ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 48 : PALI ROMAN Patisam.A.2 (saddhamma.2)

                        3. Bojjhangakathavannana
     [17] Idani saccappativedhasiddham bojjhangavisesam dassentena kathitaya
suttantapubbangamaya bojjhangakathaya apubbatthanuvannana. Tattha suttante 2- tava
bojjhangati bodhiya, bodhissa va angati bojjhangati. Kim vuttam hoti:- ya
hi ayam dhammasamaggi, yaya lokuttaramaggakkhane uppajjamanaya linuddhaccapatitthana-
yuhanakamasukhattakilamathanuyogaucchedasassatabhinivesadinam anekesam upaddavanam
patipakkhabhutaya satidhammavicayaviriyapitipassaddhisamadhiupekkhasankhataya dhammasamaggiya
ariyasavako bujjhatiti katva bodhiti vuccati, bujjhatiti kilesasantananiddaya
vutthahati, cattari va ariyasaccani pativijjhati, nibbanameva va sacchikarotiti vuttam
@Footnote: 1 Si. avijjasamudayo samudayatthenati  2 sam.maha. 19/197/73
Hoti. Yathaha "satta bojjhange bhavetva anuttaram sammasambodhim abhisambuddho"ti. 1-
Tassa 2- dhammasamaggisankhataya bodhiya angati bojjhanga jhanangamaggangadayo
viya. Yopesa yathavuttappakaraya etaya dhammasamaggiya bujjhatiti katva ariyasavako
bodhiti vuccati, tassa bodhissa angatipi bojjhanga senangarathangadayo viya. Tenahu
atthakathacariya "bujjhanakassa puggalassa angati bojjhanga"ti. Satisambojjhangadinam
attho abhinneyyaniddese vutto.
     Bojjhangatthaniddese bodhaya samvattantiti bujjhanatthaya samvattanti. Kassa
bujjhanatthaya? maggaphalehi nibbanassa paccavekkhanaya katakiccassa bujjhanatthaya,
maggena va kilesaniddato pabujjhanatthaya phalena pabuddhabhavatthayapiti vuttam hoti.
Balavavipassanayapi bojjhanga bodhaya samvattanti. Tasma ayam vipassanamaggaphala-
bojjhanganam sadharanattho. Tisupi hi thanesu bodhaya nibbanapativedhaya samvattanti.
Etena bodhiya angati bojjhangati vuttam hoti. Bujjhantiti bojjhangatiadihi
pancahi catukkehi vuttanam bojjhanganam uppattitthanam abhinneyyaniddese
vuttam. Apica bujjhantiti bojjhanganam sakiccakarane samatthabhavadassanattham
kattuniddeso. Bujjhanatthenati sakiccakaranasamatthattepi sati kattuno abhavadassanattham
bhavaniddeso. Bodhentiti bojjhangabhavanaya bujjhantanam yoginam payojakatta
bojjhanganam hetukattuniddeso. Bodhanatthenati pathamam vuttanayeneva payojakahetukattuna
bhavaniddeso. Etehi bodhiya anga bojjhangati vuttam hoti. Bodhipakkhiyatthenati
bujjhanatthena bodhiti 3- laddhanamassa yogissa pakkhe bhavatta. Ayametesam
yogino upakarattaniddeso. Etehi bodhissa angati bojjhangati vuttam
hoti. Buddhilabhanatthenatiadike chakke buddhilabhanatthenati yogavacarena buddhiya
papunanatthena. Ropanatthenati sattanam patitthapanatthena. Papanatthenati
@Footnote: 1 di.pa. 11/143/86, sam.maha. 19/378/140  2 i. tasma  3 i. bodhoti
Patitthapitaya nitthapanatthena. Ime vipassanabojjhanga patiabhisamiti tihi
upasaggehi visesita maggaphalabojjhangati vadanti. Sabbesampi dhammavoharena
nidditthanam bojjhanganam bodhiya angati bojjhangati vuttam hotiti veditabbam.
                        -----------------
                         Mulamulakadidasakavannana
     [18] Mulatthenatiadike mulamulake dasake mulatthenati vipassanadisu purima
purima bojjhanga pacchimanam pacchimanam bojjhangananca sahajatadhammananca
annamannanca mulatthena.
     Mulacariyatthenati mulam hutva cariya pavatti mulacariya. Tena mulacariyatthena,
mulam hutva pavattanatthenati attho. Mulapariggahatthenati te eva bojjhanga
adito pabhuti uppadanatthaya parigayhamanatta pariggaha, mulaniyeva pariggaha
mulapariggaha. Tena mulapariggahatthena. Te eva annamannam parivaravasena
parivaratthena. Bhavanaparipurivasena paripuranatthena. Nittham papunanavasena
paripakatthena. Te eva mulani ca chabbidha pabhedabhinnatta patisambhida cati
mulapatisambhida. Tena mulapatisambhidatthena. Mulapatisambhidapapanatthenati
bojjhangabhavananuyuttassa yogino tam mulapatisambhidam papanatthena.
     Tasseva yogino tassa mulapatisambhidaya vasibhavatthena. Sesesupi idisesu
puggalavoharesu bodhissa angati bojjhangati vuttam hotiti veditabbam.
     Mulapatisambhidaya vasibhavappattanampiti idisesupi nitthavacanesu
phalabojjhangati veditabbam. Vasibhavam pattanantipi patho.
                         Mulamulakadasakam nitthitam.
     Sesesupi hetumulakadisu navasu dasakesu iminava nayena sadharanavacananam
attho veditabbo. Asadharanesu pana yathavutta eva bojjhanga yathavuttanam
dhammanam janakatta hetu nama honti. Upatthambhakatta paccaya nama. Te eva
tadangasamucchedapatippassaddhivisuddhibhutatta visuddhi nama. Vajjavirahitatta anavajja
nama. "sabbepi kusala dhamma nekkhamman"ti vacanato nekkhammam nama. Kilesehi
vimuttatta tadangavimuttiadivasena vimutti nama. Maggaphalabojjhanga visayibhutehi
asavehi virahitatta anasava. Tividhapi bojjhanga kilesehi sunnatta
tadangavivekadivasena viveka. Vipassanamaggabojjhanga pariccagavossaggatta
pakkhandanavossaggatta ca vossagga. Phalabojjhanga pakkhandanavossaggatta vossagga.
     [19] Mulattham bujjhantitiadayo ekekapadavasena niddittha nava dasaka
vuttanayeneva veditabba. Vasibhavappattananti padam pana vattamanavacanabhavena na
yojitam. Pariggahatthadayo abhinneyyaniddese vuttattha.
     [20] Puna thero attana desitam suttantam uddisitva tassa niddesavasena
bojjhangavidhim dassetukamo ekam samayantiadikam nidanam vatva suttantam tava
uddisi. Attana desitasuttatta eva cettha evam me sutanti na vuttam. Ayasma
sariputtoti panettha desakabyattibhavattham attanam param viya katva vuttam. Idisam
hi vacanam loke ganthesu bahum payujjanti. 1- Pubbanhasamayanti sakalam pubbanhasamayam.
Accantasamyogatthe upayogavacanam. Sesadvayepi eseva nayo. Satisambojjhango iti ce
me avuso 2- hotiti satisambojjhangoti evance 3- mayham hoti. Appamanoti
me hotiti appamanoti evam me hoti. Susamaraddhoti me hotiti sutthu
paripunnoti evam me hoti. Titthantanti nibbanarammane pavattivasena
titthantam. Cavatiti nibbanarammanato apagacchati. Sesabojjhangesupi eseva nayo.
@Footnote: 1 Si. bahu yujjanti  2 cha.Ma. "avuso"ti patho na dissati  3 Si.i. evanca
     Rajamahamattassati ranno mahaamaccassa, mahatiya va bhogamattaya
bhogappamanena samannagatassa. Nanarattananti nanarangarattanam, puranatthe samivacanam,
nanarattehiti attho. Dussakarandakoti dussapela. Dussayuganti vatthayugalam.
     Parupitunti acchadetum. Imasmim suttante therassa phalabojjhanga kathita. Yada
hi thero satisambojjhangam sisam katva phalasamapattim samapajjati, tada itare tadanvaya
honti. Yada dhammavicayadisu annataram, tada sesapi tadanvaya hontiti evam
phalasamapattiya attano cinnavasibhavam dassento thero imam suttantam kathesiti.
                      --------------------
                         Suttantaniddesavannana
     [21] Katham satisambojjhango iti ce hotiti bojjhangoti satisambojjhangam
sisam katva phalasamapattim samapajjantassa annesu bojjhangesu vijjamanesu evam
ayam satisambojjhango hotiti iti ce pavattassa katham so satisambojjhango hotiti
attho. Yavata nirodhupatthatiti yattakena kalena nirodho upatthati, yattake kale
arammanato nibbanam upatthatiti attho. Yavata acciti yattakena parimanena
jala. Katham appamano iti ce hotiti bojjhangoti na appamanepi
satisambojjhange vijjamane evam ayam appamano hotiti iti ce pavattassa so
appamano satisambojjhango katham hotiti attho. Pamanabaddhati kilesa ca
pariyutthana ca ponobbhavikasankhara ca pamanabaddha nama honti. "rago
pamanakarano, doso pamanakarano, moho pamanakarano"ti 1- vacanato ragadayo
yassa uppajjanti, "ayam ettako"ti tassa pamanakaranato pamanam nama. Tasmim
@Footnote: 1 Ma.mu. 12/459/408
Pamane baddha patibaddha ayattati kilesadayo pamanabaddha nama
honti. Kilesati anusayabhuta, pariyutthanati samudacarappattakilesa. Sankhara
ponobbhavikati punappunam bhavakaranam punabbhavo, punabbhavo silametesanti ponabbhavika,
ponabbhavika eva ponobbhavika. Kusalakusalakammasankhata sankhaRa. Appamanoti
vuttappakarassa pamanassa abhavena appamano. Maggaphalanampi appamanatta
tato visesanattham 1-. Acalatthena asankhatatthenati vuttam. Bhangabhavato acalo,
paccayabhavato asankhato. Yo hi acalo asankhato ca, so ativiya pamanavirahito
hoti.
     Katham susamaraddho iti ce hotiti bojjhangoti anantaram vuttanayena
yojetabbam. Visamati sayanca visamatta, visamassa ca bhavassa hetutta visama.
Samadhammoti santatthena panitatthena samo dhammo. Pamanabhavato santo. "yavata
bhikkhave dhamma sankhata va asankhata va, virago tesam dhammanam aggamakkhayati"ti 2-
vacanato sabbadhammuttamatthena panito. Tasmim samadhammoti 3- vutte susame araddho
susamaraddho. Avajjitattati phalasamapattiya pavattakalam sandhaya vuttam.
Anuppadadisankhate nibbane manodvaravajjanassa uppannattati vuttam hoti.
Titthatiti pavattati. Uppadadini hettha vuttatthani. Sesabojjhangamulakesupi
varesu eseva nayo.
                      Bojjhangakathavannana nitthita.
                        ----------------
@Footnote: 1 i. visesadassanattham  2 an.catukka. 21/34/39, khu.iti. 25/90/308 3 i.
@samadhammesu



             The Pali Atthakatha in Roman Book 48 page 236-241. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=48&A=5334&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=48&A=5334&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=557              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=31&A=8154              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=31&A=9297              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=31&A=9297              Contents of The Tipitaka Volume 31 http://84000.org/tipitaka/read/?index_31

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]