บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
5. Sammasananananiddesavannana [48] Sammasananananiddese yam kinciti anavasesapariyadanam. Rupanti atippasanganiyamanam. Evam padadvayenapi rupassa asesapariggaho kato hoti. Athassa atitadina vibhagam arabhati. Tam hi kinci atitam kinci anagatadibhedanti. Esa nayo vedanadisu. Tattha rupam tava addhasantatisamayakhanavasena catudha atitam nama hoti, tatha anagatapaccuppannam. Tattha addhavasena tava ekassa ekasmim 1- bhave patisandhito pubbe atitam cutito uddham anagatam, ubhinnamantare paccuppannam. Santativasena sabhagaekakautusamutthanam ekaharasamutthananca pubbapariyabhavena pavattamanampi paccuppannam, tato pubbe visabhagautuaharasamutthanam atitam, paccha anagatam. Cittajam ekavithiekajavanaekasamapattisamutthanam paccuppannam, tato pubbe atitam, paccha anagatam. Kammasamutthanassa patiyekkam santativasena atitadibhedo natthi, tesanneva pana utuaharacittasamutthananam upatthambhakavasena tassa atitadibhavo veditabbo. Samayavasena ekamuhuttapubbanhasayanharattindivadisu samayesu santanavasena pavattamanam tam tam samayam paccuppannam nama, tato pubbe atitam, paccha anagatam. Khanikavasena uppadadikhanattayapariyapannam, paccuppannam tato pubbe anagatam, paccha atitam. Apica atikkantahetupaccayakiccam atitam, nitthitahetukiccamanitthipaccayakiccam paccuppannam, ubhayakiccamasampattam anagatam. Sakiccakkhane va paccuppannam, tato pubbe anagatam, paccha atitam. Ettha ca khanadikathava nippariyaya sesa pariyaya. Ajjhattanti pancasupi khandhesu idha niyakajjhattam adhippetam, tasma attano attano santaneva pavattam patipuggalikam rupam ajjhattanti veditabbam. Tato bahibhutam pana indriyabaddham va anindriyabaddham va rupam bahiddha nama. Olarikanti @Footnote: 1 Si. ekasmim va Cakkhusotaghanajivhakayarupasaddagandharasaphotthabbasankhata pathavitejovayo cati dvadasavidham rupam ghattanavasena gahetabbato olarikam. Sesam pana apodhatu itthindriyam purisindriyam jivitindriyam hadayavatthu oja akasadhatu kayavinnatti vacivinnatti rupassa lahuta muduta kammannata upacayo santati jarata aniccatati solasavidham rupam ghattanavasena aggahetabbato sukhumam. Hinam va panitam vati ettha hinapanitabhavo pariyayato nippariyayato ca. Tattha akanitthanam rupato sudassinam rupam, hinam, tadeva sudassanam rupato panitam. Evam yava narakasattanam rupam, tava pariyayato hinapanitata veditabba. Yattha pana akusalavipakam uppajjati, tam hinam, yattha kusalavipakam, tam panitam. Yam dure santike vati ettha yam sukhumam, tadeva duppativijjhasabhavatta dure. Yam olarikam, tadeva suppativijjhasabhavatta santike. Sabbam rupam aniccato vavattheti ekam sammasanam, dukkhato vavattheti ekam sammasanam anattato vavattheti ekam sammasananti ettha ayam bhikkhu "yam kinci rupan"ti evam aniyamaniddittham sabbampi rupam atitattikena ceva catuhi ca ajjhattadidukehi cati ekadasahi okasehi paricchinditva sabbam rupam aniccato vavattheti aniccanti sammasati. Katham? parato vuttanayena. Vuttam hetam "rupam atitanagatapaccuppannam aniccam khayatthena"ti 1- tasma esa yam atitam rupam, tam yasma atiteyeva khinam, nayimam bhavam sampattanti aniccam khayatthena yam anagatam rupam tam anantarabhave nibbattissati, tampi tattheva khiyissati, na tato param bhavam gimassatiti aniccam khayatthena, yam paccuppannam rupam, tam idheva khiyati, na ito gacchatiti aniccam khayatthena, yam ajjhattam rupam, tampi ajjhattameva khiyati, na bahiddhabhavam gacchatiti aniccam khayatthena, yam bahiddha olarikam sukhumam hinam panitam dure santike, tampi ettheva khiyati, na durabhavam gacchatiti aniccam khayatthenati sammasati. Idam sabbampi "aniccam khayatthena"ti etassa vasena ekam sammasanam, pabhedato pana ekadasavidham hoti. @Footnote: 1 khu.pati. 31/48/54 Sabbameva cetam dukkham bhayatthenati sammasati. Bhayatthenati sappatibhayataya. Yam hi aniccam, tam bhayavaham hoti sihopamasutte 1- devanam viya. Iti idampi "dukkham bhayatthena"ti etassa vasena ekam sammasanam, pabhedato pana ekadasavidham hoti. Yatha ca dukkham, evam sabbampi tam anatta asarakatthenati sammasati. Asarakatthenati "atta nivasi karako vedako sayamvasi"ti evam parikappitassa attasarassa abhavena. Yam hi aniccam dukkham, attanopi 2- aniccatam va udayavayapilanam va varetum na sakkoti, kuto tassa karakadibhavo. Tenaha "rupanca hidam bhikkhave atta abhavissa, nayidam rupam abadhaya samvatteyya"tiadi. 3- Iti idam "anatta asarakatthena"ti etassa vasena ekam sammasanam, pabhedato pana ekadasavidham hoti. Eseva nayo vedanadisu. Iti ekekasmim khandhe ekadasa ekadasa katva pancasu khandhesu pancapannasa sammasanani honti, aniccato pancapannasa, dukkhato pancapannasa, anattato pancapannasati tividhanupassanavasena sabbani pancasatthisatasammasanani honti. Keci pana "sabbam rupam sabbam vedanam sabbam sannam sabbe sankhare sabbam vinnananti padampi pakkhipitva ekekasmim khandhe dvadasa dvadasa katva pancasu satthi, anupassanato asitisatam sammasanani"ti vadanti. Atitadivibhage panettha santativasena khanadivasena ca vedanaya atitanagata- paccuppannabhavo veditabbo. Tattha santativasena ekavithiekajavanaekasamapatti- pariyapanna ekavidhavisayasamayogappavatta ca paccuppanna, tato pubbe atita, paccha anagata. Khanadivasena khanattayapariyapanna pubbantaparantamajjhagata @Footnote: 1 an.catukka. 21/33/38, sam.kha. 17/78/69 @2 tam dukkham attanopi (visuddhi 3/236 sya) @3 vi.maha. 4/20/17, sam.kha. 17/59/55 Sakiccam ca kurumana vedana paccuppanna, tato pubbe atita, paccha anagata. Ajjhattabahiddhabhedo niyakajjhattavaseneva veditabbo. Olarikasukhumabhavo 1- "akusala vedana olarika, kusalabyakata vedana sukhuma"tiadina 2- nayena vibhange vuttena jatisabhavapuggalalokiyalokuttaravasena veditabbo. Jativasena tava akusala vedana savajjakiriyahetuto, kilesasantapa- bhavato ca avupasantavuttiti kusalavedanaya olarika, sabyaparato saussahato savipakato kilesasantapabhavato savajjato ca vipakabyakataya olarika, savipakato kilesasantapabhavato ca sabyabajjhato ca savajjato ca kiriyabyakataya olarika. Kusalabyakata pana vuttapariyayato akusalaya vedanaya sukhuma. Dvepi kusalakusala vedana sabyaparato saussahato savipakato ca yathayogam duvidhayapi abyakataya olarika, vuttapariyayena duvidhapi abyakata ta hi sukhuma. Evam tava jativasena olarikasukhumata veditabba. Sabhavavasena pana dukkha vedana nirassadato savippharato khobhakaranato ubbejaniyato abhibhavanato ca itarahi dvihi olarika, itara pana dve satato santato panitato manapato, majjhattato ca yathayogam dukkhaya sukhuma. Ubho pana sukhadukkha savippharato ubbejaniyato khobhakaranato pakatato ca adukkhamasukhaya olarika, sa vuttavipariyayena tadubhayato sukhuma. Evam sabhavavasena olarikasukhumata veditabba. Puggalavasena pana asamapannassa vedana nanarammane vikkhittabhavato samapannassa vedanaya olarika, vipariyayena itara sukhuma. Evam puggalavasena olarikasukhumata veditabba. @Footnote: 1 olarikasukhamabhedo (visuddhi 3/51 sya) 2 abhi.vi. 35/11/4 Lokiyalokuttaravasena pana sasava vedana lokiya, sa asavuppattihetuto oghaniyato yoganiyato nivaraniyato upadaniyato samkilesikato puthujjanasadharanato ca anasavaya olarika, anasava ca vipariyayena sasavaya sukhuma. Evam lokiyalokuttaravasena olarikasukhumata veditabba. Tattha jatiadivasena sambhedo pariharitabbo. Akusalavipakakayavinnana- sampayutta hi vedana jativasena abyakatatta sukhumapi samana sabhavadivasena olarika hoti. Vuttam hetam:- "abyakata vedana sukhuma, dukkha vedana olarika. Samapannassa vedana sukhuma, asamapannassa vedana olarika. Anasava vedana sukhuma, sasava vedana olarika"ti. 1- Yatha ca dukkha vedana, evam sukhadayopi. Tapi hi jativasena olarika, sabhavadivasena sukhuma honti. Tasma yatha jatiadivasena sambhedo na hoti, tatha vedananam olarikasukhumata veditabba. Seyyathidam, abyakata jativasena kusalakusala hi sukhuma. Tattha katama abyakata? kim dukkha? kim sukha? kim samapannassa? kim asamapannassa? kim sasava? kim anasavati? kim evam sabhavadibhedo na paramasitabbo. Esa nayo sabbattha. Apica "tam tam va pana vedanam upadayupadaya vedana olarika sukhuma datthabba"ti vacanato akusaladisupi lobhasahagataya dosasahagata vedana aggi viya nissayadahanto olarika, lobhasahagata sukhuma. Dosasahagatapi niyata olarika, aniyata sukhuma. Niyatapi kappatthitika olarika, itara sukhuma. Kappatthikasupi asankharika olarika, itara sukhuma. Lobhasahagata pana ditthisampayutta olarika, @Footnote: 1 abhi.vi. 35/11/4 Itara sukhuma. Sapi niyata kappatthitika asankharika olarika, itara sukhuma. Avisesena ca akusala bahuvipaka olarika, appavipaka sukhuma. Kusala pana appavipaka olarika, bahuvipaka sukhuma. Apica kamavacarakusala olarika, rupavacara sukhuma. Tato arupavacara, tato lokuttaRa. Kamavacara ca danamaya olarika, silamaya sukhuma. Silamayapi olarika, tato bhavanamaya sukhuma. Bhavanamayapi duhetuka olarika, tihetuka sukhuma. Tihetukapi sasankharika olarika, asankharika sukhuma. Rupavacara ca pathamajjhanika olarika .pe. Pancamajjhanika sukhumava. Arupavacara ca akasanancayatanasampayutta olarika .pe. Nevasannanasannayatana- sampayutta sukhumava. Lokuttara ca sotapattimaggasamyutta olarika .pe. Arahattamaggasampayutta sukhumava. Esa nayo tamtambhumivipakakiriyavedanasu dukkhadi- asamapannadisasavadivasena vuttavedanasu ca. Okasavasena vapi niraye dukkha olarika, tiracchanayoniyam sukhuma .pe. Paranimmitavasavattisu sukhumava. Yatha ca dukkha, evam sukhapi sabbattha yathanurupam yojetabba. Vatthuvasena capi hinavatthuka ya kaci vedana olarika, panitavatthuka sukhuma. Hinapanitabhede ya olarika, sa hina. Ya sukhuma, sa panitati datthabba. Durasantikapade pana "akusala vedana kusalabyakatahi vedanahi dure, akusala vedana vedanaya santike"tiadina 1- nayena vibhange vibhatta. Tasma akusala vedana visabhagato asamsatthato asarikkhato ca kusalabyakatahi dure, tatha kusalabyakata akusalaya. Esa nayo sabbavaresu. Akusala pana vedana sabhagato ca samsatthato sarikkhato ca akusalaya santiketi idam vedanaya atitadivibhage vittharakathamukham. Tamtamvedanasampayuttanam pana sannadinampi etam evameva veditabbam. @Footnote: 1 abhi.vi. 35/13/4 Ye panettha vedanadisu cakkhu .pe. Jaramarananti peyyalena sankhittesu ca dhammesu lokuttaradhamma agata, te asammasanupagatta imasmim adhikare na gahetabba. Te pana kevalam tena tena padena sangahitadhammadassanavasena ca abhinneyyaniddese agatanayena ca vutta. Yepi ca sammasanupaga, tesu ye yassa pakata honti, sukhena pariggaham gacchanti, tesu tena sammasanam arabhitabbam. Jatijaramaranavasena visum sammasanabhavepi jatijaramaranavantesuyeva pana sammasitesu tanipi sammasitani hontiti pariyayena tesampi vasena sammasanam vuttanti veditabbam. Atitanagatapaccuppannam aniccato vavatthetitiadina nayena atitattikasseva ca vasena sammasanassa vuttatta ajjhattadibhedam anamasitvapi atitattikasseva vasena paricchinditvapi aniccadito sammasanam katabbameva. Yam pana aniccam, tam yasma niyamato sankhatadibhedam hoti, tenassa pariyaya- dassanattham, nanakarehi va manasikarappavattidassanattham rupam atitanagata- paccuppannam aniccam sankhatantiadimaha. Tam hi hutva abhavatthena aniccam, aniccantikataya adiantavantataya va aniccam. Paccayehi samagantva katatta sankhatam. Paccaye paticca nissaya samam, saha va uppannatta paticcasamuppannam. Etena paccayehi katepi paccayanam abyaparatam dasseti. Khayadhammanti khiyanadhammam khiyanapakatikam. Vayadhammanti nassanadhammam. Nayidam mandibhavakkhayavasena khayadhammam, kevalam vigamanapakatikam pahutassa mandibhavopi hi loke khayoti vuccati. Viragadhammanti nayidam kuhinci gamana- vasena vayadhammam, kevalam sabhavatikkamanapakatikam. "virago nama jigucchanam va samatikkamo va"ti hi vuttam. Nirodhadhammanti nayidam sabhavatikkamena punaravattidhammam, kevalam apunaravattinirodhena nirujjhanapakatikanti purimapurimapadassa atthavivaranavasena pacchimapacchimapadam vuttanti veditabbam. Atha va ekabhavapariyapannarupabhangavasena khayadhammam, ekasantatipariyapanna- rupakkhayavasena vayadhammam, rupassa khanabhangavasena viragadhammam, tinnampi apunappavattivasena 1- nirodhadhammantipi yojetabbam. Jaramaranam aniccantiadisu jaramaranam na aniccam, aniccasabhavanam pana khandhanam jaramaranatta aniccam nama jatam. Sankhatadisupi eseva nayo. Antarapeyyale jatiyapi aniccaditaya eseva nayo. Jatipaccaya jaramaranantiadi 2- na vipassanavasena vuttam, kevalam paticcasamup- padassa ekekaangavasena sankhipitva vavatthanato sammasanananam nama hotiti pariya yena vuttam. Na panetam kalapasammasanananam dhammatthitinanameva tam hotiti. Asati jatiyati lingavipallaso kato, asatiya jatiyati vuttam hoti. Asati sankharesuti vacanavipallaso kato, asantesu sankharesuti vuttam hoti. Bhavapaccaya jati, asatitiadi "bhavapaccaya jati, asati bhave natthi jati"tiadina nayena yojetabbam. Sammasananananiddesavannana nitthita. -------------The Pali Atthakatha in Roman Book 47 page 264-271. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=47&A=5895&modeTY=2 อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=47&A=5895&modeTY=2 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=99 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=31&A=1219 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=31&A=1504 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=31&A=1504 Contents of The Tipitaka Volume 31 http://84000.org/tipitaka/read/?index_31
|
บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]