ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 46 : PALI ROMAN Nid.A.2 (saddhammapaj.)

                    4. Mettagumanavasuttaniddesavannana
      [18] Catutthe mettagusutte:- mannami tam vedagum 2- bhavitattanti
"ayam vedagu"ti ca "bhavitatto"ti ca evam tam mannami.
      Aparittoti na apPo. Mahantoti na khuddako. Gambhiroti na
uttano. Appameyyoti minitum na sakkuneyyo. Duppariyogalhoti
@Footnote: 1 ka. nilapi            2 cha.Ma. vedagu
Avagahitum otaritum dukkho. Bahuratano sagarupamoti bahunam dhammaratananam
akaratta anekavidharatanasampanno mahasamuddo viya bahuratano sagarasadiso.
      Na manku hotiti na vikunitamukho hoti. Appatitthitacittoti dosavasena
na ghanibhutacitto. 1-  Alinamanasoti 2- na sankucitacitto. Abyapannacetasoti na
puticitto.
      Ditthe ditthamattoti cakkhuvisaye ruparammane ditthamattoyeva tam
arammanam bhavissati, katta va kareta va natthi. Yam cakkhuna dittham
vannayatanameva. Sutadisupi eseva nayo. Apica dittheti dassanayogena
vannayatanam, savanayogena saddayatanam, mutayogena ghanajivhakayayatanani
dasseti. Ghanassa gandhayatanam, jivhaya rasayatanam, kayassa pathavi tejo vayuti
photthabbayatanam, vinnatayogena dhammayatanam dasseti. Ditthe anupayoti
cakkhuvinnanena ditthe ragupayavirahito. Anapayoti 3- kodhavirahito appatigho.
Anissitoti tanhaya anallino. Appatibaddhoti manena na baddho vibaddho. 4-
Vippamuttoti sabbarammanato mutto. Visannuttoti kilesehi viyutto hutva
thito.
      Samvijjati bhagavato cakkhuti 5- buddhassa bhagavato pakatimamsacakkhu 6- upalabbhati.
Passatiti oloketi. Cakkhuna rupanti cakkhuvinnanena ruparammanam. Chandaragoti
tanhachando.
      Dantam nayanti samitinti uyyanakilamandaladisu hi mahajanamajjham
gacchanta dantameva gonam va dantam assajaniyam va yane yojetva
nayanti. Rajati tatharupaneva thanani gacchanto rajapi dantameva abhiruhati.
Manussesuti manussesupi catuhi ariyamaggehi danto nibbisevanova settho.
Yotivakyanti yo evarupam atikkamavacanam punappunam vuccamanampi titikkhati na
patippharati na vihannati, evarupo danto setthoti attho.
@Footnote: 1 Si. hatibhuta...., Ma. gatibhuta...   2 ka. adinamanasoti   3 ka. anappiyoti
@4 cha.Ma. ayam patho na dissati  5 ka....cakkhunti   6 ka....cakkhum
      Assatarati valavaya gadrabhena jata. Ajaniyati yam assadammasarathi
karanam kareti, tassa khippam jananasamattha. Sindhavati sindhavaratthe jata
assa. Mahanagati kunjarasankhata mahahatthino. Attadantoti ete
assatara va sindhava va kunjara va dantava, 1- na adanta. Yo pana
catumaggasankhatena attano 2- dantataya attadanto nibbisevano, ayam tatopi
varam, sabbehipi etehi uttaritaroti attho.
      Na hi etehi yanehiti yani etani hatthiyanadini uttamayanani,
etehi yanehi koci puggalo supinantenapi agatapubbatta "agatan"ti sankhatam
nibbanadisam tatha na  gaccheyya. Yatha pubbabhage indriyadamena dantena,
aparabhage ariyamaggabhavanaya sudantena danto nibbisevano sappanno
puggalo tam agatapubbam disam gacchati, dantabhumim papunati, tasma attadamanameva
varataranti attho.
      Vidhasu na vikampantiti navavidhamanakotthasesu na calanti na vedhenti.
Vippamutta punabbhavati kammakilesato samucchedavimuttiya sutthu mutta.
Dantabhumim anuppattati arahattaphalam papunitva thita. Te loke vijitavinoti
te vuttappakara khinasava sattaloke vijitavijaya 3- nama.
      Yassindriyani bhavitaniti yassa khinasavassa saddhadipancindriyani
arahattaphalam papetva vaddhitani. Ajjhattanca bahiddha cati cakkhavadiajjhattayatanani
ca rupadibahiddhayatanani ca nibbisevanani katani. Sabbaloketi sakalatedhatuke loke
ca. Nibbijjha imam paranca lokanti imanca attabhavam paraloke ca attabhavam atikkamitva
thito khinasavo. Kalam kankhati bhavito sa dantoti so khinasavo cakkhvadito danto
vaddhitacitto maranakalam pattheti.
      Yesam dhammanam adito samudagamanam pannayatiti yesam khandhadidhammanam
uppatti pannayati. Atthangamato nirodhoti  atthangamanavasena tesamyeva abhavo
@Footnote: 1 Si.,i.,ka. danta vara    2 ka. attana   3 ka. vijitavino, sa. pa. 2/310
Pannayati. Kammasannissito vipakoti kusalakusalakammasannissito 1- vipako kammam
amuncitva pavattanato vipakopi kammasannissitova nama. Namasannissitam rupanti
sabbam rupam namam gahetva pavattanato namasannissitam nama jatam. Jatiya
anugatanti sabbam kammadikam jatiya anupavittham. Jaraya anusatanti jaraya patthatam.
Byadhina abhibhutanti byadhidukkhena abhimadditam. Maranena abbhahatanti maccuna
abhihatam pahatam. Atananti puttadihipi tayanassa abhavato atayanam anarakkham
alabbhaneyyakhemam va. Alenanti alliyitum nissayitum asaham, 2- allinanampi na
lenakiccakaranam. Asarananti nissitanam na bhayaharakam, 3- na bhayavinasakam. Asaranibhutanti
pure uppattiya attano abhaveneva asaranam, uppattisamakalameva asaranabhutanti
attho.
      [19] Apucchasiti ettha aiti padapuranamatte nipato, pucchasitveva
attho. Pavakkhami yatha pajananti yatha pajananto acikkhati, evam
acikkhissami. Upadhinidana pabhavanti dukkhati tanhadiupadhinidana
jatiadidukkhavisesa pabhavanti.
      Tanhupadhiti tanha eva tanhupadhi. Sassatucchedaditthi eva ditthupadhi.
Ragadikilesa eva kilesupadhi. Punnadikammani eva kammupadhi. Tividhaduccaritani
eva duccaritupadhi. Kabalikaradayo ahara eva aharupadhi. Dosapatigho
eva patighupadhi. Kammasamutthana kammeneva gahita pathavadayo catasso
dhatuyova catasso upadinnadhatupadhi. 4- Cakkhvadi cha ajjhattikani ayatanani
eva cha ajjhattikani ayatanupadhi. Cakkhuvinnanadi cha vinnanakayava cha
vinnanakayupadhi. Sabbampi dukkham dukkhamanatthenati sabbam tebhumakam dukkham
dussahanatthena upadhi.
      [20] Evam upadhinidanato pabhavantesu dukkhesu:- yo ve avidvati gatha.
Tattha pajananti sankhare aniccadivasena jananto. Dukkhassa jatippabhavanupassiti
vattadukkhassa jatikaranam "upadhi"ti anupassanto. Imissa gathaya niddese
vattabbam natthi.
@Footnote: 1 cha.Ma. kammanissito  2 cha.Ma. anaraham   3 Si. anabhayakarakam
@4 cha.Ma. upadinnadhatuyo upadhi
      [21] Sokapariddavancati sokanca paridevanca. Tatha hi te vidito
esa dhammoti yatha yatha satta jananti, tatha tatha napanavasena 1- vidito
esa taya dhammoti.
      Tattha tarantiti pathamamaggena ditthogham taranti. Uttarantiti dutiyamaggena
kamogham tanukaranavasena uggantva taranti. Patarantiti  tameva niravasesappahanavasena
tatiyamaggena visesena taranti. Samatikkamantiti bhavoghaavijjoghappahanavasena
catutthamaggena samma atikkamanti. Vitivattantiti phalam papunitva titthanti.
      [22] Kittayissami te dhammanti nibbanadhammam nibbanagaminipatipadadhammanca
te desayissami. Ditthe dhammeti dittheva dukkhadidhamme, imasmimyeva va
attabhave. Anitihanti attapaccakkham. Yam viditvati yam dhammam "sabbe sankhara
anicca"tiadina 2- nayena sammasanto viditva.
      Tattha adikalyananti hitvapi anuttaram vivekasukham dhammam tava
kittayissami, tanca kho appam va bahum va kittayanto  adikalyanadippakarameva
kittayissami. Adimhipi 3- kalyanam bhaddakam anavajjameva katva kittayissami.
Majjhepi. Pariyosanepi bhaddakam anavajjameva katva kittayissamiti vuttam hoti.
Yasmim hi bhagava ekagathampi desesi, sa samantabhaddakatta dhammassa
pathamapadena adikalyana, dutiyatatiyapadehi majjhekalyana, pacchimapadena
pariyosanakalyana. Ekanusandhikam suttam nidanena adikalyanam, nigamanena
pariyosanakalyanam  sesena majjhekalyanam. Nananusandhikam suttam pathamanusandhina
adikalyanam, pacchimena pariyosanakalyanam, sesehi majjhekalyanam.
      Apica sanidanauppattitta adikalyanam, veneyyanam anurupato atthassa
aviparitataya ca hetudaharanayuttato ca majjhekalyanam, sotunam saddhapatilabhajananena
nigamanena ca pariyosanakalyanam.
@Footnote: 1 ka. nanatathpanavasena   2 khu. dha. 25/277/64, khu. thera. 26/676/365,
@abhi.ka. 37/753/441   3 cha.Ma. adimhi
      Sakalo hi sasanadhammo attano atthabhutena silena adikalyano,
samathavipassanamaggaphalehi majjhekalyano, nibbanena pariyosanakalyano.
Silasamadhihi va adikalyano, vipassanamaggehi majjhekalyano, phalanibbanehi
pariyosanakalyano. Buddhasubodhitaya va adikalyano, dhammasudhammataya
majjhekalyano samghasupatipattiya pariyosanakalyano. Tam sutva tathattaya patipannena
adhigantabbaya abhisambodhiya va adikalyano, paccekabodhiya majjhekalyano,
savakabodhiya pariyosanakalyano.
      Suyyamano cesa nivaranavikkhambhanato savanenapi kalyanameva avahatiti
adikalyano, patipajjiyamano samathavipassanasukhavahanato patipattiyapi kalyanameva
avahatiti majjhekalyano, tathapatipannassa 1- ca patipattiphale nitthite
tadibhavavahanato patipattiphalenapi kalyanameva avahatiti pariyosanakalyanoti. 2-
      Yam panesa bhagava dhammam desento sasanabrahmacariyam maggabrahmacariyanca pakaseti,
nananayehi dipeti. Tam yathanurupam atthasampattiya sattham. Byanjanasampattiya
sabyanjanam. Sankasanapakasanavivaranavibhajanauttanikaranapannattiatthapadasamayogato
sattham. Akkharapadabyanjanakaraniruttiniddesasampattiya sabyanjanam.
Atthagambhiratapativedhagambhiratahi sattham. Dhammagambhiratadesanagambhiratahi sabyanjanam.
Atthapatibhanapatisambhidavisayato sattham. Dhammaniruttipatisambhidavisayato sabyanjanam.
Panditavedaniyato sarikkhakajanappasadakanti sattham. Saddheyyato lokiyajanappasadakanti
sabyanjanam. Gambhiradhippayato sattham. Uttanapadato sabyanjanam. Upanetabbassa
abhavato sakalaparipunnabhavena kevalaparipunnam. Apanetabbassa abhavato niddosabhavena
parisuddham.
      Apica:- patipattiya adhigamabyattito sattham. Pariyattiya agamabyattito
sabyanjanam. Siladipancadhammakkhandhayuttato kevalaparipunnam. Nirupakkilesato
nittharanatthaya pavattito lokamisanirapekkhato ca parisuddham. Sikkhattayapariggahitatta
brahmabhutehi setthehi caritabbato, tesanca cariyabhavato brahmacariyam. 3-
@Footnote: 1 Si.,ka. tatha tatha patipannassa   2 vi. A. 1/135   3 vi. A. 1/136 (sya)
      Evam pariyattidhammam dassetva idani lokuttaradhammam dassetum, "cattaro
satipatthane"ti aha. Sattattimsabodhipakkhiyadhamme dassetva nibbattitalokuttaram
dassetum "nibbananca"ti aha. Nibbanagamininca patipadanti pubbabhagasilasamadhi-
vipassanadhammanca kittayissami.
      Dukkhe dittheti dukkhasacce sarasalakkhanena ditthe  dukkhasaccam pakasessami.
Samudayadisupi eseva nayo.
      [23] Tancaham abhinandamiti tam vuttappakaradhammajotakam 1- tava vacanam
aham patthayami. Dhammamuttamanti tanca dhammamuttamam abhinandami.
      Tattha mahato tamokayassa padalananti mahato avijjarasissa chedanam.
Aniccalakkhanavasena eSi. Dukkhalakkhanavasena gaveSi. Anattalakkhanavasena samantato
pariyeSi. Mahato vipallasassa pabhedananti mahantassa asubhe subhantiadidvadasavidhassa
vipallasassa bhedanam. Mahato tanhasallassa abbahananti mahantassa antotudanatthena
tanhakantakassa luncanam. Ditthisanghatassa vinivethananti ditthiyeva
abbocchinnappavattito sanghatitatthena sanghato, tassa ditthisanghatassa
nivattanam. 2- Manaddhajassa patananti ussitatthena unnatilakkhanassa manaddhajassa
patanam. Abhisankharassa vupasamanti punnadiabhisankharassa upasamanam. Oghassa
nittharananti vatte osidapanassa kamoghadioghassa nittharanam nikkhamanam 3-
bharassa nikkhepananti rupadipancakkhandhabharassa khipanam chaddanam. Samsaravattassa
upacchedanti khandhadipatipatisamsaravattassa hetunassanena 4- ucchijjanam. Santapassa
nibbapananti kilesasantapassa nibbutim. Parilahassa patipassaddhanti kilesaparilahassa
vupasamam patipassambhanam. Dhammaddhajassa ussapananti navavidhalokuttaradhammassa
ussapetva 5- thapanam. Paramattham amatam nibbananti uttamatthena paramattham.
Natthi etassa maranasankhatam matanti amatam. Kilesavisapatipakkhatta agadantipi
amatam. Samsaradukkhapatipakkhabhutatta nibbutanti nibbanam. Natthettha tanhasankhatam
vanantipi nibbanam.
@Footnote: 1 ka. vuttappakaram dhammam janitum   2 Ma. nivattanam  3 ka. nikkhipanam
@4 ka....pavattassa hetuna nayena   5 ka. ussakkitva
      Mahesakkhehi sattehiti mahanubhavehi sakkadihi sattehi. Pariyesitoti
pariyittho. Kaham devadevoti devanam atidevo kuhim. Kattha 1- narasabhoti
uttamapuriso.
      [24] Uddham adho tiriyancapi majjheti ettha uddhanti anagataddha
vuccati. Adhoti atitaddha. Tiriyancapi majjheti paccuppannaddha. Etesu
nandinca nivesananca, panujja vinnananti etesu uddhadisu tanhanca
ditthinivesananca abhisankharavinnananca panudehi. Panuditva ca bhave na tittheti
evam sante duvidhepi bhave na tittheyya. Evam tava panujjasaddassa panudehiti
imasmim atthavikappe sambandho. Panuditvati etasmim pana atthavikappe bhave na
tittheti ayameva sambandho. Etani nandinivesanavinnanani panuditva duvidhepi
bhave na tittheyyati.
      Sahokasavasena devaloko uddham. Apayaloko adho. Manussaloko majjhe.
Tattha kusala dhammati apayam muncitva upari patisandhidanato kusala
dhamma uddhanti vuccanti. Akusala dhamma apayesu patisandhidanato adhoti.
Tadubhayavimuttatta abyakata dhamma tiriyancapi majjheti vuccanti. 2-
Sahokasena devaloko uddham. Apayaloko adho. Manussaloko majjhe
kayacittabadhakhananavasena sukha vedana uddham. Dukkhapanavasena dukkha vedana adho.
Adukkhamasukhavasena adukkhamasukha vedana majjhe 2- sabboparivasena arupadhatu
uddham. Sabbaadhovasena kamadhatu adho. Tadubhayantaravasena rupadhatu majjhe.
Kayacittabadhakhananavasena sukha vedana uddham. Dukkhamanavasena dukkha vedana
adho. Adukkhamasukha vedana majjhe. Attabhavavasena paricchedam dassento
"uddhanti uddham padatala"tiadimaha. Tattha uddham padatalati padatalato upari.
Adho kesamatthakati kesamatthakato adho. Majjheti dvinnamantaram.
@Footnote: 1 cha.Ma. kaham      2-2 cha.Ma. ime patha na dissanti
      Punnabhisankharasahagatam vinnananti terasavidhapunnabhisankharasampayuttam
kammavinnanam. Apunnabhisankharasahagatam vinnananti dvadasavidhaapunnabhisankhara-
sampayuttam kammavinnanam. Anenjabhisankharasahagatam vinnananti
catubbidhamanenjabhisankharasahagatam kammavinnanam. Nujjati khipa. Panujjati ativa
khipa. Nudati lunca. Panudati ativa lunca. Pajahati chaddehi. Vinodehiti duram karohi.
      Kammabhavancati punnabhisankharacetanava. Patisandhikanca punabbhavanti
patisandhiya rupadipunabbhavanca. Pajahanto pathamamaggena, vinodento dutiyamaggena,
byantikaronto tatiyamaggena, anabhavam gamanto catutthamaggena. Kammabhave na
tittheyyati punnadiabhisankhare na tittheyya.
      [25] Etani vinodetva bhave atitthanto eso:- evam vihariti
gatha. Tattha idhevati imasmimyeva sasane, imasmimyeva va attabhave.
Imissa gathaya niddeso uttanatthova.
      [26] Sukittitam gotama nupadhikanti ettha anupadhikanti nibbanam, tam
sandhaya bhagavantam alapanto aha "sukittitam gotama nupadhikan"ti.
      Niddese kilesa cati upatapanatthena ragadayo kilesa ca rasatthena
vipakabhuta pancakkhandha ca kusaladiabhisankharacetana ca "upadhi"ti vuccanti
kathiyanti. Upadhippahanam tadangappahanena, upadhivupasamam vikkhambhanappahanena,
upadhipatinissaggam samucchedappahanena, upadhipatipassaddham phalenati.
      [27] Na kevalam dukkhameva pahasi:- te capiti gatha. Tattha
atthitanti sakkaccam, adaram va. 1- Tantam namassamiti tasma tam namassami.
Sameccati upagantva. Nagati bhagavantam alapanto aha.
      Niddese sameccati janitva, ekato hutva va. Abhisameccati
pativijjhitva. Samagantvati sammukha hutva, abhisamagantvati samipam gantva.
Sammukhati sammukhe. Agum na karotiti papam na karoti.
@Footnote: 1 cha.Ma. sada va
      [28] Idani nam bhagava "addha hi bhagava pahasi dukkhan"ti evam
tena brahmanena viditopi attanam anupanetvava pahinadukkhena puggalena
ovadanto "yam brahmanan"ti gathamaha. Tassattho:- yantam abhijananto
"ayam bahitapapatta brahmano, vedehi gatatta vedagu, kincanabhava 1-
akincano, kamesu ca bhavesu ca asattatta kamabhave asatto"ti janna
janeyyasi. Addha hi so oghamimam atari, tinno ca param akhilo
akankho.
      Niddese ragakincananti ragapalibodham. Dosakincanantiadisupi 2- eseva
nayo. Kamogham tinno anagamimaggena. Bhavogham tinno arahattamaggena.
Ditthogham tinno sotapattimaggena. Avijjogham tinno arahattamaggena. Sabbam 3-
samsarapatham tinno kusalakusalakammassa chedenati. 4- Uttinno pathamamaggena.
Nittinno dutiyamagagena. Atikkanto tatiyamaggena. Samatikkanto catutthamaggena.
Vitivatto phalena.
      [29] Kinca bhiyyo:- vidva ca yoti gatha. Tattha idhati imasmim
sasane, attabhave va. Vissajjati vossajjitva.
      Niddese sajjanti muncanam. Vissajjanti vossajjanam. Sesam sabbattha pakatameva.
Evam bhagava idampi suttam arahattanikuteneva desesi. Desanapariyosane ca
vuttasadiso eva dhammabhisamayo ahositi.
                  Saddhammappajjotikaya culaniddesatthakathaya
                  mettagumanavasuttaniddesavannana nitthita.
                              Catuttham.
                          ------------
@Footnote: 1 ka. kincanatitatta    2  cha.Ma....adipi      3 cha.Ma. ayam patho na dissati
@4 cha.Ma. kusalakusalakammappabhedenati



             The Pali Atthakatha in Roman Book 46 page 18-27. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=46&A=444&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=46&A=444&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=30&i=146              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=30&A=1276              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=30&A=1389              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=30&A=1389              Contents of The Tipitaka Volume 30 http://84000.org/tipitaka/read/?index_30

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]