ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 48 : PALI ROMAN Patisam.A.2 (saddhamma.2)

                          6. Gatikathavannana
     [231] Idani tassa vimokkhuppattiya hetubhutam hetusampattim dassantena
kathitaya gatikathaya apubbatthanuvannana. Duhetukapatisandhikassapi hi "natthi jhanam
@Footnote: 1 an.catukka. 21/34/39, khu.iti. 25/90/308
Apannassa"ti 1- vacanato jhanampi na uppajjati, kim pana vimokkho. Tattha
gatisampattiyati nirayatiracchanayonipettivisayamanussadevasankhatasu pancasu gatisu
manussadevasankhataya gatisampattiya. Etena purima tisso gativipattiyo patikkhipati.
Gatiya sampatti gatisampatti, sugatiti vuttam hoti. Gatiti ca sahokasa khandha.
Pancasu ca gatisu pettivisayaggahaneneva asurakayopi gahito. Devati cha kamavacaradeva
brahmano ca. Devaggahanena asurapi sangahita. Nanasampayutteti
nanasampayuttapatisandhikkhane. Khanopi hi nanasampayuttayogena teneva voharena vuttoti
veditabbo. Katinam hetunanti alobhadosamohahetusu katinam hetunam. Upapattiti
upapajjanam, nibbattiti attho.
     Yasma pana suddakulajatapi tihetuka honti, tasma te sandhaya pathamapuccha.
Yasma ca yebhuyyena mahapunna tisu mahasalakulesu jayanti, tasma tesam tinnam
kulanam vasena tisso puccha. Patho pana sankhitto. Mahati sala etesanti
mahasala, mahaghara 2- mahavibhavati attho. Atha va maha saro etesanti
mahasarati vattabbe rakarassa lakaram katva "mahasalati vuttam. Khattiya
mahasala, khattiyesu va mahasalati khattiyamahasala. Sesesupi eseva nayo. Tattha
yassa khattiyassa gehe pacchimantena kotisatam dhanam nidhanagatam hoti, kahapanananca
visati ambanani divasam valanje nikkhamanti, ayam khattiyamahasalo nama. Yassa
brahmanassa gehe pacchimantena asitikotidhanam nidhanagatam hoti, kahapanananca
dasa ambanani divasam valanje nikkhamanti, ayam brahmanamahasalo nama. Yassa
gahapatissa gehe pacchimantena cattalisakotidhanam nidhanagatam hoti, kahapanananca
panca ambanani divasam valanje nikkhamanti, ayam gahapatimahasalo nama.
@Footnote: 1 khu.dha. 25/372/82  2 Si. mahasara
     Rupavacaranam arupavacarananca ekantatihetukatta "nanasampayutte"ti na
vuttam, manussesu pana duhetukahetukananca sabbhavato, kamavacaresu devesu
duhetukananca sabbhavato sesesu "nanasampayutte"ti vuttam. Ettha ca kamacaradeva
pancakamagunaratiya kilanti, sarirajutiya ca jotantiti deva, rupavacarabrahmano
jhanaratiya kilanti, sarirajutiya ca jotantiti deva, arupavacarabrahmano jhanaratiya
kilanti, nanajutiya ca jotantiti deva.
     [232] Kusalakammassa javanakkhaneti atitajatiya idha tihetukapatisandhijanakassa
tihetukakamavacarakusalakammassa ca javanavithiyam punappunam uppattivasena sattavaram
javanakkhane, pavattanakaleti attho. Tayo hetu kusalati alobho kusalahetu adoso
kusalahetu amoho akusalahetu. Tasmim khane jatacetanayati tasmim vuttakkhaneyeva jataya
kusalacetanaya. Sahajatapaccaya hontiti uppajjamana ca sahauppadanabhavena
upakaraka honti. Tena vuccatiti tena sahajatapaccayabhaveneva vuccati.
Kusalamulapaccayapi sankharati ekacittakkhanikapaccayakaranayena vuttam. "sankhara"ti ca
bahuvacanena tattha sankharakkhandhasangahita sabbe cetasika gahitati veditabbam.
Apisaddena sankharapaccayapi kusalamulanitipi vuttam hoti.
     Nikantikkhaneti attano vipakam datum paccupatthitakamme va tatha
paccupatthitakammena upatthapite kammanimitte va gatinimitte va uppajjamananam
nikantikkhane. Nikantiti nikamana patthana. Asannamaranassa hi mohena akulacittatta
avicijalayapi nikanti uppajjati, kimpana sesesu nimittesu. Dve hetuti lobho
akusalahetu moho akusalahetu. Bhavanikanti pana patisandhianantaram pavattabhavangavithito
vutthitamattasseva attano khandhasantanam arabbha sabbesampi uppajjati. "yassa va pana
yattha akusala dhamma na uppajjittha, tassa tattha kusala dhamma na uppajjitthati
amanta"ti  evamadi 1- idameva sandhaya vuttam. Tasmim khane jatacetanayati
akusalacetanaya.
@Footnote: 1 abhi.Yu. 39/127/52 (sya)
     Patisandhikkhaneti tena kammena gahitapatisandhikkhane. Tayo hetuti alobho
abyakatahetu adoso abyakatahetu amoho abyakatahetu. Tasmim khane
jatacetanayati vipakabyakatacetanaya. Namarupapaccayapi vinnananti ettha tasmim
patisandhikkhane tayo vipakahetu sesacetasika ca namam, hadayavatthu rupam. Tato
namarupapaccayatopi patisandhivinnanam pavattati. Vinnanapaccayapi namarupanti etthapi
namam vuttappakarameva, rupam pana idha sahetukamanussapatisandhiya adhippetatta
gabbhaseyyakanam vatthudasakam kayadasakam bhavadasakanti samatimsa rupani, samsedajanam
opapatikananca paripunnayatananam cakkhudasakam sotadasakam ghanadasakam
jivhadasakancati samasattati rupani. Tam vuttappakaram namarupam patisandhikkhane
patisandhivinnanapaccaya pavattati.
     Pancakkhandhati ettha patisandhicittena patisandhikkhane labbhamanani rupani
rupakkhandho, sahajata vedana vedanakkhandho, sanna sannakkhandho, sesacetasika
sankharakkhandho, patisandhicittam vinnanakkhandho. Sahajatapaccaya hontiti cattaro
arupino khandha annamannam sahajatapaccaya honti, rupakkhandhe cattaro mahabhuta
annamannam sahajatapaccaya honti, arupino khandha ca hadayarupanca annamannam
sahajatapaccaya honti, mahabhutapi upadarupanam sahajatapaccaya honti.
Annamannapaccaya hontiti annamannam uppadanupatthambhanabhavena upakaraka honti,
cattaro arupino khandha ca annamannapaccaya honti, cattaro mahabhuta
annamannapaccaya honti. Nissayapaccaya hontiti adhitthanakarena nissayakarena ca
upakaraka honti, cattaro arupino khandha ca annamannam nissayapaccaya hontiti
sahajata viya vittharetabba. Vippayuttapaccaya hontiti ekavatthukadibhavanupagamanena
vippayuttabhavena upakaraka honti, arupino khandha patisandhirupanam vippayuttapaccaya
honti, hadayarupam arupinam khandhanam vippayuttapaccayo hoti. "pancakkhandha"ti hettha
evam yathalabhavasena vuttam.
     Cattaro mahabhutati ettha tayo paccaya pathamam vuttayeva. Tayo
jivitasankharati ayu ca usma ca vinnananca. Ayuti rupajivitindriyam
arupajivitindriyanca. Usmati tejodhatu. Vinnananti patisandhivinnanam. Etani
hi uparupari jivitasankharam sankharonti pavattentiti jivitasankhaRa. Sahajatapaccaya
hontiti arupajivitindriyam patisandhivinnananca sampayuttakanam khandhananca
hadayarupassa ca annamannasahajatapaccaya honti. Tejodhatu tinnam mahabhutanam
annamannasahajatapaccayo hoti, upadarupanam sahajatapaccayova, rupajivitindriyam
sahajatarupanam pariyayena sahajatapaccayo hotiti veditabbam. Annamannapaccaya
honti, nissayapaccaya hontiti dvayam arupajivitindriyam patisandhivinnananca
sampayuttakhandhanam annamannapaccaya honti, annamannanissayapaccaya hontiti
vuttanayeneva yojetva veditabbam. Vippayuttapaccaya hontiti arupajivitindriyam
patisandhivinnananca patisandhirupanam vippayuttapaccaya honti.
Rupajivitindriyampana annamannanissayavippayuttapaccayatte na yujjati. Tasma "tayo
jivitasankhara"ti yathalabhavasena vuttam. Namanca rupanca vuttanayeneva
catupaccayatte yojetabbam. Cuddasa dhammati pancakkhandha, cattaro mahabhuta,
tayo jivitasankhara, namanca rupancati evam gananavasena
cuddasa dhamma. Tesanca upari annesanca sahajatadipaccayabhavo vuttanayo eva.
Sampayuttapaccaya hontiti puna ekavatthukaekarammanaekuppadaekanirodhasankhatena
sampayuttabhavena upakaraka honti. Pancindriyaniti saddhindriyadini.
Namancati idha vedanadayo tayo khandha. Vinnanancati patisandhivinnanam.
Puna cuddasa dhammati cattaro khandha, pancindriyani, tayo hetu, namanca
vinnanancati evam gananavasena cuddasa dhamma. Atthavisati dhammati purima ca
cuddasa, ime ca cuddasati atthavisati. Idha rupassapi pavitthatta sampayuttapaccayam
apanetva vippayuttapaccayo vutto.
     Evam patisandhikkhane vijjamanassa tassa tassa paccayuppannassa dhammassa tam
tam paccayabhedam dassetva pathamam nidditthe hetu nigametva dassento imesam
atthannam hetunam paccaya upapatti hotiti aha. Kammayuhanakkhane tayo kusalahetu,
nikantikkhane dve akusalahetu, patisandhikkhane tayo abyakatahetuti evam attha
hetu. Tattha tayo kusalahetu, dve akusalahetu ca idha patisandhikkhane pavattiya
upanissayapaccaya honti. Tayo abyakatahetu yathayogam hetupaccayasahajatapaccayavasena
paccaya honti. Sesavaresupi eseva nayo.
     Arupavacaranam pana rupabhava namapaccayapi vinnanam, vinnanapaccayapi
namanti vuttam. Rupamissakacuddasakopi ca parihino. Tassa parihinatta "atthavisati
dhamma"ti varo ca na labbhati.
     [233] Idani vimokkhassa paccayabhutam tihetukapatisandhim dassetva teneva
sambandhena duhetukapatisandhivisesanca dassetukamo gatisampattiya
nanavippayuttetiadimaha. Kusalakammassa javanakkhaneti atitajatiya idha patisandhijanakassa
duhetukakusalakammassa vuttanayeneva javanakkhane. Dve hetuti nanavippayuttatta alobho
kusalahetu adoso kusalahetu. Dve abyakatahetupi alobhadosayeva.
     Cattari indriyaniti pannindriyavajjani saddhindriyadini cattari.
Dvadasa dhammati pannindriyassa amohahetussa ca parihinatta dvadasa. Tesam
dvinnamyeva parihinatta chabbisati. Channam hetunanti dvinnam kusalahetunam, dvinnam
akusalahetunam, dvinnam vipakahetunanti evam channam hetunam. Ruparupavacara panettha
ekantatihetukatta na gahita. Sesam pathamavare vuttanayeneva veditabbam. Imasmim vare
duhetukapatisandhiya duhetukakammasseva vuttatta tihetukakammena duhetukapatisandhi na
hotiti vuttam hoti. Tasma yam dhammasangahatthakathayam 1- tipitakamahadhammarakkhitattheravade
"tihetukakammena
@Footnote: 1 abhi.A. 1/325
Patisandhi tihetukava hoti, duhetukahetuka na hoti, duhetukakammena duhetukahetuka
hoti, tihetuka na hoti"ti vuttam, tam imaya paliya sameti. Yam pana
tipitakaculanagattherassa ca moravapivasimahadattattherassa ca vadesu "tihetukakammena
patisandhi tihetukapi hoti duhetukapi, ahetuka na hoti. Duhetukakammena duhetukapi
hoti ahetukapi, tihetuka na hoti"ti vuttam, tam imaya paliya viruddham viya
dissati. Imissa kathaya hetuadhikaratta ahetukapatisandhi na vuttati.
                        Gatikathavannana nitthita.
                         --------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 48 page 197-203. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=48&A=4457&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=48&A=4457&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=517              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=31&A=7126              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=31&A=8190              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=31&A=8190              Contents of The Tipitaka Volume 31 http://84000.org/tipitaka/read/?index_31

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]