ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 44 : PALI ROMAN Ja.A.10 mahanipat (2)

page199.

Mahanipata vannana --------- vidhurajatakam pandu kisiyasi dubbalati idam sattha jetavane viharanto pannaparamim arabbha kathesi. Eka divasamhi bhikkhu dhammasabhayam katham samutthapesum avuso aho vata sattha mahapanno puthupanno javanapanno hasapanno tikkhapanno nibbedhikapanno parappavadamaddano attano pannanubhavena khattiyapanditadihi abhisankhate sukhumapanhe bhinditva te dametva nibbisevane katva saranesu ceva silesu ca patitthapetva amatagamimaggam patipadesiti. Sattha agantva kayanuttha bhikkhave etarahi kathaya sannisinnati pucchitva bhante imaya namati vutte anacchariyam bhikkhave yam tathagato paramabhisambodhim patto parappavadam bhinditva khattiyadayo vineyya purimabhavasmim hi anuttaram bodhinanam pariyesantopi tathagato pannava parappavadamaddanoyeva tathahi aham vidhurapanditakale satthiyojanubbedhe kalagiripabbatamuddhani punnakam nama yakkhasenapatim nanabalena dametva nibbisevanam katva pancasilesu patitthapento attano jivitadanam dapesinti vatva tunhi ahosi tehi yacito atitam ahari. Atite kururatthe indapattanagare dhananjayakorabyo nama raja

--------------------------------------------------------------------------------------------- page200.

Rajjam karesi. Vidhurapandito nama amacco tassa atthadhammanusasako ahosi. So madhurakatho mahadhammakathiko sakalajambudiparajano hatthikantavinasarena paluddha hatthino viya attano madhuradhammadesanaya palobhetva tesam sakaratthani gantum adadamano buddhalilaya mahajanassa dhammam desento mahantena yasena tasmim nagare pativasati. Baranasiyampi kho gihisahayaka cattaro brahmanamahasala mahallakakale kamesu adinavam disva geham pahaya himavantam pavisitva isipabbajjam pabbajitva abhinna ca samapattiyo ca nibbattetva vanamulaphalahara tattheva ciram vasitva lonambilasevanatthaya carikancaramana angaratthe kalacampakanagaram patva rajuyyane vasitva puna divase nagaram bhikkhaya pavisimsu. Tattha sahayaka cattaro kutumbika tesam iriyapathe pasiditva vanditva bhikkhabhajanam gahetva ekekam attano attano nivesanam anetva panitena aharena parivisitva patinnam gahetva uyyane vasapesum. Cattaro tapasa catunnam kutumbikanam gehesu bhunjitva divaviharatthaya eko tavatimsabhavanam gacchati eko nagabhavanam gacchati eko supannabhavanam gacchati eko korabyassa ranno migajinam nama uyyanam gacchati. Tesu yo devalokam gantva divaviharam karoti. So sakkassa yasam oloketva attano upatthakassa tameva vanneti. Yo nagabhavanam gantva divaviharam karoti. So nagarajassa sampattim oloketva attano upatthakassa tameva vanneti. Yo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page201.

Supannabhavanam gantva divaviharam karoti. So supannarajassa vibhutim oloketva attano upatthakassa tameva vanneti. Yo korabyassa uyyanam gantva divaviharam karoti. So dhananjayassa sirisobhaggam oloketva attano upatthakassa tameva vanneti. Te cattaro kutumbika tam tadeva thanam patthenta danadini punnani katva ayuhapariyosane eko sakko hutva nibbatti eko saputtadaro nagabhavane nagaraja hutva nibbatti eko simbalirukkhavimane supannaraja hutva nibbatti eko dhananjayaranno aggamahesiya kucchismim nibbatti. Tepi cattaro tapasa aparihinajjhana kalam katva brahmaloke nibbattimsu. Tesu korabyakumaro vuddhimanvaya pitu accayena rajje patitthahitva dhammena samena rajjam karesi. So pana jutacittako ahosi. So vidhurapanditassa ovade thatva danam deti silam rakkhati uposatham upavasi. So ekadivasam samadinnuposatho vivekamanubruhissamiti uyyanam gantva manunnatthane nisiditva samanadhammam akasi. Sakkopi samadinnuposatho devaloke palibodho hotiti manussaloke tameva uyyanam gantva manunnatthane nisiditva samanadhammam akasi. Varunanagarajapi samadinnuposatho nagabhavane palibodho hotiti tattheva gantva ekasmim manunnatthane nisiditva samanadhammam akasi. Supannarajapi samadinnuposatho supannabhavane palibodho hotiti tattheva gantva ekasmim manunnatthane nisiditva samanadhammam akasi. Tepi cattaro jana

--------------------------------------------------------------------------------------------- page202.

Sayanhasamaye sakasakatthana nikkhamitva mangalapokkharanitire samagantva annamannam oloketva pubbasinehavasena samagga sammodamana hutva annamannam mettacittam paccupatthapetva madhurapatisantharam katva 1- sakkopi mangalasilatale nisidi itare attano attano yuttam okasam natva nisidimsu. Atha ne sakko aha mayampi cattaro rajanova samadinnuposatha amhesu pana kassa silam mahantanti. Atha nam varunanagaraja aha tumhakampi tinnam jananam silato mayhameva silam mahantanti. Kimettha karananti. Ayam tava supannaraja amhakam jatanampi ajatanampi paccamitto aham evarupam amhakam jivitakkhayakaram paccamittam disvapi tassa kopam na karomi imina karanena mama silam mahantanti vatva idam dasanipate catuposathajatake pathamam gathamaha yo kopaneyye na karoti kopam na kujjhati sappuriso kadaci kuddhopi so navikaroti kopam tam ve naram samanamahu loketi. Tattha yoti khattiyadisu yokoci. Kopaneyyeti kujjhitabbayuttake puggale khantivadi viya kopam na karoti. Kadaciti yo ca kisminci kale na kujjhati. Kuddhopiti sace pana so sappuriso kujjhati atha kuddhopi tam kopam navikaroti culabodhitapaso viya. Tam ve @Footnote: 1 karimsu. tesu sakkoti yuttataram

--------------------------------------------------------------------------------------------- page203.

Naranti maharaja tam sappurisam samitapapataya loke pandita samanam kathenti ime pana guna mayi santi tasma mameva silam mahantanti. Tam sutva supannaraja ayam nago mama aggabhakkho yasma panaham evarupam aggabhakkham disvapi khudam adhivasetva aharahetu papam na karomi tasma mama silam mahantanti vatva gathamaha onodaro yo sahate jighaccham danto tapassi mitapanabhojano aharahetu na karoti papam tam ve naram samanamahu loketi. Tattha dantoti indriyadamanena samannagato. Tapassiti tapanissitako. Aharahetu na karoti papanti jighacchaya pilitopi yo lamakakammam na karoti dhammasenapati sariputtatthero viya aham pana ajja aharahetu papam na karomi tasma mama silam mahantanti. Tato sakko devaraja aham nanappakaram sukhapadatthanam devaloke sampattim pahaya silam rakkhanatthaya manussalokam agato tasma tumhakam silato mama silam mahantanti vatva imam gathamaha khiddam ratim vippajahitva sabbam na calikam bhasati kinci loke vibhusanatthana virato methunasma tam ve naram samanamahu loketi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page204.

Tattha khiddanti kayikavacasikakhiddam. Ratinti dibbakamagunaratim. Kinciti appamattakampi. Vibhusanatthanati mamsavibhusa ca chavivibhusa ca dve vibhusa tattha ajjhoharaniyaharo mamsavibhusa nama malagandhadini chavivibhusa nama yena akusalacittena sadiyati tantassa thanam tato pativirato. Methunasmati methunasevanato ca yo pativirato. Tam ve naram samanamahu loketi aham pana ajja devacchara pahaya idhagantva samanadhammam karomi tasma mama silam mahantanti. Evam sakkopi attano silameva vanneti. Tam sutva dhananjayaraja aham ajja mahantam pariggaham solasasahassahi natakitthihi paripunnam antepuram pariccajitva uyyane samanadhammam karomi tasma mama silam mahantanti vatva imam gathamaha pariggaham lobhadhammanca sabbam ye ve parinnaya pariccajanti dantam thitattam amamam nirasam tam ve naram samanamahu loketi. Tattha pariggahanti nanappakaram vatthukamam. Lobhadhammanti tasmim uppajjanatanham. Parinnayati nataparinna tiranaparinna pahanaparinnati imahi tihi parinnahi parijanitva tattha khandhadinam sabhavajananam nataparinna nama khandhesu agunam upadharetva tiranam tiranaparinna nama tesu dosam disva chandaragassapakaddhanam pahanaparinna nama ye imahi tihi parinnahi parijanitva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page205.

Vatthukamakilesakame pariccajanti chaddetva gacchanti. Dantanti nibbisevanam thitattanti micchavitakkabhavena thitasabhavam. Amamanti mamayanatanhaya virahitam. Nirasanti puttadaradihi nirasacittam. Tam ve naranti tam evarupam puggalam samananti vadanti. Iti te sabbepi attano attano silameva mahantanti vannetva dhananjayam pucchimsu maharaja atthi pana koci tumhakam santike pandito yo no imam kankham vinodeyyati. Ama maharaja mama atthadhammanusasako asamadhuro vidhurapandito nama atthi so no kamkham vinodessati tassa santikam gacchamati. Te sadhuti sampaticchimsu. Atha sabbe te uyyana nikkhamitva dhammasabhayam gantva dhammasanam alankarapetva bodhisattam pallankavaramajjhe nisidapetva patisantharam katva ekamantam nisinnava pandita amhakam kankha uppanna tam vinodehiti vatva imam gathamahamsu pucchama kattaramanomapannam kathasu no viggaho atthi jato chindajja kankham vicikicchitani tayajja kankham vitaremu sabbeti tattha kattaranti kattabbayuttakam karanakaranam jananasamattham tuvam. Viggaho atthi jatoti eko silaviggaho silavivado uppanno atthi. Chindajjati amhakam tam kankham tani vicikicchitani vajirena sinerum paharanto viya sakko ajja chinda. Vitaremuti vitareyyama.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page206.

Atha pandito tesam vacanam sutva maharaja tumhakam silam nissaya uppanna vivadakatha katham dukkathitam sukathitam va janissamiti vatva imam gathamaha ye pandita atthadassa bhavanti bhasanti te yoniso tattha kale kathannu kathanam abhasitanam attham nayeyyum kusala janindati. Tattha atthadassati atthadassanasamattha. Tattha kaleti tasmim viggahe arocite yuttapattakale pandita tamattham acikkhanta yoniso bhasanti. Attham nayeyyum kusalati kusala chekapi samana abhasitanam kathanam katham nu attham nanena nayeyyum upaparikkheyyum. Janindati rajano alapati. Tasma idantava me vadetha. Mahasatto aha katham have bhasati nagaraja katham pana garulo venateyyo gandhabbaraja pana kim vadesi katham pana kurunam rajasetthoti. Tattha gandhabbarajati sakkam sandhayaha. Athassa te gathamahamsu khantim have bhasati nagaraja appaharam garulo venateyyo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page207.

Gandhabbaraja rativippahanam akincanam kurunam rajasetthino. Tassattho pandita nagaraja tava kopaneyyepi puggale akkopanasamkhatam adhivasanakhantim vanneti garulo appaharasamkhatam aharahetu papassa akaranam vanneti sakko pancakamagune rativippahanam vanneti kururaja nippalibodhabhavam vannetiti. Tesam katham sutva mahasatto imam gathamaha sabbani etani subhasitani na hettha dubbasitamatthi kinci yasminca etani patitthitani aravanabhya susamohitani catuhi dhammehi samangibhutam tam ve naram samanamahu loketi. Tattha etaniti etani cattaripi gunajatani yasmim puggale sakatanabhiyam sutthu samohitani arani viya supatitthitani catuhi cetehi dhammehi samannagatam tam puggalam pandita samanam ahu loketi. Evam mahasatto catunnampi silam ekasamameva akasi. Tam sutva cattaro jana hatthatuttha thutim karonta imam gathamahamsu tuvam nu settho tvamanuttarosi tvam dhammagu dhammavidu sumedho

--------------------------------------------------------------------------------------------- page208.

Pannaya panham samaviggahitva accheccha dhiro vicikicchitani accheccha kankham vicikicchitani cundo yatha nagadantam kharenati. Tattha tvamanuttarositi tvam anuttarosi natthi taya uttaritaro nama. Dhammaguti dhammassa gopako ceva dhammannu ca. Dhammaviduti pakatadhammo. Sumedhoti sundarapanno. Pannayati attano pannaya amhakam panham sutthu atiganhitva idamettha karananti yathabhutam natva. Acchecchati tvam dhiro amhakam vicikicchitani chinda evam chindanto ca chindajja kankham vicikicchitaniti imam amhakam ayacanam sampadento. Cundo yatha nagadantam kharenati yatha dantakaro sakkaccena hatthidantam chindeyya evam chindati attho. Evam te cattaropi tassa panhabyakaranena tutthamanasa ahesum. Atha nam sakko dibbadukulena pujesi garulo suvannamalaya pujesi varunanagaraja manina pujesi dhananjayaraja gavasahassadihi pujesi. Te evamahamsu niluppalabham vimalam anaggham vattham idam dhumasamanavannam panhassa veyyakaranena tuttho dadami te dhammapujaya dhira suvannamalam satapattaphullam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page209.

Sakesaram ratanasahassamanditam panhassa veyyakaranena tuttho dadami te dhammapujaya dhira manim anaggham ruciram pabhassaram kanthavasantam manibhusitamme panhassa veyyakaranena tuttho dadami te dhammapujaya dhira gavam sahassam usabhanca nagam ajannayutte ca rathe dasa ime panhassa veyyakaranena tuttho dadami te gamavarani solasati. Evam sakkadayo mahasattam pujetva sakatthanameva agamamsu. Catuposathakandam nitthitam. Tesu nagarajassa bhariya vimaladevi nama. Sa tassa givayam pilandhanamanim apassanti pucchi deva kuhim pana te maniti. Bhadde candabrahmanaputtassa vidhurapanditassa dhammakatham sutva pasannacitto aham tena manina tam pujesim na kevalanca ahameva sakkopi nam dibbadukulena pujesi supannaraja suvannamalaya pujesi dhananjayaraja gavasahassadihi tam pujesiti. Vimala dhammakathiko so devati bhadde kim vadesi sakalajambudipatale buddhuppadakalo viya pavattati sakalajambudipe ekasatarajano tassa madhuradhammakathaya bajjhitva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page210.

Hatthikantavinasarena paluddha mattavaravarana viya attano attano ratthani na gacchanti evarupo so madhuradhammakathikoti tassa gunam vannesi. Sa vidhurapanditassa gunakatham sutva tassa dhammakatham sotukama hutva cintesi sacaham vakkhami deva aham tassa dhamma katham sotukama idheva nam anehiti na me tam anessati yannunaham tassa hadaye dohalo me uppannoti gilanalayam kareyyanti. Sa tatha katva paricarikanam sannam datva sirisayane nipajji. Nagaraja upatthanavelaya tam apassanto pucchati kuhim vimalati. Paricarikahi gilana devati vutte so utthayasana tassa santikam gantva sayanapasse nisiditva tassa sariram parimajjanto pathamam gathamaha pandu kisiyasi dubbala vannarupe na tavedisam pure vimale akkhahi pucchita kidisi tuyham sariravedanati. Tattha panduti pandupalasavanna. Kisiyati kisa. Dubbalati appathama. Vannarupe na tavedisam pureti tava vannasamkhatam rupam pure idisam nahosi niddosam anavajjam tam idani parivattetva amanunnabhavam jatam. Vimaleti tam alapati. Athassa sa acikkhanti dutiyam gathamaha dhammo manujesu matinam dohalo nama janinda vuccati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page211.

Dhammahatam nagakunjara vidhurassa hadayabhipatthayeti. Tattha dhammoti sabhavo. Matinanti itthinam. Janindati nagajanassa inda. Dhammahatam nagakunjara vidhurassa hadayabhipatthayeti nagasettha aham dhammena samena asahasiyakammena ahatam vidhurassa hadayam abhipatthayami. Tam me labhamanaya jivitam atthi alabhamanaya idheva marananti tassa pannam sandhayevamaha. Tam sutva nagaraja tatiyam gathamaha candam kho tvam vimale dohalayasi suriyam va athavapi malutam dullabhe hi vidhurassa dassane ko vidhuram idha anayissatiti. Tattha dullabhehi vidhurassa dassaneti asamadhurassa vidhurassa dassanameva dullabham. Tassa hi sakalajambudiparajano dhammikam rakkhavaranaguttim paccupatthapetva vicaranti. Passitumpi nam koci na labhati tam idha ko anayissatiti. Sa tassa vacanam sutva alabhamanaya me idheva marananti parivattitva tassa pitthim datva satakakannena mukham pidahitva nipajji. Nagaraja attano sirigabbham gantva sayanapitthe nisinno vimala vidhurassa hadayamamsam aharapetiti sanni hutva panditassa hadayam alabhantiya vimalaya jivitam natthi kathannu kho tassa hadayamamsam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page212.

Labhissamiti cintesi. Athassa dhita irandati nama nagakanna sabbalankarapatimandita mahantena sirivilasena pitu upatthanam agata pitaram vanditva ekamantam thita pitu indriyavikaram disva tata ativiya domanassappattosi kinnu kho karananti pucchanti gathamaha kinnu tata tuvam pajjhayasi padumam hatthagatamva te mukham kim dummanaruposi issara ma tvam soci amittatapanati. Tattha pajjhayasiti punappunam cintesi. Hatthagatanti hatthena parimadditam padumam viya te mukham jatam. Issarati pancayojanasatikassa mandalanagabhavanassa sami. So dhitu vacanam sutva nagaraja tamattham arocento imam gathamaha mata hi tava irandati vidhurassa hadayam dhaniyyati dullabhe hi vidharassa dassane ko vidhuram idhamanayissatiti. Tattha dhaniyyatiti pattheti. Atha nam amma mama santike vidhuram anetum samattho natthi tvam matu jivitam dehi vidhurassa hadayam anetum samattham bhattaram pariyesahiti tam uyyojento upaddhagathamaha bhattaram pariyesanam cara

--------------------------------------------------------------------------------------------- page213.

Yo vidhuram idhamanayissatiti. Tattha carati carahi. Iti so kilesabhibhutabhavena dhitu ananucchavikampi katham kathesi. Tena vuttam. Pituno ca sa sutvana vakyam rattim nikkhamma avassuti cariti. Tattha avassuti cariti bhikkhave sa nagamanavika pituvacanam sutva pitaram assasetva matu santikam gantva tampi assasetva attano sirigabbham gantva sabbalankarehi attanam alankaritva ekam kusumbhavattham nivasetva ekam ekamsam karitva tameva rattim udakam dvidha katva nagabhavanato nikkhamitva himavantappadese samuddatire thitam satthiyojanubbedham ekaghanam kalagiripabbatam nama anjanagirim gantva avassuti kilesavassuti bhattaram pariyesanam cariti attho. Yani himavantappadese vannagandhasampannani pupphani tani aharitva sakalapabbatamuddhani maniagghikam viya alankaritva upari tale pupphasantharam katva manoramenakarena naccitva madhuragitam gayanti sattamam gathamaha ke gandhabbe ca rakkhase nage ke kimpurise ca manuse ke pandite sabbakamadade digharattam bhatta me bhavissatiti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page214.

Tattha ke gandhabbe ca rakkhase nageti ko gandhabbo va rakkhaso va nago va. Ke pandite sabbakamadadeti ko etesu gandhabbadisu pandito sabbakamam datum samattho yo vidhurassa dahayamamsam dohalaniya mama matu manoratham matthakam papetva mayham digharattam bhatta bhavissatiti. Tasmim khane vessavanamaharajassa bhagineyyo punnako nama yakkhasenapati tigavutappamanam manomayasindhavam abhiruhitva kalapabbatamatthake manosilatale yakkhasamagamam gacchanto tam tassa gitasaddam assosi. Anantare attabhave anubhutapubbaya itthiya gitasaddo chaviadini chinditva atthiminjam ahacca atthasi. So patibaddhacitto hutva assam parivattitva sindhavapitthe nisinnova bhadde aham mama pannaya dhammena samena vidhurassa hadayam anetum samattho ma cintayiti tam assasento atthamam gathamaha assasa hessami te pati bhatta te hessami anindalocane pannahi mama tathavidhahi assasa hessasi bhariya mamanti. Tattha anindalocaneti aninditabbalocane. Tathavidhahiti vidhurassa hadayamamsam aharanasamatthahi. Assasati assasahi assasam patilabhahi attamana hohi. Hessasiti bhavissasi. Tena vuttam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page215.

Avacasi punnakam irandati pubbapathanugatena cetasa ehi gacchama pitu mamantike eseva te etamattham pavakkhatiti. Tattha pubbapathanugatena cetasati antare attabhave anubhutapubbasamike tasmim pubbapatheneva anugatena cetasa. Ehi gacchamati bhikkhave so yakkhasenapati evam vatva imam assapitthim aropetva nessamiti cintetva pabbatamatthake otaritva tassa hattham gahanattham hattham pasaresi. Sa attano hattham ganhitum adatva tena pasaritahattham sayam gahetva sami naham anatha mayham pita varuno nama nagaraja mata vimala nama ehi mama pitu santikam gacchama eseva te yatha amhakam mangalakiriyaya bhavitabbam evam etamattham pavakkhatiti avacasi. Tamattham pakasento sattha aha alankata suvasana malini candanussada yakkham hatthe gahetvana pitusantikamupagamiti. Tattha pitu santikamupagamiti pitu santikam upagami. Punnakopi yakkho patiharetva nagarajassa santikam gantva irandatim yacanto aha nagavara vaco sunahi me patirupam patipajja sunkayam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page216.

Patthemiham arandatim taya samangim karohi mam tuvam satam hatthi satam assa satam assatari ratha satam balabhiyyo punna nanaratanassa kevala te naga patipajjassu dhitaram dehi irandatinti. Tattha sunkayanti attano kulappadesanurupam dhitu sunkadhanam patipajja ganhahi. Taya samangim karohi mam tuvanti mam taya saddhim samangibhutam karohi. Balabhiyyoti bhandasakatayo. Nanaratanassa kevalati nanaratanassa sakalapunna. Atha nam nagaraja aha yava amantaye nati mitte ca suhadajjane anamantam katakammam tam paccha anutappatiti. Tattha yava amantayeti bho yakkhasenapati aham tuyham dhitaram demi no na demi thokam pana agamehi yava amantaye natiti natakepi yava janapemi. Tam paccha anutappatiti itthiyo hi gatagatatthane abhiramantipi nabhiramantipi anabhiratikale natakadayo amhehi saddhim anamantetva katam kammam nama evarupam hotiti ussukkam na karonti evantam kammam paccha anutapam avahatiti vadati. Tato so varuno nago pavisitva nivesanam bhariyam amantayitvana idam vacanamabravi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page217.

Ayam so punnako yakkho yacati mam irandatim bahuna vittalabhena tassa dema piyam mamanti. Tattha pavisitvati punnakam tattheva thapetva sayam utthaya yatthassa bhariya nipanna tam nivesanam pavisitva. Piyam mamanti mama piyam dhitaram tassa bahuvittalabhena demati pucchati. Vimala aha na dhanena na vittena 1- labbha amham irandati sace hi kho hadayam panditassa dhammena laddha idha mahareyya etena vittena kumari labbha nannam dhanam uttarim patthayamati. Tattha amham irandhatiti amhakam dhita irandati. Etena cittenati etena tutthakareneva tato so varuno nago nikkhamitva nivesana punnakamantayitvana idam vacanamabravi na dhanena na vittena labbha amham irandati sace tuvam hadayam panditassa dhammena laddha idhamaharesi etena vittena kumari labbha nannam dhanam uttarim patthayamati. @Footnote: 1 cittenatipi patho

--------------------------------------------------------------------------------------------- page218.

Tattha punnakamantayitvanati punnakam amantayitva. Punnako aha yam pandito tyeke vadanti loke tameva baloti punahu anne akkhahi me vippavadanti cettha kam panditam naga tuvam vadesiti. Tattha yam panditoti so kira hadayam panditassati sutva cintesi yam eke panditoti vadanti tameva anne baloti kathenti kincapi me irandatiya vidhuroti akkhatam tathapi tattato janitum pucchissami nanti tasma evamaha. Nagaraja aha korabyarajassa dhananjayassa yadi te suto vidhuro nama katta anehi tam panditam dhammaladdha irandati padacarava te hotuti. Tattha dhammaladdhati dhammena labhitva. Padacaravati padaparicarika hutva idanca sutva varunassa vakyam utthaya yakkho paramappitito tattheva santo purisam asamsi anehi ajannamidheva yuttanti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page219.

Tattha asamsiti attano upatthakam anapesi. Ajannanti karanakaranajananakam sindhavam. Yuttanti kappitam. Jatarupamaya kanna kacamhicamaya khura jambonadassa pakassa suvannassa uracchadoti. Tattha jatarupamayati tameva sindavam vannento aha. Tassa hi manomayasindhavassa jatarupamaya kanna. Kacamhicamaya khurati tassa khura rattamanimayati attho. Jambonadassa pakassati jamborasato jatassa pakassa rattasuvannassa mayo uracchado. So puriso tavadeva tam sindhavam anesi. Punnako tam abhiruyha akasena pakkhanditva vessavanassa santikam gantva nagabhavanam vannetva tam pavuttim arocesi. Tassa atthassa pakasanattham idam vuttam devavahavaham yanam assamaruyha punnako alankato kappitakesamassu pakkami vehayasamantalikkhe sapunnako kamaragena giddho irandatim nagakannam jigimsam gantvana tam bhutapatim yasassim iccabravi vessavanakuveram bhogavati nama mandire vasa hirannavatiti vuccati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page220.

Nagare nimmite kancanamaye mandalassa uragassa nitthitam attalaka otthagiviyo lohitangassa masaragallino pasadettha silamaya sovannaratanena chadita ambatilaka ca jambuyo sattapanna muccalindaketaka piyanguka uddalaka saha upari bhandaka sinduvarita campeyyaka nagamallika bhaginimala atthettha koliya ete duma parinamita sobhayanti uragassa mandire khajjurettha silamaya sovannadhuvapupphita (bahu) yattha vasatopapatiko nagaraja varuno mahiddhiko tassa komarika bhariya vimala kancanavelliviggaha kala tarunava uggata picumandatthani 1- carudassana @Footnote: 1 pucimandathanitipi patho

--------------------------------------------------------------------------------------------- page221.

Lakharasarattasucchavi kanikarava nivatapupphita tidivokkacarava acchara vijjuvabbhaghanava nissita sa dohalini suvimhita vidhurassa hadayam dhaniyati tam nesam dadami issara tena te denti irandatim mamanti. Tattha devavahavahanti vahitabbo vaho devasamkhatam vaham vahatiti devavahavaho. Yananti nayanti gacchanti etenati yanam. Kappitakesamassuti mandanavasena susamvihitakesamassu. Devanam pana kesamassukammam nama natthi vicittakathitena kathanti. Jigimsanti patthayanto. Vessavananti visanaya rajadhaniya issararajanam. Kuveranti evam namakam. Bhogavati namati sampannabhogataya evam laddhanamam. Mandireti mandiram bhavananti attho. Vasa hirannavatiti nagarajassa vasanatthanatta vasati ca kancanavatiya suvannapakareneva parikkhittatta hirannavatiti ca vuccati. Nagare nimmiteti nagaram nimmitam. Kancanamayeti suvannamayam. Mandalassati bhogamandalena samannagatassa. Nitthitanti karanaparinitthitam. Otthagiviyoti otthagivasanthanena kata. Lohitangassa masaragallinoti rattamanimaya masaragallamaya attalaka. Pasadetthati ettha nagabhavane

--------------------------------------------------------------------------------------------- page222.

Pasada. Silamayati manimaya. Sovannaratanenati suvannasamkhatena ratanena suvannitthakahi chaditati attho. Sahati sahakara. Upari bhandakati parichattakaduma. Uddalakati uddalakajatikayeva rukkha. Campeyyaka nagamallikati campeyyakaca naga ca mallika ca. Bhaginimala atthettha koliyati bhaginimala ceva atthi ettha nagabhavane koliya ca nama rukkha. Ete duma parinamitati ete pupphupaga phalupaga rukkha annamannam samghatasakha parinamita akulasamakula. Khajjuretthati khajjurarukkha ettha. Silamayati indanilamanimaya. Sovannadhuvapupphitati te pana suvannapupphehi niccam pupphita. Yattha vasatopapatikoti yattha nagabhavane upapatiko nagaraja vasati. Kancanavelliviggahati suvannarasisassirikasarira. Kala tarunava uggatati vilasayuttataya mandavaterita kalavallipavala viya uggata. Picumandatthaniti nimbaphalasanthanathanayugala. Lakharasarattasucchaviti hatthapadatalacchavim sandhaya vuttam. Tidivokkacarati tidasabhavanacara. Vijjuvabbhaghanati abbhaghanato ghanabalahakantarato nissita vijjulata viya. Tam nesam dadamiti tam tassa hadayam aham tesam demi evam janassu. Issarati matulam alapati. Iti so vessavanena ananunnato gantum avisahitva tam anujanapetum etahi ettakahi gathahi kathesi. Vessavano pana tassa katham na sunoti. Kim karanati. Dvinnam devaputtanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page223.

Vimanaattam upacchindati. Punnako attano vacanassa asutabhavam natva jitadevaputtassa santikam gantva atthasi. Vessavano attam vicinitva parajitam anutthapetva itaram gaccha tava vimane vasahiti aha. Punnako gaccha tavanti vuttakkhaneyeva mayham matulena mama pesitabhavam janathati katipaye devaputte sakkhi katva hettha vuttanayeneva sindhavam aharapetva tam abhiruhitva pakkami. Tamattham pakasento sattha aha so punnako bhutapatim yasassim amantaya vessavanam kuveram tattheva santo purisam asamsi anehi ajannamidheva yuttam jatarupamaya kanna kacamhicamaya khura jambonadassa pakassa suvannassa uracchado devavahavaham yanam assamaruyha punnako alankato kappitakesamassu pakkami vehaya samantalikkheti. Tattha amantayati amantetva. So okasena gacchantoyeva cintesi vidhurapandito mahaparivaro na sakka maya tam ganhitum dhananjayakorabyo pana jutacittako tam jutena jinitva vidhuram ganhissami ghare panassa bahuni ratanani appagghena lakkhena ratanena jutam na kilissati yo rajanam jinissati so

--------------------------------------------------------------------------------------------- page224.

Mahaggharatanam haritum vattati annam ratanam raja na ganhissati rajagahanagarasamante vipulapabbatantare cakkavattiranno paribhogam maniratanam atthi mahanubhavam tam gahetva tena rajanam palobhetva rajanam janissamiti. So tatha akasi. Tamattham pakasento sattha aha so agama rajagaham surammam angassa ranno nagaram durasadam bahutabhakkham bahuannapanam masakkasaram viya vasavassa mayurakoncaganasamghuttham dijabhisamghuttham dijasamghasevitam nanasakunabhirudam suvanganam pupphabhikinnam himavamva pabbatam sapunnako vipulamabhiruyha siluccayamkimpurisa bhikinnam anvesamano maniratanam olaram tamaddasa pabbatakutamajjheti. Tattha angassa rannoti tada angassa ranno magadharajjam ahosi. Tena vuttam. Durasadanti paccatthikehi durasadam. Masakkasaram viya vasavassati masakkasarasamkhate sinerupabbate mapitatta masakkasaranti laddhanamam vasavassa bhavanam viya. Dijabhisamghutthanti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page225.

Annehi pakkhihi abhisamghuttham ninnaditam. Nanasakunabhirudanti madhurassarena gayantehi viya nanavidhehi sakunehi abhirudam abhigitanti attho. Suvangananti sundaraanganam manunnatalam. Himavamva pabbatanti himavantam pabbatam viya. Vipulamabhiruyhati bhikkhave so punnako evarupam vipulapabbatam abhiruyha. Pabbatakutamajjheti pabbatakutabbhantare tam manim addasa. Disva manim pabhassaram jotimantam dhanaraham maniratanam ularam daddalhamanam yasasa yasassinam obhasati vijjurivantalikkhe tamaggahi veluriyam mahaggham manoharannama mahanubhavam ajannamaruyha anomavanno pakkami vehayasamantalikkheti. Tattha dhanaharanti manasa abhipatthitassa dhanassa aharanasamattham. Daddalhamananti jajjalamanam. Yasasati mahaparivaramaniganena. Obhasatiti tam maniratanam akase vijjuriva obhasati. Tamaggahiti tam maniratanam aggahi. Manoharannamati manasa cintitam aharitum sakkotiti evam laddhanamam. Tam maniratanam kumbhiro nama yakkho kumbhandasatasahassaparivaro rakkhati. So pana tena kujjhitva olokitamatteyeva bhitatasito palayitva cakkavalapabbatam patva kampamano

--------------------------------------------------------------------------------------------- page226.

Olokento atthasi. Iti so nam palapetva punnako maniratanam aggahi. So tam gahetva akasena gacchanto tam nagaram patto. Tamattham pakasento sattha aha so agama nagaram indapattam oruyhupaganchi sabham kurunam samagate ekasatam samagge ahuyittha yakkho avikampamano konidha rannam varamabhijeti kamabhijeyyama varaddhanena kamanuttaram ratanavaram jinama ko vapi no jeti varaddhanenati. Tattha oruyhupaganchi sabham kurunanti bhikkhave so punnako yakkho assato oruyha assam adissamanarupam thapetva manavakavannena kurunam sabham upagato. Ekasatanti ekasatarajano asambhito hutva konidhati adina vadanto jutena ahuyittha. Konidhati ko nu imasmim rajasamagame. Rannanti rajunam antare. Varamabhijetiti amhakam santakam settharatanam abhijeti aham jinamiti vattum ussahati. Kamabhijeyyamati kam va mayam jineyyama. Varaddhanenati uttamadhanena. Kamanuttaranti jinanta ca mayam kataram rajanam anuttaram ratanam varam jinama. Ko vapi no jetiti atha va ko raja amhe varadhanena jinati. Iti so catuhi padehi korabyameva ghatteti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page227.

Atha raja maya ito pubbe evam suro hutva kathento nama na ditthapubbo ko nukho esoti cintetva pucchanto gathamaha kuhim nu ratthe tava jatibhumi na korabyasseva vaco tavedam abhitosi no vannanibhaya sabbe akkhahi me namanca bandhave cati tattha na korabyassevati kururatthe vasikasseva tava vacanam na hoti. Tam sutva itaro ayam raja mama namam pucchati punnako nama daso hoti sacaham punnakosmiti vakkhami esa eko daso kasma mam pagabbhataya evam vadatiti avamannissati anantaratite attano attabhave namamassa kathessamiti cintetva gathamaha kaccayano manavakosmi raja anunanamo iti mahuyanti angesu me nataka bandhava ca atthena devasmi idhanuppattoti. Tattha anunanamoti naonanamo imina attano punnanamameva paticchannam katva kathesi. Iti mahuyantiti iti mam ahuyanti pakkosanti natayo. Angesuti angaratthe kalacampakanagare vasanti. Atthena devasmiti deva jutakilanatthena idhanuppattosmi. Atha nam raja manava tvam jutena jito kim dassasi kinte atthiti pucchanto gathamaha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page228.

Kim manavassa ratanani atthi ye tam jinanto hare akkhadhutto bahuni rannam ratanani atthi te tvam daliddo kathamahuyesiti. Tassattho kim tani bhoto manavassa ratanani atthi. Ye tam jinantoti yani tam jinanto akkhadhutto aharati vatva hareyya rajunam pana nivesane bahuni ratanani atthi te rajano evam bahudhane tvam daliddo samano katham jutena ahuyasiti. Tato punnako aha manoharo nama mani mamayam dhanaharam maniratanam ularam idanca ajannam amittatapanam etam me jinitva hare akkhadhuttoti. Palipotthakesu pana mama mani vijjati lohitangoti likkhitam. So pana mani veluriyo tasma idameva sameti. Tattha ajannanti imam ajaniyaassanca manincati etam me ubhayam hareyya akkhadhuttoti assam dassanto evamaha. Tam sutva raja gathamaha eko mani manava kim karissati ajaniye ko pana kim karissati bahuni rannam ratanani atthi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page229.

Ajaniya vatajava anappakati. . Dohalinikandam nitthitam. So ranno katham sutva maharaja kim nametam vadetha eko asso assasahassanam lakkham hoti eko mani manisahassanam lakkham hoti na hi sabbe assa ekasadisa imassa tava javam passathati vatva assam abhiruhitva pakaramatthakena pesesi. Sattayojanikam nagaram assehi givaya givam paharantehi parikkhittam viya ahosi. Athanukkamena asso na pannayi. Yakkhopi na pannayi. Udare baddharattapatova ekaparikkhittam viya ahosi. So assato oruyha dittho te maharaja assassa vegoti vatva ama ditthoti vutte idani puna maharaja passahiti vatva assam antonagaruyyane pokkharaniyam udakapitthe pesesi. Asso khuraggani atementova pakkhandhi. Atha nam padumapattesu vicarapetva panim paharitva hattham pasarasei. Asso agantva panitale patitthasi. Tato vattatve evarupam assaratanam narindati vatva vattati manavati vutte maharaja assaratanam tava titthatu maniratanassanubhavam passathati vatva tassanubhavam pakasento gathamaha idanca me maniratanam passa tvam dipaduttama itthinam viggaha cettha purisananca viggaha miganam viggaha cettha sakunananca viggaha nagaraje supanne ca manimhi passa nimmitanti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page230.

Tattha itthinanti tasmim maniratane alankatapatiyatta aneka itthiviggaha tatha purisaviggaha nanappakara migapakkhisamgha senaganadini pannayanti tani dassento evamaha. Nimmitanti idam evarupam accherakam manimahi nimmitam passathati aparampi dassento gathamaha hatthanikam rathanikam asse patti dhajani ca caturanginimam senam manimhi passa nimmitam hattharohe anikatthe rathike pattikarake balaggani viyuhani manimhi passa nimmitanti tattha balagganiti balaneva. Viyuhaniti bayuhavasena thitani. Puram attalasampannam bahupakaratoranam simghatake subhumiyo manimhi passa nimmitam esika ca parikhayo paligham aggalani ca attalake ca dvare ca manimhi passa nimmitam tattha puranti nagaram. Attalasampannanti pakaravatthuna sampannam. Bahupakaratorananti uccapakaratoranadvaram. Simghataketi catukkani. Subhumiyoti nagarupacarehi vicitta rammaniyam bhumiyo. Esikati nagaradvaresu upatthapite esikathambhe. Palighanti paligham ayameva va patho. Aggalaniti nagaradvarakavatani. Attalake cati gopurani ca. Passa toranamaggesu nanadijagana bahu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page231.

Hamsa konca mayura ca cakkavaka ca kukkuha kunalaka bahu citra sikhindi jivajivaka nanadijaganakinnam manimhi passa nimmitam. Tattha toranamaggesuti etasmim nagare toranamaggesu. Kunalakati kalakokila. Citrati citrapattakokila. Passa nagaram supakaram abbhutam lomahamsanam samussitadhajam rammam suvannabalukasanthatam passettha pannasalayo vibhatta bhagaso mita nivesane nivese ca sandhibyulhe ca vithiyo. Tattha supakaranti kancanapakaraparikkhittam. Pannasalayoti nanabhandiyaparipunne apane. Nivesane nivese cati gehani ceva gehavatthuni ca. Sandhibyulaheti gharasandhiyo ca anibbiddharaccha ca. Vithiyoti nibbiddhavithiyo ca. Panagare ca sonde ca suna odaniya ghara vesi ca ganikayo ca manimhi passa nimmitam malakare ca rajake gandhike atha dussike suvannakare manikare manimhi passa nimmitam alarike ca sude ca nattanattakagayake panissare kumbhathunike manimhi passa nimmitam. Tattha sonde cati attano anurupehi kanthakannapilandhanehi samannagate apanabhumim sajjitva nisinne surasonde ca.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page232.

Alariketi supike. Sudeti bhattakarake. Panissareti panippaharena gayante. Kumbhathuniketi ghatadaddarivadaketi. Passa bherimudinga ca samkha pandavadendima sabbanca talavacaram manimhi passa nimmitam sammatalanca vinanca naccagitam suvaditam turiyatalitasamghuttham manimhi passa nimmitam langhika mutthika cettha mayakara ca sobhiya vetalike ca jalle ca manimhi passa nimmitam. Tattha sammatalanti khadiradikatasammanceva kamsatalanca. Turiyatalitasamghutthanti nanaturiyanam puthusamatalitanceva samghutthanca. Mutthikati mutthikamalla. Sobhiyati nagarasobhana itthi sampannarupa purisa ca. Vetaliketi vetala utthapake. Jalleti kesamassu karonte nahapite. Samajja cettha vattanti akinna naranaribhi mancatimance bhumiyo manimhi passa nimmitam. Tattha mancatimanceti mahamancanam upari baddhamance. Bhumiyoti rammaniya samajjabhumiyo. Passa malle samajjasmim pothente digunam bhujam nihate nihatamane ca manimhi passa nimmitam. Tattha samajjasminti mallarange. Nihateti nihanitva jinitva thite. Nihatamaneti parajite.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page233.

Passa pabbatapadesu nanamigagana bahu siha bayaggha varaha ca acchako kataracchayo palasata ca gavaja ca mahisa rohita ruru eneyya sarabha ceva ganino nikkasukara kaddalimiga bahu citra vilara sasakannaka nanamigaganakinnam manimhi passa nimmitam. Tattha palasatati khaggamiga. Balasatatipi patho. Gavajati gavayo. Sarabhati eka migajatika tatha ganino ceva nikkasukara ca. Bahu citrati nanappakaravicitra miga. Vilarati arannavilara. Sasakannakati sasa ca kannaka ca. Najayo supatitthayo sovannabalukasanthita accha vasanti ambuyo macchagumbanivesita kumbhila makara cettha sumsumara ca kacchapa pathina bahusa maccha balaja munjarohita. Tattha najayoti nadiyo. Sovannabalukasanthitati suvannabalukaya santhitatala. Kumbhilati ime satta evarupa jalacara antonadiyam vicaranti tepi manimhi passa nimmitam. Nanadumaganakinna nanadijaganayuta veluriyaphalakarodayo manimhi passa nimmitam. Tattha veluriyaphalakarodayoti veluriyaphalakapasanesu paharitva tassa saddena rukkhasakunayo saddam karontiyo.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page234.

Passettha pokkharaniyo suvibhatta catuddisa nanadijaganakinna puthulomacchasevita samantudakasampannam mahim sagarakundalam upetam vanarajebhi manimhi passa nimmitam. Tattha puthulomacchasevitati mahamacchanivesita. Vanarajebhiti vanarajihi ayameva va patho. Purato videhe passa goyaniye ca pacchato kuruyo jambudipanca manimhi passa nimmitam passa candanca suriyanca obhasente catuddisa sinerum anupariyayante manimhi passa nimmitam sinerum himavantanca sagaranca mahiddhiyam cattaro ca maharaje manimhi passa nimmitam arame vanagumbe ca patiye ca siluccaye ramme kimpurisa kinne manimhi passa nimmitam parusakam cittalatam missakam nandanam vanam vejayantanca pasadam manimhi passa nimmitam sudhammam tavatimsanca paricchattanca pupphitam eravanam nagarajanam manimhi passa nimmitam passettha devakannayo nabha vijjurivuggata nandane vicarantiyo manimhi passa nimmitam passettha devakannayo devaputtapalobhini

--------------------------------------------------------------------------------------------- page235.

Devaputte rammamane manimhi passa nimmitam. Tattha videheti pubbavidehadipam. Goyaniye cati amaragoyanadipam. Kuruyo jambudipancati uttarakuruyo ca jambudipanca. Anupariyayanteti ete candimasuriye sinerum anupariyayante. Patiyeti pattharitva thapite viya pitthipasane. Parosahassam pasade veluriyaphalakasanthate pajjalantena vannena manimhi passa nimmitam tavatimse ca yame ca tusite capi nimmite parinimmitavasavattino manimhi passa nimmitam passettha pokkharaniyo vippasannodaka suci mandalakehi sanchanna padumuppalakehi ca. Tattha parosahassanti tavatimsabhavane atirekasahassapasade. Dasettha rajiyo seta dassaniya manorama cha pingala pannarasa halidda ca catuddasa visati tattha sovanna visati rajatamaya indagopakavannabha tava dissanti timsati dasettha kaliyo cha ca manjettha pancavisati missa bandhakapupphehi niluppalavicittaka evam sabbangasampannam acchimantam pabhassaram odhisunkam maharaja passa tvam dipaduttamati. Tattha dasettha rajiyoti tasmim manikkhandhe dasa seta rajiyo.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page236.

Cha pingala pannarasati ekavisati pingalarajiyo. Haliddati haliddakavanna catuddasa. Timsatiti indagopakavannabha timsa rajiyo. Cha cati dasa ca cha ca solasa kalarajiyo. Manjettha pancavisatiti pancavisati manjetthakavanna passa. Missa bandhakapupphehiti vicittakala manjetthavanna rajiyo etehi pupphehi missa vicittaka passa. Ettha hi kalarajiyo bandhajivapupphehi missa manjettharajiyo niluppalehi vicittaka. Odhisunkanti sunkakotthasam. Yo mam jutena jinissati tassimam sunkakotthasam bhavissatiti vadati. Atthakathayampana hotu sunkam maharajatipi patho. Tassattho dipaduttama passa tvam imam evarupam manim idamme maharaja sunkam hotu yo mam jutena jinissati tassidam bhavissatiti. Manikandam nitthitam. Evam vatva punnako maharaja aham tava jutena jito imam maniratanam dassami tvam pana kim dassasiti aha. Tata mama sariranca setacchattanca aggamahesinca thapetva sesam mama santakam tava sunkam hotuti. Tena hi deva ma cirayi aham duragato jutamandalam sajjapehiti aha. Raja amacce anapesi. Te khippam jutasalam sajjetva ranno varapotthakattharanam attharitva sesarajunancapi asanani pannapetva punnakassapi patirupam asanam pannapetva ranno kalam arocesum. Tato punnako rajanam gathaya ajjhabhasi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page237.

Upagatam raja upehi lakkham netadisam maniratanam tavatthi dhammena jiyyama asahasena jito ca no khippamavakarohiti. Tassattho maharaja jutasalaya kammam upagatam nitthitam etadisam maniratanam tava natthi ma papancam karohi. Upehi lakkhanti akkhehi kilanatthanam jutasalam upagaccha kilanta ca mayam dhammena jineyyama dhammeneva no asahasena jayo hotu sace pana tvam jito bhavissasi atha no khippamavakarohiti papancam akatva jitadhanam dadeyyasiti. Atha nam raja manava tvam mamam rajati ma bhayi dhammeneva no asahasena jayaparajayo bhavissatiti aha. Tam sutva punnako amhakam dhammeneva jayaparajayabhavam janathati te rajano sakkhim karonto gathamaha pancala paccuggatasurasena maccha ca madda saha kekakebhi passantu no te asathena yuddham na no sabhayam na karonti kinciti. Tattha paccuggatati uggatatta pannatatta pakatatta pancalarajanameva alapati. Maccha cati tavanca samma maccharatthe raja. Maddati maddaraja. Saha kekakebhiti kekakehi nama janapadehi saha vattamanakekaraja tavanca. Atha va sahasaddam kekakebhiti padassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page238.

Pacchato thapetva paccuggatasaddanca surasenavisesanam katva pancala paccuggata surasenamaccharaja ca madda ca kekakebhi saha sesarajano cati evamettha attho veditabbo. Passantu no teti amhakam davinnam ete rajano asathena akkhayuddham passantu. Na no sabhayam na karonti kanciti ettha noti nipatamattam. Na sabhayam kinci sakkhim na karonti khattiyapi brahmanapi karontiyeva tasma sace tumhe kinci akaranam uppajjati na no sutam na no ditthanti vattum na labhissatha appamatta hothati evam yakkhasenapatim sakkhim akasi. Atha raja ekasatarajaparivuto punnakam gahetva jutasalam pavisi. Sabbepi patirupasane nisidimsu. Rajataphalake suvannapasake thapayimsu. Punnakopi turitaturito maharaja pasakesu aya nama mali savati bahuli santibhadradayo catuvisati tesu tumhe attano ruccanakam ayam ganhathati aha. Raja sadhuti bahulam ganhi punnako savatim ganhi. Atha nam raja aha tenahi tata manava pasake patehiti. Maharaja pathamam mama varo na papunati tumhe pasake patethati. Raja sadhuti sampaticchi. Tassa pana tatiye attabhave mata bhutapubba arakkhadevata atthi tassa anubhavena raja jutena jinati. Sa tassa avidure thita ahosi. Raja devadhitaram anussaritva jutagitam gayanto gathamaha atha passatu mam amma vijayam me padissatu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page239.

Anukampahi me amma mahantam jayamessatu jambonadamayam pasam caturassam atthanguli vibhati parisamajjhe mani jotiraso yatha devate me jayam dehi passa mam appabhoginam matunukampito poso sada bhadrani passati attha mali samakhyata savati chakkameva ca catukkam bahulam neyyam duvidham santibhadrakam catuvisati aya ca munindena pakasitati. Raja gitam gayitva pasake hatthena parivattitva akase khipi. Punnakassanubhavena pasaka rajanam parajinanta bhassanti. Raja jutasippamhisukusalataya pasake attano parajayaya bhassante natva akaseyeva samkaddhamano gahetva punakase khipi. Dutiyampi attano parajayaya bhassante natva tatheva aggahesi. Tato punnako cintesi ayam raja madisena yakkhena saddhim jutam kilanto bhassamane pasake samkaddhitva ganhati kinnu kho karananti. So tassa arakkhadevataya anubhavam natva akkhini ummiletva kuddho viya tam olokesi. Sa tena olokitamattava bhita palayitva cakkavalapabbata matthakam patva kampamana atthasi. Raja tatiyampi pasake khipitva attano parajayaya bhassante natvapi punnakassanubhavena hattham pasaretva ganhitum nasakkhi. Te ranno parajayaya patimsu. Athassa parajitabhavam natva punnako tutthamanaso apphotetva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page240.

Mahantena saddena jitam me jitam meti tikkhattum mahanadam nadi. So saddo sakalajambudipam phari. Tamattham pakasento sattha aha te pavisum akkhamadena matta raja kurunam punnako capi yakkho raja kalim vicinamaggahesi katamaggahi punnako pi yakkho te tattha jute ubhayo samagate rannam samkase sakhinanca majjhe ajesi yakkho naravirasettham tatthappanado tumulo babhuvati. Tattha pavisunti jutasalayam pavisimsu. Vicinanti raja catuvisatiya ayesu vicinanto kalim parajayagaham aggahesi. Katamaggahiti punnako pana nama yakkho jayagaham ganhi. Te tattha jute ubhayo samagateti te tattha jutasalayam jute samagate samupagate ubho jutam kilimsuti attho. Rannanti atha tesam ekasatarajunam samkase avasesananca sakhinam majjhe so yakkho naravirasettham rajanam ajesi. Tatthappanado tumulo babhuvati tasmim jutamandale ranno parajitabhavam janatha jitam me jitam meti tikkhattum mahanto saddo ahosi. Raja parajito anattamano ahosi. Atha nam samassasento

--------------------------------------------------------------------------------------------- page241.

Punnako gathamaha jayo maharaja parajayo ca ayuhatam annatarassa hoti janinda ghinnosivarandhanena jito ca me khippamavakarohiti. Tattha ayuhatanti amhakam davinnam vayamananam annatarasaseva hoti tasma parajitomhiti ma cintayi. Ghinnositi parihinosi varandhanenati varadhanena. Khippamavakarohiti khippameva jayadhanam dehiti. Atha nam raja ganha tatati vadanto gathamaha hatthigavassa manikundala ca yancapi mayham ratanam pathabyam ganhahi kaccayana varam dhananam adaya yenicchasi tena gacchati. Punnako aha hatthigavassa manikundala ca yancapi tuyham ratanam pathabyam tesam varo vidhuro nama katva so me jito tam me avakarohiti. Tattha so me jitoti maya hi tuvam jito uttamaratanam jitam so ca sabbaratananam varo tasma so maya jito nama hoti tam me dehiti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page242.

Raja aha atta ca me so saranam gati ca dipo ca leno ca parayano ca asantuleyyo mama so dhanena panena me sadiso esa kattati. Tattha atta ca me soti so hi mayham atta maya ca attanam thapetva sesam dassamiti vuttam tasma tam ma ganhi na kevalanca atta atha kho me so sarananca gati ca dipo ca leno ca parayano ca. Asantuleyyo mama so dhanenati na sattavidhena ratanena saddhim tuletabbo. Punnako aha ciram va vivado mama tuyhamassa kamanca pucchama tameva gantva eseva no vivaratu etamattham yam vakkhati hotu katha ubhinnanti. Tattha vivaratu etamatthanti so tava atta va na vati etamattham eseva pakasetu. Hotu katha ubhinnanti yam so vakkhati sayeva no ubhinnam katha hotu tam pamanam hotuti attho. Raja aha addha hi saccam bhanasi na ca manava sahasam tameva gantva pucchama tena tusamubho janati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page243.

Tattha na ca manava sahasanti pasayha sahasikam vacanam na ca bhanasi. Evanca pana vatva raja ekasatarajano punnakanca gahetva tutthamanaso vegena gantva dhammasabhayam pavisi. Pandito asana oruyha rajanam vanditva ekamantam atthasi. Atha punnako mahasattam amantetva pandita tvam dhamme thito jivitahetupi musavadam na bhanasiti kittisaddo te sakalaloke pakato aham pana te ajja dhamme thitabhavam janissamiti vatva gathamaha saccam nu deva vidahu kurunam dhamme thitam vidhurannamamaccam dasosi ranno atha vasi nati vidhuroti samkhya katamosi loketi. Tattha saccam nu deva vidahu kurunam dhamme thitam vidhurannama maccanti kururatthe vidhuro nama amacco dhamme thito jivitahetupi musavadam na bhasatiti evam deva vidahu vidahanti pakasenti. Evam vidahamana te deva saccannu vidahanti udahu abhutavadayeva te ti. Vidhuroti samkhya katamosi loketi ya esa tava vidhuroti loke samkhya pannatti so tvam katamosi pakasehi kim ranno daso nicatarajatiko udahu samo va uttaritaro va ranno natiti idam tava me acikkha dasosi ranno atha va natiti. Atha mahasatto ayam mam evam pucchati aham kho panetam ranno

--------------------------------------------------------------------------------------------- page244.

Natiti uttaritarotipi ranno na kinci homitipi sannapetum sakkomi imasmim loke pana saccasamo avassayo nama natthi saccameva kathetum vattatiti cintetva manava nevaham ranno nati na uttaritaro catunnam pana dasanam annataroti dassetum gathadvayamaha amayadasapi bhavanti heke dhanena kitapi bhavanti dasa sayampi heke upayanti dasa bhaya panunnapi bhavanti dasa ete naranam caturopi dasa addha hi yonito ahampi daso bhavo ca ranno abhavo ca ranno dasoham devassa parampi gantva dhammena mam manava tuyham dajjati. Tattha amayadasati dasassa dasiya kucchimhi jatadasa. Sayampi heke upayanti dasati yekeci upatthakajatika sabbe te sayam dasabhavam upagata dasa nama. Bhaya panunnati rajabhayena va corabhayena va attano vasanatthanato panunna karamara hutva paravisayam gatapi dasayeva nama. Addha hi yonito ahampi dasoti manava ekamseneva ahampi catusu dasayonisu ekato sayam dasayonito nibbattadaso. Bhavo ca ranno abhavo cati ranno vuddhi va avuddhi va hotu na sakka maya musavadam bhasitum. Parampiti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page245.

Duram gantvapi aham devassa dasoyeva. Dajjati mam raja jayadhanena chaddetva tuyham dento dhammena sabhaveneva dadeyya. Tam sutva punnako tutthahattho puna apphotetva gathamaha ayampi dutiyo vijayo mamajja puttho hi katta vivarettha panham adhammarupo vata rajasettho subhasitam nanujanasi mayhanti. Tattha rajasetthoti ayam rajasetutho adhammarupo vata. Subhasitanti vidhurapanditena sukathitam suvinicchitam. Nanujanasi mayhanti idaneva vidhurapanditam mayham kasma nanujanasi kimattham na desiti vadati. Tam sutva raja ayam pandito madisam yasadayakam anoloketva idani dittham manavakam olokesiti mahasattassa kujjhitva manava sace so daso tam gahetva gacchathati gathamaha evanca no so vivarettha panham dasohamasmi na ca khosmi nati ganhahi kaccayana varam dhananam adaya yenicchasi tena gacchati. Tattha evanca no so vivarettha panhanti sace so amhakam panham dasohamasmi na ca khosmi natiti evam vivari ettha parisamandale atha kim acchasi sakalaloke dhananam varadhanam etam ganha gahetva yenicchasi tena gacchati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page246.

Akkhakhandam nitthit. Evanca pana vatva raja cintesi panditam manavo yatharucim gahetva gamissati tassa gatakalato patthaya mayham madhuradhammakatha dullabha bhavissati yannunaham imam attano thane thapetva gharavasapanham puccheyyanti. Atha nam evamaha pandita tumhakam gatakale mama madhuradhammakatha dullabha bhavissati alankatadhammasane nisiditva attano thane thatva mayham gharavasapanham kathethati. So sadhuti sampaticchitva alankatadhammasane nisiditva ranna panham puttho visajjesi. Tatrayam panhagatha vidhura vasamanassa gahatthassa sakam gharam khema vutti katham assa kathannu assa sangaho abyapajjham katham assa saccavadi ca manavo asma loka param lokam katham pecca na socatiti. Tattha khema vutti katham assati katham gharavasam vasantassa gahatthassa khema nibbhaya vuttiti jivitavutti bhaveyya. Kathannu assa sangahoti catuvidhasangahavatthusamkhato sangaho tassa katham bhaveyya. Abyapajjhanti niddukkhata. Saccavadi cati kathanca manavo saccavadi nama bhaveyya. Peccati paralokam gantva. Tamattham pakasento sattha aha tam tattha gatima dhitima matima atthadassina samkhata sabbadhammanam vidhuro etadabravi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page247.

Na sadharanadarassa na bhunje sadhumekako na seve lokayatikam netam pannaya vaddhanam silava vattasampanno appamatto vicakkhano nivatavutti atthaddho surato sakhilo mudu sangaheta ca mittanam samvibhagi vidhanava tappeyya annapanena sada samanabrahmane dhammakamo sutadharo bhaveyya paripucchako sakkaccam payirupaseyya silavante bahussute gharamavasamanassa gahatthassa sakam gharam khema vutti siya evam evam nu assa sangaho abyapajjho siya evam saccavadi ca manavo asma loka param lokam evam pecca na socatiti. Tattha tam tatthati bhikkhave tam rajanam tattha dhammasabhayam. Gatimati varannanagatiya gatima. Dhitimati abbhocchinnaviriyena dhitisa. Matimati bhurisamaya vipulaya pannaya matima. Atthadassinati sanhasukhumaatthadassina nanena atthadassina. Samkhatati paricchinditva jananananasamkhataya pannaya sabbadhammanam samkhata vidhurapandito etam na sadharanadarassati adivacanam abravi. Tattha yo paresam daresu aparajjhati so sadharanadaro nama tadiso nassa na bhaveyya. Sadhumekakoti sadhurasam panitabhojanam annesam adatva ekakova na bhunjeyya. Lokayatikanti anatthanissitam saggamagganam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page248.

Adayakam aniyyanikam vitandasallapam lokayatikavadam na seveyya. Netam pannaya vaddhananti na hi etam lokayatikam pannaya vaddhanam. Silavati akhandehi pancasilehi samannagato. Vattasampannoti gharavasam vasanto rajavattena upagato. Appamattoti kusaladhammesu appamatto. Nivatavuttiti atimanam akatva nicavutti ovadanusasanasampaticchako. Atthaddhoti thaddhamacchariyarahito. Suratoti soraccena samannagato. Sakhiloti pemaniyavacano. Muduti kayavacicittehi apharuso. Sangaheta ca mittananti kalyanamittanam sangahakaro danadisuyeva yo yena sangaham gacchati tassa teneva sangahako hoti. Samvibhagiti dhammikasamanabrahmanadinanceva kapanadinanca samvibhagakaro. Vidhanavati imasmim kale kasitum vattati imasmim kale vappitum vattatiti evam sabbakiccesu vidhanasampanno. Tappeyyati gahitagahitani bhajanani puretva dadamano tappeyya. Dhammakamoti pavenidhammampi sucaritadhammampi kamayamano patthayamano sutadharoti sutassa adharanabhuto. Paripucchakoti dhammikasamanabrahmane upasankamitva kim bhante kusalanti adihi vacanehi paripucchanasilo. Sakkaccanti garavena. Evam nu assa sangahoti sangahopi evampi kato nama bhaveyya. Saccavaditi evam patipannoyeva saccavadi nama siya. Evam mahasatto ranno gharavasapanham kathetva pallanka oruyha rajanam vandi. Rajapissa mahasakkaram katva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page249.

Ekasatarajaparivuto attano nivesanameva gato. Gharavasapanho nitthito. Mahasatto pana nivatto. Atha nam punnako aha ehi dani gamissama dinno no issarena me mamevattham patipajja esa dhammo sanantanoti. Tattha dinno noti ettha noti nipatamattam. Tvam issarena mayham dinnoti attho. Esa dhammo sanantanoti mamattham patipajjantena hi taya attano samikassa attho patipanno hoti yancetam samikassa atthakaranam nama esa dhammo sanantano poranakapanditanam sabhavo vidhurapandito aha janami manava tayahamasmi dinnohamasmi tava issarena tihanca tam vasayemu agare yenaddhuna anusasemu puttadareti tattha tayahamasmiti taya laddhohamasmiti aham janami mam labhantena ca nannatha laddho. Dinnohamasmi tava issarenati mama issarena ranna tava aham dinno. Tihancati manava aham tava bahupakaro rajanam anoloketva saccameva kathesim tenaham taya laddho tvam mama mahantabhavam janahi mayam tini divasani attano agare vasemu tasma tvam yenaddhuna yattakena kalena mayam puttadare

--------------------------------------------------------------------------------------------- page250.

Anusasemu tam kalam adhivasehiti. Tam sutva punnako saccam pandito aha bahupakaro esa mama sattahampi addhamasampi nisidapehiti vutte adhivasetabbamevati cintetva gathamaha tamme tatha hotu vasemu tiham kurutam bhavam ajja gharesu kiccam anusasatam puttadare bhavajja yatha tayi pecca 1- sukhi bhaveyyati. Tattha tammeti yam tvam vadesi sabbantam mama tatha hotu. Bhavajjati bhavam ajjato patthaya tiham anusasatu. Tayi peccati yatha tayi gate paccha tava puttadaro sukhi bhaveyya evam anusasatu. Evam vatva punnako mahasattena saddhimyeva tassa nivesanam pavisi. Tamattham pakasento sattha aha sadhuti vatvana pahutakamo pakkami yakkho vidhurena saddhim tam kunjarajannahayanucinnam pavekkhi antepuramariyasetthoti. Tattha pahutakamoti mahabhogo. Tam kunjarajannahayanucinnanti kunjarehi ca ajannahayehi ca anucinnam paripunnam. @Footnote: 1 gatetipi patho

--------------------------------------------------------------------------------------------- page251.

Ariyasetthoti acaraariyesu uttamo. Punnako yakkho panditassa antepuram pavisi. Mahasattassa pana tinnam utunam atthaya tayo pasada ahesum. Tesu eko konco nama eko mayuro nama eko piyaketo nama. Te sandhaya ayam gatha vutta koncam mayuranca piyanca ketam upagami tattha surammarupam pahutabhakkham bahuannapanam masakkasaram viya vasavassati. Tattha tatthati tesu tisu pasadesu yattha tasmim samaye attanavasati tam surammarupam pasadam punnakam adaya upagami. Upagantva ca pana alankatapasadassa sattamaya bhumiya sayanagabbhanceva mahatalam ca sajjapetva sirisayanam pannapetva sabbam annapanadividhim upatthapetva devakanna viya pancasata itthiyo ima te padaparicarika hontu ma ukkanthito idha vasahiti tassa niyadetva attano vasanatthanam gato. Tassa gatakale ta itthiyo nanaturiyani gahetva punnakassa paricariyaya naccadini upatthapesum. Tamattham pakasento sattha aha tattha naccanti gayanti avhayanti varavaram acchara viya devesu nariyo samalankatati. Tattha avhayantiti pakkosanti. Varavaranati varato varam naccam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page252.

Gitanca karontiyo sarambham karonti. Samangikatva pamudahi yakkham annena panena ca dhammapalo aggatthamevanuvicintayanto pavekkhi bhariyaya tada sakaseti. Tattha pamudahiti pamudahi ceva annapanena ca samangikatva. Dhammapaloti dhammapalako dhammagopako. Aggatthamevati aggabhutameva attham. Pavekkhi bhariyayati sabbajetthakaya bhariyaya pavekkhi pavisi. Tam candanagandharasanulittam suvannajambonadanikkhasadisam bhariyam avaca ehi sunohi bhoti puttani amantaya tambanetteti. Tattha bhariyam avacati bhariyam avoca. Amantayati pakkosa. Sutvana vakyam patino anoja sunisam avaca tambanakhim sunettam amantaya cammadharani cete puttani indavarapupphasameti. Tattha anojati evam namika. Sunisam avaca tambanakhim sunettanti sa vacanam sutva assumukhi rodamana mayham sayam gantva putte pakkositum ayuttam sunisam pesessamiti tassa nivasanatthanam gantva tambanakhim sunettam sunisam avaca. Amantayati pakkosa.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page253.

Cammadharaniti cammadhare sure samattheti attho abharanabhandameva ca idha cammanti adhippetam tasma abharanadharetipi attho. Ceteti tam namenalapati. Puttaniti mama putte ca dhitaro ca. Indavarapupphasameti tam alapati. Sa sadhuti sampaticchitva pasadam anuvicaritva pita vo ovadam datukamo pakkosati idam kira vo tassa pacchimadassananti sabbamevassa suhajjajananca puttadhitaro ca sannipatesi. Dhammapalakumaro pana tam vacanam sutva rodanto kanitthabhatikaparivuto pitu santikam agamasi. Pandito pana te putte disva sakabhavena santharetum asakkonto assupunnehi nettehi te alimgitva sise cumbitva jetthaputtam muhuttam hadaye nipajjapetva hadaya otaretva sirigabbhato nikkhamma mahatale pallanke nisiditva puttasahassassa ovadam adasi. Tamattham pakasento sattha aha te agate muddhani dhammapalo cumbitva putte avikampamano amantayitvana avoca vakyam dinnaham ranna idha manavassa tassajjaham attasukhi vidheyyo adaya yenicchati tena gacchati ahanca vo anusasitum agatosmi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page254.

Katham aham aparittaya gacche sace vo raja kurukhettavasi janasantho puccheyya pahutakamo kimabhijanatha pure puranam kim vo pita anusase purattha samanasana hotha maya ca sabbe konidha ranno abbhutiko manusso tamanjalim kariya vadetha evam ma heva deva na hi esa dhammo viyaggharajassa nihinajacco samanasano deva katham bhaveyyati. Tattha dhammapaloti mahasatto. Dinnahanti aham jayadhanam chaddetva ranna dinno. Tassajjaham attasukhi vidheyyoti ajjato patthaya tihamattam aham imina attano sukhena attasukhi tato param pana tassa manavassaham vidheyyo. So hi ito catutthe divase ekamsena mam adaya yatthicchati tattha gacchati. Aparittayati aham tumhakam parittanam akatva katham gaccheyyanti tumhe anusasitum agatosmi. Janasanthoti mittabandhanena mittajanassa santhanakaro. Pure purananti ito pubbe tumhe kim puranakaranam abhijanatha. Anusaseti anusasi evam tumhe ranna puttha amhakam pita imanci manca ovadam adasiti katheyyatha. Samanasana hothati sace

--------------------------------------------------------------------------------------------- page255.

Pana raja vo maya dinnassa ovadassa kathitakale etha tumhe ajja maya saddhim samanasana hotha. Konidha ranno abbhutiko manussoti idha rajakule tumhehi anno ko nu ranno abbhutiko manussoti attano asane nisidapeyya. Tamanjalinti atha tumhe anjalim katva tam rajanam evam vadeyyatha deva evam ma avaca nahi amhakam esa pavenidhammo viyaggharajassati kesarasihassa. Nihinajaccoti jarasingalo deva katham samanasano bhaveyya. Yathapi singalo sihassa samanasano na hoti tatheva mayam tumhakanti. Imam panassa katham sutva puttadhitaro ca natisuhajja ca dasakammakaraporisa ca te sabbe sakabhavena santharetum asakkonta mahaviravimsu. Mahasatto te sannapesi. Lakkhakandam nitthitam. Atha ne pandito puttadhitaro ca natayo ca nam upagantva tunhibhute disva tata ma cintayittha ma socittha ma paridevittha sabbe samkhara anicca adhuva viparinamadhamma yaso nama vipattipariyosano apica tumhakam rajavasatim nama yasapatilabhakaranam kathessami tam ekaggacitta sunathati aha. So buddhalilaya rajavasatim nama patthapesi. Tamattham pakasento sattha aha so ca putte ca mitte ca natayo suhadajjane alinamanasankappo vidhuro etadabravi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page256.

Ethayya rajavasatim nisiditva sunatha me yatha rajakulampatto yasam poso nigacchatiti. Tattha suhadajjaneti suhadayajane. Ethayyati etha ayya piyavacanena samudacarena putte alapati. Rajavasatinti maya vuccamanam rajaparicariyam sunatha. Yathati yena karanena. Rajakulampattoti rajakulam upasankamanto ranno santike caranto poso yasam nigacchati labhati tam karanam sunathati attho. Na hi rajakulam patto annato labhate yasam natisuro natidummedho nappamatto kudacanam yadassa silam pannanca soceyyancadhigacchati atha vissasate tamhi guyhancassa na rakkhatiti. Tattha annatoti apakataguno aviditakammapadano. Natisuroti na atisuro. Natidummedhoti na bhirukajatiko. Yadassa silanti yada assa sevakassa raja silanca pannanca soceyyanca adhigacchati acarasampattinca nanabalanca sucibhavanca janati. Atha vissasate tamhiti atha raja tasmim vissasati vissasam karoti attano guyham assa na rakkhati na guyhati kathetiti attho. Tula yatha paggahita samadanda sudharita ajjhittho na vikampeyya sa rajavasatim vase tula yatha paggahita samadanda sudharita sabbani abhisambhonto sa rajavasatim vaseti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page257.

Tattha tula yathati yatha esa vuttappakara tula na onamati na unnamati evameva rajasevako kismincideva kamme ranna idam nama karohiti ajjhittho anatto chandadiagatigamanavasena na vikampeyya sabbakiccesu paggahitatula viya samo bhaveyya. Sa ra javasatinti so evarupo sevako rajakule vasam vaseyya rajanam paricareyya evamparicaranto ca pana yasam labheyyati attho. Sabbani abhisambhontoti sabbani rajakiccani karonto. Diva va yadi va rattim rajakiccesu pandito ajjhittho na vikampeyya sa rajavasatim vase diva va yadi va rattim rajakiccesu pandito sabbani abhisambhonto sa rajavasatim vase yo cassa sukato maggo ranno supatiyadito na tena vutto gaccheyya sa rajavasatim vaseti. Tattha na vikampeyyati avikampamano tani kiccani kareyya. Yo cassati yo ca ranno gamanamaggo sukato assa. Supatiyaditoti sumandito imina maggena gacchati vuttopi tena na gaccheyya na ranno samakam bhunje kamabhoge kudacanam sabbattha pacchato gacche sa rajavasatim vase na ranno sadisam vattham na malam na vilepanam akappam sarakuttinca na ranno sadisamacare annam kareyya akappam sa rajavasatim vaseti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page258.

Tattha na rannoti ranno kamabhogena samam kamabhogam na bhunjeyya tadisassa hi raja kujjhati. Sabbatthati sabbesu rupadisu kamagunesu ranno pacchatova gaccheyya hinatarameva seveyyati attho. Annam kareyyati ranno akappato annameva akappam kareyya. Sarajavasatim vaseti so puggalo ranno upagantva vasam vaseyya. Kile raja amaccehi bhariyahi parivarito namacco rajabhariyasu bhavam kubbetha pandito anuddhato acapalo nipako samvutindriyo manomanidhisampanno sa rajavasatim vaseti. Tattha bhavanti vissasavasena adhippayam. Acapaloti amandanasilo. Nipakoti paripakkanano. Samvutindriyoti pidahitachalindriyo. Ranno va angapaccangani orodhe cassa na olokeyya. Manomanidhisampannoti acalena sutthu thapitena cittena samannagato. Nassa bhariyahi kileyya na manteyya rahogato nassa kosa dhanam ganhe sa rajavasatim vase na niddam bahum manneyya na madaya surampive nassa daye mige hanne sa rajavasatim vase nassa pitham na pallankam na koccham na navam ratham sammatomhiti arulhe sa rajavasatim vase natidure bhaje ranno naccasanne vicakkhano

--------------------------------------------------------------------------------------------- page259.

Samekkhancassa tittheyya sandissanto sabhattuno na me raja sakha hoti na raja hoti methuno khippam kujjhanti rajano sukenakkhiva ghattitam na pujito mannamano medhavi pandito naro pharusampatimanteyya rajanam parisam gatanti. Tattha na manteyyati tassa ranno bhariyahi saddhim neva kileyya na raho manteyya. Kosa dhananti ranno kosa dhanam na thenetva ganheyya. Na madayati tata rajasevako nama madatthaya suram na piveyya. Dayeti dinnabhaye mige na hanne na haneyya. Kocchanti bhaddapitham. Sammatomhiti aham sammato hutva evam karomiti na aroheyya. Samekkhancassa tittheyyati assa ranno purato khuddakamahantakathasavanatthane tittheyya. Sandissanto sabhattunoti so sevako tassa bhattuno dassanatthane tittheyya. Sukenati akkhimhi patitena vihisukadina ghattitam akkhi pakatibhavam jahantam yatha kujjhati nama evam kujjhanti na tesu vissaso katabbo. Na pujito mannamanoti aham rajapujitomhiti na mannamano. Pharusanti yena so kujjhati tatharupam na manteyya. Laddhadvaro labhe dvaram neva rajusu vissase aggiva sato tittheyya sa rajavasatim vase puttam va bhataram sam va sampagganhati khattiyo gamehi nigamehi va ratthehi janapadehi va

--------------------------------------------------------------------------------------------- page260.

Tunhibhuto udikkheyya na bhane chekapapakanti. Tattha laddhadvaro labhe dvaranti aham nippatiharo laddhadvaro appatiharetva na paviseyya punapi dvaram labheyya patiharetvava paviseyyati attho. Satoti appamatto hutva. Bhataram sam vati sakabhataram va. Sampagganhatiti asukagamam va asukanigamam va asukassa demati yada sevakehi saddhim kathesi. Na bhane chekapapakanti tada gunam va agunam va na bhaneyya. Hattharohe anikatthe rathike pattikarake tesam kammapadanena raja vaddheti vettanam na tesam antaram gacche sa rajavasatim vase capova onato dhiro vamso vapi pakampaye patilomam na manteyya sa rajavasatim vase capovunodaro assa macchovassa ajivahata appasi nipako suro sa rajavasatim vaseti. Tattha na tesam antaram gaccheti tesam labhassa antarayam na gaccheyya antarayam na kareyya. Vamso vati yatha vamsagumbato uggatavamso vatena pahatakale kampati evam ranna kathitakale kampeyya. Capovunodaroti yatha capadhanu na mahodaro hoti evam na mahodro siya. Ajivhatati yatha maccho ajivhataya na katheti tatha mandakathaya ajivhata bhaveyya. Appasiti bhojane mattannu. Na balham itthim gaccheyya samphassam tejasamkhyam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page261.

Kasam sasam daram balyam khinamedho nigacchati nativelam pabhaseyya na tunhi sabbada siya avikinnam mitam vacam patte kale udiriye akodhano asamghatto sacco sanho apesuno sampham giram na bhaseyya sa rajavasatim vaseti. Tattha na balahanti na punappunam kilesena gaccheyya. Tejasamkhayanti evam gacchanto hi puriso tejasamkhyam papunati tam samphassanto balham na gacchayya. Daranti kayadaratham. Balyanti dubbalabhavam. Khinamedhoti punappunam kilesarativasena khinapanno puriso ete kasadayo nigacchati. Nativelanti tata rajunam santike pamanatikkantam na bhaseyya. Patte kaleti attano vacanakale sampatte. Asamghattoti param asamghtento. Samphanti niratthakam. Giranti vacanam. Matapetibharo assa kule jetthapacayino hiriottappasampanno sa rajavasatim vase vinito sippava danto katatto niyato mudu appamatto sucidakkho sa rajavasatim vase nivatavutti vuddhesu sappatisso sagaravo surato sukhasamvaso sa rajavasatim vase araka parivajjeyya sanhitum pahitam janam bhattarannevudikkheyya na annassa ca rajinoti. Tattha vinitoti acarasampanno. Sippavati attano kule

--------------------------------------------------------------------------------------------- page262.

Sikkhitabbasippena. Samannagato. Dantoti chasu dvaresu nibbisevano. Katattoti sampaditatto. Niyatoti yasadinam nissaya acalanasabhavo. Muduti anatimani. Appamattoti kattabbakiccesu pamadavirahito. Dakkhoti upatthanatthane cheko. Nivatavuttiti nicavutti. Sappatissoti garusamvasavasanasilo. Sanhitum pahitanti pararajuhi ranno santikam guyharakkhanavasena va paticchannapakatakaranavasena va pesitam. Tatharupehi saddhim kathento ranno sammukha katheyya. Bhattarannevudikkheyyati attano samikameva olokeyya. Na annassa ca rajinoti annassa ca ranno santike na bhaseyya. Samane brahmane capi silavante bahussute sakkaccam payirupaseyya sa rajavasatim vase samane brahmane capi silavante bahussute sakkaccam anuvaseyya sa rajavasatim vase samane brahmane capi silavante bahussute tappeyya annapanena sa rajavasatim vase samane brahmane capi silavante bahussute asajja panne sevetha akankham vuddhimattano. Tattha sakkaccam payirupaseyyati garavena punappunam upasankameyya. Anuvaseyyati uposathavasam vasanto anuvatteyya. Tappeyyati yavadattham danena tappeyya. Asajjati upagantva. Panneti pandite. Asajja panhanti va patho. Panhanti panditehi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page263.

Pannaya kattabbam kusalakusalam karanam puccheyyati attho. Dinnapubbam na hapeyya danam samanabrahmane na ca kinci nivareyya danakale vanibbake pannava buddhisampanno vidhanavidhikovido kalannu samayannu ca sa rajavasati vase utthaya kammadheyyesu appamatto vicakkhano susamvihitakammanto sa rajavasatim vase. Tattha dinnapubbanti pakatipatiyattam danavattam. Samanabrahmaneti samane va brahmane va. Vanibbaketi dinnakale vanibbake agate disva kinci na nivareyya. Pannavati vicaranapannaya yutto. Buddhisampannoti avekallabuddhisampanno. Vidhanavidhikovidoti nanappakaresu dasakammakaraporisadinam samvidahanakotthasesu cheko. Kalannuti ayam danam datum ayam silam rakkhitum ayam uposathakammam katum kaloti janeyya. Samayannuti ayam kasanasamayo ayam vapanasamayo ayam voharasamayo ayam upatthanasamayoti janeyya. Kammadheyyesuti attano kattabbakammesu. Khalam salam pasum khettam gantva passa abhikkhanam mitam dhannam nidhapeyya mitam pacapaye ghare puttam va bhataram sam va silesu asamahitam anangava hi te bala yatha peta tatheva te colanca nesampindanca asinanam padapaye

--------------------------------------------------------------------------------------------- page264.

Dase kammakare pose silesu susamahite dakkhe utthanasampanne adhipaccasmim thapayeti. Tattha pasum khettanti gokulanca sassatthananca. Gantvati gamanasilo. Mitanti minitva ettakanti natva kotthesu nidhapeyya. Ghareti gharepi parijanam ganetva mitameva pacapeyya. Silesu asamahitanti evarupam dussilam anacaram kisminci adhipaccatthanena thapeyyati attho. Anangava hi te balati angametam manussanam bhatati loke pavuccati. Kincapi jetthakanitthabhataro angasamanatta angati vutta ime pana dussila tasma angasama na honti yatha pana susane chaddita peta mata tatheva te tasma tadisa adhipaccatthanena thapetabba. Kutumbam hi te vinasenti vinatthakutumbassa ca daliddassa ca rajavasati nama na sampajjati. Asinananti agantva nisinnanam. Matanam matakabhattam viya dento ghasacchadanamattam dapeyya. Utthanasampanneti utthanaviriyena samannagate. Silava ca alobho ca anuvatto cassa rajino aviraho hito tassa sa rajavasatim vase chandannu rajino cassa cittattho cassa rajino asamkusakavuttissa sa rajavasatim vase acchadane ca nahapane dhove pade adhosiram ahatopi na kuppeyya sa rajvasatim vaseti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page265.

Tattha alobhoti aluddho. Anuvatto cassa rajinoti assa rajino manam anuvatto. Cittatthoti citte thito rajacittavasikoti attho. Asamkusakavuttissati apatilomavutti assa. Adhosiranti pade dhovantopi siram adho katva hetthamukhova dhoveyya na ranno mukham olokeyyati attho. Kumbhimhi anjalim kayira vayasam vapi padakkhinam kimeva sabbakamanam dataram dhiramuttamam yo deti sayanam vattham yanam avasatham gharam pajjunnoriva bhutanam bhogehi abhivassati eseyya rajavasati vattamano yatha naro aradhayati rajanam pujam labhati bhattusuti. Tattha kumbhimhi anjalim kayira vayasam vapi padakkhinanti vuddhim paccasimsanto hi puriso udakabharitam kumbhim disva tassa anjalim kareyya vayasam vapi sakunanca padakkhinam kareyya (yesam) anjalim katva padakkhinam karontassa te kinci datum na sakkonti. Kimevati yo pana sabbakamanam data dhiro tam rajanam kim karana na namasseyya rajayeva hi namassitabbo ca aradhetabbo cati. Pajjunnorivati megho viya. Eseyya rajavasatiti ayya ya ayam maya kathita esa rajavasati nama rajasevakanam anusasani. Yathati yaya rajavasatiya vattamano naro rajanam aradheti rajunanca santika pujam labhati esati. Evam asamadhuro vidhuro buddhalilaya rajavasatim kathesiti. Rajavasatikandam nitthitam.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page266.

Evam puttadaramittasuhajjadayo anusasantasseva tassa tatiyo divaso jato. So divasaparipurim natva patova nahatva nanaggarasabhojanam bhunjitva rajanam apaloketva manavena saddhim gamissamiti cintetva natiganaparivuto rajanivesanam gantva rajanam vanditva ekamantam thito vattabbayuttakavacanam avoca. Tamattham pakasento sattha aha evam samanusasitva natisamgham vicakkhano parikinno suhadehi rajanamupasankami vanditva sirasa pade katva ca nam padakkhinam vidhuro avaca rajanam paggahetvana anjalim ayammam manavo neti kattukamo yathamatim natinattham pavakkhami tam sunohi arindama putte ca me udikkhesi yancamannam ghare dhanam yatha pecca nahapeyya natisamgho mayi gate yatheva khalati bhumiya bhumyayeva patitthati evetam khalitam mayham etam passami accayanti. Tattha suhadehiti suhadayehi natimittadihi. Yancamannanti yanca me annam taya ceva annehi rajuhi ca dinnam ghare aparimanam dhanam tam sabbam tvameva olokeyyasi. Peccati paccha. Khalalatiti pakkhalati. Evetantievam etam. Hi bhumiyam khalita tattheva patitthitapuriso viya tumhesu khalitva tumhesuyeva patitthahami.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page267.

Etam passamiti yo esa mama kinte raja hotiti manavena putthassa tumhe anoloketva saccam patthapetva daso hamasmiti vadantassa accayo etam accayam passami anno pana me doso natthi tamme accayam khamatha ma etam hadaye katva paccha mama puttadare aparajjhittha. Tam sutva raja pandita tava gamanam mayham na ruccati manavam upayeneva pakkositva ghatetva kilanjena paticchadema mayham tam ruccatiti dipento gathamaha sakka na gantum iti mayham hoti ghatva vadhitva idha katiyanam idheva hohi iti mayham ruccati ma tvam aga uttamabhuripannati. Tattha ghatvati idha rajageheyeva nam pothetva maretva paticchadema. Tam sutva mahasatto deva tumhakam evarupo ajjhasayo ayuttoti vatva aha ma heva dhammesu manam panidahi atthe ca dhamme ca yutto bhavassu dhiratthu kammam akusalam anariyam yam katva paccha nirayam vajjeyya nevesa dhammo na puneti kiccam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page268.

Ayiro hi dasassa janinda issaro ghatetu jhapetum athopi hantum na ca mayham kodhatthi vajjamihanti. Tattha ma heva dhammesuti ma heva adhammesu anatthesu apunnesu tava cittam panidahiti attho. Pacchati yam kammam katva ajaramaro na hoti atha kho paccha nirayameva uppajjeyya. Dhiratthu kammanti tam kammam dhi garahitam atthu bhaveyya. Nevesati neva esa poranakapanditanam sabhavo dhammo. Ayiroti samiko. Ghatetunti etani ghatadini katum ayiro nama dasassa issaro sabba netani katum labhati mayham manave appamattakopi kodho natthi dinnakalato patthaya cittam santharetum vattati vajjamiham nirandati aha. Evam vatva mahasatto rajanam vanditva rajorodhe ca rajaparisanca ovaditva tesu sakabhavena asanthahitva mahaviravam viravantesupi rajanivesana nikkhami. Sakalanagaravasino pandito kira manavakena saddhim gacchati etha passissama nanti rajanganeyeva sannipatitva nam passimsu. Atha ne mahasatto tumhe ma cintayittha sabbe samkhara anicca sariram adhuvam yaso nama vipattipariyosano apica tumhe danadisuyeva appamatta hothati ovaditva nivattetva attano gehabhimukho payasi. Tasmim khane dhammapalakumaro bhatiganaparivuto pitu paccuggamanam karissamiti nikkhamanto

--------------------------------------------------------------------------------------------- page269.

Nivesanadvareyeva pitu sammukho ahosi. Mahasatto tam disva sokam santharetum asakkonto tam upaguyhitva ure nipajjapetva nivesanampavisi. Tamattham pakasento sattha aha jetthaputtam upaguyha vineyya hadaye daram assupunnehi nettehi pavisi so mahagharanti. Ghare panassa sahassaputta sahassadhitaro sahassabhariya sattavannadasisatani ca tehiceva avasesadasakammakaranatimittehi ca tassa sakalanivesanam yugantavatabhighatapatitehi salehi salavanam viya nirantaram ahosi. Tamattham pakasento sattha aha salava sampamaddita malutena pamaddita senti putta ca dara ca vidhurassa nivesane itthisahassam bhariyanam dasisattasatani ca baha paggayha pakkandum vidhurassa nivesane orodha ca kumara ca vesiyana ca brahmana baha paggayha pakkandum vidhurassa nivesane hattharoha anikattha rathika pattikaraka baha paggayha pakkandum vidhurassa nivesane samagata janapada negama ca samagata baha paggayha pakkandum vidhurassa nivesane itthisahassam bhariyanam dasasattasatani ca

--------------------------------------------------------------------------------------------- page270.

Baha paggayha pakkandum kasma no vijahessasi orodha ca kumara ca vesiyana ca brahmana baha paggayha pakkandum kasma no vijahessasi hattharoha anikattha rathika pattikaraka baha paggayha pakkandum kasma no vijahessasi samagata janapada negama ca samagata baha paggayha pakkandum kasma no vijahessasiti. Tattha sentiti mahatale chinnapada viya patita avattanta parivattanta sayanti. Bhariyananti bhariyanameva itthinam sahassam. Kasma noti kena karanena amhe vijahessasiti paridevimsu. Mahasatto sabbantam mahajanam assasetva avasesani kiccani katva antojanam bahijananca ovaditva acikkhitabbayuttakam sabbam puttadarassa acikkhitva punnakassa santikam gantva attano nitthitakiccam tassa arocesi. Tamattham pakasento sattha aha katva gharesu kiccani anusasitva sakam janam mittamacce ca bhacce ca puttadare ca bandhave kammantam samvidhetvana acikkhitva ghare dhanam nidhinca inadananca punnakam etadabravi avasi tuvam mayha tiham agare katani kiccani gharesu mayham

--------------------------------------------------------------------------------------------- page271.

Anusasita puttadara maya ca karohi kiccani yathamatinteti. Tattha kammantam samvidhetvanati evanca evanca katum vattatiti ghare kattabbakiccam samvidahitva. Nidhinti tattha tattha nihitadhanam. Inadananti inavasena payojitadhanam. Yathamatinteti idani tava ajjhasayanurupam karohiti. Atha nam punnako aha sace hi katte anusasita te putta ca dara ca anujivino ca handehidani taramanarupo digho hi addhapi ayam purattha asambhitova ganhahi ajaniyassa valadhim idam pacchimakam tuyham jivalokassa dassananti. Tattha katteti somanassappatto yakkho mahasattam alapati. Addhapiti gantabbamattopi digho. Asambhitovati nibbhayo. Idam so hetthapasadam anotaritva tatova gantukamo avaca. Atha nam mahasatto aha soham kissanubhayissam yassa me natthi dukkatam kayena vaca manasa yena gaccheyya duggatinti. Tattha soham kissanubhayissanti idam mahasatto asambhitova ganhahiti vutto evamaha.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page272.

Evam mahasatto sihanadam naditva asambhito kesarasihoviya nibbhayo hutva ayam me satako mama aruciya ma muncatuti adhittha naparamim purecarikam katva dalham nivasetva assassa valadhim viyuhitva ubhohi hatthehi dalham valadhim gahetva dvihi padehi assassa urusu palivethetva manava gahito me assavaladhi yatharucim yahiti aha. Tasmim khane punnako manomayasindhavassa sannamadasi. So panditam adaya akase pakkhandi. Tamattham pakasento sattha aha so assarajavidhuram vahanto pakkami vehaya samantalikkhe sakhasu selesu asajjamano kalagirim khippamupagamasiti. Tattha sakhasu selesu asajjamanoti punnako kira cintesi aham duram agantva imam himavantappadese rukkhapabbatesu pothento maretva hadayamamsam adaya kalevaram pabbatantare chaddetva nagabhavanam gantva tam vimalaya deviya datva irandatim gahetva paccagamissamiti. So rukkhe ca pabbate ca paharitva tesam majjheyeva assam pesesi. Mahasattassanubhavena rukkhapi pabbatapi tassa sarirato ubhosu passesu ratanamattam patikkamanti. So mato va no vati parivattetva mahasattassa mukham olokento kancanadasamiva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page273.

Vippasannam mukham disva ayam evam na maratiti punapi himavantappadese rukkhe ca pabbate ca tikkhattum pothentopi tesam majjheyeva assam pesesi. Tatheva rukkhapi pabbatapi durataram patikkamantiyeva. Mahasatto paramakilantakayo ahosi. So idani nam vatakkhandhe cunnavicunnam karissamiti cintetva vatakkhandhe assam pesesi. Mato va no vati parivattetva vikasitapadumam viya mahasattassa mukham olokesi. So kodhabhibhuto sattamam vatakkhandham pakkhandi. Bodhisattassanubhavena vatakkhandho dvidha hutva bodhisattassa okasam adasi. Tato verambhavatepi pahari. Verambhavatopi satasahassa asanisaddo viya dvidha hutva bodhisattassa okasam adasi. Sopi tassa antarayabhavam passanto tam adaya kalagiripabbatam agamasi. Tena vuttam. Sakhasu selesu asajjamano kalagirim khippamupagamasiti. Tattha asajjamanoti alaggamano appatihannamano vidhurapanditam vahanto kalapabbatamatthakam upagato ahosi. Evam punnakassa mahasattam gahetva gatakale panditassa puttadaradayo punnakassa vasanatthanam gantva mahasattam adisva chinnapada viya patitva aparaparam parivattamana mahasaddena paridevimsu. Tamattham pakasento sattha aha itthisahassam bhariyanam dasasattasatani ca

--------------------------------------------------------------------------------------------- page274.

Baha paggayha pakkandum yakkho brahmanavannena vidhuram adaya gacchati orodha ca kumara ca vesiyana ca brahmana baha paggayha pakkandum yakkho brahmanavannena vidhuram adaya gacchati hattharoha anikattha rathika pattikaraka baha paggayha pakkandum yakkho brahmanavannena vidhuram adaya gacchati samagata janapada negama ca samagata baha paggayha pakkandum yakkho brahmanavannena vidhuram adaya gacchati itthisahassam bhariyanam dasisattasatani ca baha paggayha pakkandum pandito so kuhim gato orodha ca kumara ca vesiyana ca brahmana baha paggayha pakkandum pandito so kuhim gato hattharoha anikattha rathika pattikaraka baha paggayha pakkandum pandito so kahim gato samagata janapada negama ca samagata baha paggayha pakkandum pandito so kuhim gatoti. Mahasattam gahetva akasena gacchantam disva ca sutva ca evampi kanditva te sabbepi sakalanagaravasihi saddhim kandanta rajadvaram

--------------------------------------------------------------------------------------------- page275.

Agamamsu. Raja mahantam paridevanasaddam sutva sihapanjaram vivaritva kasma paridevathati pucchi. Athassa te deva so kira manavo na brahmano yakkho brahmanarupena agantva panditam adaya gato tena vina amhakam jivitam natthi sace ito sattame divase pandito nagamissati mayam sakatasatehi sakatasahassehi daruni samkaddhitva sabbe aggim pavisissamati imamattham arocenta imam gathamahamsu. Sace so sattarattena pandito nagamissati sabbe aggim pavissama natthattho jivitena noti. Sammasambuddhaparinibbanakalepi mayam aggim pavisitva marissamati vattaro nahesum aho suvasitam mahasattena nagaramhiti. Raja tesam katham sutva tumhe ma cintayittha ma socittha ma paridevittha madhurakatho pandito manavam dhammakathaya palobhetva attano padesu patetva na cirasseva amhakam assumukhani hasento agamissati ma socayitthati vatva gathamaha pandito ca viyatto ca vibhavi ca vicakkhano khippam moceti attanam ma bhayitthagamissatiti. Tattha viyattoti veyyattiya vicaranapannaya samannagato. Vibhaviti atthanattham karanakaranam vibhavetva dassetva kathetum samattho. Vicakkhanoti tam khanamyeva thanuppattikaranavijananapannaya yutto. Ma bhayitthati ma bhayittha khippam attanam mocetva agamissatiti assasesi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page276.

Nagarapi pandito ranna saddhim kathetva gato bhavissatiti assasam patilabhimsuti. . Antarapeyyalo nitthito. Punnakopi mahasattam kalagirimatthake thapetva imasmim jivamane mayham vuddhi nama natthi imam maretva hadayamamsam gahetva nagabhavanam netva vimalaya datva irandatim gahetva devalokam gamissamiti cintesi. Tamattham pakasento sattha aha so tattha gantvana vicintayanto uccavaca cetanaka bhavanti na imassa jivena mamatthi kinci hantvanimam hadayam anayissanti. Tattha soti so punnako. Tattha gantvanati gantva tattha kalagirimatthake thito. Cetanakati khane khane uppajjamana cetna uccapi avacapi uppajjanti thanam kho panetam na vijjati yametassa jivitadanacetanapi uppajjeyyati imassa pana jivena tahim nagabhavane mama appamattakampi kinci kiccam natthi idhevimam hantvana assa hadayam anayissamiti sannitthanamakasiti attho. Tato punnako cintesi yannunaham imam sahatthena amaretva bheravarupadassanena jivitakkhayam papeyyanti. So bheravayakkharupam nimmitva tajjento agantva tampatetva pade gahetva dantantare katva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page277.

Khaditukamo viya ahosi. Evam santepi mahasattassa lomahamsanamattampi nahosi. Tato siharupena ca mattamahahatthirupena ca agantva dathahi ceva dantehi ca ovijjhitukamo viya hutva tathapi abhayantassa ekadonikanavappamanam mahantam sappavannam nimmitva assasanto agantva sakalasariram vethetva matthake phanam dharesi. Tassa sarajjanamattampi nahosi. Atha nam pabbatamatthake thapetva patetva cunnavicunnam karissamiti mahavatam samutthapesi. So tassa kesaggamattampi na calesi. Atha nam tattheva pabbatamatthake thapetva hatthi viya khajjurirukkham pabbatam aparaparam calesi. Tathapi nam thitatthanato kesaggamattampi caletum nasakkhi. Tato saddasantasenassa hadayaphalanam katva maressamiti antopabbatam pavisitva pathavinca nabhanca ekaninnadam karonto mahanadam nadi. Evampissa sarajjanamattampi nahosi. Janati hi mahasatto yakkhasihahatthinagarajavesena agatopi vatavutthipabbatacalananam karakopi antopabbatam pavisitva nadam visajjentopi manavoyeva na annoti. Tato yakkho cintesi naham imam bahirupakkamehi maretum sakkomi sahattheneva nam maressamiti. So mahasattam pabbatamuddhani thapetva pabbatapadam gantva manikkhandhe pandukambalasuttam pavesento viya nadanto antopabbatena uggantva mahasattam dalham gahetva parivattetva adhosiram katva analambe akase visajjesi. Tena vuttam so tattha gantva pabbatamantarasmim

--------------------------------------------------------------------------------------------- page278.

Anto pavisitvana padutthacitto asamphutasmim jagatippadese adhosiram dharayi katiyanoti. Tattha gantvati pabbatamatthaka pabbatapadam gantva tattha pabbatantare thapetva tassa anto pavisitva pabbatamatthake thitassa hettha pannayamano asamphute bhumippadese. Dharayiti nam aditova dharesi tattha pana nam khipitva pathamam pannarasayojanamattam bhassakale pabbatamuddhanithitova hattham pasaretva adhosiram bhassantam padesu gahetva adhosirameva ukkhipitva mukham olokento ayam na maratiti natva dutiyampi khipitva timsayojanamattam bhassakale tatheva ukkhipitva mukham oloketva jivantameva disva cintesi sace idani satthiyojanamattampi bhassitva na marissati padesum nam gahetva pabbatamuddhani pothetva maressamiti. Atha nam tatiyampi khipitva satthiyojanatthanam bhassakale hattham pasaretva padesu nam gahetva ukkhipi. Mahasattopi cintesi ayam mam pathamam pannarasayojanatthanam khipi dutiyampi timsayojanam tatiyampi satthiyojanam idani na mam puna khipissati ukkhipantoyeva pana pabbatamuddhani paharitva mam maressati yava mam ukkhipitva pabbatamatthakena potheti tava nam adhosiro olambantova maranakaranam pucchissamiti. So asambhito asantasanto tatha akasi. Tena vuttam so lambamano narake papate

--------------------------------------------------------------------------------------------- page279.

Mahabbhaye lomahamse viduggate asantasanto kurunam kattusettho iccabravi punnakam nama yakkham ariyavakaso anariyarupo asannato sannatasannikaso accahitam kammam karosi luddam bhave ca te kusalam natthi kinci yam mam papatasmim papatumicchasi ko nu tavattho maranena mayham amanusasseva te ajja vanno acikkha me tvam katamasi devatati. Tattha so lambamanoti so kurunam kattusettho tatiyavare lambamano. Ariyavakasoti rupena ariyasadiso devavanni hutva carasi. Asannatoti kayadihi asannato dussilo. Accahitanti hitatikkantam atiahitam va. Bhave ca teti tava citte appamattakampi kusalam natthi. Amanusasseva te ajja vannoti ajja tavedam karanam amanussasseva. Katamasi devatati yakkhanam antare katarayakkho nama tvanti. Atha nam punnako aha yadi te suto punnako nama yakkho ranno kuverassa hi so sajivo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page280.

Bhumindharo varuno nama nago braha suci vannabalupapanno tassanujam dhitaram kamayami irandati nama sa nagakanna tassa sumajjhaya piyaya hetu patarayim tuyham vadhaya dhirati. Tattha sajivoti sajivo amacco. Brahati arohaparinahasampanno. Suciti utthapitakancanarupasadiso. Vannabalupapannoti sariravannena ca kayabalena ca upagato. Tassanujanti tassa anujatam dhitaram. Patarayinti cittam pavattesim sannitthanam akasinti attho. Tam sutva mahasatto ayam loko duggahitena nassati nagamanavikampatthentassa mama maranena kim payojanam tattato nam janissamiti cintetva gathamaha maheva te yakkha ahosi moho nattha bahu duggahitena loka kinte sumajjhaya piyaya kiccam maranena me ingha sunohi sabbanti. Athassa punnako acikkhanto aha mahanubhavassa mahoragassa dhitukamo natibhatohamasmi tam yacamanam sasuro avoca

--------------------------------------------------------------------------------------------- page281.

Yatha mamannimsu sukamanitam dajjemu kho te sutanum sunettam suvimhitam candanalittagattam sace tuvam hadayam panditassa dhammena laddha idha maharesi etena cittena kumari labbha nannam dhanam uttarim patthayama evam na mulhosmi sunohi katte na capi me duggahitamatthi kinci hadayena te dhammaladdhena naga irandatim nagakannam dadanti tasma ahantuyham vadhaya yutto evammamattho maranena tuyham idheva tam narake patayitva hantavana tam hadayam anayissanti. Tattha dhitukamoti dhitaram kamemi patthemi dhitu atthaya vicarami. Natibhatohamasmiti tassa natibhatiko nama aham. Tanti tam nagakannam. Yacamananti yacantam mam. Yatha manti yasma mam. Sukamanitanti sutthu ekamsena kamena nitoti sukamanitam amannimsu janimsu tasma mama sassuro dajjemu kho tetiadimaha. Tattha dajjemuti dadeyyama. Sutanunti sundarasariram. Idha maharesiti idha ahareyyasi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page282.

Tassa tam katham sutva mahasatto cintesi vimalaya mama hadayena kiccam natthi varunena dhammakatham sutva manina mam pujetva tattha gatena nagarajena mama dhammakathikabhavo vannito bhavissati tato vimalaya mama dhammakathaya dohalo uppanno bhavissati varunena duggahitam gahetva punnako anatto bhavissati svayam attana duggahitena mam maretum evarupam dukkham papesi mama panditabhavo thanuppattikaranavindanasamatthata imasmim mam marente kim karissati handaham nam manavam sannapessamiti manava aham sadhunaradhammam nama janami yavaham na marami tava mam pabbatamuddhani nisidapetva sadhunaradhammam suna paccha yam icchasi tam kareyyasiti vatva sadhunaradhammam vannento jivitam aharapeyyanti. So adhosiro olambantova gathamaha khippam mamam uddhara katiyana hadayena me yadi te atthi kiccam yekecime sadhu narassa dhamma sabbeva te patukaromi ajjati. Tam sutva punnako ayam kira panditena devamanussanam akathitapubbo dhammo bhavissati handaham khippameva nam uddharitva sadhunaradhammam sossamiti cintetva mahasattam ukkhipitva pabbatamuddhani nisidapesi. Tamattham pakasento sattha aha sa punnako kurunam kattusettham

--------------------------------------------------------------------------------------------- page283.

Nagamuddhani khippam patitthapetva assatthamasinam samekkhiyana paripucchi kattaramanomapannam samutthito mesi tuvam papata hadayena te ajja mamatthi kiccam yekecime sadhu narassa dhamma sabbeva me patukarohi ajjati. Tattha assatthanti laddhassasam hutva. Samekkhiyanati disva. Sadhu narassa dhammati narassa sadhu dhamma sunadaradhamma. Mahasatto aha samutthito tyasmi ahampapata hadayena me yadi te atthi kiccam yekecime sadhu narassa dhamma sabbeva te patukaromi ajjati. Tattha samutthito tyassamiti taya samutthito aham asmi. Atha nam mahasatto kilitthasariromhi nahayami tavati aha. Yakkho sadhuti nahanodakam aharitva nahanakale mahasattassa dibbadussadibbagandhamaladini datva alankatapatiyattakale dibbabhojanam adasi. Mahasatto bhuttabhojano kalagirimatthakam alankarapetva asanam pannapetva alankatasane nisiditva buddhalilaya sadhunaradhammam desento gathamaha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page284.

Yatanuyayi ca bhavahi manava allanca panim parivajjayassu ma cassu mittesu kadaci dubbhi ma ca vasam asatinam nigaccheti. Tattha anlanca panim parivajjayassuti allam tintam panim ma dahi ma jhapayi. Yakkho samkhittena kathite cattaro sadhunaradhamme bujjhitum asakkonto vittharena pucchi katham nu yatam anuyayi hoti allanca panim dahate katham so asati ca kako pana mittadubbho akkhahi me pucchito etamatthanti. Mahasattopissa kathesi asanthatam 1- nopica ditthapubbam yo asanenapi nimantayeyya tasseva attham puriso kareyya yatanuyayiti tamahu pandita yassekarattimpi ghare vaseyya yatthannapanam puriso labhetha na tassa papam manasapi cetaye @Footnote: 1. asanthutanpi patho

--------------------------------------------------------------------------------------------- page285.

Allanca panim dahate mittadubbho yassa rukkhassa chayaya nisideyya sayeyya va na tassa sakham bhanjeyya mittadubbho hi papako punnampi ce mam pathavi dhanena dajjitthiya puriso sammataya laddha khanam atimanneyya tampi tasam vasam asatinam na gacche evam kho yatam anuyayi hoti allanca panim dahate punevam asati ca saso pana mittadubbho so dhammiko hohi jahassu adhammanti. Tattha asanthatanti ekaham davihampi ekato avutthapubbam. Yo asanenapiti yo evarupam asanamattenapi nimanteyya pageva annapanadihi. Tassevati tassa eva pubbakarissa attham puriso karoteva. Yatanuyayiti pubbakarina yatassa maggassa anuyayi. Pathamam karonto hi yayi nama paccha karonto pana anuyayi namati evam pandita kathenti ayam devaraja pathamo sadhunaradhammo. Allanca paninti darubhakam attano bhunjanahatthameva dahanto hi mittadubbhi nama hoti. Iti allahatthassa ajjhapanam nama ayam dutiyo sadhunaradhammo. Na tassati tassa sakham va pattam va ankuram va na bhindeyya kim karana mittadubbho hi papako iti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page286.

Paribhuttacchayassa acetanassa rukkhassapi papam karonto mittadubbhi nama hoti kimangam pana manussabhutassa. Evam mittesu adubbhanam nama ayam tatiyo sadhunaradhammo. Dajjitthiyati dadeyya itthiya. Sammatayati ahamevassapi yo na anno mamanneva sa itthi icchatiti evam sutthu sammataya. Laddha khananti aticarassa okasam labhitva. Asatinanti asaddhammena samannagatanam itthinam. Iti matugamam nissaya papassa akaranam nama ayam catuttho sadhunaradhammo. So dhammiko hohiti so tvam devaraja imehi catuhi sadhunaradhammehi yutto dhammiko hohiti. Evam mahasatto yakkhassa cattaro sadhunaradhamme buddhalilaya kathesi. Te sunantoyeva punnako sallakkhesi catusu thanesu pandito attano jivitameva yacati ayam kho pana mayham pubbe asanthatasseva sakkaramakasi ahamassa nivesane tiham mahantam yasam anubhavanto vasim ahanca imam papakammam karonto matugamam nissaya karomi sabbathapi ahameva mittadubbhi sace panditam aparajjhissami na sadhunaradhamme vattissami nama kim me nagamanavikaya indapattavasinam assumukhani hasapento imam vegena netva dhammasabhayam otaressamiti cintetva aha avasim aham tuyham tiham agare annena panena upatthitosmi mutto 1- mama si visajmamaham tam @Footnote: 1.mittotipipatho

--------------------------------------------------------------------------------------------- page287.

Kamam gharam uttama panna gaccha api hayatu nagakulassa attho alampi me nagakannaya hetu so tvam sakeneva subhasitena muttosi me ajjavadhaya pannati. Tattha upatthitosmiti taya upatthito asmi. Visajjamaham tanti visajjemi aham tam. Kamanti ekamsena. Vadhayati vadhato. Pannati pannavanta. Atha nam mahasatto manava ma tava mam attano gharam pesayi nagabhavanameva mam nehiti vadanto gathamaha handa tuvam yakkha mamampi nehi sasurantike attham mayi carassu ahampi nagadhipativimanam dakkhemi nagassa aditthapupbanti. Tattha handati upasaggatthe nipato. Sasurantike attham mayi carassuti tava sasurassa santikam attham mayi cara ma nasayi. Nagadhipativimananti nagadhipatinca vimanancassa aditthapubbam passeyya. Punno aha yam ve narassa ahitaya assa na tam panno arahati dassanaya atha kena vannena amittagamam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page288.

Tuvamicchasi uttama panna gantunti. Tatthaamittagamanti amittassa vasanatthanam amittasamagamanti attho. Atha nam mahasatto aha addha pajanami ahampi etam na tam panno arahati dassanaya papanca me natthi katam kuhinci tasma na sanke maranagamayati tattha maranagamayati maranassa agamaya. Apicakho devaraja tvam maya tadiso kakkhalo dhammakathaya palobhetva mudukato idaneva mam alam me nagamanavikaya attano gharam yahiti vadesi nagarajassa mudukaranam mama bharo nehiyeva mam tatthati. Tam sutva punnako tassa vacanam sadhuti sampaticchitva aha handa ca thanam atulanubhavam maya saha dakkhasi ehi katte yatthacchati naccagitehi nago raja yatha vessavanno nilinnam tam nagakanna caritam ganena nikilitam niccamaho ca rattim pahutamalyam bahu pupphachannam obhasati vijjurivantalikkhe

--------------------------------------------------------------------------------------------- page289.

Annena panena upetarupam naccehi gitehi ca vaditehi paripuram kannahi alankatahi upasobhati vatthapilandhanenati. Tattha handa cati nipatamattameva. Thananti nagarajassa vasanatthanam. Nilinnanti nilinnam nama rajadhaniyam. Caritamganenati tam nagakannanam ganena caritam. Nikilitanti niccam aho ca rattinca nagakannahi kilitanukilitam. Tamattham pakasento sattha aha so punnako kurunam kattusettham nisidayi pacchato asanasmim adaya kattaramanomapannam upagami bhavanam nagaranno patvana thanam atulanubhavam atthasi katta pacchato punnakassa samaggipekkhi pana nagaraja pubbeva jamataramajjabhasathati. Tattha so punnakoti bhikkhave so punnako evam nagabhavanam vannetva panditam attano ajannam aropetva nagabhavanam nesi. Thananti nagarajassa vasanatthanam. Pacchato punnakassati punnakassa ca kira etadahosi sace nagaraja panditam disva muducitto

--------------------------------------------------------------------------------------------- page290.

Bhavissati iccetam kusalam no ce tassa tam apasantasseva sindhavam aropetva adaya gamissamiti. Atha nam pacchato thapesi. Tena vuttam. Pacchato punnakassati. Samaggipekkhiti samaggim pekkhamano. Samam apekkhitipi patho. Attano jamataram passitva pathamataram sayameva ajjhabhasathati attho. Nagaraja aha yam nu tuvam agama maccalokam anvesamano hadayam panditassa kacci samiddhena idhanupatto adaya kattaramanomapannanti. Tattha kacci samiddhenati kacci tena manorathena samiddhena nipphannena idhagatositi pucchi. Punnako aha ayam hi so agato yam tvamicchasi dhammena laddho mama dhammapalo tam passatha sammukha bhasamanam sukho have sappurisehi sangamoti. Tattha yam tavamicchasiti yam tvam icchasi. Yam tuvamicchasitipi patho. Bhasamananti tam loke pakatam dhammapalam idani madhurena sarena dhammam bhasamanam sammukhava passatha sappurisehi ekatthane samagamo hi nama sukho hotiti. Kalagirikandam nitthitam.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page291.

Nagaraja mahasattam disva gathamaha aditthapubbam disvana macco maccubhayaddito byamhito nabhivadesi na idam pannavatamivati. Tattha byamhitoti bhito. Idam vuttam hoti pandita tvam aditthapubbam nagabhavanam disva maranabhayena ca addito bhito hutva yam mam nabhivadesi idam karanam pannavantanam na hotiti. Evam nagarajanam vandanam paccasimsamanam mahasatto na tvam maya vanditabboti avatvava attano nanataya upayako sallena aham vajjhappattabhavena tam na vandamiti vadanto gathadvayamaha na camhi byamhito naga na ca maccubhayaddito navajjho abhivadeyya vajjham va nabhivadaye katham nu abhivadeyya abhivadapayetha ve yam naro hantumiccheyya tam kammam nupapajjatiti. Tassattho nevaham nagaraja aditthapubbam nagabhavanam disva bhito na maranabhayatajjito madisassa hi maranabhayam nama natthi vajjho pana janena vadhitabbo puggalo attanam vadhakam janam abhivadetum vajjham vadhakopi abhivadetum na labhati yam hi naro hantumiccheyya tam katham nu abhivadeyya katham va tena attanam abhivadapayetha ve tassa hi tam kammam na upapajjati tvanca kira mam maretum idha anapesi katham aham tam vandamiti. Tam sutva nagaraja tuttho mahasattassa thutim karonto dve

--------------------------------------------------------------------------------------------- page292.

Gatha abhasi evametam yatha brusi saccam bhasasi pandita na vajjho abhivadeyya vajjham va nabhivadaye katham nu abhivadeyya abhivadapayetha ve yam naro hantumiccheyya tam kammam nupapajjatiti. Idani mahasatto nagarajena saddhim patisantharam karonto aha asassatam sassatam nu tava idam iddhi juti balaviriyupapatti pucchami tam nagaraje tamattham katham nu te laddhamidam vimanam adhicca laddham parinamajante sayam katam udahu devehi dinnam akkhami me nagaraje tamattham yatheva te laddhamidam vimananti. Tattha tava idanti idam tava yasajatam vimanam va asassatam sassatasadisam ma kho yasam nissaya papamakasiti imina padena attano jivitam yacati. Iddhiti nagiddhi ca nagajuti ca kayabalanca cetasikaviriyanca nagabhavane upapatti ca yanca te idam vimanam pucchami tam nagaraja etamattham katham nu te idam sabbam laddhanti kinnu taya idam vimanam evam sampannam nagabhavanam adhicca akaranena laddham udahu utuparinamajante idam udahu sayam sahattheneva katam udahu devehi te

--------------------------------------------------------------------------------------------- page293.

Dinnam yatheva idam laddham me etamattham akkhahiti. Nagaraja aha nadhicca laddham na parinamajamme na sayikatam napi devehi dinnam sakehi kammehi apapakehi punnehi me laddhamidam vimananti. Tattha apapakehiti alamakehi. Mahasatto aha kinte vattam kimpana brahmacariyam kissa sucinnassa ayam vipako iddhi juti balaviriyupapatti idanca te naga mahavimananti. Tattha kinte vattanti nagaraja purimabhave tava kim vattam ahosi ko brahmacariyavaso katarassa sucaritasseso iddhiadiko vipakoti. Nagaraja aha ahanca bhariya ca manussaloke saddha ubho danapati ahumha opanabhutam me gharam tadasi santappita samanabrahmana ca malanca gandhanca vilepananca

--------------------------------------------------------------------------------------------- page294.

Padipayam seyyamupassayanca adchadanam sayanam annapanam sakkaccam danani adamha tattha tam me vattam tampana brahmacariyam tassa sucinnassa ayam vipako iddhi juti balaviriyupapatti idanca me dhira mahavimananti. Tattha manussaloketi angaratthe kalacampakanagare. Tam me vattanti tam sakkaccam dinnam danameva mayham vattasamadanam brahmacariyanca ahosi tasseva sucinnassa ayam iddhadiko vipako. Mahasatto aha evanca te laddhamidam vimanam janasi punnanam phalupapattim tasma hi dhammam cara appamatto yatha vimanam puna mavavesiti. Tattha janasiti sace taya dananubhaveneva tam laddham evam sante janasi nama punnanam phalanca punnaphalena nibbattam upapattinca. Tasmati yasma punnehi taya idam laddham tasma. Puna mavasesiti yatha punapi imam nagabhavanam ajjhavasi evam dhammam cara. Nagaraja aha nayidha santi samanabrahmana va

--------------------------------------------------------------------------------------------- page295.

Yesannapanani dademu katte akkhahi me pucchito etamattham yatha vimanam puna mavasemati. Mahasatto aha bhogi hi te santi idhupapanna putta ca dara anujivino ca tesu tuvam vacasa kammuna ca asampaduttho ca bhavahi niccam evam tuvam naga asampadosam anupalaya vacasa kammuna ca thatva idha yavatayukam vimane uddham ito gacchasi devalokanti. Tattha bhogiti bhogino nagati attho. Tesuti tesu puttadisu bhogisu vacaya kammena ca niccam asampaduttho bhava. Anupalayati evam puttadisuyeva sesasattesu ca mettacittasamkhatam asampadosam anurakkha. Uddham itoti ito nagabhavanato upari devalokam gamissasi mettacittam hi danato atirekataram punnanti. Evam nagaraja mahasattassa dhammakatham sutva tutthacitto na sakka panditena bahi papancam katum tam vimalaya dassetva subhasitam savetva dohalam patippassambhetva dhananjayarajanam tosetum panditam pesetum vattatiti cintetva gathamaha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page296.

Addha hi so socati rajasettho taya vina yassa tuvam sajivo dukkhupanitopi taya samecca vindeyya poso sukhamaturopiti. Tattha sajivoti amacco. Sameccati taya saha samagantva. Aturopiti balhagilanopi samano. Tam sutva mahasatto nagarajassa thutim karonto itaram gathamaha addha satam bhasasi naga dhammam anuttaram atthapadam sucinnam etadisiyasu hi apadasu pannaya te madisanam visesoti. Tattha satanti addha satam panditanam dhammam bhasasi. Atthapadanti hitakotthasam. Etadisiyasuti evarupasu apadasu idisesu bhayesu upatthitesu madisanam pannavantanam viseso pannayati. Tam sutva nagaraja atirekataram tutthahattho gathamaha akkhahi no tayam mudhanuladdho akkhahi no tayam ajesi jute dhammena laddho itimayamaha katham tuvam hatthamimassamagatoti. Tattha akkhahi noti acikkha amhakam. Tayanti tam ayam mudhanuladdhoti kim nu kho mudha amulakeneva labhi udahu jutena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page297.

Ajesi. Atimayamahati ayam punnako dhammena me pandito laddhoti vadati. Katham tuvam hatthamimassamagatoti tvam katham imassa hatthagatam agato. Atha nam mahasatto aha yo missaro tattha asosi raja tamayamakkhehi ajesi jute so mam jito raja imassadasi dhammena laddhosmi asahasenati. Tattha yo missaroti yo me issaro. Imassadasiti imassa adasi. Tamattham pakasento sattha aha mahorago attamano udaggo sutvana dhirassa subhasitani hatthe gahetvana anomapannam pavekkhi bhariyaya tada samkase yena tvam vimale pandu yena bhattam na ruccati na ca me tadiso vanno ayameso tamonudo yassa te hadaye natko agatoyam pabhankaro tassa vakyam nisamehi dullabham dassanam punati. Tattha pavekkhiti pavittho. Yenati bhadde vimale yena karanena tvam pandu ceva na ca te bhattam ruccati. Na ca me

--------------------------------------------------------------------------------------------- page298.

Tadiso vannoti pathavitale va devaloke va na ca etadiso vanno annassa kassaci atthi yadiso etassa gunavanno pattharito. Ayameso tamo yam nudoti yam nissaya tava dohalo uppanno ayam eso sabbalokassa tamonudo. Punati puna etassa dassanannama dullabhanti vadati. Disvana tam vimala bhuripannam dasangulim anjalim paggahetva hatthena bhavena patitarupa iccabravi kurunam kattusetthanti. Tattha hatthena bhavenati tutthena cittena. Patitarupati somanassajata. Ito param vimala aha aditthapubbam disvana macco maccubhayaddito byamhito nabhivadesi na idam pannavatamivati. Pandito aha na camhi bayamhito nagi na ca maccu bhayaddito na vajjho abhivadeyya vajjham va nabhivadaye katham nu abhivadeyya abhivadapayetha ve yam naro hantumiccheyya tam kammam nupapajjatiti. Vimala aha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page299.

Evametam yathabrusi saccam bhasasi pandita na vajjho abhivadeyya vajjham va nabhivadaye kathannu abhivadeyya abhivadapayetha ve yam naro hantumiccheyya tam kammam nupapajjatiti. Atha mahasatto vamalaya saddhim patisantharam karonto aha asassatam sassatam nu tava idam (vimanam) iddhi juti balaviriyupapatti pucchami tam nagakanne tamattham katham nu te laddhamidam vimanam adhicca laddham parinamajante sayikatam udahu devehi dinnam akkhahi me nagakanne tamattham yatheva te laddhamidam vimananti. Vimala aha nadhicca laddham na parinamajamme na sayam katam na ca devehi dinnam sakehi kammehi apapakehi punnehi me laddhamidam vimananti. Mahasatto aha kinte vattam kim pana brahmacariyam kissa sucinnassa ayam vipako

--------------------------------------------------------------------------------------------- page300.

Iddhi juti balaviriyupapatti idanca te nagi mahavimananti. Atha nam vimala aha ahanca kho samiko capi mayham saddha ubho danapati ahumha opanabhutam me gharam tadasi santappita samanabrahmanaca malanca gandhanca vilepananca padipayam seyyamupassayanca acchadanam sayanam annapanam sakkaccam danani adamha tattha tam me vattam tampana brahmacariyam tassa sucinnassa ayam vipako iddhi juti balaviriyupapatti idanca me dhira mahavimananti. Atha nam mahasatto aha evanca te laddhamidam vimanam janasi punnana phalupapattim tasma hi dhammancara appamatta yatha vimanam puna mavasesiti. Vimala aha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page301.

Mayidha santi samanabrahmana ca yesannapanani dademu katte akkhahi me pucchito etamattham yatha vimanam puna mavasemati. Mahasatto aha bhogi hi te santi idhupapanna putta ca sami anujivano ca tesu tuvam vacasa kammuna ca asampaduttha ca bhavahi niccam evam tuvam nagi asampadosam anupalaya vacasa kammuna ca thatva idha yavatayukam vimane uddham ito gacchasi devalokanti. Vimala aha addha hi so socati rajasettho taya vina yassa tuvam sajivo dukkhupatonipi taya samecca vindeyya poso sukhamaturopiti. Mahasatto aha addha satam bhasasi nagi dhammam anuttaram atthapadam sucinnam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page302.

Etadisiyasu hi apadasu pannayate madisanam visesoti. Vimala aha akkhahi no tayam mudhanuladdho akkhahi no tayam ajesi jute dhammena laddho itimayamaha katham tuvam hatthamimassa magatoti. Atha nam mahasatto aha yo missaro tattha ahosi raja tamayamakkhehi ajesi jute so mam jito raja imassadasi dhammena laddhosmi asahasenati. Imasam gathanam hettha vuttanayenevattho veditabbo. Mahasattassa vacanam sutva atirekataram tuttha vimala mahasattam gahetva sahassagandhodakaghatehi nahapetva nahanakale mahasattassa dibbadussadibbagandhamaladini datva alankatapatiyattakale dibbabhojana adasi. Bhuttabhojano alankatasanam pannapetva mahasatto alankatadhammasane nisiditva buddhalilaya dhammam desesi. Tamattham pakasento sattha aha yatheva varuno nago panham pucchittha panditam tatheva nagakannapi panham pucchittha panditam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page303.

Yatheva varunam nagam dhiro tosesi pucchito tatheva nagakannampi dhiro tosesi pucchito ubhopi te attamane viditva mahoragam nagakannanca dhiro acchambhi abbhito alomahattho iccabravi varunam nagarajam ma bhethayi naga ayahamasmi yena tava attho idam sariram hadayena mamsena karohi kiccam sayam karissami yatha matinteti. Tattha achambhiti nikampo. Alomahatthoti bhayena ahatthalomo. Iccabraviti vimamsanavasena iti abravi. Ma bhethayiti mittadubbhikammam karomiti ma bhayi katham nu kho imam idani hanissamiti ma cintayi. Nagati varunamalapati. Ayahamasmiti ayam ahamasmi ayameva va patho. Sayam karissamiti sace tvam imassa me santike dhammo sutoti mam maretum na visahasi ahameva yatha tava ajjhasayo tatha sayam karissamiti. Nagaraja aha pannahave hadayam panditanam te tyamha pannaya mayam sututtha anunanamo labhatajjadaram

--------------------------------------------------------------------------------------------- page304.

Ajjeva tam kuruyo papayatuti. Tattha te tyamhati te mayam tava pannaya sututtha. Anunanamoti sampunnanamo punnako yakkhasenapati. Labhatajjadaranti labhatu ajja daram dadamassa dhitaram irandatim. Papayatuti ajjeva tam kururattham punnako papetu. Evanca pana vatva varuno irandatim punnakassa adasi. So tam labhitva tutthacitto mahasattena saddhim sallapi. Tamattham pakasento sattha aha sa punnako attamano udaggo irandatim nagakannam labhitva hatthena bhavena patitarupo iccabravi kurunam kattusettham bhariyaya mam tvam akari samangim ahanca te vidhura karomi kiccam idanca te maniratanam dadami ajjeva tam kuruyo papayamiti. Tattha maniratananti pandita aham te gunesu pasanno arahami tavanucchavikam kiccam katum tasma imanca te cakkavattiparibhogam maniratanam dammi ajjeva tam indapattam papemi. Atha mahasatto tassa thutim karonto itaram gathamaha ajjeyya mesa tava hotu metti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page305.

Bhariyaya kaccayana piyaya saddhim anandacitto sumano pitito datva manim mama nayindapattanti. Tattha ajjeyyamesati esa tava bhariyaya saddhim piyasamva sametti ajeyya hotu. Anandacittoti adihi pitisamangibhavamevassa vadati. Nayindapattanti naya indapattam. Tena vuttam. Sa punnako kurunam kattusettham nisidayi purato asanasmim adaya kattaramanomapannam upanayi nagaram indapattam mano manussassa yathapi gacche tatopi samkhippataram ahosi yam punnako kurunam kattusettham upanayi nagaram indapattanti. Atha nam punnako aha etindapattam nagaram padissati rammani ca ambavanani bhagaso ahanca bhariyaya samangibhuto tuvanca pattosi sakam niketanti. Tattha yathapi gaccheti mano nama na gacchati dure arammanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page306.

Ganhanto pana gatoti vuccati tasma manassa arammanaggahanatopi khippataram tassa manomayasindhavassa gamanam ahositi evamettha attho datthabbo. Etindapattanti assapitthe nisinnasseva dassento evamaha. Sakam niketanti tuvanca attano nivesanam sampattoti aha. Tasmim pana divase paccusakale raja supinam addasa. Evarupo supino ahosi. Ranno nivesanadvare eko pannakkhandho silasakho pancagorasaphalo alankatahatthiassapaticchanno maharukkho thito mahajano tassa mahasakkaram katva anjalim paggayha namassati atheko kanho puriso rattasatakanivattho rattapupphakannadharo avudhahattho agantva mahajanassa paridevantasseva tam rukkhamulam chinditva akaddhanto adaya gantva punaharitva pakatitthaneyeva thapetva pakkamiti. Raja tam supinam parigganhanto maharukkho viya na anno koci vidhurapandito mahajanassa paridevantasseva tam rukkhamulam chinditva adaya gatapuriso viya na anno koci panditam gahetva gatamanavo puna tam rukkham aharitva pakatitthaneyeva thapetva gato viya sve manavo panditam anetva dhammasabhaya dvare thapetva pakkamissati addha ajja mayam panditam passissamati sannitthanam katva somanassappatto sakalanagaram alankarapetva dhammasabham sajjapetva alankataratanamandape dhammasanam pannapetva ekasatarajaamaccagananagaravasijanaparivuto ajja tumhe panditam passissatha ma

--------------------------------------------------------------------------------------------- page307.

Bhayitthati mahajanam assasento panditassa agamanam olokento dhammasabhayam nisidi. Punnakopi panditam otaretva dhammasabhaya dvare parisamajjhe thapetva apucchitva irandatim adaya attano devanagarameva gato. Tamattham pakasento sattha aha sa punnako kurunam kattusettham oropayi dhammasabhaya majjhe ajannamaruyha anomavanno pakkami vehaya samantalikkhe tam disva raja paramappitito utthaya bahahi palissajitva avikampayam dhammasabhaya majjhe nisidayi pamukham asanasminti. Tattha anomavannoti ahinavanno uttamavanno. Avikampayanti bhikkhave so raja panditam palissajitva mahajanamajjhe avikampanto anoliyantoyeva hatthe gahetva attano abhimukham katva alankatadhammasane nisidapesi. Atha raja tena saddhim sammoditva madhurapatisantharam karonto gathamaha tvam no panetasi rathamva nattham nandanti tam kuruyo dassanena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page308.

Akkhahi me pucchito etamattham katham pamokkho ahu manavassati. Tattha natthanti yatha nattham ratham sarathi upaneti evam tvam amhakam karanena nayena hitakiriyasu vinetasi. Nandanti tanti tam disvava ime kururatthavasino tava dassanena nandanti. Manavassati manavassa santika katham tava mokkho ahosi yo va tam muncantassa manavassa pamokkho so kena karanena ahositi attho. Atha nam mahasatto aha yam manavo tyabhivadi janinda na so manusso naraviriyasettha yadi te suto punnako nama yakkho ranno kuverassa hi so sajivo bhumindharo varuno nama nago braha sucivannabalupapanno tassanujam dhitaram kamayano irandati nama sa nagakanna tassa sumajjhaya piyaya hetu patarayittha maranaya mayham so ceva bhariyaya samangibhuto ahancanunnato mani ca laddhoti. Tattha yam manavo tyabhivaditi janinda yam tvam manavoti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page309.

Abhivadasi. Bhumindharoti bhumindharo nagabhavanavasi. Sa nagakannati yam nagakannam so kamayamano mama maranaya patarayi sa nagakanna irandati nama. Piyaya hetuti maharaja so hi nagaraja catuposathikapanhavisajjane pasanno mam manina pujetva nagalokam gato vimalaya nama deviya kahantemaniti pucchito mama dhammakathikabhavam vannesi sa mama dhammakatham sotukama hutva mama hadayena dohalam uppadesi nagaraja duggahitena attano dhitaram irandatim aha mata te vidhurassa hadayamamsam dohalini tassa hadayamamsam aharitum samattham samikam pariyesahiti sa pariyesanti kuverassa bhagineyyam punnakam nama yakkham disva tam attani patibaddhacittam natva pitu santikam nesi atha nam so vidhurapanditassa hadayamamsam aharitum sakkonto irandatim labhissasiti aha so vepullapabbatato cakkavattiparibhogam manim aharitva tumhehi saddhim jutam kilitva mam labhitva tiham mama nivesane vasitva mam assassa valadhim gahapetva himavante rukkhesu ca pabbatesu ca pothetva mam maretum asakkonto sattame vatakkhandhe verambhavatabhimukho pakkhanditva satthiyojanubbedhe kalagiripabbatamatthake thapetva sihavesadivasena idancidanca katva mam maretum asakkonto maya attano maranakaranam puttho acikkhi athassaham sadhunaradhammam kathesim so tam sutva pasannacitto mam idhanetukamo ahosi athahantam adaya nagabhavanam gantva nagaranno ca vimalaya ca dhammam desesim sabbava nagaparisa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page310.

Pasidimsu nagaraja mama dhammadesanaya tutthakale irandatim punnakassa adasi so tam labhitva pasannacitto mam maniratanena pujetva nagarajenanatto mam manomayasindhavam aropetva sayam majjhimasane nisiditva mam purato asane nisidapetva irandatim pacchimasane nisidapetva idhanetva mam parisamajjhe otaretva irandatim adaya attano nagarameva gato evam maharaja so punnako tassa sumajjhaya piyaya hetu patarayittha maranaya mayham atheva mam nissaya so ceva bhariyaya samangibhuto mama dhammadesanam sutva pasannena nagarajena ahanca anunnato tassa me punnakassa santika ayam sabbakamadado cakkavattiparibhogamani ca laddho ganhatha deva imam maninti manim ranno adasi. Tato raja paccusakale attana ditthasupinam nagaravasinam kathetum bhonto nagaravasino ajja maya ditthasupinam sunathati vatva aha rukkho hi mayham gharadvare jato pannakakhandho silamayassa sakha atthe ca dhamme ca thito nipako gavapphalo hatthigavassachanno naccagitaturiyabhinadite ucchijja senam puriso ahosi so no ayam agato sanniketam rukkhassimassapacitim karotha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page311.

Yekeci citta mama paccayena sabbeva te patukarontu ajja tibbani katvana upayanani rukkhassimassapacitim karotha yekeci bandha mama atthi ratthe sabbeva te bandhana mocayantu yathevayam bandhanasma pamutto tatheva te muncare bandhanasma unnangala masamimam karontu mamsodanam brahmana bhakkhayantu amajjapa majjaraha pivantu punnahi thalahi palissutahi mahapatham niccam samavhayantu tibbanca rakkham vidahantu ratthe yathannamannam na vihethayeyyum rukkhassimassapacitim karothati. Tattha silamayassati etassa rukkhassa silamaya sakha. Atthe ca dhamme cati vuddhiyanca sabhave ca thito. Nipakoti so pannamayo rukkho patitthito. Gavapphaloti pancavidhagorasapphalo. Hatthigavassachannoti alankatehi hatthigavassehi sanchanno. Naccagitaturiyabhinaditeti athassa rukkhassa pujam karontena mahajanena tasmim

--------------------------------------------------------------------------------------------- page312.

Rukkhe etehi naccadihi abhinadite eko kangahapuriso agantva tam rukkham ucchijja parivaretva thitam senam palapetva ahosi puna rukkho agantva amhakam nivesanadvareyeva thito so no ayam maharukkhasadiso pandito sanniketam agato idani sabbeva tumhe rukkhassimassa apacitim karotha mahasakkaram pavattettha. Mama paccayenati ambho amacca yekeci mam nissaya laddhena yasena citta tutthacitta te sabbe attano cittam patukarontu. Tibbaniti bahalani mahantani. Upayananiti pannakarani. Yekeciti antamaso kilanatthaya bandhe migapakkhi upadaya. Muncareti muncantu. Unnangala masamimam karontuti imam masam kasananangalani ussapetva ekamante thapetva nagare bherincarapetva sabbe manussa mahachanam karontu. Bhakkhayantuti bhunjantu. Amajjapati akaro nipatamattam. Majjapa purisa majjaraha attano attano apanatthane sannisinna pivantuti attho. Punnahi thalahiti punnehi thalehi. Palissutahiti atipunnatta paggharamanahiti attho. Mahapatham niccam samavhayantuti alankatamahapatham rajamaggam nissaya thita vesiyo niccam kilesavasena kilesatthikajanam avahayantuti attho. Tibbanti galham. Yathati yatha rukkhassa susamvidahitatta unnangala hutva rukkhassimassa apacitim karonta annamannam na vihetheyyum evam rukkham samvidahantuti attho. Evam vutte orodha ca kumara ca vesiyana ca brahmana

--------------------------------------------------------------------------------------------- page313.

Bahum annanca pananca panditassabhiharayum hattharoha anikattha rathika pattikaraka bahum annanca pananca panditassasabhiharayum samagata janapada negama ca samagata bahum annanca pananca panditassabhiharayum bahujjano pasannosi disva panditamagate panditamhi anuppatte celukkhepo pavattathati. Tattha abhiharayunti evam ranna anatta mahajanam patiyadetva sabbe satte bandhana mocetva ete orodhadayo nanappakaram pannakaram sajjetva tena saddhim annanca pananca panditassa pesesum. Panditamagateti pandite agate tam panditam disva bahujjano pasanno ahosi. Chano masena osanam agamasi. Mahasatto buddhakiccam sadhento viya mahajanassa dhammam desento rajanam anusasento danadini punnani karonto uposathakammani karonto yavatayukam thatva ayuhapariyosane saggaparayano ahosi. Tassovade thatva rajanam adim katva sabbepi kururatthavasino yavajivam silam rakkhitva danadini punnani katva ayuhapariyosane saggapadameva purayimsu. Sattha imam dhammadesanam aharitva na bhikkhave idaneva pubbepi tathagato pannasampanno upayakusaloyevati vatva saccani pakasetva jatakam samodhanesi. Tada panditassa matapitaro

--------------------------------------------------------------------------------------------- page314.

Maharajakulani ahesum tassa jetthabhariya rahulamata ahosi jetthaputto rahulo ahosi vimala uppalavanna varunanagaraja sariputto ahosi supannaraja moggallano sakko anuruddho korabyaraja anando ahosi punnako channo manomayasindhavo kanthassaraja sesaparisa buddhaparisa vidhurapandito pana ahameva sammasambuddhoti. Vidhurajatakam nitthitam. -----------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 44 page 199-314. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=44&A=4104&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=44&A=4104&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=28&i=893              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=28&A=5626              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=28&A=6601              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=28&A=6601              Contents of The Tipitaka Volume 28 http://84000.org/tipitaka/read/?index_28

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]