ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext book chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 46 : PALI ROMAN Nid.A.2 (saddhammapaj.)

page94.

19. Khaggavisanasuttaniddesavannana pathamavaggavannana ito param khaggavisanasuttaniddesavannanaya okaso anuppatto. Tattha "sabbesu bhutesu nidhaya dandan"ti ito param atirekapadamattameva vannayissama. Tattha sabbesuti anavasesesu. Bhutesuti sattesu. Ettha bhutesuti kincapi bhutasaddo "bhutasmim pacittiyan"ti 1- evamadisu vijjamane, "bhutamidam sariputta samanupassasi"ti 2- evamadisu khandhapancake, "cattaro kho bhikkhu 3- mahabhuta hetu"ti 4- evamadisu catubbidhe pathavidhatvadirupe, "yo ca kalaghaso bhuto"ti 5- evamadisu khinasave, "sabbeva nikkhipissanti, bhuta loke samussayan"ti 6- evamadisu sabbasatte, "bhutagamapatabyataya"ti 7- evamadisu rukkhadike, "bhutam bhutato pajanati"ti 8- evamadisu catumaharajikanam hettha sattanikayam upadaya vattati. Idha pana avisesato pathavipabbatadisu jata satta bhutati veditabba. Tesu bhutesu. Nidhayati nikkhipitva. Dandanti kayavacimanodandam, kayaduccaritadinametam adhivacanam. Kayaduccaritam hi dandayatiti dando, badheti anayabyasanam papetiti vuttam hoti. Evam vaciduccaritam manoduccaritanca. Paharanadando eva va dando, tam nidhayatipi vuttam hoti. Avihethayanti avihethayanto. Annatarampiti yam kinci ekampi. Tesanti tesam sabbabhutanam. Na puttamiccheyyati atrajo khetrajo dinnako antevasikoti imesu catusu puttesu yam kinci puttam na iccheyya. Kuto sahayanti sahayam pana iccheyyati kuto eva etam. Ekoti pabbajjasankhatena eko, adutiyatthena eko, tanhapahanatthena eko, ekantavigatakilesoti eko, eko paccekasambodhim abhisambuddhoti eko. @Footnote: 1 gavesitabbam 2 Ma. mu. 12/401/358 3 ka. bhikkhave 4 Ma. u.14/86/68 @5 khu. ja. 27/190/71 6 di. maha. 10/220/137 7 vi. mahavi. 2/90/160 @8 Ma. mu. 12/3/2

--------------------------------------------------------------------------------------------- page95.

Samanasahassassapi hi majjhe vattamano gihisannojanassa chinnatta eko, evam pabbajjasankhatena eko. Eko titthati, eko gacchati, eko nisidati, eko seyyam kappeti, eko iriyati vattatiti eko. Evam adutiyatthena eko. "tanhadutiyo puriso dighamaddhana samsaram itthabhavannathabhavam samsaram nativattati. Evamadinavam natva tanham dukkhassa sambhavam vitatanho anadano sato bhikkhu paribbaje"ti 1- evam tanhapahanatthena eko sabbakilesassa pahina ucchinnamula talavatthukata anabhavamkata ayatim anuppadadhammati evam ekantavigatakilesoti eko. Anacariyako hutva sayambhu samanneva paccekasambodhim abhisambuddhoti evam eko paccekasambodhim abhisambuddhoti eko. Careti ya ima attha cariyayo. Seyyathidam? ya panidhisampannanam Catusu iriyapathesu iriyapathacariya, indriyesu guttadvaranam ajjhattikayatanesu ayatanacariya, appamadaviharinam catusu satipatthanesu saticariya, adhicittamanuyuttanam catusu jhanesu samadhicariya, buddhisampannanam catusu ariyasaccesu nanacariya, samma patipannanam catusu ariyamaggesu maggacariya, adhigataphalanam catusu samannaphalesu patipatticariya, 2- tinnam budadhanam sabbasattesu lokatthacariya, tattha padesato paccekabuddhasavakananti. Yathaha "cariyati attha cariyayo ya 3- iriyapathacariya"ti 4- vittharo. Tahi cariyati samannagato bhaveyyati attho. Atha va ya ima "adhimuccanto saddhaya carati, pagganhanto viriyena carati, upatthahanto satiya carati, avikkhitto samadhina carati, pajananto pannaya carati, vijananto vinnanena carati, evam patipannassa kusala dhamma ayapentiti ayatanacariyaya carati, evam patipanno visesamadhigacchatiti visesacariyaya carati"ti 5- evam aparapi @Footnote: 1 khu. iti. 25/15/105/241-324, khu. maha. 29/891/557, @khu. cula. 30/667/320 (sya) 2 ka. patticariya 3 ka. attha cariya @4 khu. cula. 30/667/322 (sya), khu. pati. 31/197/232 @5 khu. cula. 30/667/323 (sya), khu. pati. 31/197/233

--------------------------------------------------------------------------------------------- page96.

Attha cariya vutta. Tahipi 1- samannagato bhaveyyati attho. Khaggavisanakappoti khaggavisano nama khaggamigasingam. Kappasaddo panayam abhisaddahanavoharakalapannatticchedavikappalesa- samantabhavasadisadianekattho. Tatha hissa "okappaniyametam bhoto gotamassa. Yatha tam arahato sammasambuddhassa"ti 2- evamadisu abhisaddahanattho. "anujanami bhikkhave pancahi samanakappehi phalam paribhunjitun"ti 3- evamadisu voharo. "yena sudam niccakappam viharami"ti 4- evamadisu kalo. "iccayasma kappo"ti 5- evamadisu pannatti. "alankato kappitakesamassu"ti 6- evamadisu chedanam. "kappati dvangulakappo"ti 7- evamadisu vikapPo. "atthi kappo nipajjitun"ti 8- evamadisu leso. "kevalakappam veluvanam obhasetva"ti 9- evamadisu samantabhavo. "satthukappena kira bho savakena saddhim mantayamana na janimha"ti 10- evamadisu sadiso, patibhagoti attho. Idha panassa sadiso patibhagoti attho veditabbo, khaggavisanasadisoti 11- vuttam hoti. Ayam tavettha padato atthavannana. Adhippayanusandhito pana evam veditabbo:- yvayam vuttappakaro dando bhutesu pavattiyamano anihito 12- hoti, tam tesu appavattiyamanesu 13- tappatipakkhabhutaya mettaya hitupasamharena ca sabbesu bhutesu nidhaya dandam, nihitadandatta eva ca yatha anihitadanda satta bhutani dandena va satthena panina va ledduna va vihethenti tatha avihethayam, annatarampi tesam imam mettakammatthanam agamma yadeva tattha vedanagatam sannasankharavinnanagatam tanca tadanusareneva tadannanca sankharagatam 14- vipassitva imam paccekabodhim adhigatomhi"ti. Ayam tava adhippayo. @Footnote: 1 cha.Ma. tahi 2 Ma.mu. 12/387/345 3 vi. cula. 7/250/7 @4 Ma.mu. 12/387/345 5 khu.su. 25/1099/544, khu. cula. 30/372/181 (sya) @6 khu. ja. 28/1380/272 7 vi. cula. 7/446/286 8 an. atthaka. 23/80/276 @9 sam. sa. 15/94/61 10 Ma. mu. 12/260/221 11 ka....patibhagoti @12 cha.Ma. ahito 13 ka. appavattiyamano 14 ka. sankhatam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page97.

Ayam pana anusandhi:- evam vutte te amacca ahamsu "idani bhante kuhim gacchatha"ti. Tato tena "pubbapaccekasambuddha kattha vasanti"ti avajjetva "gandhamadanapabbate"ti vutte punahamsu "amhe dani bhante pajahatha, na gacchatha"ti 1- atha paccekabuddho aha "na puttamiccheyya"ti sabbam. Tatrayam adhippayo:- aham idani atrajadisu yam kinci puttampi na iccheyyam, kuto pana tumhadisam sahayam. Tasma tumhesupi yo maya saddhim gantukamo puriso va hotum icchati, so eko care khaggavisanakappoti. 2- Atha va tehi "amhe dani bhante pajahatha, na icchatha"ti vutte so paccekasambuddho "na puttamiccheyyam, kuto sahayan"ti vatva attana 3- yathavuttenatthena ekacariyaya gunam disva sammudito pitisomanassajato imam udanam udanesi. Tattha tasati 4- pipasakiriya. Thavarati khinasava. Bhayabheravati khuddanukhuddaka cittutrasa. 5- Nidhayati chaddetva. Nidahitvati thapetva oropayitvati adhokaritva. Samoropayitvati adhogatam vissajjetva. Nikkhipitvati tato apanetva. Patippassambhitvati sannisidapetva. Alapananti adito lapanam. Sallapananti samma lapanam. Ullapananti uddham katva lapanam. Samullapananti punappunam uddham katva lapanam. Iriyapathacariyati iriyapathanam cariya, pavattananti attho. Sesesupi eseva nayo. Ayatanacariya pana ayatanesu satisampajannanam cariya. Pattiti phalani. Tani hi papuniyantiti "patti"ti vuttani. Sattalokassa ditthadhammikasamparayika attha lokatthati ayam viseso. Idani tasam cariyanam bhumim dassento "catusu iriyapathesu"tiadimaha. Satipatthanesuti arammanasatipatthanesupi vuccamanesu satito anannani, voharavasena pana annani viya katva vuttam. Ariyasaccesuti pubbabhagalokiyasaccananena visum visum saccapariggahavasena vuttam. Ariyamaggesu samannaphalesuti @Footnote: 1 cha.Ma. icchathati 2 cha.Ma. khaggavisanakappo 3 cha.Ma. attano @4 Si. tasinati, ka. tasitati 5 ka. bhayabheravoti udanam udato cittutraso

--------------------------------------------------------------------------------------------- page98.

Ca voharavaseneva vuttam. Padeseti 1- lokatthacariyaya ekadese. Nippadesato hi lokatthacariyam buddha eva karonti. Puna ta eva cariyayo karakapuggalavasena dassento "panidhisampannanan"tiadimaha. Tattha panidhisampanna nama iriyapathanam santatta iriyapathappavattiya 2- sampanna akampitairiyapatha bhikkhubhavanurupena santena iriyapathena sampanna. Indriyesu guttadvarananti cakkhvadisu chasu indriyesu attano attano visaye pavattam ekekadvaravasena guttam dvaram etesanti guttadvara, tesam guttadvaranam. Dvaranti cettha uppattidvaravasena cakkhvadayo eva. Appamadaviharinanti siladisu appamadaviharavatam. Adhicittamanuyuttananti vipassanaya padakabhavena adhicittasankhatam samadhim anuyuttanam. Buddhisampannananti namarupavavatthanam adim katva yava gotrabhu, tava pavattena nanena sampannanam. Samma patipannananti catumaggakkhane. Adhigataphalananti catuphalakkhane. Tathagatananti tatha agatanam. Arahantananti durakilesanam. Sammasambuddhananti samma samanca sabbadhammabuddhanam. Imesam padanam attho hettha pakasito eva. Padesato 3- paccekasambuddhananti paccekasambuddhanam ekadese padesato 3- savakananti savakanampi ekadese. 4- Adhimuccantoti adhimokkham karonto. Saddhaya caratiti saddhavasena pavattati. Pagganhantoti catusammappadhanaviriyena padahanto. Upatthapentoti satiya arammanam upatthapento. 5- Avikkhepam karontoti samadhivasena vikkhepam akaronto. Pajanantoti catusaccajananapannaya pakarena jananto. Vijanantoti indriyasampayuttajavanapubbangamena avajjanavinnanena arammanam vijananto. Vinnanacariyayati avajjanavinnanacariyaya vasena. Evam patipannassati sahavajjanaya indriyacariyaya patipannassa. Kusala dhamma ayapentiti samathavipassanavasena pavatta kusala dhamma @Footnote: 1 cha.Ma. padesatoti 2 cha.Ma. iriyapathava thitiya 3 ka. padese @4 cha.Ma. ekadesato 5 Si.,i. vijananto

--------------------------------------------------------------------------------------------- page99.

Bhusam yapenti, pavattentiti 1- attho. Ayatanacariyayati kusalanam dhammanam bhusam yatanacariyaya, pavattanacariyayati vuttam hoti. Visesamadhigacchatiti vikkhambhanatadangasamucchedapatippassaddhivasena visesam adhigacchati. Dassanacariya ca sammaditthiyatiadisu samma passati, samma va taya passanti, pasattha sundara va ditthiti sammaditthi, tassa sammaditthiya nibbanapaccakkhakaranena dassanacariya. Samma sankappeti, samma va tena sankappenti, pasattho sundaro va sankappoti sammasankapPo. Tassa arammane cittassa abhiniropanacariya. Samma vadati, samma va taya vadanti, pasattha sundara va vacati sammavaca, micchavacaviratiya etam namam. Tassa catubbidhavacisamvarapariggahacariya. Samma karoti, samma va tena karonti, pasattham sundaram va kammanti sammakammam, sammakammameva sammakammanto, micchakammantaviratiya etam namam. Tassa tividhakayasamvarasamutthanacariya. Samma ajivati, samma va tena ajivanti, pasattho sundaro va ajivoti sammaajivo, micchaajivaviratiya etam namam. Tassa vodanacariya parisuddhacariya. Samma vayamati, samma va tena vayamanti, pasattho sundaro va vayamoti sammavayamo, tassa paggahacariya. Samma sarati, samma va taya saranti, pasattha sundara va satiti sammasati, tassa upatthanacariya. Samma samadhiyati, samma va tena samadhiyanti, pasattho sundaro va samadhiti sammasamadhi, tassa avikkhepacariya. Takkappoti tena kappo, evarupoti attho. Tassadiso 2- tena sadiso, "tassadiko"ti 3- va patho. Tappatibhagoti tena patibhago tappatibhago, edisoti attho. Sadhurasam atikkantam lonam atilonam. Lonakappoti lonasadisoti vuccati. Atitittakanti atikkantam tittakam, pucimandadi. Pucimandadisappo tittakasadisoti vuccati. Atimadhuranti khirapayasadikam. Himakappoti himodakasadiso. Satthukappoti satthuna buddhena sadiso. Evamevati opammasampatipadanam. @Footnote: 1 cha.Ma. pavattantiti 2 ka. tamsadisoti 3 ka. tassadisoti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page100.

Tatra mayam ekassa 1- paccekabuddhassa sankhepena vipassanaacikkhanavidhim dassetvava 2- gamissama. Tattha namarupapariggaham katukamo paccekabodhisatto ruparupaatthasamapattisu yam kinci jhanam samapajjitva vutthaya vitakkadini jhanangani ca tamsampayutte ca phassadayo dhamme lakkhanarasapaccupatthana- padatthanavasena paricchinditva "sabbametam 3- arammanabhimukham namanato namanatthena naman"ti vavatthapeti. Tato tassa paccayam pariyesanto "hadayavatthum nissaya pavattati"ti passati. Puna vatthussa paccayabhutani ca upadayarupani ca passitva "idam sabbam ruppanato rupan"ti parigganhati. Puna tadubhayam "namanalakkhanam namam, ruppanalakkhanam rupan"ti evam sankhepato namarupam vavatthapeti. Samathayanikavasenetam vuttam. Vipassanayaniko pana catudhatuvavatthanamukhena bhutupadayarupani paricchinditva "sabbametam 3- ruppanato rupan"ti passati. Tato evam paricchinnarupassa cakkhvadini nissaya pavattamana arupadhamma apathamagacchanti, tato sabbepi te arupadhamme namanalakkhanena ekato katva "idam naman"ti passati, so "idam namam, idam rupan"ti dvedha vavatthapeti. Evam vavatthapetva "namarupato uddham anno satto va puggalo va devo va brahma va natthi"ti passati. Yatha hi angasambhara hoti saddo ratho iti evam khandhesu santesu hoti sattoti sammuti. 4- Evameva pancasu upadanakkhandhesu sati 5- "satto puggalo"ti voharamattam hotiti evamadina nayena namarupanam yathavadassanasankhatena ditthivisuddhibhutena nanena namarupam pariggahetva puna tassa paccayampi parigganhanto vuttanayeneva 6- namarupam pariggahetva "ko nu kho imassa hetu"ti pariyesanto ahetuva visamahetuvadesu dosam disva rogam disva tassa nidanam samutthanampi pariyesanto vejjo viya tassa hetunca paccayanca pariyesanto avijja @Footnote: 1 cha.Ma. tatrayam etassa 2 cha.Ma. dassetva 3 cha.Ma. sabbampetam @4 sam. sa. 15/171/163, abhi. ka. 37/233/66 5 cha.Ma. santesu 6 cha.Ma. vuttanayena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page101.

Tanha upadanam kammanti ime cattaro dhamme namarupassa uppadapaccayatta "hetu"ti aharam upatthambhanapaccayatta "paccayo"ti ca passati. Imassa hi kayassa avijjadayo tayo dhamma mata viya darakassa upanissaya honti, kammam pita viya puttassa janakam, aharo dhati viya darakassa sandharakoti. Evam rupakayassa paccayapariggaham katva puna "cakkhunca paticca rupe ca uppajjati cakkhuvinnanan"tiadina 1- nayena namakayassapi paccayam parigganhati, evam parigganhanto "atitanagatapi dhamma evameva vattanti"ti sannitthanam karoti. Tassa ya sa pubbantam arabbha "ahosim nu kho aham atitamaddhanam, na nu kho ahosim, kinnu kho ahosim, katham nu kho ahosim, kim hutva kim ahosim nu kho aham atitamaddhanan"ti 2- pancavidha vicikiccha vutta. Yapi aparantam arabbha "bhavissami nu kho aham anagatamaddhanam, na nu kho, kinnu kho, katham nu kho bhavissami, kim hutva kim bhavissami nu kho aham anagatamaddhanan"ti 3- pancavidha vicikiccha vutta. Yapi etarahi va pana paccuppannam addhanam arabbha kathamkathi hoti "aham nu khosmi, no nu khosmi, kinnu khosmi, katham nu khosmi, ayam nu kho satto kuto agato, so kuhim gami bhavissati"ti 3- chabbidha vicikiccha vutta, sa sabbapi pahiyati. Evam paccayapariggahanena tisu addhasu kankham vitaritva thitananam "kankhavitaranavisuddhi"tipi "dhammatthitinanan"tipi "yathabhutananan"tipi "sammadassanan"tipi vuccati. Ettha pana tisso hi lokiyaparinna nataparinna tiranaparinna pahanaparinnati. Tattha "ruppanalakkhanam rupam, vedayitalakkhana vedana"ti evam tesam dhammanam paccattalakkhanasallakkhanavasena pavatta panna nataparinna nama. "rupam aniccam, vedana anicca"tiadina pana nayena tesamyeva dhammanam @Footnote: 1 Ma.u. 14/421/361-2, sam. sala. 18/63-4/39-40 (sya), @abhi. ka. 37/463, 465, 467, 469/280-82 @2 Ma. mu. 12/18/11, sam. ni. 16/20/26 @3 Ma. mu. 12/18/11, sam. ni. 16/20/33

--------------------------------------------------------------------------------------------- page102.

Samannalakkhanam aropetva pavatta lakkhanarammanikavipassanapanna tiranaparinna nama. Tesu eva pana dhammesu niccasannadipajahanavasena pavatta lakkhanarammanikavipassanava panna pahanaparinna nama. Tattha sankharaparicchedato patthaya yava paccayapariggaha nataparinnaya bhumi. Etasmim hi antare dhammanam paccattalakkhanapativedhasseva adhipaccam hoti. Kalapasammasanato patthaya yava udayabbayanupassana tiranaparinnaya bhumi. Etasmim hi antare samannalakkhanapativedhasseva adhipaccam hoti. Bhanganupassanato patthaya upari pahanaparinnaya bhumi. Tato ca patthaya hi aniccato anupassanto niccasannam pajahati, dukkhato anupassanto sukhasannam, anattato anupassanto attasannam, nibbindanto nandim, virajjanto ragam, nirodhento samudayam, patinissajjanto adanam pajahatiti evam niccasannadippahanasadhikanam sattannam anupassananam adhipaccam. Iti imasu tisu parinnasu sankharaparicchedassa ceva paccayapariggahassa ca sadhitatta imina yogina nataparinnava adhigata hoti. 1- Puna "yam kinci rupam atitanagatapaccuppannam ajjhattam va bahiddha va .pe. Yam dure santike va, sabbam rupam hutva abhavato aniccam, udayabbayapatipilitatta dukkham, avasavattitta anatta. Ya kaci vedana. Sanna. Ye keci sankhaRa. Yam kinci vinnanam atitanagatapaccuppannam ajjhattam va bahiddha va olarikam va sukhumam va hinam va panitam va yam dure santike va, sabbam vinnanam hutva abhavato aniccam, udayabbayapatipilitatta dukkham, avasavattitta anatta"ti 2- evamadina nayena kalapasammasanam karoti. Idam sandhaya vuttam "tilakkhanam aropetva"ti. Evam sankhare aniccadukkhanattavasena kalapasammasanam katva puna sankharanam udayabbayameva passati. Katham? "avijjasamudaya rupasamudayo, tanhakammaaharasamudaya rupasamudayo"ti. 3- Evam rupakkhandhassa paccayayattatadassanena @Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati 2 sam. kha. 17/48-9/39, 41, khu. pati. 31/48/54 @3 khu. pati. 31/50/7/56

--------------------------------------------------------------------------------------------- page103.

Rupakkhandhassa udayam passati, nibbattilakkhanam passantopi rupakkhandhassa udayam passati. Evam pancahakarehi rupakkhandhassa udayam passati. "avijjanirodha rupanirodho, tanhakammaaharanirodha rupanirodho"ti 1- paccayanirodhadassanena rupakkhandhassa vayam passati, viparinamalakkhanam passantopi rupakkhandhassa vayam passatiti evam pancahakarehi rupakkhandhassa vayam passati. Tatha "avijjasamudaya vedanasamudayo, tanhakammaphassasamudaya vedanasamudayo"ti 1- paccayayattatadassanena vedanakkhandhassa udayam passati, nibbattilakkhanam passantopi vedanakkhandhassa udayam passati, "avijjanirodha vedananirodho, tanhakammaphassanirodha vedananirodho"ti 1- paccayanirodhadassanena vedanakkhandhassa vayam passati, viparinamalakkhanam passantopi vedanakkhandhassa vayam passati. 1- Evam sannakkhandhadisupi. Ayam pana viseso:- vinnanakkhandhassa phassatthane "namarupasamudaya, namanirodha"ti yojetabbam. Evam ekekasmim khandhe paccayasamudayavasena ca nibbattilakkhanavasena ca paccayanirodhavasena ca viparinamalakkhanavasena ca udayabbayadassanena ca dasa dasa katva pannasa lakkhanani vuttani, tesam vasena "evampi rupassa udayo, evampi rupassa vayo"ti paccayato ceva khanato ca vittharena manasikaram karoti. Tassevam karoto "iti kira ime dhamma ahutva sambhonti, hutva pativenti"ti nanam visuddham 2- hoti. "evam kira ime dhamma anuppanna uppajjanti, uppanna nirujajhanti"ti niccanava hutva sankhara upatthahanti. Na kevalanca niccanava, suriyuggamane ussavabindu viya udakabubbulo viya udake dandaraji viya aragge sasapo viya vijjuppado viya ca parittatthayino, mayamaricisupinalatacakkagandhabbanagara 3- phenukadaliadayo viya assara nissara viya hutva upatthahanti. Ettavata ca pana anena "vayadhammameva uppajjati, uppannanca vayam upeti"ti imina akarena sammasanapannaya 4- lakkhanani @Footnote: 1 khu. pati. 31/50/57 2 cha.Ma. visadam 3 ka....sarata... 4 ka. samapannasa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page104.

Pativijjhitva thitam udayabbayanupassanam nama pathamam tarunavipassanananam adhigatam hoti. Yassadhigama "araddhavipassako"ti sankhayam gacchati. 1- Athassa araddhavipassakassa kulaputtassa obhaso nanam piti passaddhi sukham adhimokkho paggaho upatthanam upekkha nikantiti dasa vipassanupakkilesa uppajjanti. Ettha obhaso nama vipassanakkhane nanassa balavatta lohitam sannisidati, tena ca cittobhaso nibbattati, tam disva akusalo yogi "maggo me patto"ti tameva obhasam assadeti. Nanampi vipassanananameva. Tanca sankhare sammasantassa 2- suddham pasannam hutva pavattati. Tam disva pubbe viya "maggo"ti tam 3- assadeti. Pitipi vipassanapiti eva. Tassa hi tasmim khane pancavidha piti uppajjati. Passaddhiti vipassanapassaddhi. Tasmim samaye neva kayacittanam daratho, na garavam, na kakkhalata, na akammannata, na gelannata, na vankata hoti. Sukhampi vipassanasukhameva. Tassa kira tasmim samaye sakalasariram abhisandayamanam atipanitam sukham uppajjati. Adhimokkho nama vipassanakkhane pavatta saddha. Tasmim hi khane cittacetasikanam ativiya pasadabhuta balavati saddha uppajjati. Paggaho nama vipassanasampayuttam viriyam. Tasmim hi khane asithilamanaccaraddham supaggahitam viriyam uppajjati. Upatthananti vipassanasampayutta sati. Tasmim hi khane supatthita sati uppajjati. Upekkha duvidha vipassanavajjanavasena. Tasmim hi khane sabbasankharaggahane majjhattabhutam vipassanupekkhasankhatam nanam balavantam hutva uppajjati manodvaravajjanupekkhapi. 4- Sa ca tantatthanam avajjantassa sura tikhina hutva uppajjati. 5- Nikantiti vipassananikanti. Obhasadisu hi alayam kurumana sukhuma santakara nikanti uppajjati. Ettha obhasadayo kilesavatthutaya "upakkilesa"ti vutta na akusalatta. Nikanti pana upakkileso 6- ceva kilesavatthu ca. @Footnote: 1 visuddhi. 3/263 (sya) 2 Si.,i. sammasantassa sammasantassa @3 cha.Ma. ayam patho na dissati 4 cha.Ma. ca 5 cha.Ma. vahati @6 cha.Ma. upakkilesa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page105.

Pandito pana bhikkhu obhasadisu uppannesu vikkhepam agacchanto "obhasadayo dhamma, na maggo, upakkilesavimuttam pana vithipatipannam 1- vipassanananam maggo"ti magganca amagganca vavatthapeti. Tassevam "ayam maggo, ayam amaggo"ti 2- natva thitam nanam maggamaggananadassanavisuddhiti vuccati. Ito patthaya atthannam vipassananananam vasena sikhapattam vipassanananam navamanca saccanulomikanananti ayam patipadananadassanavisuddhi nama hoti. Udayabbayanupassanananam bhanganupassanananam bhayatupatthanananam adinavanupassanananam nibbidanupassanananam muncitukamyatananam patisankhanupassanananam sankharupekkhanananti imani attha nanani nama. Navamam saccanulomikanananti anulomassetam namam. Tasma tam sampadetukamena upakkilesavimuttam udayabbayananam adim katva etesu nanesu yogo karaniyo. Udayabbayam passantassa hi aniccalakkhanam yathabhutam upatthati, udayabbayapatipilanam passato dukkhalakkhananca, "dukkhameva hi sambhoti, dukkham titthati veti ca"ti 3- passato anattalakkhananca. Ettha ca aniccam aniccalakkhanam dukkham dukkhalakkhanam anatta anattalakkhananti ayam vibhago veditabbo. Tattha aniccanti khandhapancakam. Kasma? uppadavayannathattabhava, hutva abhavato va. Annathattam nama jara, 4- uppadavayannathattam aniccalakkhanam, hutva abhavasankhato va akaravikaro. "yadaniccam, tam dukkhan"ti 5- vacanato tadeva khandhapancakam dukkham. Kasma? abhinham Patipilanato. Abhinham patipilanakaro dukkhalakkhanam. "yam dukkham, tadanatta"ti 5- vacanato tadeva khandhapancakam anatta. Kasma? avasavattanato. Avasavattanakaro anattalakkhanam. Imani tinipi lakkhanani udayabbayam passantasseva arammanani honti. @Footnote: 1 Si.,i. vipassanavithipatipannam 2 cha.Ma. na maggoti @3 sam. sa. 15/171/163, abhi. ka. 37/233/66 @4 ka. yam 5 sam. kha. 17/15/19

--------------------------------------------------------------------------------------------- page106.

Punapi so ruparupadhamme "evam anicca"tiadina vipassati, tassa sankhara lahum lahum apatham agacchanti, tato uppadam va thitim va pavattam va nimittam va arammanam akatva tesam khayavayanirodhe eva sati santitthati, idam bhangananam nama. Imassa uppadato patthaya ayam yogi "yatha ime sankhara bhijjanti nirujjhanti, evam atitepi sankharagatam bhijji, anagatepi bhijjissati"ti nirodhameva passanto titthati. Tassa bhanganupassanananam asevantassa bahulikarontassa sabbabhavayonigatithitisattavasesu sambhedaka 1- sankhara jalitaangarakasuadayo viya mahabhayam hutva upatthahanti. Etam bhayatupatthanananam nama. Tassa tam bhayatupatthanananam asevantassa sabbe bhavadayo adittaangaram viya samussitakhaggo viya paccatthiko appatisarana adinava hutva upatthahanti. Idam adinavanupassanananam nama. Tasseva 2- evam sankhare adinavato passantassa bhavadisupi sankharanam adinavatta sabbasankharesu 3- ukkanthana anabhirati uppajjati, idam nibbidanupassanananam nama. Sabbasankharesu nibbindantassa ukkanthantassa tamha sankharagata muncitukamata nissaritukamata hoti. Idam muncitukamyatananam nama. Puna tamha sankharagata muncitum pana te eva sankhare patisankhanupassanananena tilakkhanam aropetva tiranam patisankhanupassanananam nama. So evam tilakkhanam aropetva sankhare parigganhanto tesu anattalakkhanassa suditthatta "atta"ti va "attaniyan"ti va agganhanto sankharesu bhayanca nandinca pahaya sankharesu udasino hoti majjhatto "ahan"ti va "maman"ti va na ganhati, tisu bhavesu upekkhako, idam sankharupekkhananam nama. @Footnote: 1 cha.Ma. pabhedaka 2 cha.Ma. tassa 3 cha.Ma. sankharesu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page107.

Tam panesa ce 1- santipadam nibbanam santato passati, sabbasankharappavatti 2- vissajjetva nibbananinnapakkhannam hoti. No ce nibbanam santato passati, punappunam "aniccan"ti va "dukkhan"ti va "anatta"ti va tividhanupassanavasena sankhararammanameva hutva pavattati. Evam titthamananca etam tividhavimokkhamukhabhavam apajjitva titthati. Tisso hi anupassana "tini vimokkhamukhani"ti vuccanti ettha ca 3- aniccato manasikaronto adhimokkhabahulo animittavimokkham patilabhati, dukkhato manasikaronto passaddhibahulo appanihitavimokkham patilabhati, anattato manasikaronto vedabahulo sunnatavimokkham patilabhati. Ettha ca animitto vimokkhoti animittakarena nibbanam arammanam katva pavatto ariyamaggo. So hi animittaya dhatuya uppannatta animitto, kilesehi ca vimuttatta vimokkho. Eteneva nayena appanihitakarena nibbanam arammanam katva pavatto appanihito, sunnatakarena nibbanam arammanam katva pavatto sunnatoti veditabbo. Evam adhigatasankharupekkhassa kulaputtassa vipassana sikhapatta hoti. Vutthanagaminivipassanati etadeva. Assa tam sankharupekkhananam asevantassa tikkhatara sankharupekkha uppajjati. Tassa "idani maggo uppajjissati"ti sankhare 4- "anicca"ti va "dukkha"ti va anatta"ti va sammasitva bhavangam otarati, bhavanganantaram sankharupekkhaya agatanayeneva 5- aniccadiakarena manasikaritva uppajjati manodvaravajjanam, tatheva manasikaroto pathamajavanacittam uppajjati. Yam parikammanti vuccati, tadanantaram tatheva dutiyajavanacittam uppajjati. Yam upacaranti vuccati, tadanantarampi tatheva uppajjati tatiyajavanacittam. Yam anulomanti vuccati, idam tesam patiyekkam nama. @Footnote: 1 ka. tampanetam sace 2 cha.Ma.....pavattam 3 cha.Ma. evam @4 ka. sasankharupekkha sankhare 5 cha.Ma. kathitanayeneva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page108.

Avisesena pana tividhampetam "asevanan"tipi "parikamman"tipi "upacaran"tipi "anuloman"tipi vuccati. Idam pana anulomananam sankhararammanaya vutthanagaminiya vipassanaya pariyosanam hoti, nippariyayena pana gotrabhunanameva vipassanaya pariyosananti vuccati. Tato param nirodham 1- arammanam kurumanam puthujjanagottam atikkamamanam ariyagottam okkamamanam nibbanarammane pathamasamannaharabhutam 2- apunaravattakam 3- gotrabhunanam uppajjati. Idam pana nanam patipadananadassanavisuddhinca nanadassanavisuddhinca na bhajati. Antara abboharikameva hoti. Vipassanasote patitatta "patipadananadassanavisuddhi"ti va "vipassana"ti va sankhyam gacchati. Nibbanam arammanam katva gotrabhunane niruddhe tena dinnasannaya nibbanam arammanam katva ditthisannojanam silabbataparamasasannojanam vicikicchasannojananti tini sannojanani viddhamsento sotapattimaggo uppajjati, tadanantaram tasseva vipakabhutani dve tini va phalacittani uppajjanti anantaravipakatta lokuttarakusalanam, phalapariyosane panassa uppannabhavangam vicchinditva paccavekkhanatthaya manodvaravajjanam uppajjati. Yogi 4- "imina vataham maggena agato"ti maggam paccavekkhati. Tato "me ayam anisamso laddho"ti phalam paccavekkhati. Tato "ime nama kilesa pahina"ti pahinakilese paccavekkhati. Tato "ime nama kilesa avasittha"ti uparimaggattayavajjhakilese paccavekkhati. Avasane ca "ayam dhammo maya patividdho"ti amatam nibbanam paccavekkhati. Iti sotapannassa ariyasavakassa panca paccavekkhanani honti. Tatha sakadagamianagamiphalavasane. Arahattaphalavasane pana avasitthakilesapaccavekkhanam nama natthi. Evam sabbanipi ekunavisati paccavekkhanani honti. Evam paccavekkhitva so yogavacaro tasmimyeva asane nisinno vuttanayena vipassitva kamaragabyapadanam tanubhavam karonto dutiyamaggam papunati, tadanantaram vuttanayeneva phalanca. Tato vuttanayena vipassitva @Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati 2 ka. pathamasannaharabhutam 3 Ma.,ka. apunabhavattakam @4 cha.Ma. so hi 5 ka. itissa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page109.

Kamaragabyapadanam anavasesappahanam karonto tatiyamaggam papunati, vuttanayena phalanca. Tato tasmimyevasane vuttanayena vipassitva ruparagaruparagamanuddhaccavijjanam anavasesappahanam karonto catutthamaggam papunati, vuttanayena phalanca. Ettavata cesa hoti araha mahakhinasavo paccekabuddho. Iti imesu catusu maggesu nanam nanadassanavisuddhi nama. Ettavata "sabbesu bhutesu nidhaya dandam avihethayam annatarampi tesan"ti etena patimokkhasamvaradisilassa vuttatta silavisuddhi. "na puttamiccheyya kuto sahayan"ti etena patighanunayavivajjanavasena mettadinam vuttatta cittavisuddhi. "eko care khaggavisanakappo"ti imina pana namarupapariggahadinam vuttatta ditthivisuddhi kankhavitaranavisuddhi maggamaggananadassanavisuddhi patipadananadassanavisuddhi nanadassanavisuddhiti satta visuddhiyo vutta honti. Ayamettha mukhamattanidassanam, vittharam pana icchantena visuddhimaggam 1- oloketva gahetabbam. Ettavata ceso paccekasambuddho:- "catuddiso appatigho ca hoti santussamano itaritarena parissayanam sahita achambhi eko care khaggavisanakappo"ti 2- pasamsiyadibhavam 3- apajjitva gandhamadanapabbatam upasobhayamano vihasinti 4- evam sabbattha. Khaggavisanasuttaniddesavannanayam 5- pathamagathaya niddesavannana. [122] Dutiye samsaggajatassati jatasamsaggassa. Tattha dassanasavanakaya- samullapanasambhogavasena pancavidho samsaggo. Tattha annamannam disva cakkhu- vinnanavithivasena uppannarago dassanasamsaggo nama. Tattha sihaladipe kaladighavapigame pindaya carantam kalyanaviharavasim daharabhikkhum disva @Footnote: 1 visuddhi. 3/205-355 (sya) @2 khu.su. 25/42/343, khu. cula. 30/689/345 (sya) @3 ka. kulapiyadibhavam 4 ka. vihasiti 5 cha.Ma. ayam patho na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page110.

Patibaddhacitta kenaci upayena tam alabhitva kalakata kutumbiyadhita tassa nivasanacolakhandam disva "evarupaya vatthadhariniya nama 1- saddhim samvasam nalatthan"ti hadayam phaletva kalakato, so eva ca daharo nidassanam. Parehi pana kathiyamanam rupadisampattim attana va hasitalapitagitasaddam sutva sotavinnanavithivasena uppanno rago savanasamsaggo nama. Tatrapi girigamavasikammaradhitaya pancahi kumarihi saddhim padumasaram gantva nahatva malam sise aropetva uccasaddena gayantiya akasena gacchanto saddam sutva kamaragena jhana parihayitva anayabyasanam patto pancaggalalenavasi tissadaharo nidassanam. Annamannam angaparamasanena uppannarago kayasamsaggo nama. Dhammagayanadaharabhikkhu cettha nidassanam. Mahavihare kira daharabhikkhu dhammam bhasati, tattha mahajane apagate 2- rajapi agamasi saddhim antepurena. Tato rajadhitaya tassa rupanca saddanca agamma balavarago uppanno tassa ca daharassapi. Tam disva raja sallakkhetva sanipakarena parikkhipapesi, te annamannam paramasitva alingimsu. 3- Puna sanipakaram apanetva passanta dvepi kalakateyeva addasamsuti. Annamannam alapanasamullapane 4- uppannarago pana samullapanasamsaggo nama. Bhikkhubhikkhunihi saddhim paribhogakarane uppannarago sambhogasamsaggo nama. Dvisupi ca etesu maricavattivihare bhikkhu ca bhikkhuni ca nidassanam. Maricavattimahaviharamahe kira dutthagamaniabhayamaharaja mahadanam patiyadetva ubhatosamgham parivisati. Tattha unhayaguya dinnaya samghanavakasamaneri anadharakassa sattavissikasamghanavakasamanerassa dantavalayam 5- datva samullapam akasi, te ubhopi upasampajjitva satthivassa hutva paratiram gata annamannam samullapena @Footnote: 1 ka. evarupam vattham dhariniya nama 2 cha.Ma. agate @3 ka. alingitva kalam karimsu. 4 ka. alapanasallapane 5 Ma., ka. thalakam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page111.

Pubbasannam patilabhitva tavadeva jatasineha sikkhapadani vitikkamitva parajika ahesunti. Evam pancavidhe samsagge yena kenaci samsaggena jatasamsaggassa bhavati sneho 1- purimaragapaccaya balavarago uppajjati. Tato snehanvayam dukkhamidam pahotiti tameva sneham anugacchantam sanditthikasamparayikasokaparidevadinanappakarakam dukkhamidam pahoti nibbattati bhavati jayati. Apare pana "arammane cittavossaggo samsaggo"ti bhananti. Tato sneho snehadukkhanti. 2- Evamatthappabhedam imam addhagatham vatva so paccekabuddho aha "svaham yamidam snehanvayam sokadidukkham pahoti, tasta dukkhassa mulam khananto paccekasambodhim adhigato"ti. Evam vutte te amacca ahamsu "amhehi dani bhante kim kattabban"ti. Tato so aha "tumhe va anne va yo imamha dukkha muccitukamo, so sabbopi adinavam senhajam pekkhamano, eko care khaggavisanakappo"ti. Ettha ca yantam "snehanvayam dukkhamidam pahoti"ti vuttam, tadeva sandhaya "adinavam snehajam pekkhamano"ti idam vuttanti veditabbam. Atha va yathavuttena samsaggena samsaggajatassa bhavati sneho, 3- snehanvayam dukkhamidam pahoti, evam 4- yathabhutam adinavam snehajam pekkhamano aham adhigatoti evampi abhisambandhitva catutthapado pubbe vuttanayeneva udanavasena vuttoti veditabbo. Tato param sabbam purimagathaya vuttasadisamevati. 5- Niddese anuppadetiti rupasmim anubyanjanam disva alliyati. Anubandhatiti rupasmim snehavasena bandhati. Bhavantiti honti. Jayantiti uppajjanti. Nibbattantiti pavattanti. 6- Patubhavantiti pakata honti. Sambhavanti sanjayanti abhinibbattantiti tini upasaggena vaddhitani. Ito param atthakavagge 7- vuttanayeneva veditabbam. Dutiyagathaniddesavannana. @Footnote: 1 cha.Ma. bhavanti sneha 2 ka. sineho dukkhanti 3 cha.Ma. bhavanti sneha @4 ka. etam 5 sutta. A. 1/65 6 cha.Ma. vattanti @7 khu. maha. 29/1-28/1-71 (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page112.

[123] Tatiye mettayanavasena mitta. Suhadabhavena suhajja. Keci hi ekantahitakamataya mittava honti, na suhajja. Keci gamanatthananisajjasamullapadisu hadayasukhajananena suhajjava honti, na mitta. Keci tadubhayavasena suhajja ceva mitta ca. Te duvidha honti agariya ca anagariya ca. Tattha agariya tividha honti upakara samanasukhadukkha anukampakati. Anagariya visesena atthakkhayino eva. 1- Evam te catuhi catuhi angehi samannagata honti. Yathaha:- "catuhi kho gahapatiputta thanehi upakaro mitto suhado veditabbo. Pamattam rakkhati, pamattassa sapateyyam rakkhati, bhitassa saranam hoti, uppannesu kiccakaraniyesu taddigunam bhogamanuppadeti. 2- Tatha:- catuhi kho gahapatiputta thanehi samanasukhadukkho mitto suhado veditabbo. Guyhamassa acikkhati, guyhamassa pariguhati, apadasu na vijahati, jivitancassa 3- atthaya pariccattam hoti. 2- Tatha:- catuhi kho gahapatiputta thanehi anukampako mitto suhado veditabbo. Abhavenassa na nandati, bhavenassa nandati, avannam bhanamanam nivareti, vannam bhanamanam pasamsati. 2- Tatha:- catuhi kho gahapatiputta thanehi atthakkhayi mitto suhado veditabbo. Papa nivareti, kalyane niveseti, asutam saveti, saggassa maggam acikkhati"ti. 2- Tesu idha agariyo adhippeto, 4- atthato pana sabbepi yujjanti. Te mitte suhajje. Anukampamanoti anudayamano, tesam sukham upasamharitukamo dukkham apaharitukamo. @Footnote: 1 cha.Ma. atthakkhayino 2 di. pa. 11/260-263/162, 163 @3 cha.Ma. jivitampissa 4 cha.Ma. agariya adhippeta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page113.

Hapeti atthanti ditthadhammikasamparayikaparamatthavasena tividham, tatha attatthaparatthaubhayatthavasenapi tividham attham laddhavinasanena aladdhanuppadanenati dvidhapi hapeti vinaseti. Patibaddhacittoti "aham imam vina na jivami, eso me gati, eso me parayanan"ti evam attanam nicatthane thapentopi patibaddhacitto hoti. "ime mam vina na jivanti, aham tesam gati, aham tesam parayanan"ti evam attanam uccatthane thapentopi patibaddhacitto hoti. Idha pana evam patibaddhacitto adhippeto. Etam bhayanti etam atthahapanabhayam, attano samapattihanim sandhaya bhanati. Santhaveti tividho santhavo tanhaditthimittasanthavavasena. Tattha atthasatappabhedapi tanha tanhasanthavo, dvasatthippabhedapi ditthi ditthisanthavo, patibaddhacittataya mittanukampana mittasanthavo. So idha adhippato. Tena hissa samapatti parihina. Tenaha "etam bhayam santhave pekkhamano aham adhigato"ti 1- sesam vuttasadisamevati 2- veditabbam. Niddese vattabbam natthi. 3- Tatiyagathaniddesavannana [124] Catutthe vamsoti velu. Visaloti vitthinno. Vakaro avadharanattho, evakaro va ayam. Sandhivasenettha ekaro nattho. Tassa parapadena sambandho, tam paccha yojessama. Yathati patibhage. Visattoti laggo jatito samsibbito. Puttesu daresu cati puttadhitabhariyasu. Ya apekkhati ya tanha yo sineho. Vamsakalirova asajjamanoti vamsakaliro viya alaggamano. Kim vuttam hoti? yatha vamso visalo visatto eva hoti, puttesu ca daresu Ca ya apekkha, sapi evam tani vatthuni samsibbitva thitatta visatta eva. Svaham taya apekkhaya apekkhava visalo vamso viya visattoti evam apekkhaya adinavam disva tam apekkham maggananena chindanto ayam vamsakalirova rupadisu va ditthadisu va labhadisu va kamabhavadisu va 4- tanhamanaditthivasena @Footnote: 1 cha.Ma. pekkhamanoti 2 cha.Ma. pubbasadisamevati 3 sutta. A. 1/69 @4 ka. kamaragadisu va

--------------------------------------------------------------------------------------------- page114.

Asajjamano paccekasambodhim adhigatoti. Sesam purimanayeneva veditabbam. Imayapi niddese atirekam natthi. 1- Catutthagathaniddesavannana [125] Pancame migoti sabbesam arannikacatuppadanam eva etam adhivacanam. Idha pana pasadamigo adhippeto. Arannamhiti gamanca gamupacaranca thapetva avasesam arannam, idha pana uyyanam adhippetam, tasma "uyyanamhi"ti vuttam hoti. Yathati patibhage. Abaddhoti rajjubandhanadisu yena kenaci abaddho. Etena vissatthacariyam dipeti. Yenicchakam gacchati gocarayati yena disabhagena gantum icchati, tena gocarattham gacchati. Tasma tattha yattakam icchati gantum, tattakam gacchati. Yam icchati khaditum, tam khadatiti dipeti. Vinnu naroti panditapuriso. Seritanti sacchandavuttitam aparayattabhavam. Pekkhamanoti pannacakkhuna olokayamano. Atha va dhammaseritam puggalaseritanca. Lokuttaradhamma hi kilesavasam agamanato serino tehi samannagata puggala va, tesam bhavaniddeso seritam pekkhamanoti. Kim vuttam hoti? migo arannamhi yatha abaddho, yenicchakam gacchati gocaraya. Kada nu kho ahampi tanhabandhanam chinditva evam gaccheyyanti iti me tumhehi ito cito ca parivaretva thitehi baddhassa yenicchakam gantum alabhantassa tasmim yenicchakagamanabhave adinavam yenicchakagamane anisamsam disva anukkamena samathavipassana paripurim agamim. Tato paccekabodhim adhigatomhi. Tasma ananopi vinnu naro seritam pekkhamano, eko care khaggavisanakappoti 2- pancamagathaniddesavannana [126] Chatthe ayam pindattho:- sahayamajjhe thitassa divaseyyasankhate vase ca mahaupatthanasankhate thane ca uyyanagamanasankhate gamane ca janapadacarikasankhataya carikaya ca "idam me suna, idam me dehi"tiadina nayena tatha tatha amantana hoti, tasma aham tattha tattha nibbijjitva @Footnote: 1 sutta. A. 1/71 2 sutta. A. 1/78

--------------------------------------------------------------------------------------------- page115.

Yayam ariyajanasevita anekanisamsa ekantasukha, evam santepi lobhabhibhutehi sabbakapurisehi anabhijjhita apatthita pabbajja, tam anabhijjhitam paresam avasavattanena bhabbapuggalavaseneva 1- seritam 2- pekkhamano vipassanam arabhitva anukkamena paccekabodhim adhigatoti. Sesam vuttanayameva. 3- Chatthagathaniddesavannana. [127] Sattame khiddati kilana. Sa duvidha hoti kayika ca vacasika ca. Tattha kayika nama hatthihipi kilanti, assehipi rathehipi dhanuhipi tharuhipiti evamadi. Vacasika nama gitam silokabhananam mukhabheriti 4- evamadi. Ratiti pancakamagunarati. Vipulanti yava atthiminjam ahacca thanena sakalattabhavabyapakam. Sesam pakatameva. Anusandhiyojanapi cettha samsaggagathaya vuttanayeneva veditabba. 5- Sattamagathaniddesavannana. [128] Atthame catuddisoti catusu disasu yathasukhavihari, "ekam disam pharitva viharati"tiadina 6- va nayena brahmaviharabhavana pharita catasso disa assa santitipi catuddiso. Tasu disasu katthaci satte va sankhare va bhayena na patihannatiti appatighoti. Santussamanoti dvadasavidhassa santosassa vasena santussako. Itaritarenati uccavacena paccayena. Parissayanam sahita achambhiti ettha parissayanti 7- kayacittani, parihapenti va tesam sampattim, tani va paticca sayantiti parissaya, bahiranam sihabyagghadinam abbhantarananca kamacchandadinam kayacittupaddavanam etam adhivacanam. Te parissaye adhivasanakkhantiya ca viriyadihi ca dhammehi sahatiti parissayanam sahita. Thaddhabhavakarabhayabhavena achambhi. Kim vuttam hoti? yatha te cattaro samana, evam itaritarena paccayena santussamano ettha patipattipadatthane santose thito catusu disasu mettadibhavanaya catuddiso, sattasankharesu patihananakarabhayabhavena appatigho @Footnote: 1 Si., ka. dhammapuggalavaseneva 2 ka. seritanca 3 sutta. A. 1/79 @4 cha.Ma. mukhabherikanti 5 sutta. A. 1/80 6 di. Si. 9/556/245, @di.pa. 11/308/200, abhi.vi. 35/642/331, khu. cula. 30/690/345 (sya) @7 Si., Ma., ka. parisahanti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page116.

Ca hoti. So catuddisatta vuttappakaranam parissayanam sahita, appatighatta achambhi ca hotiti etam patipattigunam disva yoniso patipajjitva paccekasambodhim adhigatomhiti. Atha va te samana viya santussamano itaritarena vuttanayeneva catuddiso hotiti natva evam catuddisabhavam patthayanto yoniso patipajjitva adhigatomhi. Tasma annopi idisam thanam 1- patthayamano catuddisataya parissayanam sahita appatighataya ca achambhi hutva eko care khaggavisanakappoti. 2- Niddese mettati atthato tava mijjatiti metta, sinehatiti attho. Mitte va bhava, mittassa va esa pavattitipi metta. Mettasahagatenati mettaya samannagatena. Cetasati cittena. Ekam disanti ekissa disaya pathamam pariggahitam sattam upadaya ekam disam pariyapannasattapharanavasena vuttam. Pharitvati phusitva arammanam katva. Viharatiti brahmaviharadhitthitam iriyapathaviharam pavatteti. Tatha dutiyanti yatha puratthimadisu disasu yam kinci ekam disam pharitva viharati, tatheva tadanantaram dutiyam tatiyam catutthancati attho. Iti uddhanti eteneva ca nayena uparimam disanti vuttam hoti. Adho tiriyanti adhodisampi tiriyamdisampi evameva. Tattha ca adhoti hettha. Tiriyanti anudisa. Evam sabbadisasu assamandale assamiva mettasahagatacittam saretipi paccasaretipiti. Ettavata ekamekam disam pariggahitva odhiso mettapharanam dassitam. Sabbadhitiadi pana anodhiso dassanattham vuttam. Tattha sabbadhiti sabbattha. Sabbattatayati sabbesu hinamajjhimaukkatthamittasapattamajjhattadippabhedesu attataya. "ayam parasatto"ti vibhagam akatva attasamatayati vuttam hoti. Atha va sabbattatayati sabbena cittabhavena, isakampi bahi avikkhipamanoti vuttam hoti. Sabbavantanti sabbasattavantam, sabbasattayuttanti attho. Lokanti sattalokam. Vipulenati evamadipariyayadassanato panettha puna @Footnote: 1 ka. tadisanthanam 2 sutta. A. 1/82

--------------------------------------------------------------------------------------------- page117.

"mettasahagatena"ti vuttam. Yasma va ettha odhiso pharane viya puna tathasaddo va itisaddo va na vutto, tasma puna "mettasahagatena cetasa"ti vuttam. Nigamanavasena va etam vuttam. Vipulenati ettha ca pharanavasena vipulata datthabba. Bhumivasena pana tam mahaggatam. Pagunavasena appamanasattarammanavasena ca appamanam. Byapadapaccatthikappahanena averam. Domanassappahanena abyapajjham. Niddukkhanti vuttam hoti. 1- Karuna hettha vuttatthayeva. Modanti taya tamsamangino, sayam va modati, modanamattameva va sati mudita. "avera hontu"tiadibyapadappahanena majjhattabhavupagamanena ca upekkhatiti upekkha. Lakkhanadito panettha hitakarappavattilakkhana metta, hitupasamhararasa, aghatavinayapaccupatthana, sattanam manapabhavadassanapadatthana. Byapadupasamo etissa sampatti, sinehasambhavo vipatti. Dukkhapanayanakarappavattilakkhana karuna, paradukkhasahanarasa. Avihimsapaccupatthana, dukkhabhibhutanam anathabhavadassanapadatthana. Vihimsavupasamo tassa sampatti, sokasambhavo vipatti. Pamodalakkhana mudita, anissayanarasa, arativighatapaccupatthana. Sattanam sampattidassanapadatthana. Arativupasamo tassa sampatti, pahanasambhavo vipatti. Sattesu majjhattakarappavattilakkhana upekkha, sattesu samabhavadassanarasa, patighanunayavupasamapaccupatthana, "kammassaka satta, te kassa ruciya sukhita va bhavissanti. Dukkhato va muccissanti, pattasampattito va na parihayissanti"ti evam pavattakammassakatadassanapadatthana. Patighanunayavupasamo tassa sampatti, gehasitaya annanupekkhaya sambhavo vipatti. Tattha santuttho hotiti paccayasantosavasena santuttho hoti. Itaritarena civarenati na thulasukhumalukhapanitathirajinnadisu yena kenaci. 2- Atha kho yathaladdhanam itaritarena yena kenaci santuttho hotiti attho. Civarasmim hi tayo santosa:- yathalabhasantoso yathabalasantoso yathasaruppasantosoti. @Footnote: 1 visuddhi. 2/111 (sya), abhi.A. 2/405 @2 cha.Ma.....thirajinnanam yena kenaci civarena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page118.

Pindapatadisupi eseva nayo. Iti ime tayo santose sandhaya "santuttho hoti itaritarena civarena. Yathaladdhadisu yena kenaci civarena santuttho hoti"ti vuttam. Ettha ca civaram janitabbam, civarakkhettam janitabbam, pamsukulam janitabbam, civarasantoso janitabbo, civarapatisamyuttani dhutangani janitabbani. Tattha civaram janitabbanti khomadini cha civarani dukuladini cha anulomacivaranipi janitabbani. Imani dvadasa kappiyacivarani. Kusaciram vakaciram phalakaciram kesakambalam valakambalam potthako cammam ulukapakkham rukkhadussam latadussam erakadussam kadalidussam veludussanti evamadini pana akappiyacivarani. Civarakkhettanti "samghato va ganato va natito va mittato va attano va dhanena pamsukulam va"ti evam uppajjanato cha khettani, atthannanca matikanam vasena attha khettani janitabbani. Pamsukulanti sosanikam papanikam rathiyam sankarakutam sotthiyam sinanam tittham gatapaccagatam aggidaddham gokhayitam upacikakhayitam undurakhayitam antacchinnam dasacchinnam dhajahatam thupam samanacivaram samuddiyam abhisekiyam panthikam vatahatam iddhimayam devadattiyanti tevisati pamsukulani veditabbani. Ettha ca sotthiyanti gabbhamalaharanam. Gatapaccagatanti matakasariram parupitva susanam netva anitacivaram. Dhajahatanti dhajam ussapetva tato anitam. Thupanti vammike pujitacivaram. Samuddiyanti samuddavicihi thalam papitam. Panthikanti pantham gacchantehi corabhayena pasanehi kottetva parutacivaram. Iddhimayanti ehibhikkhucivaram. Sesam pakatameva. Civarasantosoti visati civarasantosa:- civare vitakkasantoso gamanasantoso pariyesanasantoso patilabhasantoso mattapatiggahanasantoso loluppavivajjanasantoso yathalabhasantoso yathabalasantoso yathasaruppasantoso udakasantoso dhovanasantoso karanasantoso parimanasantoso suttasantoso sibbanasantoso rajanasantoso kappasantoso paribhogasantoso sannidhiparivajjanasantoso vissajjanasantosoti. Tattha sadakabhikkhuno temasam nibaddhavasam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page119.

Vasitva ekamasamattam vitakkitum vattati. So hi pavaretva civaramase civaram karoti. Pamsukuliko addhamaseneva karoti. Idam 1- masaddhamasamattam vitakkanam vitakkasantoso nama. 2- Civaratthaya gacchantassa pana "kattha labhissami"ti acintetva kammatthanasiseneva gamanam gamanasantoso nama. Pariyesantassa pana yena va tena va saddhim apariyesitva lajjim pesalam bhikkhum gahetva pariyesanam pariyesanasantoso nama. Evam pariyesantassa ahariyamanam civaram duratova disva "etam manapam bhavissati, etam amanapan"ti evam avitakketva thulasukhumadisu yathaladdheneva santusanam patilabhasantoso nama. Evam laddham ganhantassapi "ettakam dupattassa bhavissati, ettakam ekapattassa"ti attano pahonakamatteneva santusanam mattapatiggahanasantoso nama. Civaram pariyesantassa pana "asukassa gharadvare manapam labhissami"ti acintetva dvarapatipatiya caranam loluppavivajjanasantoso nama. Lukhapanitesu yena kenaci yapetum sakkontassa yathaladdheneva yapanam yalalabhasantoso nama. Attano thamam janitva yena yapetum sakkoti, tena yapanam yathabalasantoso nama. Manapam annassa datva attana yena kenaci yapanam yathasaruppasantoso nama. "kattha udakam manapam, kattha amanapan"ti avicaretva yena kenaci dhovanupagena udakena dhovanam udakasantoso nama. Tatha pandumattikavakagerukaputipannarasakilitthani pana udakani vajjetum vattati. Dhovantassa pana muggaradihi apaharitva hatthehi madditva dhovanam dhovanasantoso nama. Tatha asujjhantam pannani pakkhipitva tapitaudakenapi dhovitum vattati. Evam dhovitva karonatassa "idam thulam, idam sukhuman"ti akopetva pahonakanihareneva karanam karanasantoso nama. Timandalapaticchadanamattasseva karanam parimanasantoso nama. Civarakaranatthaya pana "manapam suttam pariyesissami"ti avicaretva rathikadisu va devatthane @Footnote: 1 ka. iti 2 cha.Ma. ayam patho na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page120.

Va aharitva padamule va thapitam yam kincideva suttam gahetva karanam suttasantoso nama. Kusibandhanakale pana angulimatte satta vare na vijjhitabbam. Evam karonatassa hi yo bhikkhu sahayo na hoti, tassa vattabhedopi natthi. Tivangulimatte pana satta vare vijjhitabbam. Evam karontassa maggapatipannenapi sahayena bhavitabbam. Yo na hoti, tassa vattabhedo. Ayam sibbanasantoso nama. Rajantena pana kalakacchakadini pariyesantena na rajitabbam, somavakkaladisu 1- yam labhati, tena rajitabbam. Alabhantena pana manussehi aranne vakam gahetva chadditarajanam va bhikkhuhi pacitva chadditakasatam va gahetva rajitabbam. Ayam rajanasantoso nama. Nilakaddamakalasamesu yam kinci gahetva hatthipitthe nisinnassa pannayamanakappakaranam kappasantoso nama. Hirikopinapaticchadanamattavasena paribhunjanam paribhogasantoso nama. Dussam pana labhitva suttam va sucim va karakam va alabhantena thapetum vattati, labhantena na vattati. Katampi ce antevasikadinam datukamo hoti, te ca asannihita, yava agamana thapetum vattati, agatamattesu tesu databbam. Datum asakkontena adhitthatabbam. Annasmim civare sati paccattharanampi adhitthatum vattati. Anadhitthitameva hi sannidhi hoti. Adhitthitam na hotiti mahasivatthero aha. Ayam sannidhiparivajjanasantoso nama. Vissajjentena pana mukham oloketva na databbam, saraniyadhamme thatvava vissajjetabbanti ayam vissajjanasantoso nama. Civarapatisamyuttani dhutangani nama pamsukulikanganceva tecivarikanganca. Iti civarasantosamahaariyavamsam purayamano paccekasambuddho imani dve dhutangani gopeti, imani gopento civarasantosamahaariyavamsavasena santuttho hoti. Vannavaditi eko santuttho hoti, santosassa vannam na katheti. Eko na santuttho hoti, santosassa vannam katheti. eko neva santuttho @Footnote: 1 ka. caritabbam samavannadisu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page121.

Hoti. Na santosassa vannam katheti. Eko santuttho ca hoti, santosassa ca vannam katheti. Tatharupo so paccekasambuddho tam dassetum "itaritaracivarasantutthiya ca vannavadi"ti vuttam. Anesananti duteyyapahinagamananuyogappabhedam nanappakaram anesanam. Appatirupanti ayuttam. Aladdha cati alabhitva. Yatha ekacco "katham nu kho civaram labhissami"ti punnavantehi bhikkhuhi saddhim ekato hutva kohannam karonto uttasati paritassati, paccekasambuddho evam aladdha ca civaram na paritassati. Laddha cati dhammena samena labhitva. Adhigato vigatalobhagiddho. Amucchitoti adhimattatanhaya mucchanam anapanno. Anajjhapannoti. Tanhaya anotthato apariyonaddho. Adinavadassaviti anesanapattiyanca gadhitaparibhoge ca adinavam passamano. Nissaranapannoti "yavadeva sitassa patighataya"ti 1- vuttanissaranameva pajananto. Itaritaracivarasantutthiyati yena kenaci civarena santutthiya. Nevattanukkamsetiti yatha panidhekacco "aham pamsukuliko, maya upasampadamalakeyeva 2- pamsukulikangam gahitam, ko maya sadiso atthi"ti attukkamsanam karoti. Evam so attukkamsanam na karoti. Na param vambhetiti "ime pananne bhikkhu na pamsukulikati va pamsukulikamattampi etesam natthi"ti va evam param na vambheti. Yo hi tattha dakkhoti yo tasmim civarasantose vannavadi. Tasu va 3- dakkho cheko byatto. Analasoti sataccakiriyaya alasiyavirahito. Sampajano patissatoti sampajanapannaya 4- ceva satiya ca yutto. Ariyavamse thitoti ariyavamse patitthito. Itaritarena pindapatenati yena kenaci pindapatena. Etthapi pindapato janitabbo, pindapatakkhettam janitabbam, pindapatasantoso janitabbo, pindapatapatisamyuttam dhutangam janitabbam. Tattha pindapatoti odano @Footnote: 1 Ma.mu. 12/23/14, an. chakka. 22/329/415 (sya) 2 cha.Ma. upasampadamaleyeva @3 ka. santosavannavaditadisu va 4 ka. sampajanasannaya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page122.

Kummaso sattu maccho mamsam khiram dadhi sappi navanitam telam madhu phanitam yagu khadaniyam sayaniyam lehaniyanti solasa pindapata. Pindapatakkhettanti samghabhattam uddesabhattam nimantanam salakabhattam pakkhikam uposathikam patipadikam agantukabhattam gamikabhattam gilanabhattam gilanupatthakabhattam dhurabhattam kutibhattam varikabhattam 1- viharabhattanti pannarasa pindapatakkhettani. Pindapatasantosoti pindapate vitakkasantoso gamanasantoso pariyesanasantoso patilabhasantoso patiggahanasantoso mattapatiggahanasantoso loluppavivajjanasantoso yathalabhasantoso yathabalasantoso yathasaruppasantoso upakarasantoso parimanasantoso paribhogasantoso sannidhiparivajjanasantoso visajjanasantosoti pannarasa santosa. Tattha sadako bhikkhu mukham dhovituva vitakketi. Pindapatikena ca ganena saddhim carata sayam therupatthanakale "sve kattha pindaya carissama"ti "asukagame bhante"ti ettakam cintetva tato patthaya na vitakketabbam. Ekacarikena vitakkamalake thatva vitakketabbam. Tato patthaya vitakkento pana ariyavamsa cuto hoti paribahiro. Ayam vitakkasantoso nama. Pindaya pavisantena pana "kuhim labhissami"ti acintetva kammatthanasisena gantabbam. Ayam gamanasantoso nama. Pariyesantena yam va tam va aggahetva lajjim pesalameva gahetva pariyesitabbam. Ayam pariyesanasantoso nama. Duratova ahariyamanam disva "etam manapam, etam amanapan"ti cittam na uppadetabbam. Ayam patilabhasantoso nama. "idam manapam ganhissami, idam amanapam na ganhissami"ti acintetva yam kinci yapanamattam gahetabbameva. Ayam patiggahanasantoso nama. Ettha pana deyyadhammo bahu dayako appam datukamo, appam gahetabbam. Deyyadhammo bahu, dayakopi bahu datukamo, pamaneneva gahetabbam. Deyyadhammopi na bahu, dayakopi appam datukamo, appam gahetabbam. Deyyadhammo na bahu, dayako pana bahu datukamo, pamanena gahetabbam patiggahanasmim hi mattam @Footnote: 1 cha.Ma. varabhattam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page123.

Ajananto manussanam pasadam makkheti, saddhadeyyam vinipateti, sasanam na karoti. Vijatamatuyapi 1- cittam gahetum na sakkoti. Iti mattam janitvava patiggahetabbanti ayam mattapatiggahanasantoso nama. Addhakulaniyeva agantva dvarapatipatiya gantabbam. Ayam loluppavivajjanasantoso nama. Yathalabhasantosadayo civare vuttanaya eva. Pindapatam paribhunjitva "samanadhammam anupalessami"ti evam upakaram natva paribhunjanam upakarasantoso nama. Pattam puretva anitampi 2- na patiggahetabbam. Anupasampanne sati tena gahapetabbam, asati aharapetva patiggahanaparimanamattam gahetabbam. Ayam parimanasantoso nama. Jighacchaya pativinodanam "na idamettha nissaranan"ti evam paribhunjanam paribhogasantoso nama. Nidahitva na paribhunjitabbam. Ayam sannidhiparivajjanasantoso nama. Mukham anoloketva saraniyadhamme thitena vissajjitabbam. Ayam vissajjanasantoso nama. Pindapatapatisamyuttani pana panca dhutangani pindapatikangam sapadanacarikangam ekasanikangam pattapindikangam khalupacchabhattikanganti. Iti pindapatasantosamahaariyavamsam purayamano paccekasambuddho imani panca dhutangani gopeti, imani gopento pindapatasantosamahaariyavamsavasena santuttho hoti. Vannavaditiadini vuttanayeneva veditabbani. Senasananiti idha senasanam janitabbam, senasanakkhettam janitabbam, senasanasantoso janitabbo, senasanapatisamyuttam dhutangam janitabbam. Tattha senasananti manco pitham bhisi bimbohanam viharo addhayogo pasado hammiyam guha lenam atto malo velu gumbo rukkhamulam yattha va pana bhikkhu patikkamantiti imani pannarasa senasanani. Senasanakkhettanti samghato va ganato va natito va mittato va attano va dhanena pamsukulam vati cha khettani. @Footnote: 1 cha.Ma. vijatamatuyapissa 2 cha.Ma. anitam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page124.

Senasanasantosoti senasane vitakkasantosadayo pannarasa santosa. Te pindapate vuttanayeneva veditabba. Senasanapatisamyuttani pana panca dhutangani arannikangam rukkhamulikangam ababhokasikangam sosanikangam yathasanthatikanganti. Iti senasanasantosamahaariyavamsam purayamano paccekasambuddho imani panca dhutangani gopeti, imani gopento senasanasantosamahaariyavamsavasena santuttho hoti. Iti ayasma dhammasenapati sariputtatthero pathavim pattharamano viya sagarakucchim purayamano viya akasam vittharayamano viya ca pathamam civarasantosaariyavamsam kathetva candam utthapento viya suriyam ullanghento viya ca dutiyam pindapatasantosaariyavamsam 1- kathetva sinerum ukkhipento viya tatiyam senasanasantosaariyavamsam kathetva idani gilanapaccayasantosaariyavamsam kathetum "santuttho hoti itaritarena gilanapaccayabhesajjaparikkharena"tiadimaha. Tam pindapatagatikameva. Tattha yathalabhayathabalayathasaruppasantoseneva santussitabbam. Bhavanaramaariyavamso pana idha anagato, nesajjikangabhavanaramaariyavamsam bhajati. 2- Vuttampi cetam:- "panca senasane vutta panca aharanissita eko viriyasamyutto dve ca civaranissita"ti. 3- Porane agganne ariyavamse thitoti ettha poraneti na adhunuppattike. Agganneti aggeti janitabbe. Ariyavamseti ariyanam vamse. Yatha hi khattiyavamso brahmanavamso vessavamso suddavamso samanavamso kulavamso rajavamso ca, evamayampi atthamo ariyavamso, ariyatanti ariyapaveni nama hoti. So kho panayam vamso imesam vamsanam mulagandhadinam kalanusariyagandhadayo viya aggamakkhayati. Ke pana te ariya, yesam eso vamsoti? ariya vuccanti buddha ca paccekabuddha ca tathagatasavaka ca, etesam ariyanam vamsoti ariyasamso. Ito pubbe hi satasahassadhikanam 4- catunnam asankhyeyyanam matthake tanhankaro medhankaro saranankaro dipankaroti cattaro buddha uppanna, te @Footnote: 1 cha.Ma. dutiyapindapatasantosam 2 su. vi. 3/204, mano. pu. 2/311 @3 su. vi. 3/213, mano. pu. 2/320 4 cha.Ma. satasahassakappadhikanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page125.

Ariya, tesam ariyanam vamsoti ariyavamso. Tesam buddhanam parinibbanato aparabhage asankhyeyyam atikkamitva 1- kondanno nama buddho uppanno .pe. Imasmim kappe kakusandho konagamano kassapo amhakam bhagava gotamoti cattaro buddha uppanna, tesam ariyanam vamsoti ariyavamso. Apica atitanagatapaccuppannanam sabbabuddhapaccekabuddhabuddhasavakanam ariyanam vamsoti ariyavamso. Tasmim ariyavamse. 2- Thitoti patitthito. Sesam vuttanayeneva veditabbam. Atthamagathaniddesavannana. [129] Navame ayam yojana:- dussangaha pabbajitapi eke. Ye asantosabhibhuta, tathavidha eva ca atho gahattha gharamavasanta. Etamaham dussangahabhavam jigucchanto vipassanam arabhitva paccekabodhim adhigatomhiti. Sesam purimanayeneva veditabbam. 3- Niddese anassavati vacanam assavanaka. Avacanakarati dubbaca. Patilomavuttinoti paccanikam 4- kathanasila, patimalla hutva pavattantiti attho. Anneneva mukham karontiti ovadadayake disva mukham parivattetva annam disabhagam olokenti. Abyavato hutvati avavato hutva. Anapekkho hutvati anallino hutva. Navamagathaniddesavannana. [130] Dasame oropayitvati apanetva. Gihibyanjananiti kesamassuodatavatthalankaramalagandhavilepanaitthiputtadasidasadini. Etani gihibhavam byanjayanti, tasma "gihibyanjanani"ti vuccanti. Sanchinnapatto patitapatto. Chetvanati maggananena chinditva. Viroti maggaviriyasamannagato. Gihibandhananiti kamabandhanani. Kama hi gihinam bandhanani. Ayam tava padattho. @Footnote: 1 ka. asankheyye atikkantepi 2 mano. pu. 2/311 3 sutta. A. 1/30-1 @ 4 ka. patanikatham, Ma. patilomakatham

--------------------------------------------------------------------------------------------- page126.

Ayam pana adhippayo:- "ahovatahampi oropayitva gihibyanjanani sanchinnapatto yatha kovilaro bhaveyyan"ti evam hi cintayamano vipassanam arabhitva paccekabodhim adhigatomhiti. 1- Sesam purimanayeneva veditabbam. 2- Niddese sarasanancati saram asanam. Chinnaniti galitani. Sanchinnaniti nipannani. Patitaniti vantato muttani. Paripatitaniti bhumiyam patitani. Dasamagathaniddesavannana pathamavaggavannana nitthita. ------------ 2. Dutiyavaggavannana [131-2] Dutiyavaggassa pathamadvaye nipakanti pakatinipunam panditam kasinaparikammadikusalam. Sadhuviharinti appanaviharena va upacarena va samannagatam. Dhiranti dhitisampannam. Tattha nipakatthena 3- dhitisampada vutta. Idha pana dhitisampannamevati attho. Dhiti nama asithilaparakkamata, "kamam taco ca naharu ca"ti 4- evam pavattaviriyassetam adhivacanam. Apica dhikkitapapotipi 5- dhiro. Rajava rattham vijitam pahayati yatha patiraja "vijitam rattham anatthavahan"ti natva rajjam 6- pahaya eko carati evam balasahayam pahaya eko care. Atha va rajava ratthanti yatha sutasomo raja vijitam rattham pahaya eko carati. 7- Yatha ca mahajanako evam eko careti ayampi etassattho. Sesam vuttanusarena sakka janitunti na vittharitam. 8- Niddese vattabbam natthi. Pathamadvayam. [133] Tatiyagatha padatthato uttana eva. Kevalanca pana sahayasampadanti ettha asekkhehipi siladikkhandhehi sampanna sahaya eva @Footnote: 1 sutta. A. 1/85 2 cha.Ma. janitabbam 3 cha.Ma. nipakattena @4 Ma.Ma. 13/184/159, an. duka. 20/5/50, khu. maha. 29/918/584-5 (sya) @5 cha.Ma. dhikkatapapotipi 6 ka. kattham 7 cha.Ma. cari 8 sutta. A. 1/88

--------------------------------------------------------------------------------------------- page127.

"sahayasampada"ti veditabba. Ayampanettha yojana:- ya ayam vutta sahayasampada, tam sahayasampadam addha pasamsama, ekamseneva thomemati vuttam hoti. Katham? settha samasevitabba sahayati. Kasma? attano siladihi setthe sevamanassa siladayo dhamma anuppanna uppajjanti, uppanna vuddhim virulhim vepullam papunanti. Sace sevamanassa annamannasamadharanena kukkuccavinodanena ca laddha na parihayanti. Ete pana sahayake setthe ca same ca aladdha kuhanadimicchajivam vajjetva dhammena samena uppannabhojanam bhunjanto tattha ca patighanunayam anuppadento anavajjabhoji hutva attakamo kulaputto eko care khaggavisanakapPo. Ahampi hi evam caranto imam sampattim adhigatomhiti. 1- Niddeso vuttanayo eva. Tatiyam. [134] Catutthe disvati oloketva. Suvannassati kancanassa. "valayani"ti pathaseso. Savasesapatho 2- hi ayam attho. Pabhassaraniti pabhasanasilani, jutimantaniti vuttam hoti. Sesam uttanapadatthameva. Ayam pana yojana:- disva bhujasmim suvannassa valayani "ganavase sati sanghattana. Ekavase sati aghattana"ti evam cintento vipassanam arabhitva adhigatomhiti. Sesam vuttanayamevati. 3- Nupuraniti 4- valayani. "niyura"ti keci vadanti. Ghattentiti annamannam hananti. Catuttham. [135] Pancamagatha padatthato uttana eva. Ayam pana ettha adhippayo:- svayam 5- etena dutiyena kumarena situnhadini nivedentena sahavasena tam sannapentassa mama vacabhilapo, tasmim sinehavasena abhisajjana va jata. Sace aham imam na pariccajami, tato ayatimpi yatheva hessati. Yatha idani, evam dutiyena saha mamassa, vacabhilapo abhisajjana va. @Footnote: 1 sutta. A. 1/84 2 ka. savaseso 3 sutta. A. 1/90 4 ka. napuraniti @5 cha.Ma. yvayam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page128.

Ubhayampi cetam antarayakaram visesadhigamassati etam bhayam ayatim pekkhamano tam chaddetva yoniso patipajjitva paccekabodhim adhigatomhiti. 1- Sesam vuttanayameva. Pancamam. [136] Chatthe kamati dve kama vatthukama ca kilesakama ca. Tattha vatthukama manapiya rupadayo dhamma, kilesakama chandadayo sabbepi ragappabheda. Idha pana vatthukama adhippeta, rupadianekappakaravasena 2- citRa. Lokassadavasena madhuRa. Balaputhujjananam manam ramentiti manorama. Viruparupenati virupena rupena, anekavidhena sabhavenati vuttam hoti. Te hi rupadivasena citra, rupadisupi niladivasena vividharupa. Evam tena viruparupena tatha tatha assadam dassetva mathenti cittam, pabbajjaya abhiramitum na denti. 3- Sesamettha pakatameva. Nigamanampi dvihi tihi va padehi yojetva purimagathasu vuttanayena veditabbam. 4- Kamagunati kamayitabbatthena kama. Bandhanatthena guna. "anujanami bhikkhave ahatanam vatthanam digunam sanghatin"ti 5- ettha patalattho gunattho. "accenti kala tarayanti rattiyo, vayoguna anupubbam jahanti"ti 6- ettha:- rasattho gunattho. "sataguna dakkhina patikankhitabba"ti 7- ettha anisamsattho gunattho. "antam antagunam, 8- kayira malagune bahu"ti 9- ettha bandhanattho gunattho. Idhapi eseva adhippeto, tena vuttam "bandhanatthena guna"ti. Cakkhuvinneyyati cakkhuvinnanena passitabba. Etenupayena sotavinneyyadisupi attho veditabbo. Itthati pariyittha va hontu, ma va, ittharammanabhutati attho. Kantati kamaniya. Manapati manavaddhanaka. Piyarupati piyajatika. Kamupasanhitati arammanam katva uppajjamanena kamena upasanhita. Rajaniyati rajjaniya, raguppattikaranabhutati attho. @Footnote: 1 sutta. A. 1/93 2 cha.Ma. anekappakarena 3 cha.Ma. dentiti 4 sutta. A. 1/95 @5 vi. maha. 5/348/151 6 sam. sa. 15/4/3 7 Ma. u. 14/379/324 @8 di. maha. 10/377/251, Ma. mu. 12/110/79, khu. khu. 25/2 9 khu. dha. 25/53/26

--------------------------------------------------------------------------------------------- page129.

Yadi muddhayatiadisu muddhati 1- angulipabbesu sannam thapetva hatthamuddhaya ganana. 2- Gananati acchiddaganana. Sankhananti pindaganana. Yaya khettam oloketva "idha ettaka vihi bhavissanti, "rukkham oloketva "idha ettakani phalani bhavissanti, "akasam oloketva "ime akase sakuna ettaka nama bhavissanti"ti jananti. Kasiti kasikammam. Vanijjati jangha 3- vanijjathalavanijjadivanippatho. Gorakkhanti attano va paresam va gavo rakkhitva pancagorasavikkayena jivanakammam. Issattho vuccati avudham gahetva upatthanakammam. Rajaporisanti vina avudhena rajakammam katva rajupatthanam. Sippannataranti gahitavasesahatthiassasippadi. Sitassa purakkhatoti lakkham viya sarassa sitassa purato thito, sitena badhiyamanoti attho. Unhepi eseva nayo. Damsadisu damsati pingalamakkhika. Makasati sabbamakkhika. Sarisapati ye keci saritva gacchanti. Rissamanoti piliyamano ruppamano ghattiyamano. 4- Miyyamanoti maramano. Ayam bhikkhaveti bhikkhave ayam muddhadihi 5- jivikakappanam agamma sitadipaccayo abadho. Kamanam adinavoti kamesu upaddavo, upasaggoti attho. Sanditthikoti paccakakho samam passitabbo. Dukkhakkhandhoti dukkharasi. Kamahetutiadisu paccayatthena kama assa hetuti kamahetu. Mulatthena kama nidanamassati kamanidano. Lingavipallasena pana "kamanidanan"ti vutto. Karanatthena kama adhikaranam assati kamadhikarano. Lingavipallaseneva pana "kamadhikaranan"ti vutto. Kamanameva hetuti idam niyamavacanam kamapaccaya uppajjatiyevati attho. Utthahatoti ajivasamutthapakaviriyena utthahantassa. Ghatatoti tam viriyam pubbenaparam ghatentassa. Vayamatoti vayamam parakkamam payogam karontassa. Nabhinipphajjantiti na nipphajjanti, tattha 6- nabhiruhanti. Socatiti citte uppannabalavasokena socati. Kilamatiti kaye uppannadukkhena kilamati. Paridevatiti @Footnote: 1 cha.Ma. yadi muddayatiadisu muddati 2 cha.Ma. hatthamudda 3 Si. jala..... @4 Ma. diyamanoti, ruppamano. ghatiyamano 5 cha.Ma. muddadihi 6 cha.Ma. hattham

--------------------------------------------------------------------------------------------- page130.

Vacaya paridevati. Urattalinti uram taletva. Kandatiti rodati. Sammoham apajjatiti visanni viya sammulho hoti. Moghanti tuccham. Aphaloti nipphalo. Arakkhadhikarananti arakkhakarana. Kinti meti 1- kena nu kho upayena. Yampi meti yampi mayham kasikammadini katva uppaditadhanam ahosi. Tampi no natthiti tampi amhakam idani natthi. Puna ca param bhikkhave kamahetutiadinapi karanam dassetvava adinavam dasseti. 2- Tattha kamahetuti kamapaccaya, rajanopi rajuhi vivadantiti attho. Kamanidananti bhavanapumsakam, kame nidanam katva vivadantiti attho. Kamadhikaranantipi bhavanapumsakameva, kame adhikaranam katva vivadantiti attho. Kamanameva hetuti gamanigamasenapatipurohitatthanantaradinam kamanamyeva hetu vivadantiti attho. Upakkamantiti paharanti. Asicammanti asim ceva khetakaphalakadini ca. Dhanukalapam sannayhitvati dhanum gahetva sarakalapam sannayhitva. Ubhatobyulhanti 3- ubhato rasibhutam. Pakkhandantiti pavisanti. Ususuti kandesu. Vijjotalantesuti parivattamanesu. Te tatthati te tasmim sangame. Addavalepana upakariyoti cettha manussa pakarapadam assakhurasanthanena itthakahi cinitva upari sudhaya limpanti. Evam katapakarapada "upakariyo"ti vuccanti. Ta tintena kalalena 4- sitta addavalepana nama honti. Pakkhandantiti tasam hettha tikhinaayasularukkhasuladihi 5- vijjhiyamana pakarassa picchillabhavena arohitum asakkontapi upadhavantiyeva. Chakanatiyati kuthitagomayena. Abhivaggenati satadantena. 6- Tam atthadantakarena katva "nagaradvaram bhinditva pavisissama"ti agate uparidvare thita tassa bandhanayottani chinditva tena abhivaggena omaddanti. @Footnote: 1 ka. kintiti 2 cha.Ma. dipeti 3 ka. ubhatoviyulhanti 4 ka. takkanakalalena @5 ka. nikhata.... 6 Si., ka., i. sattadantena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page131.

Sandhimpi chindantiti gharasandhimpi chindanti. Nillopanti game paharitva mahavilopam karonti. Ekagarikanti pannasamattapi satthimattapi parivaretva jivaggaham gahetvava dhanam aharapenti. Paripanthepi titthantiti panthaduhanakammam karonti. Addhadandakehiti muggarehi. 1- Sesam vuttatthameva. Chattham. [137] Sattame etiti iti, agantukanam akusalabhaginam 2- byasanahetunam etam adhivacanam. Tasma kamagunapi ete anekabyasanavahatthena dalhasannipatatthena ca iti. Gandopi asucim paggharati, uddhumataparipakkaparibhinno hoti. Tasma ete kilesasucipaggharanato uppadajarabhangehi uddhumataparipakkaparibhinnabhavato ca gando. Upaddavatiti upaddavo, anattham janento abhibhavati ajjhottharatiti attho, ragagandadinametam adhivacanam. Tasma kamagunapete aviditanibbanatthavahahetutaya sabbupaddavavatthutaya ca upaddavo. Yasma panete kilasaturabhavam janenta silasankhatamarogyaloluppam va uppadenta pakatikameva arogyam vilumpanti, tasma imina arogyavilumpanatthena rogo. Abbhantaramanupavitthatthena pana antotudanatthena dunniharaniyatthena ca sallam. Ditthadhammikasamparayikabhayavahanato bhayam. Metanti etam. Sesamettha pakatameva. Nigamanampi vuttanayeneva veditabbam. 3- Kamaragarattayanti kamaragena ratto ayam. Chandaragavinibaddhoti chandaragena snehena baddho. Ditthadhammikapi gabbhati imasmim attabhave vattamana salayatanagabbha. Samparayikapi gabbhati paralokepi salayatanagabbha. Na parimuccatiti parimuccitum na sakkoti. Otinno satarupenati madhurasabhavena ragena otinno ogahito. Palipathanti kamakalalamaggam. Dugganti duggamam. Sattamam. @Footnote: 1 pa.su. 1/169/381 2 cha.Ma. akusalabhagiyanam 3 sutta.A. 1/106-7

--------------------------------------------------------------------------------------------- page132.

[138] Atthame sitam duvidham abbhantaradhatukkhobhapaccayanca bahiradhatukkhobhapaccayanca. Tatha unham. Tattha damsati pingalamakkhika. Sarisapeti ye keci dighajatika saritva gacchanti. Sesam pakatameva. Nigamanampi vuttanayeneva veditabbam. Atthamam. [139] Navamagatha padatthato pakata eva. Ayam panettha adhippayayojana:- sa ca kho yuttivasena, na anussavavasena. Yatha ayam hatthi manussakantesu silesu dantatta adantabhumim nagacchatiti va, sariramahantataya va nago. Evam kudassu namahampi ariyakantesu silesu dantatta adantabhumim nagamanena, agum akaranena, puna itthattam anagamanena ca gunasariramahantataya va nago bhaveyyam. Yatha cesa yuthani vivajjetva ekacariyasukhena yathabhirantam vihare aranne, eko care khaggavisanakappo, kudassu namahampi evam ganam vivajjetva ekattabhiratisukhena 1- jhanasukhena yathabhirantam aranne attano yatha yatha sukham, tatha tatha yattakam va icchami, tattakam aranne nivasam eko care khaggavisanakappo eko careyyanti 2- attho. Yatha cesa susanthitakkhandhamahantataya sanjatakkhandho, kudassu namahampi evam asekkhasilakkhandhamahantataya sanjatakkhandho bhaveyyam. Yatha cesa padumasadisagattataya va, padumakule uppannataya va padumi, kudassu namahampi evam padumasadisabojjhangamahantataya va ariyajatipadume uppannataya va padumi bhaveyyam. Yatha cesa thamabalajavadihi ularo, kudassu namahampi evam parisuddhakayasamacaratadihi silasamadhinibbedhikapannadihi va ularo bhaveyyanti evam cintento vipassanam arabhitva paccekabodhim adhigatomhiti. 3- Navamam. @Footnote: 1 Si. ekantabhiratisukhena 2 ka. bhaveyyanti 3 sutta. A. 1/99

--------------------------------------------------------------------------------------------- page133.

[140] Dasame atthanatanti atthanam tam, akaranam tanti vuttam hoti. anunasikassa lopo kato "ariyasaccana dassanan"tiadisu 1- viya. Sanganikaratassati ganabhiratassa. Yanti karanavacanametam "yam hiriyati hiriyitabbena"tiadisu 2- viya. Phassayeti adhigacche. Samayikam vimuttinti lokiyasamapattim. Sa hi appitappitasamaye eva paccanikehi vimuccanato "samayika vimutti"ti vuccati. Tam samayikam vimuttim. Atthanam tam, na tam karanam vijjati sanganikaratassa, yena karanena phassaye iti etam adiccabandhussa paccekabuddhassa vaco nisamma sanganikaya ratim pahaya yoniso patipajjanto adhigatomhiti aha. Sesam vuttanayameva. 3- Niddese nekkhammasukhanti pabbajjasukham. Pavivekasukhanti kayacittaupadhiviveke sukham. Upasamasukhanti kilesupasamam phalasamapattisukham. Sambodhisukhanti maggasukham. Nikamalabhiti attano rucivasena yathakamalabhi. Akicchalabhiti adukkhalabhi. Akasiralabhiti vipulalabhi. Asamayikanti lokuttaram. Akuppanti kuppavirahitam acalitam lokuttaramaggam. Dasamam. Dutiyavaggavannana nitthita. ------- 3. Tatiyavaggavannana [141] Tatiyavaggassa pathame ditthivisukaniti dvasatthiditthigatani. Tani hi maggasammaditthiya visukatthena 4- vijjhanatthena vilomatthena ca visukani. Evam ditthiya visukaniti ditthivisukani, ditthiyo eva va visukani ditthivisukani. Upativattoti dassanamaggena atikkanto. Patto niyamanti avinipatadhammataya sambodhiparayanataya ca niyatabhavam adhigato, sammattaniyamasankhatam va pathamamagganti. @Footnote: 1 khu. khu. 25/11, 270/4, 386 2 abhi. san. 34/310/90 @3 sutta. A. 1/103 4 ka. viruddhatthena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page134.

Ettavata pathamamaggakiccanipphatti ca tassa patilabho ca vutto. Idani patiladdhamaggoti imina sesamaggapatilabham dasseti. Uppannananomhiti uppannapaccekabodhinano amhi. Etena phalam dasseti. Anannaneyyoti annehi "idam saccam idam saccan"ti na netabbo. Etena sayambhutam dipeti. Patte va paccekabodhinane annaneyyataya abhava sayam vasitam. Samathavipassanaya va 1- ditthivisukani upativatto, adimaggena patto niyamam, sesehi patiladdhamaggo, phalananena uppannanano, tam sabbam attanava adhigatoti anannaneyyo. Sesam vuttanayeneva veditabbam. 2- Na paraneyyoti na annehi netabbo. Na parappattiyoti paccakkhadhammatta na annehi saddahapetabbo. Na parappaccayoti na assa paro paccayo, na parassa saddhaya vattatiti na parapaccayo. Na parapatibaddhaguti na annesam patibaddhananagamano. Pathamam. [142] Dutiye nillolupoti alolupPo. Yo hi rasatanhabhibhuto hoti, so bhusam luppati punappunanca luppati, tena "loluppo"ti vuccati. Tasma esa tam patikkhipanto aha "nillolupo"ti. Nikkuhoti ettha kincapi yassa tividhakuhanavatthu natthi, so "nikkuho"ti vuccati, imissa pana gathaya manunnabhojanadisu 3- vimhayamanapajjanato nikkuhoti ayamadhippayo. Nippipasoti ettha patumiccha pipasa, tassa abhavena nippipaso, sadurasalobhena bhotukamyatavirahitoti attho. Nimmakkhoti ettha paragunavinasanalakkhano makkho, tassa abhavena nimmakkho. Attano gahatthakale sudassa, 4- gunamakkhanabhavam sandhaya aha. Niddhantakasavamohoti ettha ragadayo tayo kayaduccaritadini ca tiniti cha dhamma yathasambhavam appasannatthena sakabhavam vijahapetva parabhavam ganhapanatthena kasatatthena ca "kasava"ti veditabba. Yathaha:- @Footnote: 1 Si., ka. ipassanaya va 2 sutta. A. 1/103 3 ka. manunnato janadisu @4 Ma., ka. parassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page135.

"tattha katame tayo kasava? ragakasavo dosakasavo mohakasavo, ime tayo kasava. Tattha katame aparepi tayo kasava? kayakasavo vacikasavo manokasavo"ti. 1- Tesu moham thapetva pancannam kasavanam tesanca sabbesam mulabhutassa mohassa niddhantatta niddhantakasavamoho, tinnam eva va kayavacimanokasavanam mohassa ca niddhantatta niddhantakasavamoho. Itaresu nillolupatadihi ragakasavassa nimmakkhataya dosakasavassa niddhantabhavo siddho eva. Nirasasoti nittanho. Sabbaloketi sakalaloke, tisu bhavesu dvadasasu va ayatanesu bhavavibhavatanhavirahito hutvati attho. Sesam vuttanayeneva veditabbam. Atha va tayopi pade vatva 2- eko careti eko caritum sakkuneyyati evampi ettha sambandho katabbo. 3- Dutiyam. [143] Tatiye ayam sankhepattho:- yvayam dasavatthukaya papaditthiya samannagatatta paPo. Paresampi anattham dassetiti anatthadasSi. Kayaduccaritadimhi ca visame nivittho. Tam attakamo kulaputto papam sahayam parivajjayetha, anatthadassim visame nivittham. Sayam na seveti attano vasena na seveyya. Yadi pana paravaso hoti, kim sakka katunti vuttam hoti. Pasutanti pasatam, ditthivasena tattha tattha lagganti attho. Pamattanti kamagunesu vossatthacittam, kusalabhavanarahitam va. Tam evarupam na seve na bhaje na payirupase, annadatthu eko care khaggavisanakappoti. Niddese sayam na seveyyati samam na upasankameyya. Samam na seveyyati cittenapi na upasankameyya. Na seveyyati na bhajeyya. Na niseveyyati samipampi na gaccheyya. Na samseveyyati dure bhaveyya. Na patiseveyyati 4- patikkameyya. Tatiyam. @Footnote: 1 abhi. vi. 35/924/450 2 Si. varetva, Ma., ka. vare vatva @3 sutta. A. 1/105 4 cha.Ma. na parisamseveyyati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page136.

[144] Catutthe ayam sankhepattho:- bahussutanti duvidho bahussuto tisu pitakesu atthato nikhilo 1- pariyattibahussuto ca maggaphalavijjabhinnanam patividdhatta pativedhabahussuto ca. Agatagamo dhammadharo. Ularehi pana kayavacimanokammehi samannagato ularo. Yuttapatibhano ca muttapatibhano ca yuttamuttapatibhano ca patibhanava. Pariyattiparipucchadhigamavasena va tidha patibhanava veditabbo. Yassa hi pariyatti patibhati, so pariyattipatibhanava. Yassa atthanca nayanca lakkhananca thanathananca paripucchantassa paripuccha patibhati, so paripucchapatibhanava. Yena maggadayo patividdha honti, so pativedhapatibhanava. Tam evarupam bahussutam dhammadharam bhajetha, mittam ularam patibhanavantam. Tato tassanubhavena attatthaparatthaubhayatthabhedato va ditthadhammikasamparayikaparamatthabhedato va anekappakarani annaya atthani, tato "ahosim nu kho aham atitamaddhanan"tiadisu 2- kankhatthanesu vineyya kankham vicikiccham vinetva vinasetva evam katasabbakicco eko care khaggavisanakappoti. 3- Catuttham. [145] Pancame khidda ca rati ca pubbe vuttava. Kamasukhanti vatthukamasukham. Vatthukamapi hi sukhassa visayadibhavena sukhanti vuccanti. Yathaha "atthi rupam sukham sukhanupatitan"ti. 4- Evametam khiddam ratim kamasukhanca imasmim okasaloke analankaritva alanti akatva "etappakaran"ti 5- va "sarabhutan"ti va evam agahetva. 6- Anapekkhamanoti tena analankaranena anapekkhanasilo apihaluko nittanho. Vibhusatthanavirato saccavadi eko careti. Tattha vibhusa duvidha agarikavibhusa ca anagarikavibhusa ca. Tattha agarikavibhusa sakatavethanamalagandhadi, anagarikavibhusa ca pattamandanadi. Vibhusa eva vibhusatthanam, @Footnote: 1 Si., Ma. niccalo 2 Ma.mu. 12/18/11/, sam.ni 16/20/26-7, @khu.maha. 29/509 (sya) 3 sutta. A. 1/107 4 sam.kha. 17/60/57 @5 cha.Ma. etam tappakanti 6 ka. aganetva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page137.

Tasma vibhusatthana tividhayapi viratiya virato. Avitathavacanato saccavaditi evamattho datthabbo. 1- Pancamam. [146] Chatthe dhananiti muttamaniveluriyasankhasilapavalarajatajatarupadini ratanani. Dhannaniti salivihiyavagodhumakankuvarakakudrusakappabhedani satta sesaparannani ca. Bandhavaniti natibandhugottabandhumittabandhusippabandhuvasena catubbidhabandhave. Sakodhitaniti 2- sakasakaodhivasena thitaniyeva. Sesam vuttanayamevati. Chattham. [147] Sattame sango esoti attano upabhogam niddisati. So hi sajjanti tattha panino kaddamam 3- pavittho hatthi viyati sango. Parittamettha sokhyanti ettha pancakamagunupabhogakale viparitasannaya uppadetabbato kamavacaradhammapariyapannato va lamatmathena sokhyam parittam, vijjuppabhaya obhasitanaccadassanasukham viya ittaram, tavakalikanti vuttam hoti. Appassado dukkhamettha bhiyyoti ettha ca yvayam "yam kho bhikkhave ime panca kamagune paticca uppajjati sukham somanassam, ayam kamanam assado"ti 4- vutto, so yamidam 5- "ko ca bhikkhave kamanam adinavo, idha bhikkhave kulaputto yena sipputthanena 6- jivikam kappeti yadi muddaya yadi gananaya"ti 4- evamadina nayenettha dukkham vuttam, tam upanidhaya appodakabindumatto hoti, atha kho dukkhameva bhiyyo bahu, catusu samuddesu udakasadiso hoti. Tena vuttam "appassado dukkhamettha bhiyyo"ti. Galo esoti assadam dassetva akaddhanavasena baliso eso, yadidam pancakamaguna. Iti natva matimati evam natva buddhima pandito puriso sabbametam 7- pahaya eko care khaggavisanakappoti. 8- Sattamam. @Footnote: 1 sutta. A. 1/109 2 cha.Ma. yathodhikaniti 3 cha.Ma. kaddame 4 Ma.mu. 12/166/129 @5 ka. yampidam 6 cha.Ma. sippatthanena 7 cha.Ma. sabbampetam 8 sutta. A. 1/111

--------------------------------------------------------------------------------------------- page138.

[148] Atthamagathaya dutiyapade jalanti suttamayam vuccati. Ambuti udakam, tattha caratiti ambucari, macchassetam adhivacanam. Salile ambucari salilambucari. Tasmim nadisalile jalam bhetva ambucari vati 1- vuttam hoti. Tatiyapade daddhanti daddhatthanam vuccati. Yatha aggi daddhatthanam puna na nivattati, na tattha bhiyyo agacchati, evam maggananaggina daddham kamagunatthanam anivattamano, tattha bhiyyo anagacchantoti vuttam hoti, sesam vuttanayamevati. Sannojananiti yassa samvijjanti, tam puggalam vattasmim sannojenti bandhantiti sannojanani. Imani pana samyojanani kilesapatipatiyapi aharitum vattati maggapatipatiyapi. Kamaragapatighasannojanani anagamimaggena pahiyanti, manasannojanam arahattamaggena. Ditthivicikicchasilabbataparamasa sotapattimaggena, bhavaragasannojanam arahattamaggena, issamacchariyani sotapattimaggena, avijja arahattamaggena. Maggapatipatiya ditthivicikicchasilabbataparamasaissamacchariya sotapattimaggena pahiyanti, kamaragapatigha anagamimaggena, manabhavaragaavijja arahattamaggenati. Bhinditvati bhedam papetva. Sambhinditvati 2- chiddam katva. Dalayitvati phaletva. Padalayitvati hiretva sampadalayitvati upasaggena padam vaddhitam. 3- Atthamam. [149] Navame okkhittacakkhuti hettha khittacakkhu, satta givatthini patipatiya thapetva parivajjanapahatabbadassanattham yugamattam pekkhamanoti vuttam hoti. Na tu hanukatthina hadayatthim sanghattento. Evanhi okkhittacakkhuta na samanasaruppa hoti. Na ca padaloloti ekassa dutiyo dvinnam tatiyoti evam ganamajjham pavisitukamataya kanduyamanapado 4- viya abhavanto, dighacarikaanavatthitacarikavirato va. 5- Guttindriyoti chasu indriyesu idha manindriyassa visum vattatta vuttavasesavasena gopitindriyo. Rakkhitamanasanoti manasamyeva @Footnote: 1 Si. gatam ambucarim viyati, cha.Ma. gataambucari vati 2 cha.Ma. pabhinditvati @3 sutta. A. 1/112 4 ka. ganduyamanapado 5 Si.....anivattacarikavirato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page139.

Manasanam, tam rakkhitamassati rakkhamanasano. Yatha kilesehi na viluppati, evam rakkhitacittoti vuttam hoti. Anavassutoti imaya patipattiya tesu tesu arammanesu kilesaanvassavavirahito. Aparidayhamanoti evam anvassavaviraha eva kilesaggihi aparidayhamano, bahiddha va anavassuto, ajjhattam paridayhamano. Sesam vuttanayamevati. 1- Cakkhuna rupam disvati karanavasena "cakkhu"ti laddhavoharena rupadassanasamatthena cakkhuvinnanena rupam disva. Porana panahu:- "cakkhu rupam na passati acittakatta, cittam na passati acakkhukatta, dvararammanasanghattanena pasadavatthukena cittena passati. Idisi panesa "dhanuna vijjhatitiadisu viya sasambharakatha nama hoti, tasma cakkhuvinnanena rupam disvati ayamevettha attho"ti. 2- Nimittaggahiti itthipurisanimittam va subhanimittadikam va kilesavatthubhutam nimittam chandaragavasena ganhati, ditthamattavasena na santhati. Anubyanjanaggahiti kilesanam anubyanjanato pakatabhavakaranato "anubyanjanan"ti laddhavoharam hatthapadahasitalapitavilokitadibhedam akaram ganhati. Yatvadhikaranamenanti adimhi yamkarana yassa cakkhundriyasamvarassa hetu. Etam puggalam satikavatena cakkhundriyam asamvutam apihitacakkhudvaram hutva viharantam ete abhijjhadayo dhamma anvassaveyyum anubandheyyum. 3- Tassa samvaraya na patipajjatiti tassa cakkhundriyassa satikavatena pidahanatthaya na patipajjati. Evambhuto eva ca "na rakkhati cakkhundriyam. Na cakkhundriye samvaram apajjati"ti vuccati. Tattha kincapi cakkhundriye samvaro va asamvaro va natthi. Na hi cakkhuppasadam nissaya sati va mutthassaccam va uppajjati, apica yada ruparammanam cakkhussa apathamagacchati, tada bhavange dvikkhattum uppajjitva @Footnote: 1 sutta. A. 1/113 2 visuddhi. 1/24 (sya), abhi. A. 1/1352/456 @3 cha.Ma. ayam patho na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page140.

Niruddhe kiriyamanodhatu avajjanakiccam sadhayamana uppajjitva nirujjhati, tato cakkhuvinnanam dassanakiccam tato vipakamanodhatu sampaticchannakiccam tato vipakahetukamanovinnanadhatu santiranakiccam tato kiriyahetukamanovinnanadhatu votthabbanakiccam sadhayamana uppajjitva nirujjhati, tadanantaram javanam javati. Tatrapi neva bhavangasamaye, na avajjanadinam annatarasamaye samvaro va asamvaro va atthi, javanakkhane pana sace dussilyam va mutthassaccam va annanam va akkhanti va kosajjam va uppajjati, asamvaro hoti. Evam honto pana so cakkhundriye asamvaroti vuccati. Kasma? yasma tasmim sati dvarampi aguttam hoti bhavangampi avajjanadini vithicittanipi. Yatha kim? yatha nagare catusu dvaresu asamvutesu kincapi antogharadvarakotthakagabbhadayo susamvuta, tathapi antonagare sabbam bhandam arakkhitam agopitameva hoti. Nagaradvarena hi pavisitva cora yadicchanti, tam kareyyum. Evameva javane dussilyadisu uppannesu tasmim asamvare sati dvarampi aguttam hoti bhavangampi avajjanadini vithicittanipiti. Cakkhuna rupam disva na nimittaggahi hotitiadisu na nimittaggahi hotiti chandaragavasena vuttappakaram nimittam na ganhati. Evam sesapadanipi vuttapatipakkhena veditabbani. Yatha ca hettha "javane dussilyadisu uppannesu tasmim asamvare sati dvarampi aguttam hoti bhavangampi avajjanadini vithicittanipi"ti vuttam, evamidha tasmim siladisu uppannesu dvarampi guttam hoti bhavangampi avajjanadini vithicittanipi. Yatha kim? yatha nagaradvaresu samvutesu kincapi antogharadayo asamvuta honti. Tathapi antonagare sabbam bhandam surakkhitam sugopitameva hoti. Nagaradvaresu hi pidahitesu coranam paveso natthi. Evameva javane siladisu uppannesu dvarampi guttam hoti bhavangampi avajjanadini vithicittanipi. Tasma javanakkhane uppajjamanopi cakkhundriye samvaroti vutto. 1- @Footnote: 1 visuddhi. 1/26-7 (sya), abhi. A. 1/1354/458

--------------------------------------------------------------------------------------------- page141.

Avassutapariyayancati kilesehi tintakarananca. Anavassutapariyayancati kilesehi atintakarananca. Piyarupe rupeti itthajatike ruparammane. Appiyarupe rupeti anitthasabhave ruparammane. Byapajjatiti dosavasena putibhavamapajjati. Otaranti chiddam antaram. Arammananti paccayam. Abhibhavimsuti maddimsu. 1- Na abhiviti 2- na maddi. Bahalamattikati punappunam danavasena uddhamayika bahalamattika. Allavalepanati 3- asukkhamattikadana. Sesamettha uttanameva. 4- Navamam. [150] Dasame kasayavattho abhinikkhamitvati imassa padassa geha abhinikkhamitva kasayavattho hutvati evamattho veditabbo. Sesam vuttanayeneva sakka janitunti na vittharitanti. Dasamam. Tatiyavaggavannana nitthita. -------- 4. Catutthavaggavannana [151] Catutthavaggassa pathame rasesuti ambilamadhuratittakakatukalonika- kharikakasavadibhedesu sayaniyesu. Gedham akaranti giddhim akaronto, tanham anuppadentoti vuttam hoti. Aloloti "idam sayissami"ti 5- evam rasavisesesu anakulo. Anannapositi posetabbakasaddhiviharikadivirahito, kayasandharanamattena santutthoti vuttam hoti. Yatha va pubbe uyyane rasesu gedhakaranalolo hutva annaposi asim, evam ahutva yaya tanhaya lolo hutva rasesu gedham karoti, tam tanham hitva ayatim tanhamulakassa annassa attabhavassa @Footnote: 1 cha.Ma. maddamsu 2 cha.Ma. na adhibhositi 3 addhavalepanatipi patho @4 cha.Ma. uttanam 5 cha.Ma. idam sayissami, idam sayissamiti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page142.

Anibbattanena anannapositi dasseti. Atha va atthabhanjanakatthena "anne"ti kilesa vuccanti, tesam aposanena anannapositi ayamettha attho. Sapadanacariti avokkammacari anupubbacari, gharapatipatim achaddetva addhakulanca daliddakulanca nirantaram pindaya pavisamanoti attho. Kule kule appatibaddhacittoti khattiyakuladisu yattha katthaci kilesavasena alaggacitto, candupamo niccanavakoti 1- attho. Sesam vuttanayamevati. 2- Pathamam. [152] Dutiye avarananiti nivarananeva, tani atthato uragasutte 3- vuttani. Tani pana yasma abbhadayo viya candam suriyam va ceto avaranti, tasma "avaranani cetaso"ti vuttani. Tani upacarena va appanaya va pahaya. Upakkileseti upagamma cittam vibadhente akusale dhamme. Vatthopamadisu 4- vutte abhijjhadayo va. Byapanujjati panuditva vinudayitva, 5- vipassanamaggena pajahitvati attho. Sabbeti anavasese. Evam samathavipassanasampanno pathamamaggena ditthinissayassa pahinatta anissito. Sesamaggehi chetva tedhatukagatam snehadosam, tanharaganti vuttam hoti. Sneho eva hi gunapatipakkhato snehadosoti vutto. Sesam vuttanayameva. 6- Dutiyam. [153] Tatiye vipitthikatvanati pitthito katva, chaddetva jahitvati attho. Sukham dukkhancati kayikasatasatam. Somanassadomanassanti cetasikasatasatam. Upekkhanti catutthajjhanupekkham. Samathanti catutthajjhanasamathameva. Visuddhanti pancanivaranavitakkavicarapitisukhasankhatehi navahi paccanikadhammehi vimuttatta atisuddham, nidhantasuvannamiva vigatupakkilesanti attho. @Footnote: 1 cha.Ma. niccanavako hutvati 2 sutta. A. 1/116 3 khu. su. 25/335 @4 Ma. mu. 12/48 5 Si., i. vinodayitva, cha.Ma. vinasetva 6 sutta. A. 1/117

--------------------------------------------------------------------------------------------- page143.

Ayam pana yojana:- vipitthikatvana sukhanca dukkhanca pubbeva, pathamajjhanupacarabhumiyamyeva dukkham, tatiyajjhanupacarabhumiyanca sukhanti adhippayo. Puna adito vuttam cakaram parato netva "somanassam domanassanca vipitthikatvana pubbeva"ti adhikaro. Tena somanassam catutthajjhanupacarabhumiyam, 1- domanassanca dutiyajjhanupacareyevati dipeti. Etani hi etesam pariyayato pahanatthanani. Nippariyayato pana dukkhassa pathamajjhanam, domanassassa dutiyajjhanam, sukhassa tatiyajjhanam, somanassassa catutthajjhanam pahanatthanam. Yathaha "pathamam jhanam upasampajja viharati etthuppannam dukkhindriyam aparisesam nirujjhati"tiadi. 2- Tam sabbam hettha vuttanayena gahetabbam. Parato pubbevati tisu pathamajjhanadisu dukkhadomanassasukhani vipitthikatva ettheva catutthajjhane somanassam vipitthikatva imaya patipadaya laddhanupekkham samatham visuddham eko careti. Sesam vuttanayamevati. 3- Tatiyam. [154] Catutthe araddham viriyamassati araddhaviriyo. Etena attano viriyarambham adiviriyam dasseti. Paramattho vuccati nibbanam, tattha pattiya paramatthapattiya. Etena viriyarambhena pattabbaphalam dasseti. Alinacittoti etena viriyupatthambhanam cittacetasikanam alinatam dasseti. Kusitavuttiti etena thanasanacankamadisu kayassa anavasidanam. Dalhanikkamoti etena "kamam taco naharu ca"ti 4- evam pavattam padahanaviriyam dasseti. Yam tam anupubbasikkhadisu padahanto "kayena ceva paramatthasaccam sacchikaroti, pannaya ca nam ativijjha passati"ti vuccati. Atha va etena maggasampayuttaviriyam dasseti. Tanhi dalhanca bhavanaparipurigatatta, nikkamo ca sabbaso patipakkha nikkhantatta, tasma tamsamangi puggalopi dalho nikkamo assati "dalhanikkamo"ti vuccati. Thamabalupapannoti maggakkhane kayathamena nanabalena ca upapanno. Atha va @Footnote: 1 cha.Ma. catutthajjhanupacare 2 sam. maha. 19/510/190 3 sutta. A. 1/119 @4 Ma.Ma. 13/184/159, an. duka. 20/5/50

--------------------------------------------------------------------------------------------- page144.

Thamabhutena balena upapannoti thamabalupapanno, thirananabalupapannoti vuttam hoti. Etena tassa viriyassa nanasampayogam dipento yoniso padhanabhavam 1- sadheti. Pubbabhagamajjhimaukkatthaviriyavasena va tayopi pada yojetabba. Sesam vuttanayamevati. 2- Catuttham. [155] Pancame patisallananti tehi tehi sattasankharehi patinivattitva sallinam, ekattasevita ekibhavo kayavivekoti attho. Jhananti paccanikajhapanato arammanalakkhanupanijjhanato ca cittaviveko vuccati. Tattha attha samapattiyo nivaranadipaccanikajhapanato kasinadiarammanupanijjhanato ca "jhanan"ti vuccanti. Vipassanamaggaphalani sattasannadipaccanikajhapanato lakkhanupanijjhanato ca "jhanan"ti vuccanti. Idha pana arammanupanijjhanameva adhippetam. Evametam patisallananca jhananca. Arincamanoti ajahamano avissajjamano. 3- Dhammesuti vipassanupagesu pancakkhandhadidhammesu. Niccanti satatam samitam abbokinnam. Anudhammacariti te dhamme arabbha pavattamanena anugatam vipassanadhammam caramano. Atha va dhammesuti ettha dhammati nava lokuttaradhamma, tesam dhammanam anulomadhammoti anudhammo, vipassanayetam adhivacanam. Tattha "dhammanam niccam anudhammacari"ti vattabbe gathabandhasukhattham vibhattibyattayena "dhammesu"ti vuttam siya. Adinavam sammasita bhavesuti taya anudhammacaritasankhataya vipassanaya aniccakaradidosam tisu bhavesu samanupassanto evam imaya kayavivekacittavivekam arincamano sikhappattavipassanasankhataya patipadaya adhigatoti vattabbo eko careti evam yojana veditabba. 4- Pancamam. [156] Chatthe tanhakkhayanti nibbanam, evam ditthadinavaya va tanhaya eva appavattim. Appamattoti sataccakari. Anelamugoti alalamukho. Atha va @Footnote: 1 cha.Ma. padahanabhavam 2 sutta. A. 1/124 3 cha.Ma. anissajjamano @4 sutta. A. 1/123

--------------------------------------------------------------------------------------------- page145.

Anelo ca amugo ca, pandito byattoti vuttam hoti. Hitasukhasampapakam sutamassa atthiti sutava, agamasampannoti vuttam hoti. Satimati cirakatadinam anussarita. Sankhatadhammoti dhammupaparikkhaya parinnatadhammo. Niyatoti ariyamaggena niyamappatto. Padhanavati sammappadhanaviriyasampanno. Uppatipatiya esa patho yojetabbo. Evametehi appamadadihi samannagato niyamasampapakena padhanena padhanava, tena padhanena pattaniyamatta niyato, tato arahattappattiya sankhatadhammo. Araha hi puna sankhatabbabhavato "sankhatadhammo"ti vuccati. Yathaha "ye ca sankhatadhammase, ye ca sekkha puthu idha"ti. 1- Sesam vuttanayameva. 2- Chattham. [157] Sattame sihoti cattaro siha tinasiho pandusiho 3- kalasiho kesarasihoti. Tesam kesarasiho aggamakkhayati, eso idha adhippeto. Vato puratthimadivasena anekavidho. Padumam rattasetadivasena. Tesu yo koci vato yam kinci padumam vattatiyeva. Tattha yasma santaso attasinehena hoti, attasneho ca tanhalepo, sopi ditthisampayuttena va ditthivippayuttena va lobhena hoti, sopi ca tanhayeva. Sajjanam pana tattha upaparikkhavirahitassa mohena hoti, moho ca avijja. Tattha samathena tanhaya pahanam hoti, vipassanaya avijjaya, tasma samathena attasineham pahaya siho viya saddesu aniccadukkhadisu asantasanto, vipassanaya moham pahaya vatova jalamhi khandhayatanadisu asajjamano, samatheneva lobham, lobhasampayuttam eva 4- ditthinca pahaya, padumamva toyena sabbabhavabhogalobhena alimpamano. Ettha ca samathassa silam padatthanam, samatho samadhi, vipassana pannati evam tesu dvisu dhammesu siddhesu tayopi khandha siddha honti. Tattha silakkhandhena surato hoti, so sihova saddesu aghatavatthusu akujjhitukamataya 5- @Footnote: 1 sam.ni. 16/31/46-8, khu. su. 25/1045/532 2 sutta. A. 1/124 @3 Si. tambasiho 4 Si. lobhasampayuttatta eva 5 Ma., ka. kujjhitukamataya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page146.

Na santasati, pannakkhandhena patividdhasabhavo vatova jalamhi khandhadidhammabhede na sajjati, samadhikkhandhena vitarago padumamva toyena ragena na lippati. Evam samathavipassanahi silasamadhipannakkhandhehi ca yathasambhavam avijja tanhanam, tinnanca akusalamulanam pahanavasena asantasanto asajjamano alippamano ca veditabbo. Sesam vuttanayamevati. 1- Sattamam. [158] Atthame sahana ca hanana ca sighajavatta ca siho. Kesarasihova idha adhippeto. Datha balamassatthiti dathabali. Pasayha abhibhuyyati ubhayam carisaddena saha yojetabbam pasayhacari abhibhuyyacariti. Tattha pasayha niggayha pavahetva caranena pasayhacari. Abhibhavitva santasetva vasikatva caranena abhibhuyyacari. Svayam kayabalena pasayhacari, tejasa abhibhuyyacari. Tattha sace kocipi vadeyya "kim pasayha abhibhuyyacari"ti tato migananti samivacanam upayogatthe katva "mige pasayha abhibhuyyacari"ti pativattabbam. Pantaniti durani. Senasananiti vasanatthanani. Sesam pubbe vuttanayeneva sakka janitunti na vittharitam. 2- Atthamam. [159] Navame "sabbe satta sukhita bhavantu"tiadina nayena hitasukhupanayanakamata metta. "aho vata imamha dukkha vimucceyyun"tiadina nayena ahitadukkhapanayanakamata karuna. "modanti vata bhonto satta, modanti sadhu sutthu"tiadina nayena hitasukhavippayogakamata mudita. "pannayissanti sakena kammena"ti sukhadukkhesu ajjhupekkhanata upekkha. Gathabandhasukhattham pana uppatipatiya mettam vatva upekkha vutta, mudita ca paccha. Vimuttiti 3- catassopi hi vimutti, eta attano paccanikadhammehi vimuttatta vimuttiyo. Tena vuttam @Footnote: 1 sutta. A. 1/113 2 sutta. 1/128 3 cha.Ma. vimuttinti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page147.

"mettam upekkham karunam vimuttim asevamano muditanca kale"ti tattha asevamanoti tisso tikacatukkajjhanavasena upekkham catutthajjhanavasena bhavayamano. Kaleti mettam asevitva tato vutthaya karunam, tato vutthaya muditam, tato itarato va nippitikajjhanato vutthaya upekkham asevamanova "kale asevamano"ti vuccati, asevitum phasukale va. Sabbena lokena avirujjhamanoti dasasu disasu sabbena sattalokena. Avirujjhamano. Mettadinam hi bhavitatta satta appatikula honti, sattesupi virodhabhuto patigho vupasamati. Tena vuttam "sabbena lokena avirujjhamano"ti sesam vuttasadisamevati. 1- Navamam. [160] Dasame sannojananiti dasa sannojanani, tani ca tena tena maggena sandalayitvana. Asantasam jivitasankhayamhiti jivitasankhayo vuccati cuticittassa paribhedo, tasmim ca jivitasankhaye jivitanikantiya pahinatta asantasanti. Ettavata saupadisesanibbanadhatum attano dassetva gathapariyosane anupadisesaya nibbanadhatuya parinibbayiti. 2- Dasamam. [161] Ekadasame bhajantiti sarirena alliyitva payirupasanti. Sevantiti anjalikammadihi kimkarapatissavitaya ca paricaranti. Karanam attho etesanti karanattha, bhajanaya sevanaya ca nannam karanamatthi, attho eva tesam karanam atthahetu sevantiti vuttam hoti. Nikkarana dullabha ajja mittati "ito kinci lacchama"ti evam attapatilabhakaranena nikkarana, kevalam:- "upakaro ca yo mitto sukhadukkho ca yo sakha 3- atthakkhayi 4- ca yo mitto yo ca mittanukampako"ti 5- @Footnote: 1 sutta. A. 1/129 2 sutta. A. 1/130 3 Ma. sukhe dukkhe ca yo sakha, @i. yo ca mitto sukhe dukkhe 4 ka. atthakamo @5 ka. yo ca mitto anukampakoti, di. pa. 11/265/163

--------------------------------------------------------------------------------------------- page148.

Evam vuttena ariyena mittabhavena samannagata dullabha ajja mitta. Attani thita etesam panna, attanamyeva olokenti, na annanti attatthapanna. "ditthatthapanna"ti ayampi kira poranapatho. Sampati dittheyeva atthe etesam panna, ayatim na pekkhantiti vuttam hoti. Asuciti asucina anariyena kayavacimanokammena samannagatoti. Sesam pubbe vuttanayeneva veditabbam. Yam antarantara ativittharabhayena na vuttam, tam sabbam pathanusareneva veditabbam. Ekadasamam. Catutthavaggavannana nitthita. Saddhammappajjotikaya culaniddesatthakathaya khaggavisanasuttaniddesavannana nitthita. -------------

--------------------------------------------------------------------------------------------- page149.

Nigamagatha 1- yo so sugataputtanam adhipatibhutena hitaratina therena thiragunavata suvibhatto mahaniddeso. Tassatthavannana ya pubbatthakathanayam tatha yuttim nissaya mayaraddha nitthanamupagata esa. Yam puram puruttamam anuradhapuravhayam 2- yo tassa dakkhine bhage mahaviharo patitthito. Yo tassa tilato bhuto mahathupo siluccayo yantassa pacchime bhage lekho kalikasannito. Kittisenoti 3- namena sajivo rajasammato sucicarittasampanno lekho kusalakammiko. Sitacchayatarupetam salilasayasampadam carupakarasancitam parivenamakarayi. Upaseno mahathero mahaparivenavasi yo tassadasi parivenam lekho kusalakammiko. Vasantenettha therena 4- thirasilena tadina upasenavhayena sa kata saddhammajotika. Ranno sirinivasassa sirisanghassa bodhino chabbisatimhi vassamhi nitthita niddesavannana. Samayam anulomenti theranam theravamsadipanam nitthangata yathayam atthakatha lokahitajanani. @Footnote: 1 cha.Ma. nigamanakatha 2 Si. paramaanurajapuravhayam 3 Si. bhattisenoti @4 Si. teneva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page150.

Saddhammam anulomenta 1- attahitam parahitanca sadhenta nittham gacchantu 2- tatha manoratha sabbasattanam. Saddhammappajjotikaya atthakathayettha ganitakusalehi ganita tu bhanavara neyyatirekacattarisa. Sasanaciratthitattham lokahitatthanca sadarena maya punnam idam racayata yam pattamanappakam vipulam. Punnena tena lokena saddhammarasayanam dasabalassa upabhunjitva vimalam pappotu sukham sukhenevati. Saddhammappajjotika nama culaniddesatthakatha nitthita. Imina lekhapunnena ma me balasamagamo tipitakadharo homi metteyyasseva santiketi. 3- ---------------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 46 page 94-150. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=46&A=2377&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=46&A=2377&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=30&i=663              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=30&A=6139              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=30&A=6601              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=30&A=6601              Contents of The Tipitaka Volume 30 http://84000.org/tipitaka/read/?index_30

first pageprevious pageno pageNumbernext book chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]