|
| บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
6. Mahāgovindasutata [293] Evamme sutanti mahāgovindasuttaṃ. Tatrāyaṃ anuttānapadavaṇṇanā:- pañcasikhoti pañcacuḷo pañcakuṇḍaliko. So kira manussapathe puññakammakaraṇakāle daharo pañcacuḷakadārakakāle vacchapālakajeṭṭhako hutvā aññepi dārake gahetvā bahigāme catumaggaṭṭhānesu sālaṃ karonto pokkharaṇiṃ khaṇanto setuṃ bandhanto visamaṃ maggaṃ samaṃ karonto yānānaṃ akkhapaṭighātanarukkhe harantoti evarūpāni puññāni karonto vicaritvā daharova kālamakāsi. Tassa so attabhāvo iṭṭho kanto manāpo ahosi. So kālaṃ katvā cātummahārājikadevaloke navutivassasatasahassappamāṇaṃ āyuṃ gahetvā nibbatti. Tassa tigāvutappamāṇo suvaṇṇakkhandhasadiso attabhāvo ahosi. So sakaṭasaṭṭhimattaṃ 1- ābharaṇaṃ pasādhetvā navakumbhamatte gandhe vilimpitvā dibbarattavatthadharo rattasuvaṇṇakaṇṇikaṃ pilandhitvā pañcahi kuṇḍalakehi piṭṭhiyaṃ vattamānehi pañcacuḷakadārakaparihāreneva vicarati. Tena taṃ "pañcasikho"tveva sañjānanti. Abhikkantāya rattiyāti abhikkantāya khīṇāya rattiyā, ekaṃ koṭṭhāsaṃ atītāyāti attho. Abhikkantavaṇṇoti atiiṭṭhakantamanāpavaṇṇo. Pakatiyāpi hesa kantavaṇṇo, alaṅkaritvā āgatattā pana abhikkantavaṇṇo ahosi. Kevalakappanti anavasesaṃ samantato. Anavasesaṭṭho ettha kevalasaddo, kevaparipuṇṇanti ettha viya. Samantaṭṭho 2- kappasaddo, kevalakappaṃ jetavananti ādīsu viya. Obhāsetvāti ābhāya pharitvā, candimā viya suriyo viya ca ekobhāsaṃ ekapajjotaṃ karitvāti attho. Devasabhāvaṇṇanā [294] Sudhammāyaṃ sabhāyanti sudhammāya nāma itthiyā ratanamatta- kaṇṇikarukkhanissandena nibbattasabhāyaṃ. Tassā kira phalikamayā bhūmi, maṇimayā @Footnote: 1 cha.Ma., i. sakaṭasahassamattaṃ 2 cha.Ma., i. samantato attho--------------------------------------------------------------------------------------------- page260.
Āṇiyo, suvaṇṇamayā thambhā, rajatamayā thambhaghaṭikā ca saṅghāṭā ca, pavāḷamayāni vāḷarūpāni, sattaratanamayā gopānasiyo ca pakkhapāsakā ca mukhavaṭṭi ca, indanīlaiṭṭhakāhi chadanaṃ, sovaṇṇamayaṃ chadanapiṭṭhaṃ, rajatamayā thūpikā, āyāmato ca vitthārato ca tīṇi yojanasatāni, parikkhepato nava yojanasatāni, ubbedhato pañca yojanasatāni, evarūpāyaṃ sudhammāyaṃ sabhāyaṃ. Dhataraṭṭhoti ādīsu dhataraṭṭho gandhabbarājā gandhabbadevatānaṃ koṭisatasahassena parivuto koṭisatasahassasuvaṇṇamayāni mahāphalakāni 1- ca suvaṇṇasattiyo ca gāhāpetvā puratthimāya disāya pacchimābhimukho dvīsu devalokesu devatā purato katvā nisinno. Viruḷhako kumbhaṇḍarājā kumbhaṇḍadevatānaṃ koṭisatasahassena parivuto koṭisatasahassarajatamayāni mahāphalakāni ca suvaṇṇasattiyo ca gāhāpetvā dakkhiṇāya disāya uttarābhimukho dvīsu devalokesu devatā purato katvā nisinno. Virūpakkho nāgarājā nāgānaṃ koṭisatasahassena parivuto koṭisatasahassamaṇimayāni mahāphalakāni ca suvaṇṇasattiyo ca gāhāpetvā pacchimāya disāya puratthābhimukho 2- dvīsu devalokesu devatā purato katvā nisinno. Vessavaṇo yakkharājā yakkhānaṃ koṭisatasahassena parivuto koṭisatasahassapavāḷamayāni mahāphalakāni ca suvaṇṇasattiyo ca gāhāpetvā uttarāya disāya dakkhiṇābhimukho dvīsu devalokesu devatā purato katvā nisinnoti veditabbo. Atha pacchā amhākaṃ āsanaṃ hotīti tesaṃ pacchato amhākaṃ nisīdituṃ okāso pāpuṇāti. Tato paraṃ pavisituṃ vā passituṃ vā na labhāma. Sannipātakāraṇaṃ panettha pubbe vuttaṃ catubbidhameva. Tesu vassūpanāyikasaṅgaho vitthārito. Yathā pana vassūpanāyikāya, evaṃ mahāpavāraṇāyapi puṇṇamīdivase sannipatitvā "ajja kattha gantvā kassa santike pavāressāmā"ti @Footnote: 1 cha.Ma., i. phalakāni. evamuparipi 2 cha.Ma., i. puratthimābhimukho--------------------------------------------------------------------------------------------- page261.
Mantenti. Tattha sakko devānamindo yebhuyyenapi piyaṅgudīpamahāvihārasmiṃyeva pavāreti. Sesā devatā pāricchattakādīni dibbapupphāni ceva dibbacandanacuṇṇāni ca gahetvā attano attano manāpaṭṭhānameva gantvā pavārenti. Evaṃ pavāraṇāsaṅgahatthāya sannipatanti. Devaloke pana āsāvatī nāma latā atthi. Sā pupphissatīti devā vassasahassaṃ upaṭṭhānaṃ gacchanti. Pāricchattake pupphamāne ekavassaṃ upaṭṭhānaṃ gacchanti. Te tassa paṇḍupalāsādibhāvato paṭṭhāya attamanā honti. Yathāha:- "yasmiṃ bhikkhave samaye devānaṃ tāvatiṃsānaṃ pāricchattako koviḷāro `paṇḍupalāso hoti, attamanā bhikkhave devā tāvatiṃsā tasmiṃ samaye honti `paṇḍupalāso dāni pāricchattako koviḷāro, na cirasseva dāni chinnapalāso 1- bhavissatī'ti. Yasmiṃ bhikkhave samaye devānaṃ tāvatiṃsānaṃ pāricchattako koviḷāro chinnapalāso hoti, jālakajāto hoti, khārakajāto hoti, makulakajāto 2- hoti, korakajāto 3- hoti. Attamanā bhikkhave devā tāvatiṃsā tasmiṃ samaye honti `korakajāto dāni pāricchattako koviḷāro na cirasseva sabbaphāliphullo 4- bhavissatī'ti 5- sabbaphāliphullassa kho pana bhikkhave pāricchattakassa koviḷārassa samantā paññāsa yojanāni ābhā phuṭā 6- hoti, anuvātaṃ yojanasataṃ gandho gacchati, ayamānubhāvo pāricchattakassa koviḷārassā"ti. Pupphite pāricchattake ārohaṇakiccaṃ vā aṅkusakaṃ gahetvā namanakiccaṃ vā pupphāharaṇatthaṃ caṅkoṭakakiccaṃ vā natthi, kantanakavāto uṭṭhahitvā pupphāni vaṇṭato kantati, sampaṭicchanakavāto sampaṭicchati, pavesanakavāto sudhammādevasabhaṃ pavesesi. 7- Sammajjanakavāto purāṇāni pupphāni nīharati, santharakavāto pattakaṇṇikakesarāni racento 8- santharati, majjhaṭṭhāne dhammāsanaṃ hoti. @Footnote: 1 cha.Ma. pannapalāso evamuparipi 2 cha.Ma. kuṭumalakajāto, i. kuṭuppalakajāto @3 Ma., i. kokāsakajāto. evamuparipi 4 cha.Ma. sabbapāliphullo @5 aṅ. sattaka 23/66/118 pāricchattakasutta (sayā) 6 cha.Ma. ābhāya phuṭaṃ @7 cha.Ma., i. paveseti 8 cha.Ma., i. naccanto--------------------------------------------------------------------------------------------- page262.
Yojanappamāṇo ratanapallaṅko upari tiyojanena setacchattena dhārayamānena, tadanantaraṃ sakkassa devarañño āsanaṃ atthariyati. Tato tettiṃsāya devaputtānaṃ, tato aññāsaṃ 1- mahesakkhamahesakkhānaṃ devaputtānaṃ. 1- Aññāsaṃ 2- devatānaṃ 2- pana pupphakaṇṇikāva āsanaṃ hoti. Devā devasabhaṃ pavisitvā nisīdanti. Pupphareṇūvaṭṭi 3- uggantvā upari kaṇṇikaṃ āhacca nipatamānā devatānaṃ tigāvutappamāṇaṃ attabhāvaṃ lākhārasaparikammasajjitaṃ viya karoti. Tesaṃ sā kīḷā catūhi māsehi pariyosānaṃ gacchati. Evaṃ pāricchattakakīḷānubhavanatthāya sannipatanti. Māsassa pana aṭṭha divase devaloke mahādhammassavanaṃ ghosati. 4- Tattha sudhammāya devasabhāya sanaṅkumāro vā mahābrahmā, sakko vā devānamindo, dhammakathikabhikkhu vā, aññataro vā dhammakathiko devaputto dhammakathaṃ katheti. Aṭṭhamiyaṃ pakkhassa catunnaṃ mahārājānaṃ amaccā, cātuddasiyaṃ puttā, paṇṇarase sayaṃ cattāro mahārājāno nikkhamitvā suvaṇṇapaṭaṃ ca jātihiṅgulakaṃ ca gaṇhitvā gāmanigamarājadhāniyo anuvicaranti. Te "asukā nāma itthī vā puriso vā buddhaṃ saraṇaṃ gato, dhammaṃ saraṇaṃ gato, saṃghaṃ saraṇaṃ gato, pañca sīlāni rakkhati. Māsassa aṭṭha uposathe karoti. Mātuupaṭṭhānaṃ pūreti. Pituupaṭṭhānaṃ pūreti. Asukaṭṭhāne uppalahatthakasatena pupphakumbhena pūjā katā. Dīpasahassaṃ āropitaṃ. Akāladhammassavanaṃ kāritaṃ. Chattavedikā muddhivedikā kucchivedikā sīhāsanaṃ sīhasopāṇaṃ kāritaṃ. Tīṇi sucaritāni pūreti. Dasakusalakammapathe samādāya vattatī"ti suvaṇṇapaṭe jātihiṅgulakena likhitvā āharitvā pañcasikhassa hatthe denti. Pañcasikho mātalissa hatthe deti. Mātalisaṅgāhako sakkassa devarañño deti. Yadā puññakammakārakā bahū na honti, potthako khuddako hoti, taṃ disvāva devā "pamatto vata bho mahājano viharati, cattāro apāyā @Footnote: 1-1 cha.Ma.,i. mahesakkhadevatānaṃ 2-2 cha.Ma.,i. aññataradevatānaṃ @3 cha.Ma. tato pupphehi reṇuvaṭṭi 4 cha.Ma. ghasati, i. sussati 5 cha.Ma.,i. ṭavedikāpu--------------------------------------------------------------------------------------------- page263.
Paripūrissanti, cha devalokā tucchā bhavissantī"ti anattamanā honti. Sace pana potthako mahā hoti, taṃ disvāva devā "appamatto vata bho mahājano viharati, cattāro apāyā suññā bhavissanti, cha devalokā paripūrissanti, buddhasāsane puññāni karitvā āgate mahāpuññe purakkhitvā nakkhattaṃ kīḷituṃ labhissāmā"ti attamanā honti. Taṃ potthakaṃ gahetvā sakko devarājā vāceti. Tassa pakatiniyāmena kathentassa saddo dvādasa yojanāni gacchati. 1- Uccena sarena kathentassa ca sakalaṃ dasayojanasahassaṃ devanagaraṃ chādetvā tiṭṭhati. Evaṃ dhammassavanatthāya sannipatanti. Idha pana pavāraṇāsaṅgahatthāya sannipatitāti veditabbā. [295] Tathāgataṃ namassantāti navahi kāraṇehi tathāgataṃ namassamānā. Dhammassa ca sudhammatanti svākkhātādibhedaṃ dhammassa sudhammataṃ ujupaṭipannatādibhedaṃ saṃghassa ca supaṭipattinti attho. Aṭaṭhayathābhuccavaṇṇavaṇṇanā [296] Yathābhucceti yathābhūte yathāsabhāve. Vaṇṇeti guṇe. Payirudāhāsīti kathesi. Bahujanahitāya paṭipannoti kathaṃ paṭipannoti? dīpaṅkarapādamūle aṭṭha dhamme samodhānetvā buddhatthāya abhinīharamānopi bahujanahitāya paṭipanno nāma hoti. Dānapāramī sīlapāramī nekkhammapāramī paññāpāramī viriyapāramī khantipāramī saccapāramī adhiṭṭhānapāramī mettāpāramī upekkhāpāramīti kappasatasahassādhikāni cattāri asaṅkheyyāni imā dasa pāramiyo pūrentopi bahujanahitāya paṭipanno. Khantivāditāpasakāle cūḷadhammapālakumārakāle chaddantanāgarājakāle bhūridattacampeyyasaṅkhapālanāgarājakāle mahākapikāle ca tādisāni dukkarāni karontopi bahujanahitāya paṭipanno. Vessantarattabhāve ṭhatvā sattasatakamahādānaṃ 2- @Footnote: 1 cha.Ma., i. gaṇhāti 2 Ma. sattasattakamahādānaṃ--------------------------------------------------------------------------------------------- page264.
Datvā sattasu ṭhānesu paṭhaviṃ kampetvā pāramīkūṭaṃ gaṇhantopi bahujanahitāya paṭipanno, tato anantare attabhāve tusitapure yāvatāyukaṃ tiṭaṭhantopi bahujanahitāya paṭipanno. Tattha pañca pubbanimittāni disvā dasasahassacakkavāḷadevatāhi yācito pañca mahāvilokanāni viloketvā devānaṃ saṅgahatthāya paṭiññaṃ datvā tusitapurā cavitvā mātu kucchiyaṃ paṭisandhiṃ gaṇhantopi bahujanahitāya paṭipanno. Dasa māse mātu kucchiyaṃ vasitvā lumbinīvane mātu kucchito nikkhamantopi, ekūnatiṃsa vassāni agāraṃ ajjhāvasitvā mahābhinikkhamanaṃ nikkhamitvā anomānadītīre pabbajantopi, cha 1- vassāni mahāpadhānena 1- attānaṃ kilametvā bodhipallaṅkaṃ āruyha sabbaññutañāṇaṃ paṭivijjhantopi, sattasattāhaṃ bodhimaṇḍe yāpentopi, isipatanaṃ āgamma anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavattentopi, yamakapāṭihāriyaṃ karontopi, devorohaṇaṃ orohantopi, buddho hutvā pañcacattālīsavassāni tiṭṭhantopi, āyusaṅkhāraṃ ossajjentopi, 2- yamakasālānaṃ antare anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyantopi bahujanahitāya paṭipanno. Yāvassa sāsapamattāpi dhātuyo dharanti, tāva bahujanahitāya paṭipannoti veditabbo sesapadāni etasseva vevacanāni, tattha pacchimaṃ pacchimaṃ purimassa purimassa attho. Neva atītaṃse samanupassāma. Na panetarahīti atītepi buddhato aññaṃ na samanupassāma, anāgatepi na samanupassāma, etarahi pana aññassa satthuno abhāvatoyeva aññatra tena bhagavatā na samanupassāmāti ayamettha attho. Aṭṭhakathāyaṃpi hi "atītānāgatā buddhā amhākaṃ satthārā sadisāyeva, kiṃ sakko kathetī"ti vicāretvā "etarahi bahujanahitāya paṭipanno satthā amhākaṃ satthāraṃ muñcitvā añño koci natthi, tasmā na passāmāti kathetī"ti vuttaṃ. Yathā ca ettha, evaṃ ito paresupi padesu ayamattho veditabbo. Svākkhātādīni 3- ca idaṃ kusalanti 3- ādīni ca 3- vuttatthāneva. @Footnote: 1-1 cha.Ma. chabbassāni padhānena 2 cha.Ma., i. ossajantopi @3-3 cha.Ma., i. svākkhātādīni ca kusalādīni ca--------------------------------------------------------------------------------------------- page265.
Gaṅgodakaṃ yamunodakenāti gaṅgāyamunānaṃ samāgamaṭṭhāne udakaṃ vaṇṇenapi gandhenapi rasenapi saṃsandati sameti, majjhe bhinnasuvaṇṇaṃ viya ekasadisameva hoti, na mahāsamuddaudakena saṃsaṭṭhakāle viya visadisaṃ parisuddhassa nibbānassa paṭipadāpi parisuddhāva. Na hi daharakāle vejjakammādīni 1- katvā agocare caritvā mahallakakāle nibbānaṃ daṭṭhuṃ sakkā, nibbānagāminī pana paṭipadā parisuddhāva vaṭṭati ākāsūpamā. Yathā hi ākāsampi alaggaṃ parisuddhaṃ candimasuriyānaṃ ākāse icchiticchitaṭṭhānaṃ gacchantānaṃ viya nibbānaṃ gacchantassa bhikkhuno paṭipadāpi kule vā gaṇe vā alaggā abaddhā ākāsūpamā vaṭṭati. Sā panesā tādisāva bhagavatā paññattā kathitā desitā. Tena vuttaṃ "saṃsandati nibbānañca paṭipadā cā"ti. Paṭipannānanti 2- paṭipadāya ṭhitānaṃ. Vusitavatanti vuṭṭhavāsānaṃ. Etesaṃ laddhasahāyoti etesaṃ tattha tattha saha ayanato sahāyo. "adutiyo asahāyo appaṭisamo"ti idaṃ panassa asadisaṭṭhena vuttaṃ. Apanujjāti tesaṃ majjhepi phalasamāpattiyā viharantopi cittena te apanujja, apanujjena 3- ekārāmataṃ anuyutto viharatīti attho. Abhinipphanno 4- kho pana tassa bhagavato lābhoti tassa bhagavato mahālābho uppanno. Kadā paṭṭhāya uppanno? abhisambodhiṃ patvā sattasattāhaṃ atikkamitvā isipatane dhammacakkaṃ pavattetvā anukkamena devamanussadamanaṃ karontassa tayo jaṭile pabbājetvā rājagahaṃ gatassa bimbisāradamanato paṭṭhāya uppanno. Yaṃ sandhāya vuttaṃ "tena kho pana samayena bhagavā sakkato hoti garukato mānito pūjito apacito lābhī cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānan"ti. 5- Satasahassakappādhikesu catūsu asaṅkheyyesu ussannapuññanissandena samuppanno lābhasakkāro mahogho viya ajjhottharamāno āgacchati. Ekasmiṃ kira samaye rājagahe sāvatthiyaṃ sākete kosambiyaṃ bārāṇasiyaṃ bhagavato paṭipāṭibhattaṃ nāma uppannaṃ, tattheko "ahaṃ sataṃ visajjetvā dānaṃ @Footnote: 1 i. vajjakammādīni 2 ka. paṭipadānanti 3 cha.Ma., i. apanujjeva @4 i. abhinippanno 5 saṃ ni. 16/70/116 susimaparibbājakasutta--------------------------------------------------------------------------------------------- page266.
Dassāmī"ti paṇṇaṃ likhitvā vihāradvāre bandhi. Añño ahaṃ hve satāni. Añño ahaṃ pañca satāni. Añño ahaṃ sahassaṃ. Añño ahaṃ hve sahassāni. Añño ahaṃ pañca. Dasa. Vīsati. Paññāsaṃ. Añño ahaṃ satasahassaṃ. Añño ahaṃ dve satasahassāni visajjetvā dānaṃ dassāmīti pañṇaṃ likhitvā vihāradvāre bandhi. Janapadacārikaṃ carantaṃpi okāsaṃ labhitvā "dānaṃ dassāmī"ti sakaṭāni pūretvā mahājano anubandhiyeva. Yathāha "tena kho pana samayena jānapadā manussā bahuṃ loṇampi telampi taṇḍulampi khādanīyampi sakaṭesu āropetvā buddhappamukhassa bhikkhusaṃghassa piṭṭhito piṭṭhito anubandhā honti `yadā 1- paṭipāṭiṃ labhissāma, tadā 1- bhattaṃ karissāmā"ti 2- evaṃ aññānipi khandhake ca vinaye ca bahūni vatthūni veditabbāni. Asadisadāne panesa lābho matthakaṃ patto. Ekasmiṃ kira samaye bhagavati janapadacārikaṃ caritvā jetavanaṃ sampatte rājā nimantetvā dānaṃ adāsi. Dutiyadivase nāgarā adaṃsu. Puna tesaṃ dānato atirekaṃ rājā, tassa dānato atirekaṃ nāgarāti evaṃ bahūsu divasesu gatesu rājā cintesi "ime nāgarā divase divase atirekataraṃ karonti, paṭhavissaro pana rājā nāgarehi dānena 3- jitoti 3- garahā bhavissatī"ti. Athassa mallikā upāyaṃ ācikkhi. So rājaṅgaṇe sālakalyāṇipadarehi maṇḍapaṃ kāretvā taṃ nīluppalehi chādetvā pañca āsanasatāni paññāpetvā pañca hatthisatāni āsanānaṃ pacchābhāge ṭhapetvā ekekena hatthinā ekekasasa bhikkhuno setacchattaṃ dhārāpesi. Dvinnaṃ davinnaṃ āsanānaṃ antare sabbālaṅkārapaṭimaṇḍitā ekekā khattiyadhītā catujjātikagandhaṃ 4- piṃsati. 4- Aparā 5- khattiyadhītā 5- niṭṭhitaṃ niṭṭhitaṃ majjhaṭṭhāne gandhambaṇe pakkhipati, taṃ aparā khattiyadhītā nīluppalahatthakena samparivaṭṭeti. Evaṃ ekekassa bhikkhuno tisso tisso khattiyadhītaro parivārā, aparā sabbālaṅkārapaṭimaṇḍitā itthī tālapaṇṇaṃ gahetvā vījati, 6- aññā dhammakarakaṃ gahetvā @Footnote: 1-1 cha.Ma.,i. yattha.....tattha 2 vinaYu. 5/282/53 bhesajjakkhandhaka @3-3 cha.Ma.,i. dāne parājitoti 4-4 cha.Ma. catujjātiyagandhaṃ pisati. i. @ catujjātigandhaṃ piṃsati 5-5 cha.Ma.,i. ime pāṭhā na dissanti 6 cha.Ma. bījati--------------------------------------------------------------------------------------------- page267.
Udakaṃ parisasāveti, aññā pattato udakaṃ āharati. 1- Bhagavato cattāri anagghāni ahesuṃ. Pādakaṭhalikā ādhārako apassenaphalakaṃ chattapādamaṇīti imāni cattāri anagghāni ahesuṃ. Saṃghanavakassa deyyadhammo satasahassaṃ agghati. Tasmiṃ ca dāne aṅgulimālatthero saṃghanavako ahosi. Tassa āsanasamīpe ānīto ānīto hatthī taṃ upagantuṃ nāsakkhi. Tato rañño ārocesuṃ. Rājā 2- "aññaṃ hatthiṃ ānethā"ti āha. Ānīto ānīto na sakkotiyeva. 2- Rājā "añño hatthī natthī"ti. Duṭṭhahatthī pana atthi, ānetuṃ na sakkāti. Rājā 3- tathāgataṃ pucchi "ko bhante saṃghanavako"ti. Aṅgulimālo mahārājāti. 3- Tena hi taṃ duṭṭhahatthiṃ ānetvā ṭhapetu mahārājāti. Duṭṭhahatthiṃ 4- maṇḍayitvā ānayiṃsu. So therassa tejena nāsāvātasañcaraṇamattaṃpi kātuṃ nāsakkhi. Evaṃ nirantaraṃ satta divasāni dānaṃ dīyittha. Sattame divase rājā dasabalaṃ vanditvā "bhagavā mayhaṃ dhammaṃ desethā"ti āha. Tassañca parisati kāḷo ca juṇho cāti dve amaccā honti. Kāḷo cintesi "nassati rājakulassa santakaṃ, kiṃ nāmete ettakā janā karissanti, bhuñjitvā vihāraṃ gantvā niddāyissanteva, idaṃ pana eko rājapuriso labhitvā kiṃ nāma na kareyya, aho nassati rañño santakan"ti. Juṇho cintesi "mahantaṃ idaṃ rājattanaṃ nāma, ko añño idaṃ kātuṃ sakkhissati. Kiṃ rājā nāma so, yo rājattane ṭhitopi evarūpaṃ dānaṃ dātuṃ na sakkotī"ti. Bhagavā parisāya ajjhāsayaṃ olokento tesaṃ dvinnaṃ ajjhāsayaṃ viditvā "sace ajja juṇhassa ajjhāsayena dhammaṃ desemi, 5- kāḷassa muddhā sattadhā phalissati. Mayā kho pana sattānudayatāya pāramiyo pūritā. Juṇho aññasmiṃpi divase mayi dhammaṃ kathente 5- maggaphalaṃ paṭivijjhissati, idāni pana kāḷaṃ olokessāmī"ti rañño catuppadikameva gāthaṃ abhāsi:- @Footnote: 1 chaMa., i. harati 2-2 cha.Ma., i. ime pāṭhā na dissanti @3-3 cha.Ma., i. sammāsambuddho saṃghanavako kataro mahārājāti. aṅgulimāratthero bhagavāti. @4 cha.Ma., i. hatthiṃ 5 cha.Ma., i. dhammakathaṃ kathemi--------------------------------------------------------------------------------------------- page268.
Na ve kadariyā devalokaṃ vajanti bālā have nappasaṃsanti dānaṃ dhīro ca dānaṃ anumodamāno teneva so hoti sukhī paratthāti. 1- Rājā anattamano hutvā "mayā mahādānaṃ dinnaṃ, satthā ca me mandameva dhammaṃ katheti, 2- nāsakkhiṃ maññe dasabalassa cittaṃ gahetun"ti. So bhuttapātarāso vihāraṃ gantvā bhagavantaṃ vanditvā pucchi "mayā bhante mahantaṃ dānaṃ dinnaṃ, anumodanā ca me na mahatī katā, ko nu kho me bhante doso"ti. Natthi mahārāja tava doso, parisā pana aparisuddhā, tasmā dhammaṃ na desemīti. 3- Kasmā pana bhagavā parisā na parisuddhāti. 4- Satthā dvinnaṃ amaccānaṃ parivitakkaṃ ārocesi. Rājā kāḷaṃ pucchi "evaṃ tāta kāḷā"ti. Evaṃ mahārājāti. Mayi mama santakaṃ dadamāne tava kataraṃ ṭhānaṃ rujjati, 5- na taṃ sakkomi passituṃ, pabbājetha naṃ mama raṭṭhatoti āha. Tato juṇhaṃ pakkosāpetvā pucchi "evaṃ kira tāta cintesī"ti. Āma mahārājāti. Tava cittānurūpameva hotūti tasmiṃyeva maṇḍape evaṃ paññattesuyeva āsanesu pañca bhikkhusatāni nisīdāpetvā tāyeva khattiyadhītaro parivārāpetvā rājagehato dhanaṃ gahetvā mayā dinnasadisameva satta divasāni dānaṃ dehīti so tathā adāsi. Datvā sattame divase "dhammaṃ me bhagavā desethā"ti āha. Satthā dvinnaṃpi dānānaṃ anumodanaṃ ekato katvā dve mahānadiyo ekoghapuṇṇā kurumāno viya mahādhammadesanaṃ desesi. Desanāparinosāne juṇho sotāpanno ahosi. Rājā pasīditvā dasabalassa pāvāyavatthaṃ 6- nāma adāsi. Evaṃ abhinipphanno kho pana tassa bhagavato lābhoti veditabbo. Abhinipphanno silokoti vaṇṇaguṇakittanaṃ. Sopi bhagavato dhammacakkappavattanato paṭṭhāya abhinipphanno. Tato paṭṭhāya hi bhagavato khattiyāpi vaṇṇaṃ kathenti. Brāhmaṇāpi gahapatayopi nāgā supaṇṇā gandhabbā devatā @Footnote: 1 khu. dha. 25/177/48 asadisadānavatthu 2 cha.Ma., i. kathesi 3 cha.Ma., i. desesinti @4 cha.Ma., i. suddhāti 5 Ma. dussati 6 cha.Ma., i.bāhiravatthuṃ--------------------------------------------------------------------------------------------- page269.
Brahmānopi kittiṃ vatvā "itipi so bhagavā"ti ādinā. Aññatitthiyāpi vararojassa sahassaṃ datvā samaṇassa gotamassa avaṇṇaṃ kathehīti uyyojesuṃ. So sahassaṃ gahetvā dasabalaṃ pādatalato paṭṭhāya yāva kesaggā 1- avalokayamāno likkhāmattaṃpi vajjaṃ adisvā "vippakiṇṇadvattiṃsamahāpurisalakkhaṇe asītianubyañjanavibhūsite byāmappabhāparikkhitte suphullitapāricchattaka tārakagaṇasamujjalitaanta- likkhavicittakusumasassirīkanandavanasadise evaṃ 2- anavajje attabhāve avaṇṇaṃ vadantassa mukhaṃpi viparivatteyya, muddhāpi sattadhā phaleyya, avaṇṇaṃ vattuṃ upāyo natthi, vaṇṇameva vadissāmī"ti pādatalato paṭṭhāya yāva kesaggā atirekapadasahassena vaṇṇameva kathesi. Yamakapāṭihāriye panesa vaṇṇo nāma matthakaṃ patto. Evaṃ abhinipphanno silokoti. Yāva maññe khattiyāti khattiyā brāhmaṇā vessā suddā nāgā supaṇṇā yakkhā asurā devā brahmanoti sabbepi 3- sampiyāyamānarūpā haṭṭhatuṭṭhā viharanti. Vigatamado kho panāti ettakā maṃ janā sampiyāyamānarūpā viharantīti na madappamatto hutvā davādivasena āhāraṃ āhāreti, aññadatthuṃ 4- vigatamado kho pana so bhagavā āhāraṃ āhāreti. Yathāvādīti yaṃ vācāya vadati, tadanvayamevassa kāyakammaṃ hoti. Yaṃ ca kāyena karoti, tadanvayamevassa vacīkammaṃ hoti. Kāyo vācaṃ, vācā vā kāyaṃ nātikkamati, vācā kāyena, kāyo ca vācāya sameti. Yathā 5- vāmena sūkaro hoti dakkhiṇena ajāmigo sarena eḷako 6- hoti visāṇena jaraggavoti ayaṃ sūkarayakkho sūkare disvā sūkarasadisaṃ vāmapassaṃ dassetvā te gahetvā khādati, ajamige disvā taṃsadisaṃ dakkhiṇapassaṃ dassetvā te gahetvā @Footnote: 1 cha.Ma.,i. kesantā evamuparipi 2 cha.Ma.,i. ayaṃ saddo na dissati @3 cha.Ma.,i. sabbeva 4 cha.Ma.,i. aññadatthu 5 cha.Ma. yathā ca, i. yathāha @6 cha.Ma.,i. nelako. evamuparipi--------------------------------------------------------------------------------------------- page270.
Khādati, eḷakavacchake disvā vacchakaravaṃ viravanto 1- te gahetvā khādati, goṇe disvā tesaṃ visāṇasadisāni visāṇāni māpetvā, te dūratova "goṇo viya dissatī"ti evaṃ upagate gahetvā khādati. Yathā ca dhammikavāyasajātake sakuṇehi puṭṭho vāyaso "ahaṃ vātabhakkho, vātabhakkhatāya mukhaṃ vivaritvā pāṇamaraṇamaddanabhayena 2- ekeneva pādena ṭhito, tasmā tumhepi:- dhammaṃ caratha bhaddaṃ vo dhammaṃ caratha ñātayo dhammacārī sukhaṃ seti asmiṃ loke paramhi cāti. Sakuṇe vissāsaṃ āpādesi, 3- tato bhaddako vatāyaṃ pakkhī dijo paramadhammiko ekapādena tiṭṭhanto dhammo dhammoti bhāsatīti. Evaṃ vissāsamāgate sakuṇe khādati, 4- tena tesaṃ vācā kāyena, kāyo ca vācāya na sameti, na evaṃ bhagavato. Bhagavato pana vācā kāyena, kāyo ca vācāya sameti yevāti dasseti. Tiṇṇā taritā vicikicchā assāti tiṇṇavicikiccho. "kathamidaṃ kathamidan"ti evarūpā vigatā kathaṃkathā assāti vigatakathaṃkatho. Yathā hi mahājano "ayaṃ rukkho kiṃ rukkho nāma, ayaṃ gāmo, ayaṃ janapado, idaṃ raṭṭhaṃ kiṃ raṭṭhaṃ nāma, kasmā nukho ayaṃ rukkho ujukkhandho, ayaṃ vaṅkakkhandho, kasmā kaṇṭako koci ujuko hoti, koci vaṅko, pupphaṃ kiñci sugandhaṃ, kiñci duggandhaṃ, phalaṃ kiñci madhuraṃ, kiñci amadhuran"ti sakaṅkhova hoti, na evaṃ satthā. Satthā hi "imesaṃ nāma dhātūnaṃ ussannattā 5- idaṃ evaṃ hotī"ti vigatakathaṃkathova. Yathā ca paṭhamajajhānādilābhīnaṃ dutiyajjhānādīsu kaṅkhā hoti. Paccekabuddhānaṃpi hi sabbaññutañāṇena 6- yāthāvasanniṭṭhānābhāvato vohāravasena kaṅkhā nāma hotiyeva, na evaṃ buddhassa. So hi bhagavā sabbattha vigatakathaṃkathoti dasseti. @Footnote: 1 cha.Ma.,i. ravanto 2 cha.Ma.,i. pāṇakānañca maraṇabhayena 3 cha.Ma.,i. uppādesi @4 cha.Ma.,i. khādittha 5 cha.Ma.,i. ussannussannattā 6 cha.Ma.,i. sabbaññutañāṇe--------------------------------------------------------------------------------------------- page271.
Pariyositasaṅkappoti yathā keci sīlamattena, keci vipassanāmattena, keci paṭhamajjhānena .pe. Keci nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā, keci sotāpannabhāvamattena .pe. Keci arahattamaggena, keci sāvakapāramīñāṇena, keci paccekabodhiñāṇena pariyositasaṅkappā paripuṇṇamanorathā honti, na evaṃ mama satthā. Mama pana satthā sabbaññutañāṇena pariyositasaṅkappoti dasseti. Ajjhāsayaṃ ādibrahmacariyanti karaṇaṭṭhe paccattavacanaṃ, adhikāsayena uttamanissayabhūtena ādibrahmacariyena porāṇabrahmacariyabhūtena ca ariyamaggena tiṇṇavicikiccho vigatakathaṃkatho pariyositasaṅkappoti attho. "pubbe ananussutesu dhammesu sāmaṃ saccāni abhisambujjhi, tattha ca sabbaññutaṃ patto, balesu ca vasībhāvan"tipi vacanato pariyositasaṅkappatāpi bhagavato ariyamaggeneva nipphannāti. [297] Yathariva bhagavāti yathā bhagavā eva, 1- ekasmiṃ jambūdīpatale catūsu disāsu cārikaṃ caramānā aho vata cattāro jinā dhammaṃ deseyyunti paccāsiṃsamānā 2- vadanti. Athāpare tīsu maṇḍalesu ekato vicaraṇabhāvaṃ ākaṅkhamānā tayo sammāsambuddhāti āhaṃsu. Apare "dasapāramiyo nāma pūretvā catunnaṃ tiṇṇaṃ vā uppatti dullabhā, sace pana eko nibaddhavāsaṃ vasanto dhammaṃ deseyya, eko cārikaṃ caranto. Evaṃpi jambūdīpo sobheyya ceva, bahuñca hitasukhamadhigaccheyyā"ti cintayantā 3- aho vata mārisāti āhaṃsu. [298] Aṭṭhānaṃ kho panetaṃ mārisā anavakāso, yanti 4- ettha ṭhānaṃ avakāsoti ubhayametaṃ kāraṇādhivacanameva. Kāraṇaṃ hi tiṭṭhati ettha tadāyattavuttitāya phalanti ṭhānaṃ. Okāso viya cassa taṃ tena vinā aññattha abhāvatoti avakāso. Yanti karaṇaṭṭhe paccattavacanaṃ. 5- Idaṃ vuttaṃ hoti "yena kāraṇena ekissā lokadhātuyā dve buddhā ekato uppajjeyyuṃ, taṃ kāraṇaṃ natthī"ti ettha ca "yāvatā candimasuriyā pariharanti disā bhanti virocanā tāva sahassadhā loko ettha te vattatī vaso"ti 6- @Footnote: 1 cha.Ma. eva na dissati 2 cha.Ma. paccāsisamānā 3 cha.Ma.,i. cintetvā @4 cha.Ma.,i. aṭṭhānametaṃ anavakāso yanti 5 cha.Ma.,i. paccattaṃ @6 Ma.mū, 12/503/445 brahmanimantanikasutta--------------------------------------------------------------------------------------------- page272.
Gāthāya ekacakkavāḷameva ekā lokadhātu. "sahassīlokadhātu akampitthā"ti 1- āgataṭṭhāne cakkavāḷasahassaṃ ekā lokadhātu. Ākaṅkhamāno ānanda tathāgato tisahassiṃ mahāsahassiṃ lokadhātuṃ sarena viññāpeyya .pe. Obhāsena ca phareyyā"ti 2- āgataṭṭhāne tisahassī mahāsahassī ekā lokadhātu. "ayañca dasasahassī lokadhātū"ti 3- āgataṭṭhāne dasa cakkavāḷasahassāni ekā lokadhātu. So taṃ sandhāya ekissā lokadhātuyāti āha. Ettakaṃ hi jātikhettaṃ nāma. Tatrāpi ṭhapetvā imasmiṃ cakkavāḷe jambūdīpassa majjhimadesaṃ na aññatra buddhā uppajjanti, jātikhettato pana paraṃ buddhānaṃ uppattiṭṭhānameva na paññāyati. Yenatthenāti yena pavāraṇāsaṅgahaṇatthena. 4- Sanaṅkumārakathāvaṇṇanā [300] Vaṇṇena ceva yasasā cāti alaṅkāraparivārena ca puññasiriyā cāti attho. [301] Sādhu mahābrahmeti ettha sampasādane sādhusaddo. Saṅkhāya modāmāti jānitvā modāma. Govindabrāhmaṇavatthuvaṇṇanā [304] Yāva dīgharattaṃ mahāpaññova so bhagavāti ettakanti paricchinditvā na sakkā vattuṃ, athakho yāva dīgharattaṃ aticirarattaṃ mahāpaññova so bhagavā. Noti kathaṃ tumhe maññathāti. Atha sayameva taṃ pañhaṃ byākātukāmo "anacchariyametaṃ mārisā, yaṃ idāni pāramiyo pūretvā bodhipallaṅke tiṇṇaṃ mārānaṃ matthakaṃ bhinditvā paṭividdhaasādhāraṇañāṇo so bhagavā mahāpañño bhaveyya, kimettha acchariyaṃ, aparipakkāya pana bodhiyā padesañāṇe ṭhitassa @Footnote: 1 aṅ. tika. 20/126/270 gotamakacetiyasutta 2 aṅ. tika. 20/81/220 cūḷanikāsutta @3 Ma. upari. 14/201/170 acchariyabbhūtadhammasutta 4 cha.Ma., i. pavāraṇasaṅgahaṇatthena--------------------------------------------------------------------------------------------- page273.
Sarāgādikālepi mahāpaññabhāvameva vo mārisā kathessāmī"ti bhavapaṭicchannaṃ kāraṇaṃ āharitvā dassento bhūtapubbaṃ bhoti ādimāha. Purohitoti sabbakiccāni anusāsanapurohito. Govindoti govindiyābhisekena abhisitto, pakatiyā panassa aññadeva nāmaṃ, abhisittakālato paṭṭhāya "govindo"ti saṅkhyaṃ gato. Jotipāloti jotanato ca pālanato ca jotipālo. Tassa kira jātadivase sabbāvudhāni pajjaliṃsu, 1- rājāpi paccūsasamaye attano maṅgalāvudhaṃ pajjalitaṃ disvā bhīto aṭṭhāsi. Govindo pātova rājūpaṭṭhānaṃ gantvā sukhaseyyaṃ pucchi, rājā "kuto me ācariya sukhaseyyā"ti vatvā taṃ kāraṇaṃ ārocesi. Mā bhāyi mahārāja, mayhaṃ putto jāto, tassānubhāvena sakalanagare āvudhāni pajjaliṃsūti. Rājā "kiṃ nukho me kumāro paccatthiko bhaveyyā"ti cintetvā suṭṭhutaraṃ bhāyi. "kiṃ vitakkesi mahārājā"ti ca puṭṭho tamatthaṃ ārocesi. Atha naṃ govindo "mā bhāyi mahārāja, neso kumāro tumhākaṃ dubbhissati, 2- sakalajambūdīpe pana tena samo paññāya na bhavissati, mama puttassa vacanena mahājanassa kaṅkhā chijjissati, tumhākaṃ ca sabbakiccāni anusāsissatī"ti samassāsesi. 3- Rājā tuṭṭho "kumārassa khīramūlaṃ hotū"ti sahassaṃ datvā "kumāraṃ mahallakakāle mama dassethā"ti āha. Kumāro anupubbena vuḍḍhiṃ anuppatto. Jotitatāya panassa pālanasamatthatāya ca jotipālotveva nāmaṃ akaṃsu. Tena vuttaṃ "jotanato ca pālanato ca jotipālo"ti. Sammavossajjitvāti sammā vossajjitvā. Ayameva vā pāṭho. Alamatthadasataroti samattho paṭibalo atthadaso alamatthadaso, taṃ alamatthadasaṃ tiretīti alamatthadasataro. Jotipālasseva māṇavassa anusāsaniyāti sopi jotipālaṃyeva pucchitvā anusāsatīti dasseti. @Footnote: 1 cha.Ma. i. ujjotiṃsu 2 Sī. dūbhissati 3 cha.Ma. samassāseti--------------------------------------------------------------------------------------------- page274.
Mahāgovindavatathuvaṇṇanā [305] Bhavamatthu bhavantaṃ jotipālanti bhoto jotipālassa bhavo vuḍḍhi visesādhigamo sabbaṃ kalyāṇaṃ ceva mahāmaṅgalañca hotūti attho. Sammodanīyaṃ kathanti "alaṃ mahārāja mā cintayi, dhuvadhammo esa sabbasattānan"ti ādinā nayena maraṇapaṭisaṃyuttaṃ sokavinodanaṃ paṭisanthārakathaṃ pariyosāpetvā. Māno bhavaṃ jotipālo māṇavo anusāsaniyā paccabyāhāsīti mā paṭibyāhāsi, "anusāsā"ti 1- vutto "nāhaṃ anusāsāmī"ti evaṃ no mā anusāsaniyā paccakkhāsīti attho. Abhisambhosīti saṃvidahi 2- paṭṭhapesi. Manussā evamāhaṃsūti taṃ pitarā mahāpaññataraṃ sabbakiccāni anusāsantaṃ sabbakammante 3- abhisambhavantaṃ disvā tuṭṭhacittā govindo vata bho brāhmaṇo, mahāgovindo vata bho brāhmaṇoti evaṃ āhaṃsu. Idaṃ vuttaṃ hoti "govindo vata bho brāhmaṇo ahosi etassa pitā, ayaṃ pana mahāgovindo vata bho brāhmaṇo"ti. Rajjasaṃvibhajanavaṇṇanā [306] Yena te cha khattiyāti ye te "sahāyā"ti vuttā cha khattiyā, te kira reṇussa ekapitikā kaniṭṭhabhātaro, tasmā mahāgovindo "ayaṃ abhisitto etesaṃ rajjasaṃvibhāgaṃ kareyya vā na vā, yannūnāhaṃ te paṭikacceva reṇussa santikaṃ pesetvā paṭiññaṃ paṭiggaṇhāpeyyan"ti cintetvā 4- yena te cha khattiyā tenupasaṅkami. Rājakattāroti rājakārakā amaccā. [307] Madanīyā kāmāti madakarā pamādakarā kāmā. Gacchante gacchante kāle esa anussarituṃpi na sakkuṇeyya, tasmā āyantu bhonto, āgacchantūti attho. @Footnote: 1 Ma. anusāsīti 2 cha.Ma.,i. saṃvidahitvā 3 cha.Ma.,i. sabbakamme @4 cha.Ma. i. cintento--------------------------------------------------------------------------------------------- page275.
[308] Sarāmahaṃ bhoti tadā kira manussānaṃ saccavādikālo hoti, tasmā "kadā mayā vuttaṃ, kena diṭṭhaṃ, kena sutan"ti abhūtaṃ avatvā "sarāmahaṃ bho"ti āha. Sammodanīyaṃ kathanti kiṃ mahārāja, devattaṃ gate raññe mā cintayittha, dhuvadhammo esa sabbasattānaṃ, evaṃbhāvino saṅkhārāti evarūpaṃ paṭisanthārakathaṃ. Sabbāni sakaṭamukhāni paṭṭhapesīti sabbāni cha rajjāni 1- sakaṭamukhāni paṭṭhapesi. Ekekassa rañño rajjaṃ tiyojanasataṃ hoti, reṇussa rañño rajjosaraṇappadeso dasagāvutaṃ, majjhe pana reṇussa rajjaṃ vitānasadisaṃ ahosi. Kasmā evaṃ paṭṭhapesīti. Kālena kālaṃ rājānaṃ passituṃ āgacchantā aññassa rajjaṃ apīḷetvā attano attano rajjappadeseneva āgamissanti ceva gamissanti ca. Pararajjaṃ otiṇṇassa hi "bhattaṃ detha, goṇaṃ dethā"ti vadato manussā ujjhāyanti "ime rājāno attano attano vijitena na gacchanti, amhākaṃ pīḷaṃ karontī"ti. Attano vijitena pana gacchantassa "amhākaṃ santikā iminā idañcidañca laddhabbamevā"ti manussā pīḷaṃ na maññanti. Idamatthaṃ cintayitvā mahāgovindo "sammodamānā rājāno ciraṃ rajjamanusāsantū"ti evaṃ paṭṭhapesi. Dantapūraṃ kaliṅgānaṃ assakānañca potanaṃ māhissati 2- avantīnaṃ socirānañca 3- rorukaṃ 3- mithilā ca videhānaṃ campā aṅge sumāpitā bārāṇasī ca kāsīnaṃ ete govindamāpitāti. Etāni satta nagarāni mahāgovindeneva tesaṃ rājūnaṃ atthāya māpitāni. Sattabhū barahmadatto ca vessabhū bharato saha reṇu dve ca dhataraṭṭhā tadāsuṃ satta bhāravāti- 4- @Footnote: 1 ka. raṭṭhāni 2 Ma. mahesayaṃ 3-3 cha.Ma. sovīrānañca rodukaṃ, 4 cha.Ma. bhāradhāti, @ i. bhārathāti--------------------------------------------------------------------------------------------- page276.
Imāni tesaṃ sattannaṃpi nāmāni. Tesu hi eko sattabhū nāma ahosi, eko brahmadatto nāma, eko vessabhū nāma, eko teneva saha bharato nāma, eko reṇu nāma, dve pana dhataraṭṭhāti ime satta 1- bhāravāti 1- satta jambūdīpatale bhāravā mahārājāno ahesuṃ. Paṭhamabhāṇavāravaṇṇanā niṭṭhitā. ------------ Kittisaddaabbuggamanavaṇṇanā [311] Upasaṅkamiṃsūti "amhākaṃ ayaṃ issariyasampatti na aññassānubhāvena, mahāgovindassānubhāvena nipphannā. Mahāgovindo amhe satta rājāno samagge katvā jambūdīpatale patiṭṭhāpesi, pubbūpakārissa pana na sukarā paṭikiriyā kātuṃ. Amhe sattapi jane esoyeva anusāsatu, etaṃyeva senāpatiṃ ca purohitaṃ ca karoma, evaṃ no vuḍḍhi bhavissatī"ti cintayitvā 2- upasaṅkamiṃsu. Mahāgovindopi "mayā ete samaggā katā, sace etesaṃ añño senāpati ca purohito ca bhavissati, tato attano attano senāpatipurohitānaṃ vacanaṃ gahetvā aññamaññaṃ bhindissanti, adhivāsemi nesaṃ senāpatiṭṭhānaṃ ca purohitaṭṭhānaṃ cā"ti cintetvā "evaṃ bho"ti paccassosi. Satta ca brāhmaṇamahāsāleti "ahaṃ sabbaṭṭhānesu sammukho bhaveyyaṃ vā na vā, yathāhaṃ sammukho na bhavissāmi, tathete 3- katatabbaṃ karissantī"ti satta anupurohite ṭhapesi. Te sandhāya idaṃ vuttaṃ "satta ca brāhmaṇamahāsāle"ti. Divasassa tikkhattuṃ 4- vā sāyaṃ pāto vā nhāyantīti nhātakā. Vattacariyāpariyosāne vā nhātā, tato paṭṭhāya brāhmaṇā 5- brāhmaṇehi saddhiṃ na khādanti na pivantīti nhātakā. @Footnote: 1 cha.Ma. ime pāṭhā na dissanti 2 cha.Ma.,i. cintetvā 3 cha.Ma.,i. tattheva te @4 cha.Ma.,i. dvikkhattuṃ 5 cha.Ma.,i. ayaṃ saddo na dissati--------------------------------------------------------------------------------------------- page277.
[312] Abbhuggacchīti abhiuggacchi. Tadā kira manussānaṃ "na brahmunā saddhiṃ mantetvā sakkā evaṃ sakalajambūdīpaṃ anusāsitun"ti nisinnanisinnaṭṭhāne ayameva kathā pavattittha. Na kho panāhanti mahāpuriso kira "ayaṃ mayhaṃ abhūto vaṇṇo uppanno, vaṇṇuppatti kho pana na bhāriyā, uppannassa ca vaṇṇassa rakkhanameva bhāriyaṃ, ayaṃ ca me acintetvā amantetvā karontasseva vaṇṇo uppannova, cintetvā mantetvā karontassa pana vitthārikataro bhavissatī"ti brahmadassane upāyaṃ pariyesanto taṃ disvā sutaṃ kho pana me tanti ādimetaṃ 1- parivitakkesi. [313] Yena reṇu rājā, tenupasaṅkamīti evameva 2- antarā daṭṭhukāmo vā sallapitukāmo vā na bhavissati, tato 3- chinnapalibodho sukhaṃ viharissāmīti palibodhūpacchedanatthaṃ upasaṅkami, esa nayo sabbattha. [316] Sādisiyoti samavaṇṇā samajātikā. [317] Navaṃ saṇṭhāgāraṃ kārāpetvāti rattiṭṭhānadivāṭṭhānacaṅkamanasampannaṃ vassike cattāro māse vasanakkhamaṃ bahi naḷaparikkhittaṃ vicittaāvasathaṃ kāretvā. Karuṇaṃ jhānaṃ jhāyīti karuṇāya tikkacatukkacatukkajjhānaṃ jhāyi, karuṇāmukhena panettha avasesāpi tayo brahmavihārā gahitāva. Ukkaṇṭhanā ahu paritassanāti jhānabhūmiyaṃ ṭhitassa anabhiratiukkaṇṭhanā vā bhayaparitassanā vā natthi, brahmuno pana āgamanapaṭṭhanā āgamanataṇhā ahūti attho. Brahmunāsākacchāvaṇṇanā [318] Bhayanti cittutrāsabhayameva. Ajānantāti ajānamānā. Kathaṃ jānemu taṃ mayanti mayaṃ kinti taṃ jānāma, ayaṃ kattha vāsiko kiṃnāmo kiṃgottoti ādīnaṃ ākārānaṃ kena ākārena taṃ dhārayāmāti attho. Maṃ ve kumāraṃ jānantīti maṃ "ve kumāro"ti "daharo"ti jānanti. Brahmaloketi seṭṭhaloke. Sanantananti ciratanaṃ porāṇakaṃ. Ahaṃ so porāṇakumāro @Footnote: 1 cha.Ma., i. ādiatthaṃ 2 cha.Ma., i. evaṃ me 3 cha.Ma. yato--------------------------------------------------------------------------------------------- page278.
Sanaṅkumāro nāma brahmāti dasseti. Evaṃ govinda jānāhīti govinda paṇḍita tvaṃ evaṃ maṃ jānāhi evaṃ dhārehi. Āsanaṃ udakaṃ pajjaṃ madhupākañca 1- brahmuno agghe bhavantaṃ pucchāma agghaṃ kurutu no bhavanti. Ettha agghanti atithino upanāmetabbaṃ vuccati. Teneva idamāsanaṃ paññattaṃ, ettha nisīdatha, idamudakaṃ parisuddhaṃ, ito pānīyaṃ pivatha, pāde dhovatha, idaṃ pajjaṃ pādānaṃ hitatthāya abhisaṅkhatatelaṃ, ito pāde makkhetha, idaṃ madhupākanti. Bodhisattassa brahmacariyaṃ na aññesaṃ brahmacariyasadisaṃ hoti, na so "idaṃ sve, idaṃ tatiyadivase bhavissatī"ti sannidhiṃ nāma karoti. Madhupākaṃ pana aloṇaṃ adhūpanaṃ atakkaṃ udakena seditasākaṃ, taṃ sandhāyesa "idaṃ gahetvā 2- paribhuñjathā"ti vadanto "agghe bhavantaṃ pucchāmā"ti ādimāha. Ime sabbepi agghā brahmunopi atthi, te agghe bhavantaṃ pucchāma. Evaṃ pucchantānaṃ agghaṃ kurutu no bhavaṃ, paṭiggaṇhātu no bhavaṃ idamagghanti vuttaṃ hoti. Kiṃ panesa "ito ekaṃpi brahmā na bhuñjatī"ti idaṃ na jānātīti. No na jānāti, jānantopi attano santike āgato atithi pucchitabboti vattasīsena pucchati. Athakho brahmā "kiṃ nukho paṇḍito mama paribhogakaraṇābhāvaṃ ñatvā pucchati, udāhu kohaññe ṭhatvā pucchatī"ti samannāharanto "vattasīse ṭhito pucchatī"ti ñatvā paṭiggaṇhituṃdāni me vaṭṭatīti paṭiggaṇhāma te agghaṃ, yaṃ tvaṃ govinda bhāsasīti āha. Yaṃ tvaṃ govinda bhāsasi "idamāsanaṃ paññattaṃ, ettha nisīdathā"ti ādi, tatra te mayaṃ āsane nisinnā nāma homa, pānīyaṃ pītā nāma homa, pādāpi me dhotā nāma hontu, telenapi makkhittā nāma hontu, udakasākaṃpi paribhuttaṃ nāma hotu, tayā dinnaṃ adhivāsitakālato paṭṭhāya yaṃ yaṃ tvaṃ bhāsasi, taṃ taṃ mayā paṭiggahitameva hoti. Tena vuttaṃ "paṭiggaṇhāma te @Footnote: 1 cha.Ma. madhusākañca evamuparipi 2 cha.Ma., i. ayaṃ saddo na dissati--------------------------------------------------------------------------------------------- page279.
Agghaṃ, yaṃ tvaṃ govinda bhāsasī"ti. Evaṃ pana agghaṃ paṭiggaṇhitvā pañhassa okāsaṃ karonto diṭṭhe dhamme hitatthāyāti ādimāha. [319] Kaṅkhī akaṅkhiṃ paravediyesūti ahaṃ savicikiccho bhavantaṃ parena sayaṃ abhisaṅkhatattā parassa pākaṭesu paravediyesu pañhesu nibbicikicchaṃ. Hitvā mamattanti idaṃ mama, idaṃ mamāti upakaraṇataṇhaṃ cajitvā. 1- Manujesūti sattesu, manujesu yokoci manujo mamattaṃ hitvāti attho. Ekodibhūtoti ekībhūto, eko tiṭṭhanto eko nisīdantoti attho. Vacanaṭṭho panettha eko udeti pavattatīti ekodi, tādiso bhūtoti ekodibhūto. Karuṇādhimuttoti 2- karuṇājhāne adhimutto, taṃ jhānaṃ nibbattetvāti attho. Nirāmagandhoti vissagandhavirahito. Etthaṭṭhitoti etesu dhammesu ṭhito. Ettha ca sikkhamānoti etesu dhammesu sikkhamāno. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana upari mahāgovindena ca brahmunā ca vuttoyeva. [320] Tattha ete avidvāti ete āmagandhe ahaṃ aviddhā, 3- na jānāmīti attho. Idha brūhi dhīrāti tena 4- me tvaṃ idha dhīra paṇḍita brūhi vada. Kenānuṭā 5- vāti pajā kururūti 6- katamena kilesāvaraṇena āvuṭā 7- pajā pūtikā vāyati. Āpāyikāti apāyūpagā. Nivutabrahmalokāti nivuto pihito brahmaloko assāti nivutabrahmaloko. Katamena kilesena pajāya brahmalokamaggo 8- nivuto pihito paṭicchannoti pucchati. Kodho mosavajjaṃ nikati ca dobbhoti 9- kujjhanalakkhaṇo kodho ca, paravisaṃvādanalakkhaṇo musāvādo ca, sadisaṃ dassetvā vañcanalakkhaṇā nikati ca, mittadubbhanalakkhaṇo dobbho ca. Kadariyatā atimāno usuyāti thaddhamacchariyalakkhaṇā kadariyatā ca, atikkamitvā maññanalakkhaṇo atimāno ca, parasampattikhīyanalakkhaṇā usuyā ca. Icchā vivicchā paraheṭhanā 10- cāti taṇhālakkhaṇā icchā ca, macchariyalakkhaṇā vivicchā ca, vihiṃsālakkhaṇā paraheṭhanā ca. Lobho ca doso ca mado ca mohoti @Footnote: 1 Ma. vajjetvā 2 cha.Ma. karuṇedhimutto 3 cha.Ma.,i. avidvā 4 cha.Ma. te @5 cha.Ma. Sī. kenāvaṭā 6 cha.Ma. kurutūti 7 cha.Ma.,i. āvaritā 8 cha.Ma.,i. @ brahmalokūpago maggo 9 cha.Ma.,i. dubbhoti 10 Ma. paraviheṭhanā--------------------------------------------------------------------------------------------- page280.
Yattha katthaci lubbhanalakkhaṇo lobho ca, dussanalakkhaṇo doso ca, majjanalakkhaṇo mado ca, muyhanalakkhaṇo moho ca. Etesu yuttā anirāmagandhāti etesu cuddasasu kilesesu yuttā pajā nirāmagandhā na hoti, āmagandhā sakuṇapagandhā pūtigandhāyevāti vadati. Apāyikā nīvutabrahmalokāti esā pana āpāyikā ceva hoti paṭicchannabrahmalokamaggā cāti dasseti. 1- Idaṃ pana suttaṃ kathentena āmagandhasuttena dīpetvā kathetabbaṃ, āmagandhasuttampi iminā dīpetvā kathetabbaṃ. Te na sunimmadayāti te āmagandhā sunimmadayā sukhena nimmadetabbā pahātabbā na honti, duppajahā dujjahāti 2- attho. Yassa dāni bhavaṃ govindo kālaṃ maññatīti "yassā pabbajjāya bhavaṃ govindo kālaṃ maññati, ayameva hotu, evaṃ sati mayhaṃpi tava santike āgamanaṃ svāgamanaṃ bhavissati, kathitadhammakathā sukathitā bhavissati, tvaṃ tāta sakalajambūdīpe aggapuriso daharo paṭhamavaye ṭhito, evaṃ mahantaṃ nāma sampattisirivilāsaṃ pahāya tava pabbajjanaṃ nāma gandhahatthino ayabandhanaṃ chinditvā gamanaṃ viya atiuḷāraṃ, buddhatanti nāmesā"ti mahāpurisassa daḷhīkammaṃ katvā brahmā sanaṅkumāro brahmalokameva gato. Reṇurājaāmantanāvaṇṇanā [321] Mahāpurisopi "mama itova nikkhamitvā pabbajjanaṃ nāma na yuttaṃ, ahaṃ rājakulassa atthaṃ anusāsāmi. Tasmā rañño ārocessāmi. Sace sopi pabbajissati, sundarameva. No ce pabbajissati, purohitaṭṭhānaṃ niyyādetvā 3- ahaṃ pabbajissāmī"ti cintetvā rājānaṃ upasaṅkami, tena vuttaṃ "athakho bho mahāgovindo .pe. Nāhaṃ porohacce rame"ti. Tattha tvaṃ pajānassu rajjenāti tava rajjena tvameva paṭijānāhi. 4- Nāhaṃ porohicce rameti ahaṃ purohitabhāve na ramāmi, ukkaṇṭhitosmi, aññaṃ anusāsakaṃ jānāhi, nāhaṃ porohicce rameti. @Footnote: 1 cha.Ma. ayaṃ saddo na dissati 2 cha.Ma., i. dujjayāti @3 cha.Ma., i. niyyātetvā. evamuparipi 4 cha.Ma., i. jānāhi--------------------------------------------------------------------------------------------- page281.
Atha rājā "dhuvaṃ cattāro māse paṭisallīnassa brāhmaṇassa gehe bhogā mandā jātā"ti cintento dhanena nimantento "sace te ūnaṃ kāmehi, ahaṃ paripūrayāmi te"ti vatvā puna "kiṃ nu kho esa ekako viharanto kenaci vihiṃsito bhaveyyā"ti cintetvā "yo taṃ hiṃsati vāremi, bhūmisenāpatī ahaṃ. Tvaṃ pitā ahaṃ putto, mā no govinda pājahī"ti āha. Tassattho:- yo taṃ hiṃsati, taṃ vāremi, kevalaṃ tumhe "asuko"ti ācikkhatha, ahamettha kattabbaṃ jānissāmīti. Bhūmisenāpati ahanti athavā ahaṃ paṭhaviyā sāmi, svāhaṃ imaṃ rajjaṃ tumheyeva paṭicchāpessāmi. Tvaṃ pitā ahaṃ puttoti tvaṃ pitiṭṭhāne ṭhassasi, ahaṃ puttaṭṭhāne. So tvaṃ mama manaṃ haritvā attanoyeva 1- mā no govinda 1- pājahīti, 2- yathā icchasi, tathā pavattaya 3- ahaṃ pana tava manaṃyeva anuvattanto tayā dinnaṃ piṇḍaṃ paribhuñjanto taṃ asicammahattho vā upaṭṭhahissāmi, rathaṃ vā te pājessāmi. "mā no govinda pājahī"tipi 4- pāṭho. Tassattho:- tvaṃ pitiṭṭhāne tiṭṭha, ahaṃ puttaṭṭhāne ṭhassāmi. Mā no tvaṃ bho govinda pājahi mā pariccajīti. Atha mahāpuriso yaṃ rājā cintesi, tassa attani abhāvaṃ dassento "na matthi ūnaṃ kāmehi, hiṃsitā 5- me na vijjati. Amanussavaco sutvā, tasmāhaṃ na gahe rame"ti āha. Tattha na matthīti na me atthi. Gaheti gehe. Atha naṃ rājā pucchi:- "amanusso kathaṃvaṇṇo, kante 6- atthaṃ abhāsatha. Yañca sutvā jahāsi no, gehe amhe ca kevale"ti. 7- Tattha jahāsi no, gehe amhe ca kevaleti brāhmaṇassa sampattibharite gehe saṅgahavasena attano gehe karonto yaṃ sutvā amhākaṃ gehe ca amhe ca kevale ca sabbe aparisese jamabūdīpavāsino jahāsīti vadati. @Footnote: 1-1 cha.Ma. attanoyeva manaṃ govinda... 2 cha.Ma.,i. pājehīti @3 cha.Ma. pavattassu. i. pavattasu 4 cha.Ma.,i. pajahītipi 5 ka. hiṃsā ca @6 cha.Ma. kiṃ te 7 cha.Ma. kevalīti evamuparipi--------------------------------------------------------------------------------------------- page282.
Athassa ācikkhanto mahāpuriso upavutthassa me pubbeti ādimāha. Tattha upavatthassāti cattāro māse ekībhāvaṃ upagantvā vutthassa. Yiṭṭhakāmassa me satoti yajitukāmassa me samānassa. Aggi pajjalito āsi, kusapattaparitthatoti kusapattehi paritthato sappidadhimadhuādīni pakkhipitvā aggi pajjalayitumāraddho 1- āsi, evaṃ aggiṃ jāletvā "mahājanassa dānaṃ dassāmā"ti 2- evaṃ cintetvā ṭhitassa mamāti ayamettha attho. Sanantanoti sanaṅkumāro brahmā. Tato rājā sayaṃpi pabbajitukāmo hutvā saddahāmīti ādimāha. Tattha kathaṃ vattetha aññathāti kathaṃ tumhe aññathā vattissatha. Te taṃ anuvattissāmāti te mayaṃpi tumheyeva anuvattissāma, anupabbajissāmāti attho. "anuvajissāmā"tipi pāṭho, tassa anugacchissāmāti attho. Akāsoti 3- nikkāso 3- akakkaso. Govindassānusāsaneti tava govindassa sāsane. Bhavantaṃ govindameva satthāraṃ katvā 4- carissāmāti vadati. Chakhattiyaāmantanāvaṇṇanā [322] Yena te cha khattiyā, tenupasaṅkamīti reṇurājānaṃ "sādhu mahārāja rajjaṃ nāma mātaraṃpi pitaraṃpi bhātaraṃpi bhaginiādayopi māretvā gaṇhantesu sattesu evaṃ mahantaṃ rajjasiriṃ pahāya pabbajitukāmena uḷāraṃ mahārājena katan"ti upatthambhetvā daḷhataramassa ussāhaṃ katvā upasaṅkami. Evaṃ samacintesunti rañño cintitanayeneva kadāci brāhmaṇassa bhogā parihīnā bhaveyyunti maññamānā samacintesuṃ. Dhanena sikkheyyāmāti upalāpeyyāma saṅgaṇheyyāma. Tāvatakaṃ āhariyatanti tāvatakaṃ āharāpeyyatu 5- gaṇhāpeyyatu, 5- yattakaṃ icchatha, tattakaṃ gaṇheyyāti vuttaṃ hoti bhavantānaṃyeva vāhasāti 6- bhavante paccayaṃ katvā, tumhehi dinnattāyeva pahūtaṃ sāpateyyaṃ jātaṃ. @Footnote: 1 cha.Ma.,i. jalayitumāraddho 2 cha.Ma. dassāmīti, i. nassāmi @3-3 cha.Ma.,i. akācoti nikkāco 4 cha.Ma.,i. karitvā @5-5 cha.Ma. āharāpiyatu gaṇhiyatu, 6 ka. tathā sāpateyyanti--------------------------------------------------------------------------------------------- page283.
[323] Sace jahatha kāmānīti sace vatthukāme ca kilesakāme ca pariccajatha. Yattha satto puthujjanoti yesu kāmesu puthujjano satto laggo laggito. Ārambhavho daḷhā hothāti evaṃ sante viriyaṃ ārabhatha, asithilaparakkamanaṃ adhiṭṭhāya daḷhā bhavatha. Khantibalasamāhitāti khantibalena samannāgatā bhavathāti rājūnaṃ ussāhaṃ janeti. Esa maggo ujumaggoti esa karuṇājhānamaggo ujumaggo nāma. Esa maggo anuttaroti eseva brahmalokūpapattiyā asadisamaggo uttamamaggo nāma. Saddhammo sabbhi rakkhitoti soeva ca buddhapaccekabuddhasāvakehi sabbhi rakkhitadhammo nāma. Iti karuṇājhānassa vaṇṇanenāpi tesaṃ anivattanatthāya daḷhīkammameva karoti. Ko nukho pana bho jānāti jīvitānanti bho jīvitaṃ nāma udakabubbuḷūpamaṃ 1- tiṇagge ussāvabindūpamaṃ taṃkhaṇaṃ viddhaṃsanadhammaṃ, tassa ko gatiṃ jānāti kismiṃ 2- khaṇe bhijjissati. Gamanīyo samparāyoti paraloko pana avassaṃ gantabbova, tattha paṇḍitena kulaputtena mantāya 3- boddhabbaṃ. Mantā vuccati paññā, tāya mantetabbaṃ bujjhitabbaṃ, upaparikkhitabbañca jānitabbañcāti attho. Karaṇaṭṭhe vā bhummaṃ. Mantāya boddhabbanti mantāya bujjhitabbaṃ, ñāṇena jānitabbanti attho. Kiṃ bujjhitabbaṃ? jīvitassa dujjānatā samparāyassa ca avassaṃ gamanīyatā, bujjhitvā ca pana sabbapalibodhe chinditvā kattabbaṃ kusalaṃ, caritabbaṃ brahmacariyaṃ. Kasmā? yasmā natthi jātassa amaraṇaṃ. Brāhmaṇamahāsālādīnaṃ āmantanāvaṇṇanā [324] Appesakkhā ca appalābhā cāti bho pabbajjā nāma appayasā ceva, pabbajitakālato paṭṭhāya hi rajjaṃ pahāya pabbajitaṃ viheṭhetvā viheṭhetvā lāmakaṃ anāthaṃ katvāva kathenti. Appalābhā ca, sakalagāmaṃ vicaritvāpi ajjhoharaṇīyaṃ @Footnote: 1 cha.Ma., i. udakapupphuḷūpamaṃ 2 i. kismiñca 3 cha.Ma., i. mantāyaṃ--------------------------------------------------------------------------------------------- page284.
Dullabhameva. Idaṃ pana brahmaññaṃ mahesakkhañca mahāyasattā, mahālābhañca mahālābhasakkārasampannattā. 1- Bhavaṃ hi etarahi sakalajambūdīpe aggapurohito sabbattha aggāsanaṃ aggodakaṃ aggabhattaṃ aggagandhaṃ aggamālaṃ labhatīti. Rājāva raññanti ahaṃ hi bho etarahi pakatiraññaṃ majjhe cakkavattirājā viya. Brahmāva brāhmaṇānanti 2- pakatibrāhmaṇānaṃ 3- majjhe mahābrahmasadiso. Devatāva gahapatikānanti avasesagahapatikānaṃ panamhi sakkadevarājasadiso. Bhariyānaṃ āmantanāvaṇṇanā [325] Cattālīsā bhariyā sādisiyoti sādisiyo cattālīsāva bhariyā, aññā panassa tīsu vayesu nāṭakitthiyo bahukāyeva. Mahāgovindapabbajjāvaṇṇanā [326] Cārikaṃ caratīti gāmanigamapaṭipāṭiyā cārikaṃ carati, gatagataṭṭhāne buddhakolāhalaṃ viya hoti. Manussā "mahāgovindapaṇḍito kira āgacchatī"ti sutvā puretaramevamaṇḍapaṃ kāretvā maggaṃ alaṅkārāpetvā 4- paccuggantvā gaṇhitvā enti, mahālābhasakkāro mahogho viya ajjhottharanto uppajji. Sattapurohitassāti sattannaṃ rājūnaṃ purohitassa. Iti yathā etarahi evarūpesu vā ṭhānesu kismiñcideva dukkhe uppanne "namo buddhassā"ti vadanti, evaṃ tadā "namatthu mahāgovindassa brāhmaṇassa, namatthu sattapurohitassā"ti vadanti. [327] Mettāsahagatenāti ādinā nayena pāliyaṃ brahmavihārāva āgatā, mahāpuriso pana sabbāpi aṭṭha samāpattiyo pañca ca abhiññāyo nibbattesi. Sāvakānañca brahmalokasahabyatāya maggaṃ desesīti brahmaloke brahmunā sahabhāvāya maggaṃ kathesi. @Footnote: 1 cha.Ma., i. lābhasakkārasampannattā 2 cha.Ma., Sī., i. brahmānanti @3 cha.Ma. Sī., i. pakatibrahmā naṃ 4 cha.Ma., i. alaṅkaritvā--------------------------------------------------------------------------------------------- page285.
[328] Sabbena sabbanti ye aṭṭha ca samāpattiyo pañca ca abhiññāyo nibbattesuṃ. Ye na sabbena sabbaṃ sāsanaṃ ājāniṃsūti ye aṭṭhasu samāpattīsu ekaṃ samāpattiṃpi na jāniṃsu, nāsakkhiṃsu nibbattetuṃ. Amoghāti savipākā, avañjhāti anavañjhā, 1- sabbanihīnaṃ pasavanti gandhabbakāyaṃ pasaviṃsūti attho. Saphalāti 2- avasesadevalokūpapattiyā saphalā sahitā. 2- Saudrayāti brahmalokūpapattiyā savuḍḍhi. [329] Sarāmahanti sarāmi ahaṃ pañcasikha, iminā kira padena ayaṃ suttanto buddhabhāsito nāma jāto. Na nibbidāyāti na vaṭṭe nibbindanatthāya. Na virāgāyāti na vaṭṭe virāgatthāya. Na nirodhāyāti na vaṭṭassa nirodhanatthāya. Na upasamāyāti na vaṭṭassa upasamatthāya. Na abhiññāyāti na vaṭṭassa abhiññāṇatthāya. 3- Na sambodhāyāti na kilesaniddāvigamena vaṭṭato pabujjhanatthāya. Na nibbānāyāti na amatamahānibbānatthāya. Ekantanibbidāyāti ekantameva vaṭṭe nibbindanatthāya. Ettha pana nibbidāyāti vipassanā. Virāgāyāti maggo. Nirodhāya upasamāyāti nibbānaṃ. Abhiññāya sambodhāyāti maggo. Nibbānāyāti nibbānameva. Evaṃ ekasmiṃ ṭhāne vipassanā, tīsu maggo, tīsu nibbānaṃ vuttanti evaṃ vivaṭṭakathā 4- veditabbā. Pariyāyena pana sabbāni petāni maggavevacanānipi nibbānavevacanānipi hontiyeva. Sammādiṭṭhīti ādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ visuddhimagge saccavaṇṇanāyaṃ vuttameva. [330] Ye na sabbena sabbanti ye cattāropi ariyamagge paripūretuṃ na jānanti, tīṇi vā dve vā ekaṃ vā nibbattenti. Sabbesaññeva imesaṃ kulaputtānanti brahmacariyāciṇṇakulaputtānaṃ. Amoghā .pe. Saudrayāti arahattanikūṭena desanaṃ niṭaṭhapesi. 5- @Footnote: 1 cha.Ma., i. na vañjhā 2-2 cha.Ma., i. avasesadevalokūpapattīhi sātthā @3 cha.Ma., i. na vaṭṭaṃ abhijānanatthāya 4 cha.Ma. vavatthānakathā, i. avaṭṭhānakathā @5 cha.Ma., i. niṭṭhāpesi--------------------------------------------------------------------------------------------- page286.
Bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvāti bhagavato dhammadesanaṃ cittena sampaṭicchanto abhinanditvā vācāya pasaṃsamāno anumoditvā mahantaṃ añjaliṃ sirasmiṃ patiṭṭhapetvā pasannalākhārase nimujjamāno viya dasabalassa chabbaṇṇarasmijālantaraṃ pavisitvā catūsu ṭhānesu vanditvā tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā bhagavantaṃ abhitthavanto abhitthavanto satthu purato antaradhāyitvā attano devalokameva agamāsīti. Mahāgovindasuttavaṇṇanā niṭṭhitā. -------------The Pali Atthakatha in Roman Book 5 page 259-286. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=5&A=6662&pagebreak=1 อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=5&A=6662&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=10&i=209 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=10&A=4871 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=10&A=5310 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=10&A=5310 Contents of The Tipitaka Volume 10 http://84000.org/tipitaka/read/?index_10
        |
|
บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]