaparicchannatthane nagaram mapetum arabhi. Paragangaya tire tava gaggalim nama gamam karetva hatthiassarathabahananceva gobalibaddanca tattha thapetva nagarakaranam vicarento ettaka idam karontuti sabbakammani vibhajitva ummange kammam patthapesi. Mahaummangadvaram gangatire ahosi. Satthimattani yodhasatani mahaummangam khananti. Mahatihi cammapasibbakahi valukapamsum haritva gangayam patenti. Tam patitapatitam pamsum hatthihi maddanti. Ganga alula sandati. Nagaravasino mahosathassa agatakalato patthaya pasannam udakam patum na labhama ganga alula sandati kinnu kho etanti vadanti. Atha nesam panditassa uppanikkhittakapurisa arocenti mahosathassa kira hatthino udakam kilanta gangaya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page384.

Udakam kaddamam karonti tena sa alulita sandatiti. Bodhisattanam adhippayo nama ijjhati. Tasma ummange mulani va pasanani va marumbani va sabbani bhumiyam pavesimsu. Janghaummangassa dvaram tasmim nagare ahosi. Timsamattani purisasatani janghaummangam khananti. Cammapasibbakahi valukapamsum haritva tasmim nagare patenti. Patitapatitam mattikam pamsum udakena sannetva pakaram acinanti annani va kammani karonti. Mahaummangassa pavisanadvaram nagare ahosi. Attharasahatthubbedhena yantayamakadvarena samannagatam. Tanhi dvaram ekaya aniya akkantaya pithiyati ekaya aniya akkantaya vivariyati. Mahaummangassa dvisu passesu itthakahi cinitva sudhakammam karesi. Matthake padaracchannam karetva ullokam mattikaya limpetva setakammam karesi. Sabbani cettha asiti mahadvarani ahesum. Catusatthiculladvarani ahesum. Sabbani yantayuttaneva. Ekaya aniya akkantaya sabbaneva pithiyanti. Ekaya aniya akkantaya sabbaneva vivariyanti. Mahaummangassa dvisu passesu anekasatani dipalayani ahesum. Sabbepi te yantayuttava. Ekasmim vivariyamane sabbepi vivariyanti. Ekasmim pithiyamane sabbe pithiyanti. Tassa pana dvisu passesu ekasatanam khattiyanam atthaya ekasata sayanagabbha ahesum. Ekekasmim sayanagabbhe nanapaccattharanam santhatam. Ekekam mahasayanam samussitasetacchattam. Ekekam sihasanam mahasayanam nissaya thitam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page385.

Ekekam matugamapotthakarupakam uttamarupadharam patitthitam. Tam sace hatthena anamasitva idam manussarupakanti na sakka vinnatum. Apica mahaummangassa ubhosu passesu kusala cittakara nanappakarani cittakammani karimsu devaganaparivutasakkasirivilasasinerusattaparibhanda- sagarasattamahasaracatumahadipahimavantaanotattasaramanosilacandimasuriya- catummaharajikadichakamavacarasattasampattiyo sabbapi ummange dassayimsu. Bhumiyam rajatapatavannam valukam okiratva upari ullokaolambapadumani dassesum. Ubhosu passesu nanappakare apanepi dassayimsu. Tesu tesu thanesu gandhadamapupphadamadini olambitva sudhammadevasabham viya ummangam alankarimsu. Tanipi kho tini vaddhakisatani tini navasatani bandhitva nitthitaparikammanam dabbasambharam puretva gangaya aharitva panditassa arocesum. So tani nagare upayogam netva tumhe maya anattadivaseyeva ahareyyathati navayo paticchannatthane thapapesi. Nagare udakaparikha ca kaddamaparikha ca sukkhaparikha ca attharasahattho pakaro ca torana- gopurattalakakotthakarajanivesanadini ca hatthisaladayo ca pokkharaniyo cati sabbaneva nittham agamamsu. Iti mahaummango janghaummango nagaranti sabbametam catuhi masehi nitthitam. Atha mahasatto catumasaccayena ranno agamanatthaya dutam pahesi. Tamattham pakasento sattha aha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page386.

Nivesanani mapetva vedehassa yassasino athassa pahini dutam ehidani maharaja mapitam te nivesananti. Tattha pahiniti pesesi. Raja dutassa vacanam sutva tutthacitto mahantena parivarena nikkhami. Tamattham pakasento sattha aha tato ca raja payasi senaya caturangiya anantabahanam datthum phitam kappiliyam puranti. Tattha anantabahananti aparimitahatthiassadibahanam. Kappiliyam puranti kappilaratthe panditena mapitam nagaram. So anupubbena gangatiram papuni. Atha nam mahasatto paccuggantva attana katanagaram pavesesi. So tattha pasadavaragago nahatva alankaritva nanaggarasabhojanam bhunjitva thokam visametva sayanhasamaye attano agatabhavam napetum culaniranno dutam pesesi. Tamattham pakasento sattha aha tato ca so kho gantvana brahmadattassa pahinim agatosmi maharaja tava padani vanditum dadahidani bhariyam narim sabbangasobhanim suvannena paticchannam dasiganapurakkhitanti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page387.

Tattha vanditunti vedeho mahallako culaniraja tassa puttamattopi nappahoti. Kilesamucchito pana hutva raja jamatara nama sassuro vandaniyoti cintetva tassa cittam ajananto vandanasasanam pahini. Dadahidaniti aham taya dhitaram te dassamiti pakkosapito tam me idani dehiti pahini. Suvannena paticchannanti suvannalankarapatimanditam. Culanirajapi dutassa katham sutva somanassappatto idani me paccamitto kuhim gamissati ubhinnampi tesam sisani chinditva jayapanam pivissamiti kevalam somanassam dassento dutassa sakkaram katva anantaram gathamaha svagatantepi vedeha atho te aduragatam nakkhattanneva paripuccha aham kannam dadami te suvannena paticchannam dasiganapurakkhitanti. Tattha vedehati vedehassa sasanam sutva tam purato thitam viya alapati. Athava evam brahmadattena vuttanti vadehiti dutam anapento eva maha. Tam satva duto vedehassa santikam gantva deva mangalakiriyaya anucchavikam nakkhattam kira janahi raja te dhitaram detiti aha. So ajjeva nakkhattam sobhananti puna dutam pahini. Tamattham pakasento sattha aha tato ca raja vedeho nakkhattam paripucchatha nakkhattam paripucchitva brahmadattassa pahini

--------------------------------------------------------------------------------------------- page388.

Dadahi dani me bhariyam narim sabbangasobhanim suvannena paticchannam dasiganapurakkhitanti. Culanirajapi aha dadamidani te bhariyam narim sabbangasobhanim suvannena paticchannam dasiganapurakkhitanti. Imam gatham vatva idani pesemi idani pesemiti musavadam katva ekasatarajunam sannam adasi attharasaakkhobhinihi saddhim sabbepi yuddhasajja hutva nikkhamantu ajja ubhinnampi paccatthikanam sisani chinditva sve jayapanam pivissamati. Tam khananneva te sabbepi nikkhamimsu. Sayam nikkhamanto pana mataram salakadevinca aggamahesim nandadevinca puttam pancalacandanca dhitaram pancalacandincati ime cattaro jane orodhehi saddhim ekasmim gehe vasapetva nikkhami. Bodhisattopi vedeharanno ceva tena saddhim agatasenaya ca mahantam sakkaram karesi. Keci manussa suram pivanti keci macchamamsadini khadanti keci duramaggam agatatta kilamanta sayanti. Videharaja pana senakadayo pandite gahetva amaccaganaparivuto alankatamahatale nisidi. Culanirajapi attharasaakkhobhinisamkhaya senaya tam nagaram tisandhim catusamkhepam parikkhipitva anekasatasahassahi ukkahi dhariyamanahi arune uggacchanteyeva gahanasajjo hutva atthasi. Tam natva mahasatto attano yodhanam tini satani pesesi tumhe janghaummangena gantva ranno mataranca aggamahesinca puttadhitaranca

--------------------------------------------------------------------------------------------- page389.

Gahetva janghaummangena anetva mahaummangadvarato bahi akatva anto ummangeyeva vasapetva yava amhakam agamana rakkhantava thatva amhakam gamanakale ummanga niharitva ummangadvare mahavisalamalake thapethati. Te tassa vacanam sampaticchitva janghaummangena gantva sopanapadamule padarasantharam ugghatetva sopanapadamule sopanasise mahatale cati ettake thane arakkhamanusse ca khujjavamanakadiparicarikayo ca hatthapadesu bandhitva mukham pidahitva tattha tattha paticchannatthane thapetva ranno patiyattam khadaniyam kinci khaditva kinci chaddetva bhajanani bhinditva cunnavicunnam katva upari pasadam abhiruhimsu. Tada salakadevi nandadevinca rajaputtanca rajadhitaranca ko janati kim bhavissatiti mannamana attana saddhim ekasayaneyeva sayapesi. Te yodha gabbhadvare thatva pakkosayimsu. Sa nikkhamitva kim tatati aha. Devi amhakam raja vedehanca mahosathanca jivitakkhayam papetva sakalajambudipe ekarajjam katva ekasatarajaparivuto mahantena yasena mahapanam pivanto tumhepi cattaro gahetva anetum amhe pahiniti. Te cattaro jana saddahitva pasada otaritva sopanapadamulam agamamsu. Atha ne gahetva janghaummangam pavisimsu. Te cattaro ahamsu mayam ettakam kalam idha vasanta imam vithim na otinnapubbamhati. Devi imam vithim na sabbada otaranti mangalavithi namesa ajja mangaladivasabhavena raja imina maggena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page390.

Anetum anapesiti. Tesam saddahimsu. Athekacce te cattaro gahetva agamimsu ekacce nivattetva rajanivesane ratanagabbhe vivaritva yavadicchakam dhanasaram gahetva agamimsu. Itarepi cattaro purato mahaummangam patva alankatadevasabham viya ummangam disva ranno atthaya sajjitanti sannam karimsu. Atha ne cattaro mahagangaya aviduratthanam netva anto ummangeyeva alankatagabbhe nisidapetva ekacce arakkham gahetva acchimsu ekacce gantva tesam anitabhavam bodhisattassa arocesum. So tesam katham sutva idani me manoratho matthakam papunissatiti somanassajato ranno santikam gantva ekamantam atthasi. Rajapi kilesaturataya idani me dhitaram pesetiti cintetva pallankato utthaya vatapanena olokento anekehi ukkasatasahassehi ekobhasajatam nagaram mahatiya senaya parivaritam disva asankitaparisankito kinnu kho etanti panditehi saddhim mantento imam gathamaha hatthi assa ratha patti sena titthanti cammika ukka paditta jhayanti kinnu mannanti panditati. Tattha kinnu mannantiti culaniraja amhakam tuttho udahu kuddho kinnu kho pandita mannantiti pucchi. Tam sutva senako aha ma cintayittha maharaja atibahu ukka pannayanti raja tumhakam dhitaram datum gahetva eti manneti. Pukkusopi tumhakam agantukasakkaram katum arakkham

--------------------------------------------------------------------------------------------- page391.

Gahetva thitova bhavissatiti. Evam te cattaro pandita yam yam attano ruccati tam tam kathayimsu. Videharajapi asukatthane sena titthantu asukatthane arakkham ganhatha appamatta hothati vadantanam saddam sunanto sannaddhanca senam passanto maranabhayatajjito hutva mahasattassa katham paccasimsanto itaram gathamaha hatthi assa ratha patti sena titthanti cammika ukka paditta jhayanti kinnu kahanti panditati. Tattha kinnu kahanti panditati pandita kinnu cintesi ima sena amhakam kim karissantiti. Tam sutva mahasatto imam andhabalam thokam santasetva paccha mama pannabalam dassetva assasessami nanti cintetva aha rakkhati tam maharaja culaneyyo mahabbalo paduttho te brahmadatto pato tam ghatayissatiti. Tam sutva sabbe te rajadayo maranabhayatajjita ahesum. Ranno kantho sussi. Mukhe khelo ca chijji. Sarire daho uppajji. So maranabhayabhito paridevanto dve gatha abhasi ubbedhati me hadayam mukhanca parisussati nibbutim nadhigacchami aggidaddhova atape kammaranam yatha ukka anto jhayati no bahi evampi hadayam mayham anto jhayati no bahiti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page392.

Tattha ubbedhatiti tata mahosatha hadayam me mahavateritam viya assatthapallavam kampati. Anto jhayati no bahiti sa ukka viya mayham hadayamamsam abbhantare jhayati bahi pana na pannayatiti paridevati. Mahasatto tassa paridevitam sutva ayam andhabalo annesu divasesu mama vacanam na kareyya bhiyyo nam nigganhissamiti cintetva aha pamatto mantanatito bhinnamantosi khattiya idani kho tam tayantu pandita mantino jana akatvamaccassa vacanam atthakamahitesino attapitirato raja migo kuteva ohito yathapi maccho valisam vankam mamsena chaditam amagiddho na janati maccho maranamattano evameva tuvam raja culaneyyassa dhitaram kamagiddho na janasi maccho maranamattano sace gacchasi pancalam khippamattam jahissasi migam panthanupannamva mahantam bhayamessati anariyarupo puriso janinda ahiva uccankagato daseyya na tena mettim kayiratha dhiro dukkho have kapurisena sangamo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page393.

Yam tveva janna puriso janinda silavayam bahussuto teneva mettim kayiratha dhiro sukho have sappurisehi sangamoti. Tattha pamattoti maharaja tavam kamena pamatto. Mantanatitoti maya anagatabhayam disva pannaya paricchinditva mantitamantanam atikkanto. Bhinnamantoti mantanatikkantattayeva bhinnamanto yo ca te senakadihi saddhim manto gahito eso bhinno bhinnamantosi jato. Panditati ime senakadayo cattaro idani tam rakkhantu passamia nesam balanti dipeti. Akatvamaccassati mama uttamassa amaccassa vacanam akatva. Attapitiratoti attano kilesapitiya abhirato hutva. Migo kuteva ohitoti yatha nama nivapalobhenagato migo kutapase bajjhati evam mama vacanam aggahetva pancalacandim labhissamiti lobhenagantva idani kutapase baddho migo viya jatosi. Yathapi macchoti gathadvayam tada maya ayam upama abhatati dassetum vuttam. Sace gacchasiti gathapi na kevalam ettakameva imampi te upamam aharinti dassetum vutta. Anariyarupoti kevattabrahmanasadiso asappurisajatiko nillajjapuriso. Na tena mettinti tadisena saddhim mittadhammam na kayiratha tvam pana kevattena saddim mettim katva tassa vacanam ganhi. Dukkhoti evarupena saddhim samagamo nama ekavaram kato idha lokepi paralokepi mahadukkhavahanato dukkho

--------------------------------------------------------------------------------------------- page394.

Hoti. Yam tvevati yam tu eva ayameva va patho. Sukhoti idha lokepi paralokapei sukhoyeva hoti. Atha nam puna evarupam na karissatiti sutthutaram nigganhanto pubbe ranna kathitakatham aharitva dassento aha balo tuvam elamugosi raja yo uttamatthani mayi lapittho kimevaham nangalakotivaddho atthani janissam yathapi anne imam gale gahetvana nasetha vijita mama yo me ratanalabhassa antarayaya bhasatiti. Ima dve gatha vatva maharaja aham gahapatiputto yatha tava anne senakadayo pandita atthani jananti tatha kimeva janissam agocaro esa mayham gahapatisippamevaham janami ayamattho senakadinam pakato te pandita honti ajja te attharasahi akkhobhinihi parivaritassa tava senakadayo avassaya hontu mam pana givayam gahetva nikkaddhitum anapesi idani mam kasma pucchasiti evam suniggahitam nigganhi. Tam sutva raja cintesi pandito maya katadosameva kathesi pubbeva hi idam anagatabhayam jani tena mam ativiya nigganhati na kho pana ettakam kalam nikkammako acchissati avassam imina mayham sotthibhavo kato bhavissatiti. Atha nam parigganhanto dve gatha abhasi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page395.

Mahosatha atitena nanuvijjhanti pandita kim mam assamva sambandham patodeneva 1- vijjhasi sace passasi mokkham me khemam va pana passasi teneva mam anusasa kim mam atitena vijjhasiti. Tattha nanuvijjhantiti atitam dosam gahetva mukhasattihi na anuvijjhanti. Assamva sambandhanti sattusenaya parivutatta sutthu bandhitva thapitam assam viya kim mam vijjhasi. Teneva manti evam te mokkho bhavissati evam te khemanti tena sotthibhavena mam anusasa assasehi tam hi thapetva anno me patisaranam natthiti. Atha mahasatto ayam raja ativiya andhabalo purisavisesam na janati thokam kilametva pacchassa avassayo bhavissamiti cintetva aha atitam manusam kammam dukkaram durabhisambhavam na tam sakkomi mocetum tvam pajanassu khattiya santi vehayasa naga iddhimanto yasassino tepi adaya gaccheyyum yassa honti tathavidha santi vehayasa assa iddhimanto yasassino tepi adaya gaccheyyum yassa honti tathavidha santi vehayasa pakkhi iddhimanto yasassino tepi adaya gaccheyyum yassa honti tathavidha @Footnote: 1 patodenati evam muddhajavidhanena vinayatthakathayam vuttam.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page396.

Santi vehayasa yakkha iddhimanto yasassino tepi adaya gaccheyyum yassa honti tathavidha atitam manusam kammam dukkaram durabhisambhavam na tam sakkomi mocetum antalikkhena khattiyati. Tattha kammanti maharaja idam tava ito mocanam nama atitamanusamanussehi kattabbam kammam atitam. Dukkaram durabhisambhavanti neva katum na sahitum sakka. Na tam sakkomiti aham tam ito mocetum na sakkomi. Tvam pajanassu khattiyati maharaja tavamevetka kattabbam janassu. Vehayasati akasena gamanasamattha hatthino. Yassati yassa ranno. Tathavidhati chaddantakule va uposathakule va jata naga honti tam rajanam te adaya gaccheyyum. Assati balahakaassarajakule jata assa. Pakkhiti garulam sandhayaha. Yakkhati satagiradayo yakkha. Antalikkhenati ahantam antalikkhena mocetum na sakkomi tam adaya akasena mithilam netum na sakkomiti attho. Raja tam sutva appatibhano nisidi. Atha senako cintesi idani ranno ca amhakanca thapetva mahosathapanditam annam patisaranam natthi raja panassa katham sutva maranabhayatajjito kinci vattum na sakkoti aham panditam yacissamiti. So yacanto dve gatha abhasi atiradassi puriso mahante udakannave

--------------------------------------------------------------------------------------------- page397.

Yattha so labhate gadham tattha so vindate sukham evam amhanca rannoca tvam patittha mahosatha tvam nosi mantinam settho amhe dukkha pamocayati. Tattha atiradassiti samudde bhinnanavo tiram apassanto. Yatthati umivegasamabbhahato vicaranto yasmim padese patittham labhati. Pamocayati pubbe mithilam senaya parivaretva thitakalepi taya pamocitamha idanipi tvameva amhe dukkha mocehiti yacati. Atha nam nigganhanto mahasatto gathaya ajjhabhasi atitam manusam kammam dukkaram durabhisambhavam na tam sakkomi mocetum tvam pajanassu senakati. Tattha tvam pajanassu senakati senaka aham na sakkomi tvam imam rajanam akasena mithilam nehiti. Raja gahetabbagahanam apassanto maranabhayatajjito mahasattena saddhim kathetum asakkonto kadaci senakopi kinci upayam janeyya pucchami tava nanti pucchanto gathamaha sunohi me tam vacanam passasetam mahabbhayam senakadani pucchami kim kiccam idha mannasiti. Tattha kim kiccanti kim kattabbayuttakam idha mannasi mahosathenamha pariccatta yadi tvam janasi vadehi meti. Tam sutva senako raja mam upayam pucchati sobhano va hotu asobhano va kathessamissa ekam upayanti cintetva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page398.

Gathamaha aggim va dvarato dema ganhamhase vikantanam annamannam vadhitvana khippam hissama jivitam ma no raja bramhatto ciram dukkhena marayiti. Tattha dvaratoti dvaram pidahitva tattha aggim dema. Vikantananti annamannam vikantanasattham ganhama. Hissamati jivitam khippam jahissama alankatapasadoyeva no darucitako bhavissati. Tam sutva raja anattamano hutva attano puttadarassa evarupam citakam karohiti vatva pukkusadayo pucchi. Tepi attano patirupaya balakathayeva kathayimsu. Tena vuttam sunohi me tam vacanam passasenam mahabbhayam pukkusadani pucchami kim kiccam idha mannasiti. Pukkuso aha visam khaditva miyyama khippam hissama jivitam ma no raja brahmadatto ciram dukkhena marayiti. Raja aha sunohi me tam vacanam passasenam mahabbhayam kamindadani pucchami kim kiccam idhamannasiti. Kamindo aha rajjuya bajjha miyyama papata papatemhase ma no raja brahmadatto ciram dukkhena marayiti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page399.

Raja aha sunohi me tam vacanam passasenam mahabbhayam devindadani pucchami kim kiccam idha mannasiti. Devindo aha aggim va dvarato dema ganhamhase vikantanam annamannam vadhitvana khippam hissama jivitam na no sakkoti mocetum sukheneva mahosathoti. Apica tesu devindo ayam raja kim karoti amhe pucchi aggimhi sante khajjopanakam dhamati thapetva mahosathapanditam anno idha amhakam sotthibhavam katum samattho nama natthi ayantam apucchitva amhe pucchati mayam kim janamati cintetva annam upayam apassanto senakena kathitameva kathetva mahasattam vannento dve pade aha tatthayam adhippayo maharaja mayam sabbe panditameva yacama sace pana yaciyamanopi na no sakkoti mocetum sukheneva mahosatho atha senakassa vacanam karissamati. Tam sutva raja pubbe bodhisattassa katadosam saritva tena saddhim kathetum asakkonto tassa sunantasseva paridevanto aha yatha kaddalino saram anvesam nadhigacchati evam anvesamana nam panham najjhagamamhase

--------------------------------------------------------------------------------------------- page400.

Yatha simbalino saram anvesam nadhigacchati evam anvesamana nam panham najjhagamamhesa adese vata no vuttham kunjaranamvanudake samkase dummanussanam balanam avijanatam ubbedhati me hadayam mukhanca parisussati nibbutim nadhigacchami aggidaddhova atape kammaranam yatha ukka anto jhayati no bahi evampi hadayam mayham anto jhayati no bahiti. Tattha kaddalinoti yatha kaddalikkhandassa nissaratta saratthiko puriso anvesantopi tato saram nadhigacchati evam mayam imamha dukkha muncanupayam panca pandite pucchitva anvesamanapi nam panham. Najjhagamamhaseti amhehi pucchitupayam asunanto viya mayam tam panham nadhigacchama. Dutiyagathayampi eseva nayo. Kunjaranam vanudaketi yatha kunjaranam anudake thane vuttham adese vuttham nama hoti tehi tatharupe nirudake vanagahane adese vasanta khippameva paccamittanam vasam gacchanti evam amhehipi imesam dummanussanam balanam avijanantanam santike vasantehi adese vuttham nama ettakesu hi panditesu ekopi me idani patisaranam natthiti nanavidhehi vilapati. Tam sutva pandito ayam raja ativiya kilamati sace na nam assasessami hadayena phalitena marissatiti cintetva assasesi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page401.

Tamattham pakasento sattha aha. Tato so pandito dhiro atthadassi mahosatho vedeham dukkhitam disva idam vacanamabravi ma tvam bhayi maharaja ma tvam bhayi rathesabha aham tam mocayissami rahuggahitamva candimam ma tvam bhayi maharaja ma tvam bhayi rathesabha ahantam mocayissami rahuggahitamva suriyam ma tvam bhayi maharaja ma tvam bhayi rathesabha ahantam mocayissami panke sannamva kunjaram ma tvam bhayi maharaja ma tvam bhayi rathesabha ahantam mocayissami pelabandhamva pannagam ma tvam bhayi maharaja ma tvam bhayi rathesabha ahantam mocayissami pakkhim bandhamva panjare ma tvam bhayi maharaja ma tvam bhayi rathesabha ahantam mocayissami macche jalagateriva ma tvam bhayi maharaja ma tvam bhayi rathesabha ahantam mocayissami sayogabalabahanam ma tvam bhayi maharaja ma tvam bhayi rathesabha pancalam bahayissami kakasenamva ledduna adu panna kimatthiya amacco vapi tadiso yo tva sambadhapakkhantam dukkha na parimocayeti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page402.

Tattha idanti davadahadaddhe aranne ghanavassam vassapento viya tam assasento idam ma tvam bhayi maharajati adivacanam abravi. Tattha sannanti laggam. Pelabandhanti pelaya abbhantaragatam sappam. Pancalanti evam mahantampi pancalaranno senam pancalam. Bahayissamiti palapessami. Aduti namatthe nipato. Panna nama kimatthiyati attho. Amacco vapi tadisoti panna samannagatatta tadiso pannaya sampanno amacco vapi kimatthiyo yo tam evam maranasambadhappattam dukkha na parimocaye maharaja ayam pathamataram agacchanto nama kimattham agatoti mannasi ma bhayi maharaja ahantam imamha dukkha mocessamiti tam assasesi. Rajapi tassa vacanam sutva idani me jivitam laddhanti assasam patilabhi. Bodhisattena sihanade kate sabbeva te tusimsu. Atha nam senako pucchi pandita tvam sabbe amhe gahetva gacchachanto kenupayena gamissasiti. Alankataummangena nessami tumhe gamanasajja hothati vatva ummangadvaram vivaranattham yodhe anapento aha etha manava utthetha mukham sodhetha sandhino vedeho sahamaccehi ummangena gamissatiti. Tattha manavati tarunadhivacanam. Mukham sodhethati ummangadvaram vivaratha. Sandhinoti yantagharasandhino ca dvaram sodhetha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page403.

Ekasatanam sayanagabbhanam dvaram vivaratha anekasatanam dipalayanam dvaram vivarathati. Te utthaya ummangadvaram vivarimsu. Sakalo ummango ekobhaso alankatadevasabha viya virocati. Tamattham pakasento sattha aha tassa tam vacanam sutva panditassanusarino ummangadvaram vivarimsu yantayutte ca aggaleti. Tattha anusarinoti veyyavaccakara. Yantayutte ca aggaleti sucighatikasampannani ca dvarakavatani. Te ummangadvaram vivaritva mahasattassa arocesum. So ranno sannamakasi kalo deva pasada otarathati. Raja otarati. Senako sisato nalivattam apanetva satakam omuncitva kaccham dalham bandhi. Atha nam mahasatto disva senaka kim karositi pucchi. Pandita ummangena gacchantehi nama vethanam mocetva kaccham dalham bandhitva gantabbanti. Senaka ummangam pavisanto onamitva jannukehi patitthaya pavisissamiti ma sannamakasi sace hatthina gantukamosi hatthim abhiruha sace assena gantukamosi assam abhiruha ucco ummango attharasahatthubbedho visaladvaro tvam yatharuciya alankatapatiyatto ranno purato gacchati aha. Bodhisatto pana senakassa gamanam purato vicaretva rajanam majjhe katva sayam pacchato ahosi. Kim karana. Raja

--------------------------------------------------------------------------------------------- page404.

Alankataummangam olokento ma sanikam agamasiti. Ummange mahajanassa yagubhattakhadaniyadini appamanani ahesum. Te manussa khadanta pivanta ummangam olokenta gacchanti. Mahasattopi yatha yatha maharajati codento pacchato yati. Raja alankatadevasabham viya ummangam olokento yati. Tamattham pakasento sattha aha purato senako yati pacchato ca mahosatho majjhe ca raja vedeho amaccaparivaritoti. Ranno agatabhavam natva te manava ranno mataranca devinca puttanca dhitaranca ummanga niharitva mahavisalamalake thapesum. Rajapi bodhisattena saddhim ummanga nikkhami. Te cattaro khattiya rajananca panditanca disva nissamsayam parahatthagatamha mayam amhe gahetva agatehi panditassa purisehi bhavitabbanti maranabhayatajjita bhitatasita mahaviravam viravimsu. Culaniraja kira videharanno palayanabhayena gantva gangatire gavutamatte thane atthasi. So ca sannisinnaya rattiya tesam viravam sutva nandadeviya saddo viyati vattukamo ahosi. Kuhim nandadevim passasiti parihasabhayena na kinci aha. Mahasatto tasmim thane pancalacandim kumarikam ratanarasimhi thapetva abhisincitva maharaja tvam imissa karana agatosi ayam aggamahesi hotuti aha. Tini navasatani upatthapesum. Raja visalamalaka otaritva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page405.

Alankatanavam abhiruhi. Tepi cattaro khattiya navam abhiruhimsu. Tamattham pakasento sattha aha ummanga nikkhamitvana vedeho navamaruhi abhiruyhanca tam natva anusasi mahosatho ayam te sassuro deva ayam sassu janadhipa yatha matu patipatti evam te hotu sassuya yathapi niyako bhata sodariyo ekamatuko evam pancalacando te dayitabbo rathesabha ayam pancalacanadi te rajaputti abhijjhita kamam karohi te taya bhariya te rathesabhati. Tattha anusasiti evam kirassa ahosi kadacesa kujjhitva culaniranno mataram mareyya abhirupaya nandadeviya saddhim samvasam kappeyya rajakumaram mareyya patinnamassa gahessamiti. Tasma ayam teti adina vadanto anusasi. Tattha ayam te sassuroti ayam tava sassurassa culaniranno putto pancalacandiya kanitthabhatiko ayam te idani sassuro. Ayam sassuti ayam imissa mata nandadevi nama tava sassu. Yatha matuti yatha matu putto vattapatipattim karoti evam te etissa hotu balavataram matusannam paccupatthapetva ma kadaci nam lobhacittena olokehi. Niyakoti ajjhattiko ekapitara ekamatuya jato. Dayitabboti piyayitabbo. Bhariyati ayam te bhariya bhavissati ma etissaya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page406.

Avamanamakasiti. So evam ranno patinnam ganhi. Raja sadhuti sampaticchi. Rajamataram pana arabbha na kinci kathesi. Kim karana. Tassa mahallakabhaveneva. Idampana sabbam bodhisatto tire thatva kathesi. Atha nam raja mahadukkhato muttataya gantukamo hutva tata tvam tire thito kim karositi vatva gathamaha aruyha navam taramano kim nu tiramhi titthasi kiccha muttamha dukkhato yamadani mahosathati. Tam sutva mahasatto deva tumhehi saddhim gamanam nama mayham ayuttanti vatva aha nesa dhammo maharaja yoham senaya nayako senangam parihapetva attanam parimocaye nivesanamhi te deva senangam parihapitam tam dinnam brahmadattena anayissam rathesabhati. Tattha dhammoti sabhavo. Nivesanamhiti nagaram sandhayaha. Parimocayeti parimoceyyam. Parihapitanti chadditam. Tesu hi manussesu duramaggam agatesu keci khadanta keci pivanta keci kilamanta niddam okkamanta amhakam nikkhantabhavampi na janimsu keci gilana maya saddhim cattaro mase kammam katva mama upakaramanussa cettha bahu na sakka maya ekamanussampi chaddetva gantum aham tava nivattetva sabbampi tava senam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page407.

Brahmadattena dinnam dhananca avasittham anessami tumhe maharaja katthaci avilambanta sigham sigham gacchatha maya vo antaramagge hatthiassabahanadini thapitani kilantakilantani pahaya samatthasamatthe yoge abhiruyha sigham sigham mithilanagarameva pavisathati aha. Tato raja gathamaha appaseno mahasenam katham niggayha thassasi dubbalo balavantena vihannissasi panditati. Tattha niggayhati patippharitva. Vihannissasiti kilamissasi. Tato bodhisatto gathamaha appasenopi ce manti mahasenam amantinam jinati raja rajano adiccovudayantamanti. Tattha mantiti mantaya samannagato pannava upayakusalo. Amantinanti anupayakusalam. Jinatiti pannava duppannam jinati. Raja rajanoti ekopi evarupo raja bahupi duppanne rajano jinatiyeva. Yatha kinti. Adiccovudayantamanti yatha adicco udento tamam vidhamitva alokam dasseti evam jinati ceva suriyo viya virocati ca. Idanca pana vatva mahasatto rajanam vanditva gacchatha tumheti vatva tam uyyojesi. So mutto vatamhi amittahatthato imissa ca laddhatta manorathopi me matthakam pattoti bodhisattassa gunam avajjitva uppannapitipamojjo panditassa gune senakassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page408.

Kathento gathamaha susukham vata samvaso panditehiti senaka pakkhiva panjare bandhe macche jalagateriva amittahatthatthagate mocayi no mahosathoti. Tattha susukham vatati atisukham vata idam adhikataram yo samvaso panditehi. Ititi karanatthe nipato. Idam vuttam hoti yasma amittahatthatthagate mocayi no mahosatho tasma senaka vadami susukham vata idam yo evam panditehi samvasoti. Tam sutva senako panditassa gunam kathento aha evameva maharaja pandita hi sukhavaha pakkhiva panjare bandhe macche jalagateriva amittahatthatthagate mocayi no mahosathoti. Atha videharaja nadito uttaritva yojanantare mahasattena karitagamam sampatto. Tatthassa bodhisattena thapitamanussa hatthibahanadini ceva annapanadini ca adamsu. Raja kilantakilante hatthiassarathe nivattetva itare adaya tehi saddhim annam gamam papuni. Etenupayena yojanasatamaggam atikkamitva punadivase patova mithilam pavisi. Bodhisattopi ummangadvaram gantva attana sannaddhakhaggam omuncitva ummangadvare valukam viyuhitva tam tattha thapesi. Thapetva ca pana ummangam pavisitva ummanga nikkhamitva tam nagaram pavisitva pasadam abhiruyha gandhodake nahatva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page409.

Nanaggarasabhojanam bhunjitva sayanavaragato manoratho me matthakam pattoti avajjento nipajji. Athassa rattiya accayena culaniraja senangam vicariyamano tam nagaram upagami. Tamattham pakasento sattha aha rakkhitva kasinam rattim culaneyyo mahabbalo udentam arunuggamhi upakaramupagami aruyha pavaram nagam balavantam satthihayanam raja avoca pancalo culaneyyo mahabbalo sannaddho manicammena saramadaya panina pesiye ajjhabhasittha puthugumbe samagateti. Tattha kasinanti sakalam nissesam rattim. Udentanti udente. Upakaranti pancalanagaram upadaya mahasattena karitatta upakaranti laddhanamam nagaramupagami. Avocati attano senam avaca. Pesiyeti attano pesakarake. Ajjhabhasitthati adhibhasittha puretarameva abhasittha. Puthugumbeti bahusippesu patitthite anekasippannu. Idani te sarupato dassetum aha hattharohe anikatthe rathike pattikarake upasanamhi katahatthe valavedhe samagateti. Tattha upasanamhiti dhanusippe. Katahattheti avirujjhanavedhitaya sampannahatthe.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page410.

Idani raja vedeham jivaggaham ganhapetum anapento aha pesetha kunjare danti balavante satthihayane maddantu kunjara nagaram vedehena sumapitam vacchadantamukha seta tikkhagga atthivedhino panunna dhanuvegena sampatantutaritara manava cammino sura cittadandayutavudha pakkhandino mahanaga hatthinam honti sammukha sattiyo teladhotayo acchimanto pabhassara vijjotamana titthantu sataramsava taraka avudhabalavantanam gunikayuradharinam idisanam me yodhanam sangame apalayinam vedeho kuto muccissati sace pakkhiva kahati timsa me purisanavutyo sabbe cekekaniccita yesam samam na passami kevalam mahimam caram naga ca kappita danti balavanta satthihayana yesam khandhesu sobhanti kumara carudassana pitalankara pitavasana pituttaranivasana nagakkhandhesu sobhanti devaputtava nandane pathinavanna nettimsa teladhota pabhassara nitthita naravirehi samadhara sunissita vellalino vitamala sikkayasamaya dalha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page411.

Gahita balavantehi suppaharappaharibhi suvanna pharusampanna lohitakancupadharita vivattamana sobhanti vijjuvabbhaghanantare pavaka cammino sura asicammassa kovida pharuggaha sikkhitara nagakkhandhanipatino idisehi purakkhito natthi mokkho ito tava pabhavante na passami yena tvam mithilam vajeti. Tattha dantiti sampannadante. Vacchadantamukhati nikhadanasadisamukha. Panunnati visattha. Sampatantutaritarati te evarupa sara itaritara sampatantu samagacchantu. Ghanameghavassam viya saravassam vassathati anapesi. Manavati tarunayodha. Camminoti cammahattha. Cittadandayutavudhati cittadandayuttehi avudhehi samannagata. Pakkhandinoti sangamam pakkhandika. Mahanagati mahanagesu koncanadam katva agacchantesupi niccalam thatva tesam dante gahetva luncitum samattha yodha. Sataramsava tarakati sataramsa viya osadhi taraka. Avudhabalavantananti avudhabalena yuttanam. Gunikayuradharinanti guni vuccati kavacam kavacani ceva kayurabharanani ca dharentanam kavacasamkhatani va kayurani dharentanam. Sace pakkhiva kahatiti sace pakkhi viya akasena pakkhandanam karissati tathapi kinti muccissatiti vadati. Timsa me purisanavutyoti purisanam timsasahassani ca navutisatani ca timsanavutyoti vuccanti. Sabbe cekekaniccitati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page412.

Ettaka mayham yodhaparesam hatthato avudham gahetva paccamittanam sisam patanasamattha ekekam vicinitva gahita anivattino yodhati dasseti. Kevalam mahimam caranti sakalampi imam mahim caranto. Yesam samam na passamiti yesam sadisam na passami teyeva me yodha ettakati dasseti. Carudassanati caru vuccati suvannam suvannavannati attho. Pitalankarati pitavannalankara. Pitavasanati pitavatthanivattha. Pituttaranivasanati pitavuttarasanga. Pathinavannati pasanamacchakasadisa. Nettimsati khagga. Naravirehiti viriyavantehi panditapurisehi. Sunissitati sutthu nissita atitikhina. Vellalinoti thitamajjhantikasuriyo viya vijjotamana. Sikkayasamayati sattavare koncasakune khadapetva gahitena sikkayasena kata. Suppaharappaharibhiti dalhappaharehi yodhehi. Lohitakancupadharitati lohitavannaya kosiya samannagata. Pavakati akase parivattanasamattha. Asicammassa kovidati etesam gahane kusala. Pharuggahati pharuggahaka. Sikkhitarati tasmim pharuggahane ativiya sikkhita. Nagakkhandhanipatinoti hatthikkhandhe khaggena chinditva patanasamattha. Natthi mokkhoti ambho vedeha petaka pathamam tava gahapatiputtassanubhavena muttosi idani pana tava mokkho natthiti vadati. Pabhavanteti idani te rajanubhavam na passami yena tavampi mithilam gamissasi khitte jale pavitthamaccho viya ajja jatoti. Evam vedeham tajjento idani nam jivaggaham ganhissamiti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page413.

Vajirankusena nagam codento ganhatha bhindatha vijjhathati senam anapento culaniraja upakaranagaram avattharanto viya upagami. Atha nam mahasattassa upanikhittapurisa ko janati kim bhavissatiti attano upatthake gahetva parivarayimsu. Tasmim khane bodhisatto sirisayana vutthaya katasarirapatijaggano bhuttapataraso alankatapatiyatto satasahassagghanikam kasikavattham nivasetva rattakambalam ekamse katva sattaratanakhacitam ekam valanjanakancanadandakam adaya suvannapadukam aruyha devaccharahi viya alankataitthihi balavijaniya vijayamano alankatapasade sihapanjaram vivaritva culaniranno attanam dassento sakkadevarajalilaya aparaparam cankami. Culanirajapi tassa uttamarupasirim oloketva cittam pasadetum nasakkhi idani tam ganhissamiti turitaturito hatthimeva pesesi. Pandito cintesi ayam raja vedeho me idheva laddhoti sannaya turitaturito agacchantova na janati attano puttadare gahetva amhakam ranno pahitabhavam manneti suvannadasasadisam mama mukham dassetva tena saddhim kathessamiti. So vatapane thitova madhurassaram niccharetva tena saddhim kelim kathento aha kinnu santaramanova nagam pesesi kunjaram pahattharupo agamasi laddhatthosmiti mannasi oharetam dhanucapam khurappam patisamhara oharetam subham cammam veluriyamanisannibhanti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page414.

Tattha kunjaranti settham. Pahattharupoti hatthatutthacitto so manassajato. Agamasiti agacchasi. Laddhatthosmiti nipphannatthosmi manoratho me matthakam pattoti mannasi. Oharetanti etam capasamkhatam dhanum ohara avahara chaddehi ko nu te etenattho. Patisamharati apanetva annassa va dehi paticchanne va thane thapehi kim khurappena karissasi. Cammanti etam cammampi apanehi idam hi taya hiyyo patimukkam bhavissati chaddehi tam ma te sariram upaddutam ahosi te sariram akilametva patova tava nagaram pavisahiti ranna saddhim kelim akasi. So tassa vacanam sutva ayam gahapatiputto maya saddhim kelim karoti ajja te kattabbam janissamiti tam tajjento aha pasannamukhavannosi mihitapubbanca bhasasi hoti kho maranakale idisi vannasampadati. Tattha mihitapubbanca bhasasiti pathamam sitam katva paccha bhasanto mihitapubbameva bhasasi mam kisminci na ganesi. Hoti khoti maranakale nama purisassa vannasampada nama evarupa hotiyeva tasma tavam virocasi ajja te sisam chinditva jayapanam pivissamiti. Evam tassa tena saddhim kathitakale mahabalakayapi mahasattassa rupasirim disva ambho amhakam raja mahosathapanditena saddhim patimanteti kinnukho katheti etesam katham sunissamati ranno santikameva agamamsu. Panditopi tassa katham sutva na mam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page415.

Mahosathapanditoti janati naham attanam maretum dassamiti cintetva deva manto te bhinno kevattena ca taya ca hadayena cintitam na jatam mukhena kathitameva jatanti vatva tam pakasento aha moghante gakhjitam raja bhinnamantosi khattiya dugganho hi taya raja khalunkeneva sindhavo tinno hiyyo raja gangam samacco saparijjano hamsarajam yatha dhanko anujavam patissatiti. Tattha bhinnamantositi yo taya kevattena saddhim sirisayanagabbhe manto gahito tam mama na janatiti ma sannam kari pageva so maya natoti bhinnamantosi jatoti vadami. Dugganho hi tayati maharaja amhakam raja taya assakhalunkena sindhavo viya dugganho khalunkam arulhena javasampannam ajaniyam aruyha gacchanto viya gahetum na sakkati attho. Khalunko viya hi kevatto tam arulhakapuriso viya tavam javasampanno sindhavo viya aham tam arulhakapuriso viya amhakam rajati dasseti. Tinno hiyyoti hiyyova uttinno so ca kho samacco saparijano na ekakova palayitva gato. Anujavanti sace pana tavam tam anujavissasi anubandhissasi. Yatha suvannarajahamsam anujavanto dhanko antarava patissati evam patissasi antarava vinasam papunissasiti vadati. Idani acchambhito kesarasiho viya mahasatto udaharanam aharanto aha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page416.

Singalava rattibhage phullam disvana kimsukam mamsapesiti mannanta paribyulha migadhama vitivattasu rattisu uggatasmim divakare kimsukam phullitam disva asachinna migadhama evameva tuvam raja vedeham parivaraya asachinno gamissasi singala kimsukam yathati. Tattha disvanati candalokena oloketva. Paribyulhati patova mamsapesim khaditva gamissamati parivaretva atthamsu. Vitivattasuti te yasu yasu rattisu evam atthamsu tasu tasu atitasu. Disvati patova suriyalokena kimsukam disvana nayidam mamsanti natva chinnasa hutva palayimsu. Singalati yatha singala kimsukam parivaretva asachinna gata evam tavampi idha videharanno natthibhavam natva asachinno hutva gamissasi senam gahetva palayissasiti dipeti. Raja tassa tam acchambhitavacanam sutva cintesi ayam gahapatiputto atisuro hutva kathesi nissamsayam vedeho palapito bhavissatiti ativiya kujjhitva pubbe mayam gahapatiputtam nissaya udarasatakassapi assamika jata idani tena amhakam hatthagato paccamitto palapito bahu vata no anatthakarako ubhinnam kattabbam karanam imasseva karissamiti tassa karanam katum anapento aha imassa hatthapade ca kannanasanca chindatha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page417.

Yo me amittam hatthagatam vedeham parimocayi imam mamsamva atappam sule katva pacantu nam yo me amittam hatthagatam vedeham parimocayi yathapi usabhacammam pathabya vituniyati sihassa atho byagghassa hoti sankusamahatam evantam vitunitvana vedhayissami sattiya yome amittam hatthagatam vedeham parimocayiti. Tattha atappanti pacitabbayuttakam migadinam mamsam viya imam gahapatiputtam sule avunitva pacantu. Sihassa atho byagghassati etesanca yatha cammam sankusamahatam hoti evam hotu. Vedhayissamiti vijjhapessamiti. Tam sutva mahasatto hasitam katva ayam raja na janati attano deviyaca bandhavananca maya mithilam pahitabhavam tena me idam kammakaranam vicareti kodhavasena kho pana mam usuna va vijjheyya annam va attano ruccanakam kareyya handaham sokaturam imam vedanappattam katva hatthipittheyeva nam visannim katva nipajjapetum tam karanam arocessamiti cintetva aha sace me hatthapade ca kannanasanca chedasi evam pancalacandassa vedeho chedayissati sace me hatthapade ca kannanasanca chedasi evam pancalacandiya vedeho chedayissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page418.

Sace me hatthapade ca kannanasanca chedasi evam nandaya deviya vedeho chedayissati sace me hatthapade ca kannanasanca chedasi evante puttadarassa vedeho chedayissati sace mamsanca atappam sule katva pacissasi evam pancalacandassa vedeho pacayissati sace mamsanca atappam sule katva pacissasi evam pancalacandiya vedeho pacayissati sace mamsanca atappam sule katva pacissasi evam nandaya deviya vedeho pacayissati sace mamsanca atappam sule katva pacissasi evam te puttadarassa vedeho pacayissati sace mam vitunitvana vedhayissasi sattiya evam pancalacandassa vedeho vedhayissati sace mam vitunitvana vedhayissasi sattiya evam pancalacandiya vedeho vedhayissati sace mam vitunitvana vedhayissasi sattiya evam nandaya deviya vedeho vedhayissati sace mam vitunitvana vedhayissasi sattiya evante puttadarassa vedeho vedhayissati evam no mantitam raho vedehena maya saha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page419.

Yatha palasatam cammam kontimantasunitthitam upeti tanutanaya saranam patihantave sukhavaho dukkhanudo vedehassa yasassino matinte patihannami usum palasatena vati. Tattha chedayissatiti panditassa kira culanina hatthapada chinnati sutvava chedayissati. Puttadarassati mama ekassa chinnapaccaya tava dvinnam puttananceva aggamahesiya cati tinnampi jananam amhakam raja chedayissati. Evam no mantitam rahoti maharaja maya ca videharajena ca evam rahasi mantitam yam yam idheva mayham culaniraja karesi tam tam tattha tassa puttadaranam kattabbanti. Palasatanti palasatappamanam bahu khare khadapetva mudubhavam upanitam cammam. Kontimantasunitthitanti kontimanta vuccati cammakarasattham taya kontimantaya kantanalikhitanam katatta sutthu nitthitam. Tanutanayati yatha tam cammam sangame saranam patihantave sariratanam upeti sarepi patihanitva sariram rakkhati. Sukhavahoti maharaja ahampi amhakam ranno paccamittanam nivaranatthena tassa saraparitanam cammam viya sukhavaho. Dukkhanudoti kayikacetasikasukham avahami dukkham nudemi. Matinteti tasma tava matim pannam usum tena palasatacammena viya attano matiya patihannissamiti. Tam sutva raja cintesi gahapatiputto kim evam kathesi yatha kira aham etassa kammakaranam karomi evam videharaja mama

--------------------------------------------------------------------------------------------- page420.

Puttadarassa kammakaranam karissati na janati esa mama puttadaranam arakkhassa susamvidahitabhavam idani marissati maranabhayeneva vilapati nassa vacanam saddahamiti. Mahasatto ayam mam bhayena kathetiti mannati janapessami nanti cintetva aha ingha passa maharaja sunnam antepuram tava orodha ca kumara ca tava mata ca khattiya ummanga niharitvana vedehassupanamitati. Tattha ummangati maya attano manave pesetva pasada otarapetva ummangeneva aharapetva mahaummanga niharapetva bandhava te vedehassa upanamitati. Tam sutva raja cintesi ayam pandito ativiya dalham katva kathesi maya ca rattibhage gangaya passena nandadeviya viya saddo vissuto ayam pandito mahapanno kadaci saccam bhaneyyati uppannabalavasoko satim paccupatthapetva asocanto viya ekam amaccam pakkosapetva jananatthaya pesento imam gathamaha ingha antepuram mayham gantvana vicinatha nam yatha imassa vacanam saccam va yadi va musati. Sopi saparivaro rajanivesanam gantva dvaram vivaritva anto pavisitva hatthapade bandhitva mukham pidahitva nagadantakesu olaggite antepurapalake ca khujjavamanakadayo ca mahanase bhajanani bhinnani

--------------------------------------------------------------------------------------------- page421.

Tattha vippakinnam khadaniyam bhojaniyam ratanagharadvarani vivaritva kataratanavilopam vivatadvaram sirigabbham disva yathavivateheva dvaravatapanehi pavisitva caramanam kakagananca chadditagamasadisam susanabhumim viya nissirakam rajabhavanam disva punagantva ranno arocento imam gathamaha evametam maharaja yatha aha mahosatho sunnam antepuram sabbam kakapatanakam yathati. Tattha kakapatanakam yathati macchagandhehi agatehi kakaganehi samakinno samuddatire chadditagamako viya. Tam sutva raja catunnam jananampi vippayogasambhavena sokena kampamano idam dukkham mama gahapatiputtam nissaya uppannanti dandena pahato asiviso viya bodhisattassa ativiya kujjhi. Mahasatto tassa kodhanakaram disva ayam raja mahayaso kadaci kodhavasena kim me etehiti khattiyamanena mam vihetheyya yannunaham nandadevim imina na ditthapubbam viya karonto tassa sariravannam vanneyyam atha so tam anussaritva sacaham mahosatham maressami evarupam itthiratanam na labhissami tam amarento puna tam labhissamiti attano bhariyaya sinehena na kinci mayham karissatiti cintetva attano rakkhanattham pasade thitova rattakambalantare suvannavannam bahum niharitva tassa gatamaggacikkhanavaseneva tam vannento aha ito gata maharaja nari sabbangasobhana kosumbhaphalakasussoni hamsagaggarabhanini

--------------------------------------------------------------------------------------------- page422.

Ito nita maharaja nari sabbangasobhana koseyyavasana sama jatarupasumekhala surattapada kalyani suvannamanimekhala parevatakkhi sutanu bimbottha tanumajjhima sujata bhujagalatthiva vediva tanumajjhima dighassa kesa asita isakaggapavellita sujata migacchapiva hemantaggisikhariva nadiva giriduggesu sanchanna khuddavelubhi naganasurukalyani pathma timbarutthani natidigha natirassa natiloma natilomakati tattha itoti ummangam dasseti. Kosumbhaphalakasussoniti visalakancanaphalaka viya sunadarasoni. Hamsagaggarabhaniniti gocaratthaya carantanam hamsapotakanam viya gaggarena madhurena sarabhannena samannagata. Koseyyavasanati kancanakhacitakoseyyavatthavasana. Samati suvannasarira. Parevatakkhiti pancasu pasadesu aggatthanesu parevatasakunasadisakkhi. Sutanuti sobhanasarira. Bimbotthati bimbaphalam viya sumatthotthapariyosana. Tanumajjhimati karamitatanumajjhima. Sujata bhujagalatthivati vijambhitakale vateritarattapallavavilasini sujata bhujgalata viya virocati. Vedivati kancanavedi viya tanumajjhima. Isakaggapavellitati isakam aggesu onata isakaggapavellita potthaniya aggam viya vinata. Migacchapivati pabbatasanumhi jata

--------------------------------------------------------------------------------------------- page423.

Ekavassika migapotaka viya visalakkhiyutta. Hemantaggisikharivati obhasavantataya hemante aggisikha viya sobhati. Khuddavelubhiti yatha khuddakaveluhi sanchanna sa nadi sobhati evam tanulomarajiya sobhati. Kalyaniti chavimamsam kesanaharuatthinam vasena pancavidhena kalyanena samannagata. Pathama timbarutthaniti pathama uttama suvannaphalake thapitam suvannatimbaruphaladvayamiva tassa santhanasampannam nirantaram thanayugalam. Evam mahasatte tassa rupasirim vannenteyeva sa tena pubbe aditthapubba viya ahosi. Raja balavasineham uppadesi. Athassa sinehuppattim natva mahasatto anantaram gathamaha nandaya nuna maranena nandasi siribahana ahanca nuna nanda ca gacchami yamasadhananti. Tattha siribahanati sirisampannabahana maharaja nuna tvam evam uttamarupadharaya nandaya maranena nandasiti vadati. Gacchamati sace hi tvam mam maressasi ekamseneva amhakam raja nandam maressati iti nandaca ahanca yamassa santikam gamissami yamo amhe ubho disva nandam mayhameva dassati tassa mayham maritvapi tadisam itthiratanam labhantassa kim chijjissati naham attano maranena parihanim passami devati evam kira nam aha. Iti mahasatto ettake thane nandameva vannesi na itare tayo jane vannesi. Kim karanati. Satta hi nama piyakariyaya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page424.

Viya sesajanesu alayam na karonti na mataram va saranta puttadhitaropi na sarissanti tasma tameva vannesi. Rajamataram mahallakabhavena na vannesi. Nanasampanne mahasatte madhurassarena vannente yeva nanda devi agantva ranno purato thita viya ahosi. Tato raja cintesi thapetva mahosathapanditam anno mama piyabhariyam anetva datum samattho nama natthiti. Athassa nam sarantasseva soko uppajji. Atha nam mahasatto ma cintayittha maharaja devi ca te putto ca mata ca tayo janapi agacchissanti mama gamanamevettha pamanam tasma tvam assasam patilabhahi narindati rajanam assasesi. Atha raja cintesi aham attano nagaram surakkhitam sugopitam karetva imam upakaranagaram ettakena balabahanena parikkhipitva thito ayam pandito evam sugopitapi mama nagara devinca me puttanca mataranca anetva vedehassa dapesi amhesu ca evam parivaretva thitesveva ekassapi ajanantassa vedeham sasenabahanam palapesi kinnu kho dibbamayam janati udahu cakkhumohananti. Atha nam pucchanto gathamaha dibbam adhiyase mayam akasi cakkhumohanam yo me amittam hatthagatam vedeham parimocasiti. Tam sutva mahasatto maharaja aham dibbamayam janami pandita hi dibbamayam ugganhitva bhaye sampatte attanampi parampi dukkhato parimocentiyevati vatva aha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page425.

Adhiyanti ve maharaja dibbamayidha pandita te mocayanti attanam pandita mantino jana santi manavaputta me kusala sandhichedaka yesam katena maggena vedeho mithilam gatoti. Tattha dibbamayidhati dibbamayam idha. Manavaputtati upatthakatarunayodha. Yesam katenati yehi katena. Maggenati alankataummangena. Idam pana sutva raja alankataummangena kira vedeho gatoti vadati kidiso nu kho ummangoti ummangam datthukamo ahosi. Athassa icchitam natva mahasatto raja ummangam datthukamo dassessamissa umanganti dassento imam gathamaha ingha passa maharaja ummangam sadhu mapitam hatthinam atha assanam rathanam atha pattinam alokabhutam titthantam ummangam sadhu nitthitanti. Tattha hatthinanti potthakammacittakammavasena katanam etesam hatthiadinam pantihi upasobhitam alankatadevasabhasadisam ekobhasam hutva titthantam ummangam passa devati. Evanca pana vatva maharaja mama pannaya mapito candassa suriyassa ca utthitatthane viya pakato alankataummango asitimahadvarani ca catusatthi culladvarani ca ekasate sayanagabbe ca anekasate dipagabbhe ca passa maya saddhim samaggo sammodamano

--------------------------------------------------------------------------------------------- page426.

Hutva attano parivarena saddhim upakaranagaram pavisa devati nagaradvaram vivarapesi. Raja ekasatarajaparivuto nagaram pavisi. Mahasatto pasada oruyha rajanam vanditva tam saparivaram adaya ummangam pavisi. Raja alankataummangam devasabham viya disva bodhisattassa gunam vannento aha labha vata videhanam yassime idisa pandita ghare vasanti vijite (ratthe) yatha tvamasi mahosathati. Tattha videhananti evarupanam panditanam akarassa utthanabhutassa videhanam janapadassa labha vata. Yassime idisati yassa ime evarupa pandita upayakusala ekaghare va ekappadese va ekaratthe va vasanti tassa labha vata. Yatha tvamasiti yatha tvam asi tadisena panditena saddhimyeva ekaratthe ekajanapade ekanagare ekagehe vasitum labhanti tesam videharatthavasinanceva mithilanagaravasinanca taya saddhim ekato vasitum labhantanam labhati vadati. Athassa mahasatto ekasatasayanagabbhe dassesi. Ekassa dvare vivarite sabbe vivaranti. Ekassa dvare pidahite sabbe pidahanti. Raja ummangam olokento purato gacchati pandito pacchato. Sabba sena ummangameva pavisimsu. Raja ummangato nikkhami. Pandito tassa nikkhantabhavam natva sayam nikkhamitva annesam nikkhamitum adatvava ummangadvaram pidahanto anim akkami. Asitimahadvarani catusatthiculladvarani ekasatasayanagabbhadvarani ca

--------------------------------------------------------------------------------------------- page427.

Anekasatadipagabbhadvarani ca ekappahareneva pithayimsu. Sakalo ummango lokantanirayo viya andhakaro ahosi mahajano bhitatasito maranabhayatajjito ahosi. Mahasatto hiyyo ummangam pavisanto yam khaggam valukam viyuhitva thapesi tam gahetva bhumito attharasahatthubbedham akasam ullanghitva tato oruyha rajanam hatthe gahetva asim uggiritva tasetva maharaja sakalajambudiparajjam kassati pucchi. So bhito tuyham panditati vatva abhayam me dehiti aha. Pandito ma bhayi maharaja nahantam maretukamataya khaggam paramasim mama pannanubhavam dassatum paramasinti vatva khaggam ranno hatthe adasi. Atha nam khaggam gahetva thitam so aha sace maharaja mam maretukamo idaneva imina khaggena mam marehi sace abhayam datukamo abhayam me dehiti. Pandita maya tuyham abhayam dinnameva tvam ma cintayiti acikkhi. Asim gahetva ubhopi annamannam adubbhataya sapatham karimsu . Atha raja bodhisattam aha pandita evam pannabalasampanno hutva rajjam kasma na ganhasiti. Maharaja sacaham icchanto ajjeva sakalajambudiparajano maretva rajjam ganheyyam param maretva yasagahanam pana panditehi nappasatthanti. Atha nam raja aha pandita mahajano dvaram alabhamano paridevati ummangadvaram vivaritva mahajanassa jivitadanam dehiti. So dvaram vivari. Sakalo ummango ekobhaso ahosi. Mahajano assasam patilabhi. Sabbe rajano senaya saddhim ummanga

--------------------------------------------------------------------------------------------- page428.

Nikkhamitva panditassa santikam agamamsu mahasatto ranna saddhim visalamalake atthasi. Atha nam te rajano ahamsu pandita tam nissaya jivitam no laddham sace muhuttam ummangadvaram na vivariyittha sabbesam no tattheva maranam bhavissatiti. Na maharajano idaneva tumhakam mam nissaya jivitam laddham pubbepi tumhe mamamyeva nissaya jivitam labhitthati. Kada panditati. Tena hi sunatha thapetva amhakam nagaram sakalajambudipe rajjam gahetva utarapancalanagaram gantva uyyane jayapanam patum suraya patiyattakalam sarathati. Ama panditati. Tada esa raja kevattena saddhim dummantina visayojitaya suraya ceva macchamamsadihi ca tumhe maretum tam kiccam katva payojesi athaham ma mayi dharanteva imesam anathamaranam hotuti cintetva attano purise pesetva sabbabhajanani bhindapetva etesam mantam bhinditva tumhakam jivitadanam adasinti. Te sabbepi tam sutva ubbiggamanasa hutva culanirajanam pucchimsu saccam kira maharajati. Ama maya kevattassa katham gahetva evam katam saccameva pandito kathesiti. Te sabbepi mahasattam alingitva pandita sabbesam no tvam patittha jatosi tam nissaya mayam jivitam labhamati sabbapasadhanehi bodhisattassa pujam karimsu. Pandito rajanam evamaha maharaja tumhe ma cintayittha papamittasamsaggasseveso doso ime rajano khamapethati. Raja maya duppurisam nissaya tumhakam evarupam katam esa mayham doso khamatha me dosam na punaham

--------------------------------------------------------------------------------------------- page429.

Evarupam karissamiti khamapesi. Te annamannam accayam desetva samagga sammodamana ahesum. Atha raja bahum khadaniyam bhojaniyam turiyagandhamaladini ca aharapetva tehi sabbehi saddhim sattaham ummangeyeva kilitva nagaram pavisitva mahasattassa mahasakkaram karetva ekasatarajaparivuto mahatale nisiditva panditam attano santike vasapetukamataya aha vuttinca pariharanca digunam bhattavetanam dadami vipule bhoge bhunja kame ramassu ca ma videham paccuggama kim videho karissatiti. Tattha vuttinti yassa nissitam jivitavuttim. Pariharanti gamanigamadanam. Bhattanti nivapam. Vetananti paribbayam. Bhogeti annepi te vipule bhoge dadami. Pandito pana tam patikkhipanto aha yo cajetha maharaja bhattaram dhanakarana ubhinnam hoti gareyho attano ca parassa ca yava jiveyya vedeho nannassa puriso siyam yo cajetha maharaja bhattaram dhanakarana ubhinnam hoti gareyho attano ca parassa ca yava tittheyya vedeho nannassa vijite vaseti. Tattha attano ca parassa cati evarupam hi dhanakarana mayava attano bhattaram pariccajantena papam katanti attana attanampi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page430.

Garahati imina dhanakarana attano bhattaram pariccajanto papadhammo ayanti paropi garahati tasma na sakka tasmim dharante maya annassa vijite vasitunti. Atha nam raja aha tena hi pandita tava ranno divangatakale idha agantum patinnam dehiti. So sadhu deva aham jivanto agamissamiti patijanati. Athassa raja sattaham mahasakkaram katva sattahaccayena puna apucchanakale aham te pandita idancidanca dammiti vadanto gathamaha dammi nikkhasahassante gamasitinca kasisu dasisatani cattari dammi bhariyasatanca te sabbam senangamadaya sotthi gaccha mahosathati. Tattha nikkhasahassanti pancasuvannena eko nikkho nikkhanam sahassam. Gameti ye gama samvacchare samvacchare satasahassutthanasunka te game te dammi. Kasisuti kasikaratthesu. Tam videharatthassa asannam tasma tatthassa asitigame adasi. Sopi rajanam aha maharaja tumhe bandhavanam ma cintayittha aham mama ranno gamanakaleyeva maharaja nandadevim matutthane thapeyyasi pancalacandam kanitthabhatikatthaneti vatva dhituya vo abhisekam dapetva rajanam uyyojesim mataranca vo nandadevinca puttanca sighameva pesessamiti. Raja sadhu panditati attano dhituya databbani dasadasigomahisavatthalankarani

--------------------------------------------------------------------------------------------- page431.

Suvannahirannaalankatahatthiassarathadini va imani tassa dadeyyasiti mahasattam paticchapetva senabahanassa kattabbakiccam vicarento aha yava dadantu hatthinam assanam digunam vidham tappentu annapanena rathike pattikaraketi. Tattha yavati na kevalam digunameva yava pahoti tava hatthinanca assananca yavagodhumadividham dethati vadati. Tappentuti yattakena antaramagge akilamanta gacchanti tattakam dadanta tappentuti. Evanca pana vatva panditam uyyojento aha hatthi asse rathe patti gacchevadaya pandita passatu tam maharaja vedeho mithilam gatanti. Tattha mithilam gatanti sotthina tam mithilanagaram sampattam passatu. Iti so panditassa mahantam sakkaram katva uyyojesi. Tepi ekasatarajano mahasakkaram katva bahum pannakaram adamsu. Tesam santike upanikkhittakapurisapi panditameva parivarayimsu. So mahantena parivarena maggam patipajjitva antaramaggeyeva culaniranna dinnagamehi ayam harapetum purisam pesetva vedeharattham sampapuni. Senakopi kira antaramagge purisam thapetva culaniranno agamanam va anagamanam va janitva yassakassaci agamananca mayham arocehiti anapesi. Sopi tiyojanamatthakeyeva mahasattam disva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page432.

Agantva pandito kira mahantena parivarena agacchatiti senakassa arocesi. So tam sutva rajakulam agamasi. Rajapi pasadatale thitova vatapanena bahi olokento mahatim senam disva mahosathapanditassa sena manda ayam pana ativiya mahati dissati kacci nu kho culaniraja agato siyati bhitatasito tamattham pucchanto aha hatthi assa ratha patti sena sa dissate maha caturangini bhimsarupa kinnumannanti panditati. Athassa senako tamattham arocento aha anando te maharaja uttamo patidissati sabbam senangamadaya sotthippatto mahosathoti. Tam stva raja aha senaka panditassa sena manda ayam pana mahatiti. Maharaja culaniraja tena pasadito bhavissati tenassa pasannena dinna sena bhavissatiti. Raja nagare bherincarapesi nagaram alankaritva panditassa paccuggamanam karontuti. Nagara tatha karimsu. Pandito nagaram pavisitva rajakulam gantva rajanam vanditva ekamantam nisidi. Atha nam raja utthaya alingitva pallamkavaragato patisantharam karonto aha yatha petam susanasmim chaddetva caturo jana evam kapiliye tyamha chaddayitva idhagata atha tvam kena vannena kena va pana hetuna kena va atthajatena attanam parimocayiti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page433.

Tattha caturo janati pandita yatha nama kalakatam cattaro jana mancakena susanam netva tattha nam chaddetva anapekkha gacchanti evam kapilaratthe tam chaddetva mayam idhagatati attho. Vannenati karanena. Hetunati paccayena. Atthajatenati atthena. Parimocayiti amittahatthagato kena karanena kena paccayena kena atthena attanam mocasiti pucchati. Tato mahasatto aha attham atthena vedeha mantam mantena khattiya parivarayissam rajanam jambudipamva sagaroti. Tassattho aham maharaja tehi cintitam attham attana cintitena atthena tehi mantitam mantam attano mantena parivaresim na kevalanca ettakameva ekasatarajaparivaram pana tampi rajanam jambudipam sagaro viya parivarayissanti. Sabbam attana katakammam vittharena kathesi. Tam sutva raja tusi. Athassa pandito culaniranna attano dinnapannakaram acikkhanto aha dinnam nikkhasahassam me gamasitinca kasisu dasisatani cattari dinnam bhariyasatanca me sabbam me senangamadaya sotthinamhi idhagatoti. Tato raja ativiya tutthahattho mahasattassa gunam vannento tameva udanam udanesi susukham vata samvaso panditehiti senaka

--------------------------------------------------------------------------------------------- page434.

Pakkhiva panjare bandhe macche jalagateriva amittahatthatthagate mocayi no mahosathoti. Senakopissa vacanam sampaticchanto tameva gathamaha evameva maharaja pandita hi sukhavaha pakkhiva panjare bandhe macche jalagateriva amittahatthatthagate mocayi no mahosathoti. Atha raja nagare chanabherincarapesi sattaham mahachanam karontu yesam mayi sineho atthi sabbe panditassa sakkarasammanam karontuti. Imamattham pakasento sattha aha ahannantu sabbavina bheriyo dendimani ca dhamantu magadha samkha vaggu nadantu dundubhiti. Tattha ahannantuti vadiyantu. Magadha samkhati magadharatthe sanjatasamkha. Dundubhiti mahabheriyo. Atha te nagara ca janapada ca pakatiyava panditassa sakkaram kattukamava bherisaddam sutva atirekataram sakkaram karimsu. Tamattham pakasento sattha aha orodha ca kumara ca vesiyana ca brahmana bahum annanca pananca panditassabhiharayum hattharoha anikattha rathika pattikaraka bahum annanca pananca panditassabhiharayum samagata janapada negama ca samagata

--------------------------------------------------------------------------------------------- page435.

Bahum annanca pananca panditassabhiharayum bahujjano pasannosi disva panditamagate panditamhi anuppatte celukkhepo pavattathati. Tattha orodha cati udumbaradevim adim katva antepurika. Abhiharayunti abhiharapesum pahinimsuti attho. Bahujjanoti bhikkhave nagaravasi ca catudvaragamavasi ca janapadavasi ca bahujjano pasanno asi. Disva panditamagateti pandite mithilam agate tam disva. Pavattathati panditamhi mithilam anuppatte ayam no pathamameva paccamittavasangatam rajanam mocetva pesetva paccha ekasatarajano annamannam khamapetva samagge katva culanirajanam pasadetva tena dinnadinnam mahantam yasam adaya agatoti vatva tutthacittena mahajanena pavattito celukkhepo pavattatha. Atha mahasatto chanavasane rajakulam gantva maharaja culaniranno mataranca devinca puttanca sighameva pesetum vattatiti aha. Raja tassa vacanam sutva sadhu tata pesehiti aha. So tesam tinnam jananam mahantam sakkaram katva attana saddhim agatasenayapi sakkarasammanam katva tepi tayo jane mahantena parivarena attano purisehi saddhim pesesi. Ranna attano dinna satabhariyayo ca cattari dasisatani ca nandadeviya saddhim pesesi attana saddhim agatasenimpi tehi saddhim pesesi. Nandadevi dhitaram alingitva sisam cumbitva apucchami tuvam amma gamissami ammati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page436.

Vatva mahantena saddena paridevi. Pancalacandipi mataram vanditva amma ma mam tava pajahati parodi. Te mahantena parivarena nagara nikkhamitva anupubbena uttarapancalanagaram sampapunimsu. Atha raja mataram pucchi kim amma videharanna te sangaho katoti. Tata kim kathesi so mam devatatthane thapetva sakkaramakasi nandadevimpi matutthane thapesi pancalacandam kanittham bhatikatthane thapesiti. Tam sutva raja ativiya tusitva bahupannakaram pesesi. Te tato patthaya ubhopi samagga sammodamana vasimsuti. . Mahaummangakhandam nitthitam. Pancalacandi ranno piya manapa ahosi. Sapi dutiye samvacchare puttam vijayi. Tassa dasame samvacchare videharaja kalamakasi. Bodhisatto tasseva chattam ussapetva deva aham tava ayyakassa culaniranno santikam gamissamiti apucchi. Pandita ma mam daharam chaddetva gamittha aham tam pitutthane thapetva sakkaram karissamiti. Pancalacandipi bodhisattam pandita tumhakam gatakale annam patisaranam natthi ma gamitthati yaci. Sopi maya ranno patinna dinna na sakka maya agantunti. Mahajanassa atikalunam paridevantasseva attano upatthake gahetva nagara nikkhamitva uttarapancalanagaram gato. Raja panditassa agamanam sutva paccuggantva mahantena parivarena nagaram pavesetva mahantam geham tassa datva thapetva pathamadinne asitigame annam bhogam adasi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page437.

So tam rajanam upatthasi. Tada bheri nama paribbajika rajagehe paribhunjati. Sa pandita vyatta. Taya mahasatto na ditthapubbo. Mahosathapandito kira rajanam upatthatiti saddameva sunati. Tenapi sa na ditthapubba. Bheri nama paribbajika kira rajagehe bhunjatiti saddameva sunati. Nandadevi pana pandito amhakam piyavippayogam katva amhe kilamesiti bodhisatte anattamana ahosi. Sa pancasata vallabhitthiyo anapesi tumhe mahosathassa ekam dosam upacaretva ranno antare paribhinditum vayamathati. Ta tassa antaram olokentiyo vicaranti. Athekadivasam sa paribbajika bhunjitva nikkhamanti bodhisattam rajupatthanam agacchantam rajangane passi. So tam vanditva ekamantam atthathi. Sa cintesi ayam kira pandito janissama tavassa panditabhavam va apanditabhavam vati. Hatthamuddaya panham pucchanti bodhisattam oloketva hattham pasaresi. Sa kira kidisam panditam raja paradesato anetva idani patijaggati na patijaggatiti manasava panham pucchi. Bodhisatto ayam hatthamuddaya mam panham pucchatiti natva panham visajjento hatthamutthimakasi. So kira ayye raja mama patinnam gahetva pakkosapetva idani dalham mutthiva jato na me adinnapubbam kinci detiti manasava panham visajjesi. Sa tassa katham natva hattham ukkhipitva attano sisam paramasi. Tena idam dasseti pandita sace kilamasi mayam viya kasma na

--------------------------------------------------------------------------------------------- page438.

Pabbajissasiti. Tam natva mahasatto attano kucchim paramasi. Tena idam dasseti ayye mama posetabba puttadara bahu tena na pabbajamiti. Iti sa hatthamuddaya panham pucchitva attano avasameva agamasi. Mahasattopi tam vanditva rajupatthanam gato. Nandadeviya payutta vallabhitthiyo sihapanjare thita tam kiriyam disva culaniranno santikam gantva deva mahosatho bheriparibbajikaya saddhim ekato hutva tumhakam rajjam ganhitukamo tumhakam paccatthiko hotiti paribhindimsu. Tam sutva raja aha kim vo dittham va sutam vati. Maharaja paribbajika bhunjitva pasada otaranti mahosatham disva rajanam hatthatalam viya khalamandalam viya ca samam katva rajjam attano hatthagatam katum sakkositi hattham pasaresi mahosathopi khaggagahanakaram dassento katipahaccayena ranno sisam chinditva rajjam attano hatthagatam karissamiti mutthimakasi sa sisamevassa chindahiti attano hattham ukkhipitva sisam paramasi mahosatho majjheyeva tam chindissamiti udaram paramasi maharaja appamatta hotha pathamam mahosatham ghatetum vattatiti. So tasam katham sutva cintesi na sakka panditena mayi dussitum paribbajikam pucchitva janissamiti. So puna divase paribbajikaya bhuttakale tam upasankamitva pucchi ayye kacci vo mahosathapandito ditthoti. Ama maharaja hiyyo me ito bhunjitva nikkhamantiya ditthoti. Koci pana vo kathasallapo ahositi. Maharaja amhakam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page439.

Sallapo natthi so pana panditoti sutva sace pandito idam janissatiti hatthamuddaya nam panham pucchim pandita kacci te raja pasaritahattho samkupitahattho kacci tam sanganhati na samganhatiti hattham pasaresim pandito raja mama patinnam gahetva pakkositva idani kinci na detiti mutthimakasi athaham tavam sace kilamasi mayam viya kasma na pabbajasiti sisam paramasim sopi mama posetabba puttadara atibahu bahuni udarani puretabbani tena na pabbajamiti attano kucchim paramasiti. Kim pandito ayye mahosathoti. Ama maharaja pathavitale anno tadiso pandito nama natthiti aha. Raja tassa katham sutva tam vanditva uyyojesi. Tassa gatakale pandito rajupatthanam pavittho. Atha nam raja pucchi kacci te pandita bheriparibbajika ditthati. Ama maharaja hiyyo ito nikkhamantim tam passim sa hatthamuddhaya evam mam panham pucchi ahampissa tatheva visajjesinti taya kathitaniyameneva kathesi. Raja tam divasam pasiditva panditassa senapatitthanam adasi. Sabbakiccani tameva paticchapesi. Tassa yaso maha ahosi. Ranna dinnayasanantareyeva so cintesi ranna ekappahareneva atimahantam issariyam dinnam rajano kho pana maretukamapi evam karontiyeva yannunaham mama suhadayo va no vati rajanam vimamseyyam na kho pana anno janitum sakkhissati bheriparibbajika nanasampanna sa ekenupayena janissatiti cintetva bahuni gandhamaladini gahetva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page440.

Paribbajikaya avasam gantva tam pujetva vanditva ayye tumhehi ranno mama gunakathaya kathitadivasato patthaya raja ajjhottharitva viya mayham atimahantam yasam deti tam kho pana sabhavena va no sabhavena va detiti na janami sadhu vatassa tumhe ekenupayena ranno mayi sinehabhavam janeyyathati aha. Sa sadhuti patisunitva puna divase rajageham gacchamanava dakarakkhasapanham nama cintesi. Evam kirassa ahosi aham carapuriso viya hutva upa-yena rajanam panham pucchitva panditassa suhadayo va no vati janissami nanti. Sa gantva katabhattakicca nisidi. Rajapi tam vanditva ekamantam nisidi. Tassa etadahosi sace raja panditassa duhadayo bhavissati panham me puttho attano duhadayabhavam mahajanassa majjheyeva kathessati tam ayuttam ekamante tam pucchissamiti. Sa raho paccasimsami maharajati aha. Raja manusse patikkamapesi. Atha nam sa aha maharaja panham tam pucchicsamiti. Pucchatha ayye jananto kathessamiti. Atha sa dakarakkhasapanham pucchanti pathamam gathamaha sace vo vuyhamamananam sattannam udakannave manussabalimesano navam ganheyya rakkhaso anupubbam katham datva muncesi dakarakkhatoti. Tattha sattannanti tumhakam mata ca nandadevi ca tikhinamantikumaro ca dhanusekkhasahayo ca purohito ca mahosatho ca tumhe

--------------------------------------------------------------------------------------------- page441.

Cati imesam sattannam. Udakannaveti gambhiravitthate udake. Manussabalimesanoti manussabalim gavesanto. Ganheyyati thamasam panno dakarakkhaso udakam dvidha katva nikkhamitva tam navam ganheyya gahetva ca pana ime cha jane mama anupatipatiya dehi tam visajjeyyamiti vadeyya atha tvam anupubbam katham datva. Muncesi dakarakkhatoti katham pathamam datva chattham chaddetva dakarakkhasato munceyyasiti. Tam sutva raja attano yathaajjhasayam kathento imam gathamaha mataram pathamam dajjam bhariyam datvana bhataram tato sahayam datvana pancamam dajja brammanam chatthaham dajjamattanam neva dajjam mahosathanti. Tattha chatthahanti ayye pancame khadite athaham bho dakarakkhasa mukham vivarati vatva tena vivate mukhe kaccham dalham bandhitva imam rajjasirim aganetva idani mam khadati tassa mukhe papateyyam na tveva jivamano mahosathapanditam dadeyyanti. . Ettakena ayam panho nitthito. Evam natam paribbajikaya ranno mahasatte suhadayattam. Na pana ettakeneva panditassa guno pakato ahosi. Tenassa etadahosi aham mahajanassa majjhe etesam gunam katheyyami raja tesam agunam kathetva panditassa gunam kathessati evam panditassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page442.

Guno nabhe punnacando viya pakato bhavissatiti. Sa sabbam antepurajanam sannipatapetva adito patthaya puna rajanam tameva panham pucchitva tena ranna tatheva vutte maharaja tvam pathamam mataram dassamiti vadasi mata ca nama mahaguna tuyhanca mata na annesam matusadisa bahupakara te esati tassa gunam kathenti gathadvayamaha poseta te janetti ca digharattanukampika chabbhi tayi padutthasi pandita atthadassini annam upanisam katva vadha tam parimocayi tam tadisim panadadim orasam gabbhadharinim mataram kena dosena dajjasi dakarakkhinoti. Tattha posetati daharakaleyeva dve tayo vare nahapetva payetva bhojetva tam posesi. Digharattanukampikati ciram kalam muduna cittena anukampika. Chabbhi tayi padutthasiti yada tayi chabbhi nama brahmano padussi tada tasmim tayi padutthe sa mata pandita atthadassini annam tava patirupakam katva tam vadhato parimocayi. Culanissa kira mahaculani nama pita ahosi. Sa imassa daharakale tena brahmanena saddhim methunam patisevitva tam rajanam visena maretva brahmanassa chattam ussapetva tassa aggamahesi hutva ekadivasam amma chatomhiti vutte puttassa phanitena khajjakam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page443.

Dapesi. Atha nam makkhika parivarayimsu. So imam nimmakkhikam katva khadissamiti thokam patikkamitva bhumiyam phanitabindum nipatetva attano santike makkhike pothetva palapesi. Ta gantva itaram phanitam parivarayimsu. So nimmakkhikam katva khajjakam khaditva hatthe dhovitva mukham vikkhaletva pakkami. Brahmano tassa kiriyam disva cintesi ayam idaneva nimmakkhikam phanitam khadati vuddhippatto mama rajjam na dassati idaneva nam maressamiti. So tamattham salakadeviya arocesi. Sa sadhu deva aham tayi sinehena attano samikampi marapesim idanipi imina me ko attho mahajanam ajanapetva rahassena nam maressamiti brahmanam vancetva attheso upayoti. Sa pandita upayakusala bhattakarakam pakkosapetva samma mama putto culanikumaro ca tava putto dhanusekhakumaro ca te bhave ekadivasam sanjata ekatova kumaraparivarena vaddhitva piyasahayaka idani chabbhi brahmano mama puttam maretukamo tvam tassa jivitadanam dehiti vatva sadhu devi kim karissamiti vutte mama putto abhinham tava gehe hotu tvanca so ca tava putto ca katipaham nirasankabhavatthaya mahanaseyeva sayitva tesam tato nirasankabhavam natva tumhakam sayanatthane elakatthini thapetva manussanam nipajjanavelayam mahanase aggim datva kinci ajanapetva mama puttanca tava puttanca gahetva culadvareneva nikkhamitva tirorattham gantva mama puttassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page444.

Rajaputtabhavam anacikkhitva tassa jivitam anurakkhahiti aha. So sadhuti sampaticchi. Athassa sa ratanasaram adasi. So tatha katva attano puttanca rajakumaranca adaya maddaratthe sakalanagaram gantva rajanam upatthahi. So raja poranakabhattakarakam apanetva tassa tam thanam adasi. Dvepi kumara tena saddhimyeva rajanivesanam gacchanti. Raja kassete puttati pucchi. Bhattakarako mayham puttati aha. Nanu visadisati. Dvinnam itthinam putta devati. Te gacchante kale vissasika hutva maddaranno dhituya saddhim rajanivesaneyeva kilanti. Atha culanikumaro ca rajadhita ca abhinhadassanena annamannam patibaddhacitta ahesum. Kilanatthane culanikumaro rajadhitaram gendukampi pasakampi aharapesi. Anaharantim sise paharati. Sa rodati. Athassa saddam sutva raja kena me dhita pahatati vadati. Dhatiyo agantva kumarike kena tvam pahatati pucchanti. Kumarika sacaham imina pahatamhiti vakkhami pita me etassa rajadandam karissatiti cintetva tasmim sinehena na kumarassa paharanabhavam kathesi. Naham kenaci pahatati vadati. Athekadivasam maddaraja tam paharantam addasa. Disva panassa etadahosi ayam kumaro na bhattakarakena sadiso abhirupo pasadiko ativiya acchambhito na imina etassa puttena bhavitabbanti. So tato patthaya tam pariganhi. Dhatiyo kilanatthane khadaniyam aharitva rajadhitaya denti. Sapi annesam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page445.

Darakanam deti. Te januna patitthaya onata ganhanti. Culanikumaro pana thitakova tassa hatthato acchinditva ganhati. Rajapi tassa tam kiriyam addasa. Athekasmim divase culanikumarassa genduko ranno cullasayanassa hettha pavisi. Calanikumaro tam ganhanto attano issariyamanena imassa paccantaranno na hetthasayane pavisissamiti tam dandakena niharitva ganhati. Rajapi tam kiriyam disva niccayenesa 1- na bhattakarassa puttoti tam pakkosapetva kassete puttati pucchi. Mayham putta devati. Aham tava puttanca aputtanca janami sabhavameva kathehi no ce kathesi jivitante natthiti tajjento khaggam uggiri. So maranabhayabhito kathemi deva raho pana paccasimsamiti vatva ranna okase kate abhayam yacitva yathabhutam arocesi. Raja tattato natva attano dhitaram alankaritva tassa padaparicarikam katva adasi. Itaresam pana palatadivase bhattakarako ca culanikumaro ca bhattakarakaputto ca mahanase aditte antoyeva daddhati sakalanagare ekakolahalam ahosi. Salakadevi tam pavuttim natva brahmanassa arocesi. Deva tumhakam manoratho matthakam patto te kira tayopi jana bhattageheyeva daddhati. So tutthahattho ahosi. Salakadevipi culanikumarassa atthiniti elakatthini aharapetva brahmanassa dassetva chaddapesi. Imamattham sandhaya paribbajika annam upanisam katva @Footnote: 1 nissamsayenevatipi patho.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page446.

Vadha parimocayiti aha. Sa hi elakatthini manussatthiniti dassetva tam vadhaya mocasi. Orasanti yaya tvam ure katva vaddhito tam orasam piyam manapam. Gabbhadharininti yaya tvam kucchina dharito tam evarupam mataram tena dosena dakarakkhasassa dassasiti. Tam sutva raja ayye bahu mama matu guna ahancassa mama upakarabhavam janami tatopi mameva guna bahutarati matu agunam kathento imam gathadvayamaha dahara viya alankaram dhareti apilandhanam dovarike anikatthe ativelam pajagghati tatopi patirajanam sayam dutani sasati mataram tena dosena dajjaham dakarakkhinoti. Tattha dahara viyati mahallikapi hutva taruni viya alankaram dhareti pilandhati. Apilandhananti pilandhitum ayuttam. Sa kira vajirapuritam kancanamekhalam pilandhitva ranno amaccehi saddhim mahatale nisinnakale aparaparam cankamati. Mekhalasaddena sakalarajanivesanam ekaninnadam ahosi. Pajagghatiti ete dovarikadipetake hatthacariyadike anikatthe ca ye etissa uchitthakampi bhunjitum ayuttarupa te amantetva tehi saddhim ativelam mahahasitam hasati. Patirajananti patirajunam. Sayam dutani sasatiti mama vacanena sayam pannam likhitva dute pesesi mama mata kame paribhunjanavayasmiyeva thita asukaraja kira agantva tam netuti. Te mayam ranno upatthaka kasma

--------------------------------------------------------------------------------------------- page447.

No evam vadesiti patipannani pesenti. Tesu parisamajjhe vaciyamanesu mama sisam chindanakalo viya ahosi. Tena nam dosena dakarakkhasassa dassamiti. Bheri tassa vacanam sutva maharaja mataram tava imina dosena dehi bhariya pana te gunavatiti tassa kathenti dve gatha abhasi itthigumbassa pavara accantam piyabhanini anubbata silavati chayava anupayini akkodhana punnavati pandita atthadassini ubbarim kena dosena dajjasi dakarakkhinoti. Tattha itthigumbassati itthiganassa. Anubbatati daharakalato patthaya anubbata anugata silavati chayava anupayini. Akkodhanati adito panassa gune kathenti maddaratthe sakalanagare vasanakale taya pahatapi tava anakaranabhayena tayi sinehena matapitunam na kathesi evamesa akkodhana punnavati pandita atthadassiniti idam daharakale akkodhanadibhavam sandhayaha. Ubbarinti orodham. Evam gunasampannam nandadevim kena dosena dakarakkhasassa dassasiti vadati. So tassa agunam kathento imam gathamaha khiddaratisamapannam anatthavasamagatam sa mam sakanam puttanam ayacam yacate dhanam soham dadami sarato bahum uccavacam dhanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page448.

Suduccajam cajitvana paccha socami dummano ubbarim tena dosena dajjami dakarakkhinoti. Tattha anatthavasamagatanti taya khiddaratiya kamakilaya anatthakarakanam kilesanam vasam agatam mam viditva. Sa manti sa nandadevi mam. Sakanam puttananti yam maya attano puttananca dhitananca bhariyananca dinnam pilandhanam tam ayacitabbarupampi mayham dehiti yacati. Paccha socamiti sa dutiyadivase imani pilandhanani ranna mama dinnani aharathetaniti tesam rodantanam omuncitva ganhati athaham te rodamane mama santike agate disva paccha socami evam dosakarika esa imina nam dosena dakarakkhasassa dassamiti. Atha nam paribbajika imam tava imina dosena dehi kanittho pana te tikhinamanti kumaro upakarako tam kena dosena dassasiti putchanti gathamaha yenocita janapada anita ca patiggaham abhatam pararajjebhi abhitthaya bahudhanam dhanuggahanam pavaram suram tikhinamantinam bhataram kena dosena dajjasi dakarakkhinoti. Tattha yenocitati yena vaddhita. Patiggahanti yena ca tumhe paradese vasanta puna geham anita. Abhitthayati abhibhavitva. Tikhinamantinanti tikhinapannam.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page449.

So kira matu brahmanena saddhim vasanakale jato. Athassa vuddhippattassa brahmano khaggam hatthe datva imam gahetva mam upatthahiti aha. So brahmanam pita meti sannaya upatthati. Atha nam eko amacco rajakumara na tvam etassa brahmanassa putto tava kucchigatakale salakadevi rajanam marapetva etassa chattam ussapesi tvam mahaculalaniranno puttoti aha. So tam sutva kujjhitva hotu ekenupayena nam maressamiti rajakulam pavisanto tam khaggam ekassa padamulikassa datva aparam tvam rajadvare thatva mamesa khaggoti imina saddhim vivadam kareyyasiti vatva pavisi. Te ubho kalaham karimsu. So kim esa kalahoti ekam purisam pesesi. So agantva khaggatthayati aha. Atha nam brahmano tam sutva kim etanti pucchi. So kira tumhehi mama dinnakhaggo annassa santakoti. Kim vadesi tata tena hi aharapehi sanjanissami nanti aharapesi. Kumaro tam aharapetva kosato nikkaddhitva passathati sanjanapento viya tam upagantva ekappaharenevassa sisam chinditva attano padamule patesi. Tato rajagehato niharitva rajageham patijaggitva nagaram alankaritva tassa abhiseke upanite mata culanikumarassa maddaratthe vasanabhavam acikkhi. Tam sutva rajakumaro senangaparivuto tattha gantva bhataram anetva rajje patitthapesi. Tato patthaya nam tikhinamantiti sanjanimsu. Paribbajika tam evarupam bhataram kena dosena dakarakkhasassa dassasiti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page450.

Pucchi. Raja tassa dosam kathento aha mayocita janapada anita ca patiggaham abhatam pararajjebhi abhitthaya bahudhanam dhanuggahanam pavaro suro tikhinamanti ca mayayam sukhito raja iti mannati darako upatthanampi me ayye na so eti yathapure bhataram tena dosena dajjaham dakarakkhinoti. Tattha pararajjebhiti imassa maya pararajjato bahudhanam abhatam sayanca pararajje vasanto puna imam geham anetva esa maya mahatiyase patitthapitoti vadati. Yathapureti pubbe patova agacchati idani panesa na tatha eti imina nam dosena dakarakkhasassa dassamiti. Paribbajika maharaja bhatu tava doso hotu dhanusekkhakumaro pana tayi sinehena gunayutto bahupakaroti tassa gunam kathenti aha ekarattena ubhayo tavanceva dhanusekhava ubho jatettha pancala sahaya susamavaya cariya tam anubandhittho ekadukkhasukho tava ussukko te divarattim sabbakiccesu pavato sahayam kena dosena dajjasi dakarakkhinoti. Tattha dhanusekhavati dhanusekhataya dhanusekhakumaroti attho.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page451.

Etthati idheva nagare. Pancalati uttarapancalanagare jatatta evam vohara. Susamavayati sutthu samavaya. Cariya tam anubandhitthoti daharakale janapadacarikaya pakkantam tam anubandhittha kimiva chayava na vijahiti. Ussukko teti tava kiccesu rattindivam ussukko chandajato niccam pavato tam kena dosena dakarakkhasassa dassasiti. Athassa raja dosam kathento aha cariya mam ayam ayye sanjagghittho maya sama ajjapi tena vannena ativelam pajagghati ubbariyapi me ayye mantayami rahogato anamanto pavisati pubbe appativedito laddhadvaro katokaso ahirikam anadaram sahayam tena dosena dajjaham dakarakkhinoti. Tattha ajjapi tena vannenati yatha cariyaya pubbe mam anubandhanto maya anathena saddhim ekato bhunjanto sayanto hattham paharitva mahahasitam hasi ajjapi tatheva hasati duggatakale viya mam passati. Anamantoti raho nandadeviya saddhim mantentepi mayi ajanapetvava sahasa pavisati imina dosena tam ahirikam anadaram dakarakkhasassa dassamiti. Atha nam paribbajika maharaja etassa tavesa doso hotu purohito pana te bahupakaroti tassa gunam kathenti aha kusalo sabbanimittanam rudannu agatagamo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page452.

Uppade supine yutto niyyane ca pavesane patho bhummantalikkhasmim nakkhattapadakovido brahmanam kena dosena dajjasi dakarakkhinoti. Tattha sabbanimittananti imina nimitena idam bhavissati imina idanti evam sabbanimittesu kusalo. Rudannuti sabbaravam janati. Uppadeti candaggahasuriyaggahaukkapatadisadahadike uppade. Supine yuttoti supine ca tassa nipphatti jananavasena yutto. Niyyane ca pavesaneti imina nakkhattena niyyanitabbam imina pavisitabbanti janati. Patho bhummantalikkhasminti cheko patibalo bhumiyanca antalikkhe ca dosagune janitum samattho. Nakkhattapadakovidoti atthavisatiya nakkhattakotthasesu cheko. Tam kena dosena dakarakkhasassa dassasiti. Raja tassa dosam kathento aha parisayampi me ayye ummilitva udikkhati tasma accabhamum luddam dajjaham dakarakkhinoti. Tassattho ayye esa mam parisamajjhe olokentopi akkhini ummilitva kuddho viya udakkhati tasma etam ummilitva thitabhamu dosena ukhittabhamum viya luddam byanakam aham dakarakkhino dassamiti. Tato paribbajika maharaja tvam mataram adim katva ime panca jane dakarakkhasassa dassamiti vadasi evarupanca sirivibhavam aganetva attano jivitam mahosathapanditassa dammiti vadasi kim tassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page453.

Gunam passasiti pucchanti ima gatha abhasi sasamuddaparisasam mahisagarakundalam basundharam avasasi amaccaparivarito caturanto maharattho vijitavi mahabbalo pathabya ekarajasi yaso te vipulam gato solasitthisahassani amuttamanikundala nanajanapada nari devakannupama subha evam sabbangasampannam sabbakamasamiddhinam sukhitanam piyam digham jivitam ahu khattiya atha tvam kena vannena kena va pana hetuna panditam anurakkhanto panam cajasi duccajanti. Tattha sasamuddaparisasanti samuddaparikhasamkhatena samuddaparikkhepena samannagatam. Sagarakundalanti tam parikkhipitva thitassa sagarassa kundalabhutam. Vijitaviti vijitasangamo. Ekarajati annassa attano sadisassa ranno abhavato ekova raja. Sabbakamasamiddhinanti sabbesampi vatthukamakilesakamanam samiddhiya samannagatam. Sukhitananti evarupanam sukhitanam sattanam evam sabbangasampannam jivitam dighameva piyam na te appam jivitamicchantiti pandita vadanti. Pananti evarupam attano jivitam kasma panditam anurakkhanto cajasiti. So tassa katham sutva panditassa gune kathento ima

--------------------------------------------------------------------------------------------- page454.

Gatha abhasi yatopi agato ayye mama attham mahosatho nabhijanami dhirassa anumattampi dukkatam sacepi kimhici kale maranam me pure siya putte ca me paputteca sukhapeyya mahosatho anagatam paccuppannam sabbamattham vipassati anaparadhakammantam na dajjam dakarakkhinoti. Tattha kimhici kaleti kissaminci kale. Sukhapeyyati sukhasmimyeva patitthapeyya. Sabbamatthanti evam anagatam paccuppannam va atitam va sabbamattham sabbannu buddho viya vipassati. Anaparadhakammantanti kayakammadisu aparadharahitam. Na dajjanti ayye evam asamadhuram panditam naham dakarakkhasassa dassamiti. Evam raja mahasattassa gune candamandalam uddharanto viya ukkhipitva kathesi. Iti imam jatakam yatha anusandhippattam hoti. Atha paribbajika cintesi ettakenapi panditassa guna pakata na honti sakalanagaravasinam majjheyeva sagarapitthe asittatelam viya vippakiranam panditassa gune pakate karissamiti. Rajanam gahetva pasada oruyha rajangane asanam pannapetva tattha nisiditva nagare sannipatapetva puna rajanam adito patthaya dakarakkhasapanham pucchitva tena hettha kathitanayeneva kathitakale nagare amantetva aha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page455.

Idam sunatha pancala culaneyyassa bhasitam panditam anurakkhanto panam cajati duccajam matu bhariyaya bhatu ca sakhino brahmanassa ca attano vapi pancalo channam cajati jivitam evam mahatthiya panna nipuna sadhucintini ditthadhammahitatthaya samparaye sukhaya cati. Tattha mahatthiyati mahantam attham gahetva thita. Ditthadhammahitatthayati imasmimyeva attabhave hitatthaya paraloke sukhatthaya ca hoti. Iti sa ratanagharassa manikkhandhena kutam ganhanti viya mahasattassa gunehi dhammadesanaya kutam ganhati. Dakarakkhasapanho nitthito. Nitthita ca sabbaso mahaummangajatakavannana. Iti sattha imam dhammadesanam aharitva saccani pakasetva jatakam samodhanento na bhikkhave idaneva tathagato pannava parappavadamaddano atite aparipakke nane bodhinanatthacariyam carantopi pannavayevati vatva ima gatha abhasi senako kassapo asi kamindo ambattho capi pukakuso potthapado pancalacando anuruddho devindo sonadandako kevatto devavatto ca salaka thulanandika anukevatto moggallano

--------------------------------------------------------------------------------------------- page456.

Sundari pancalacandi ca mallika ca salika udumbaradevi gotami vedeho kaludayi ca bheri uppallavannasi pita suddhodano ahu mata asi mahamaya amara bimbasundari tikhinakumaro ca channo dhanusekho ca rahulo suvo ahosi anando sariputto ca culani mahosatho lokanatho evam dharetha jatakanti. Mahosathapanditajatakam pancamam nitthitam.


             The Pali Atthakatha in Roman Book 43 page 223-456. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=43&A=4561&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=43&A=4561&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=28&i=600              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=28&A=3861              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=28&A=4644              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=28&A=4644              Contents of The Tipitaka Volume 28 http://84000.org/tipitaka/read/?index_28

first pageprevious pageno pageNumbernext book chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]