ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 47 : PALI ROMAN Patisam.A.1 (saddhamma.1)

                   34. Nirodhasamapattinananiddesavannana
     [83] Nirodhasamapattinananiddese samathabalanti kamacchandadayo paccanika-
dhamme sametiti samatho, soyeva akampaniyatthena balam. Anagamiarahantanamyeva
samadhipatipakkhassa kamacchandassa pahanena samadhismim paripurakaribhavappattatta
tesamyeva samadhi balappattoti katva "samathabalan"ti vuccati, na annesam. Samadhi-
balantipi patho. Vipassanabalanti aniccadivasena vividhehi akarehi dhamme passatiti
vipassana, sayeva akampaniyatthena balam. Tesamyeva ubhinnam balappattam vipassanananam.
Tattha samathabalam anupubbena cittasantanavupasamanattham nirodhe ca patipadanattham,
vipassanabalam pavatte adinavadassanattham nirodhe ca anisamsadassanattham.
     Nivaraneti nimittatthe bhummavacanam, nivarananimittam nivaranapaccayati attho.
Karanatthe va bhummavacanam, nivaranenati attho. Na kampatiti jhanasamangipuggalo.
Atha va jhananti jhananganam adhippetatta pathamena jhanena tamsampayuttasamadhi
nivarane na kampati. Ayameva cettha yojana gahetabba. Uddhacce cati
uddhaccasahagatacittuppade uddhacce ca. Uddhaccanti ca uddhatabhavo, tam avupasama-
lakkhanam. Uddhaccasahagatakilese cati uddhaccena sahagate ekuppadadibhavam gate
uddhaccasampayutte mohaahirikaanottappakilese ca. Khandhe cati uddhaccasampayutta-
catukkhandhe ca. Na kampati calati na vedhatiti annamannavevacanani. Uddhacce na
kampati, uddhaccasahagatakilese na calati, uddhaccasahagatakhandhe na vedhatiti yojetabbam.
Vipassanabalam sattannamyeva anupassananam vuttatta tasamyeva vasena vipassanabalam
paripunnam hotiti veditabbam. Avijjaya cati dvadasasupi akusalacittuppadesu
avijjaya ca. Avijjasahagatakilese cati yathayogam avijjaya
sampayuttalobhadosamanaditthivicikicchathinauddhaccaahirikaanottappakilese ca.
     Vacisankharati vitakkavicaRa. "pubbe kho avuso visakha vitakketva
vicaretva paccha vacam bhindati, tasma vitakkavicara vacisankharo"ti 1- vacanato
vacam sankharonti uppadentiti vacisankhaRa. Kayasankharati assasapassasa.
"assasapassasa kho avuso visakha kayika ete dhamma kayappatibaddha,
tasma assasapassasa kayasankharo"ti vacanato kayena sankhariyantiti kayasankhaRa.
Sannavedayitanirodhanti sannaya vedanaya ca nirodham. Cittasankharati sanna
ca vedana ca. "cetasika 2- ete dhamma cittappatibaddha, tasma sanna ca
vedana ca cittasankharo"ti 3- vacanato cittena sankhariyantiti cittasankhaRa.
@Footnote: 1 Ma.mu. 12/463/413    2 Ma. yasma kho avuso visakha cetasika
@3 Ma.mu. 12/463/413
     [84] Nanacariyasu anupassanavasane, 1- vivattananupassanagahanena va
tassa adibhuta cariyakathaya nanacariyati vutta sesanupassanapi gahita hontiti
veditabbam. Solasahi nanacariyahiti ca ukkatthaparicchedo, anagamissa pana
arahattamaggaphalavajjahi cuddasahipi hoti paripunnabalatta.
     [85] Navahi samadhicariyahiti ettha pathamajjhanadini attha pathamajjhanadinam
patilabhatthaya sabbattha upacarajjhanavasena ekati nava samadhicariya.
Balacariyanam kim nanattam? samathabalepi hi "nekkhammavasena"tiadihi sattahi pariyayehi
Upacarasamadhi vutto, peyyalavittharato "pathamajjhanavasena"tiadihi samasattatiya
varehi yathayogam appanupacarasamadhi vutto, samadhicariyayapi "pathamam jhanan"tiadihi
atthahi pariyayehi upacarasamadhi vuttoti. Pathamam jhanam patilabhatthayatiadihi atthahi
pariyayehi upacarasamadhi vuttoti. Ubhayatthapi appanupacarasamadhiyeva vutto. Evam
santepi akampiyatthena balani vasibhavatthena cariyati veditabba. Vipassanabale
pana satta anupassanava "vipassanabalan"ti vutta, nanacariyaya satta ca anupassana
vutta, vivattananupassanadayo nava ca visesetva vutta. Idam nesam nanattam.
Satta anupassana pana akampiyatthena balani vasibhavatthena cariyati veditabba.
     "vasibhavata panna"ti 2- ettha vuttavasiyo vissajjetum vasiti panca
vasiyoti itthilingavoharena vuttam. Vaso eva vasiti vuttam hoti. Puna puggala-
ditthanaya desanaya ta vasiyo vissajjento avajjanavasitiadimaha. Avajjanaya vaso
avajjanavaso, so assa atthiti avajjanavaSi. Esava nayo sesesu. Pathamam jhanam
yatthicchakanti yattha yattha padese icchati game va aranne va, tattha tattha
avajjati. Yadicchakanti yada yada kale sitakale va unhakale va, tada
@Footnote: 1 Si. anupassanavasena 2 khu.pati. 31/55/4
Tada avajjati. Atha va yam yam pathamam jhanam icchati pathavikasinarammanam va
sesarammanam va, tam tam avajjati. Ekekakasinarammanassapi jhanassa vasitanam
vuttatta purimayojanayeva sundarataRa. Yavaticchakanti yavatakam kalam icchati
accharasanghatamattam va sattaham va, tavatakam kalam avajjati. Avajjanayati
manodvaravajjanaya. Dandhayitattanti avasavattibhavo, alasabhavo va. Samapajjatiti
patipajjati, appetiti attho. Adhitthatiti antosamapattiyam adhikam katva titthati.
Vutthanavasiyam pathamam jhananti nissakkatthe upayogavacanam, pathamajjhanati attho.
Paccavekkhatiti paccavekkhanajavanehi nivattitva passati. Ayamettha palivannana.
     Ayam pana atthappakasana:- pathamajjhanato vutthaya vitakkam avajjanato
bhavangam upacchinditva pavattavajjananantaram vitakkarammananeva cattari panca
javanani javanti, tato dve bhavangani, tato puna vicararammanam avajjanam
vuttanayeneva javananiti evam pancasu jhanangesu yada nirantaram cittam pesetum
sakkoti, athassa avajjanavasi siddhava hoti. Ayam pana matthakappatta vasi bhagavato
yamakapatihariyeva labbhati. Ito param sighatara avajjanavasi nama natthi. Annesam
pana anantara bhavangavare ganana natthi. Mahamoggallanattherassa nandopanandadamane
viya sigham samapattisamapajjanasamatthata samapajjanavasi nama. Accharamattam
va dasaccharamattam va khanam samapattim thapetum samatthata adhitthanavasi nama.
Tatheva tato lahum vutthanasamatthata vutthanavasi nama. Paccavekkhanavasi pana
avajjanavasiya eva vutta. Paccavekkhanajavananeva hi tattha avajjananantaraniti.
Iti avajjanavasiya siddhaya paccavekkhanavasi siddha hoti, adhitthanavasiya ca
siddhaya vutthanavasi siddha hoti. Evam santepi "ayam pana matthakappatta vasi
bhagavato yamakapatihariye labbhati"ti vuttatta patihariyakale jhanangapaccavekkhananam
abhavato nanavidhavannadinimmanassa nanakasinavasena ijjhanto tamtamkasinarammanam
Jhanam samapajjitukamassa yatharuci lahum tasmim kasine vuttanayena avajjanapavattana-
samatthata avajjanavasi, tadavajjanavithiyamyeva tassa tassa jhanassa appanasamatthata-
samapajjanasamatthata samapajjanavaSi. Evam hi vuccamane yutti ca na virujjhati,
vasipatipati ca yathakkameneva yujjati. Jhanangapaccavekkhanayam pana "matthakappattayeva
panca javanani"ti vuttatta vuttanayena sattasupi javanesu javantesu paccavekkhanavasiyeva
hoti. Evam sante "pathamajjhanam avajjati"ti vacanam na yujjatiti ce?  yatha kasine
pavattam jhanam karanopacarena kasinanti vuttam, tatha jhanapaccayam kasinam "sukho
buddhanam uppado"tiadisu 1- viya phalopacarena jhananti vuttam. Yathaparicchinne
kale thatva vutthitassa niddaya pabuddhassa puna niddokkamane viya puna jhanokkamane
satipi adhitthanavasiyeva nama, yathaparicchedena vutthitassa pana vutthane satipi
vutthanavasi nama hotiti ayam tesam viseso.
     Nirodhasamapattiya vibhavanattham pana idam panhakammam:- ka nirodhasamapatti,
ke tam samapajjanti, ke na samapajjanti, kattha samapajjanti, kasma
samapajjanti, kathancassa samapajjanam hoti, katham thanam katham vutthanam, vutthitassa
kim ninnam cittam hoti, matassa ca samapannassa ca ko viseso, nirodhasamapatti
kim sankhata asankhata lokiya lokuttara nipphanna anipphannati?
     tattha ka nirodhasamapattiti? ya anupubbanirodhavasena cittacetasikanam dhammanam
appavatti.
     Ke tam samapajjanti, ke na samapajjantiti? sabbepi puthujjana sota
Panna sakadagamino sukkhavipassaka ca anagami arahanto na samapajjanti,
atthasamapattilabhino pana anagamino ca khinasava ca samapajjanti.
@Footnote: 1 khu.dha. 25/194/51
     Kattha samapajjantiti? pancavokarabhave. Kasma? anupubbasamapatti-
sabbhavato. Catuvokarabhave pana pathamajjhanadinam uppattiyeva natthi, tasma na
sakka tattha samapajjitum.
     Kasma samapajjantiti? sankharanam pavattibhede ukkanthitva ditneva dhamme
Acittaka hutva "nirodham nibbanam patva sukham viharissama"ti samapajjanti.
     Kathancassa samapajjanam hotiti samathavipassanavasena ussakkitva katapubba-
kiccassa nevasannanasannayatanam nirodhayato evamassa samapajjanam hoti. Yo
hi samathavaseneva ussakkati, so nevasannanasannayatanasamapattim patva titthati.
Yo vipassanavaseneva ussakkati, so phalasamapattim patva titthati. Yo pana
ubhayavasena ussakkitva nevasannanasannayatanam nirodheti, so tam samapajjatiti
ayamettha sankhePo.
     Ayam pana vittharo:- idha bhikkhu nirodham samapajjitukamo katabhattakicco
sudhotahatthapado vivitte okase supannatte asane nisidati pallankam abhujitva
ujum kayam panidhaya parimukham satim upatthapetva, so pathamajjhanam samapajjitva
vutthaya tattha sankhare aniccato dukkhato anattato vipassati. Vipassana
panesa tividha hoti sankharaparigganhanakavipassana phalasamapattivipassana
nirodhasamapattivipassanati. Tattha sankharaparigganhanakavipassana manda va hotu
tikkha va, maggassa padatthanam hotiyeva. Phalasamapattivipassana tikkhava vattati
maggabhavanasadisa. Nirodhasamapattivipassana pana natimanda natitikkhava vattati.
Tasma esa natimandaya natitikkhaya vipassanaya tesam sankhare vipassati, tato
dutiyam jhanam samapajjitva vutthaya tattha sankhare tatheva vipassati. Tato tatiyam
jhanam .pe. Tato vinnanancayatanam samapajjitva vutthaya tattha sankhare tatheva
vipassati. Atha akincannayatanam samapajjitva vutthaya catubbidham pubbakiccam karoti
nanabaddhaavikopanam samghapatimananam satthupakkosanam addhanaparicchedanti.
     Tattha nanabaddhaavikopananti yam imina bhikkhuna saddhim ekabaddham na hoti,
nanabaddham hutva thitam pattacivaram va mancapitham va nivasanageham va annam
va pana kinci parikkharajatam, tam yatha na kuppati, aggiudakavatacoraunduradinam
vasena na vinassati, evam adhitthanavidhanam:- idanca imasmim sattahabbhantare ma
aggina jhayatu, ma udakena vuyhatu, ma vatena viddhamsatu, ma corehi
hariyatu, ma unduradihi khajjatu"ti. Evam adhitthite tam sattaham tassa na koci
parissayo hoti, anadhitthahato pana aggiadihi vinassati. Idam nanabaddhaavikopanam
nama. Yam pana ekabaddham hoti nivasanaparupanam va nisinnasanam va, tattha
visum adhitthanakiccam natthi, samapattiyeva 1- nam rakkhati.
     Samghapatimanananti bhikkhusamghapatimananam udikkhanam. Yava so bhikkhu agacchati,
tava samghakammassa akarananti attho. Ettha ca na patimananam etassa pubbakiccam,
patimananavajjanam pana pubbakiccam. Tasma evam avajjitabbam:- "sace mayam
sattaham nirodham samapajjitva nisinne samgho apalokanakammadisu 2- kincideva
kammam kattukamo hoti, yava mam koci bhikkhu agantva na pakkosati, tavadeva
vutthahissami"ti. Evam katva samapanno hi tasmim samaye vutthatiyeva. Yo pana
evam na karoti, samgho ca sannipatitva tam apassanto "asuko bhikkhu kuhin"ti
pucchitva "nirodham samapanno"ti vutte kinci bhikkhum peseti "gaccha tam samghassa
vacanena pakkosa"ti. Athassa tena bhikkhuna savanupacare thatva "samgho tam avuso
patimaneti"ti vuttamatteyeva vutthanam hoti. Evam garuka hi samghassa ana nama.
Tasma tam avajjitva yatha sayameva vutthati, evam samapajjitabbam.
     Satthupakkosananti idhapi satthu pakkosanavajjanameva imassa pubbakiccam.
Tasma tampi evam avajjitabbam:- "sace mayam sattaham nirodham samapajjitva
@Footnote: 1 samapattivaseneva, visuddhi. 3/366-7 (sya)
@2 nattikammadisu, visuddhi. 3/367 (sya)
Nisinne sattha otinne vatthusmim sikkhapadam pannapeti. Tatharupaya va
atthuppattiya dhammam deseti. Yava mam koci agantva na pakkosati, tavadeva
vutthahissami"ti. Evam katva nisinno hi tasmim samaye vutthatiyeva. Yo pana
evam na karoti, sattha ca samghe sannipatite tam apassanto "asuko bhikkhu
kuhin"ti pucchitva "nirodham samapanno"ti vutte kinci bhikkhum peseti "gaccha
tam mama vacanena pakkosa"ti. Athassa tena bhikkhuna savanupacare thatva "sattha
ayasmantam amanteti"ti vuttamatteyeva vutthanam hoti. Evam garukam hi satthu
pakkosanam. Tasma tam avajjitva yatha pathamameva vutthati, evam samapajjitabbam.
     Addhanaparicchedoti jivitaddhanassa paricchedo. Imina hi bhikkhuna addhana-
paricchedesu kusalena bhavitabbam. "attano ayusankhara sattaham pavattissanti, na
pavattissanti"ti avajjitvava samapajjitabbam. Sace hi sattahabbhantare
nirujjhanake ayusankhare anavajjitvava samapajjati, tassa nirodhasamapatti maranam
patibahitum na sakkoti. Antonirodhe maranassa natthitaya antarava samapattito
vutthati, tasma etam avajjitvava samapajjitabbam. Avasesam hi anavajjitumpi
vattati, idam pana avajjitabbamevati vuttam. So evam akincannayatanam samapajjitva
vutthaya imam pubbakiccam katva nevasannayatanam samapajjati. Athekam va dve
va cittavare atikkamitva acittako hoti, nirodham phusati. Kasma panassa dvinnam
cittanam upari cittani nappavattantiti? nirodhassa payogatta. Idam hi imassa
bhikkhuno dve samathavipassanadhamme yuganaddhe katva atthasamapattiarohanam anupubba-
nirodhassa payogo, na nevasannanasannayatanasamapattiyati nirodhassa payogatta
dvinnam cittanam upari nappavattanti.
     Katham thananti? evam samapannaya panassa kalaparicchedavasena ceva antara
Ayukkhayasamghapatimananasatthupakkosanabhavena ca thanam hoti.
     Katham vutthananti? anagamissa anagamiphalasamapattiya arahato
arahattaphalasamapattiyati evam dvedha vutthanam hoti.
     Vutthitassa kinninnam cittam hotiti? nibbananinnam. Vuttanhetam "sanna-
vedayitanirodhasamapattiya vutthitassa kho avuso visakha bhikkhuno vivekaninnam cittam
hoti vivekaponam vivekapabbharan"ti. 1-
     Matassa ca samapannassa ca ko visesoti? ayampi attho sutte
vuttoyeva. Yathaha "yvayam avuso mato kalankato, tassa kayasankhara niruddha
patippassaddha, vacisankhara, cittasankhara niruddha patippassaddha, ayu
parikkhino, usma vupasanta indriyani paribhinnani. Yvayam bhikkhu
sannavedayitanirodhasamapanno, tassapi kayasankhara niruddha patippassaddha,
vacisankhara, cittasankhara niruddha patippassaddha, ayu aparikkhino, usma
avupasanta indriyani aparibhinnani"ti. 2-
     Kim nirodhasamapatti sankhata asankhatatiadipucchayam pana "sankhata"tipi
"asankhata"tipi "lokuttara"tipi na vattabba. Kasma? sabhavato natthitaya. Yasma
pana samapajjantassa vasena samapanno nama hoti, tasma nipphannati vattum
vattati, na anipphannati.
          Iti santa samapatti          ayam ariyanisevita.
          Dittheva dhamme nibbana-       miti sankhamupagatati.
                 Nirodhasamapattinananiddesavannana nitthita.
                          -------------
@Footnote: 1 Ma.mu. 123/464/414 2 vippasannani, Ma.mu. 12/457/406



             The Pali Atthakatha in Roman Book 47 page 328-336. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=47&A=7334&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=47&A=7334&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=217              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=31&A=2431              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=31&A=2855              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=31&A=2855              Contents of The Tipitaka Volume 31 http://84000.org/tipitaka/read/?index_31

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]