บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
4. Kondannabuddhavamsavannana dipankare kira bhagavati parinibbute tassa sasanam vassasatasahassam pavattittha. Atha buddhanubuddhanam savakanam antaradhanena sasanampissa antaradhayi. Athassa aparabhage ekamasankhyeyyamatikkamitva ekasmim kappe kondanno nama sattha udapadi. So pana bhagava solasaasankhyeyyam kappananca satasahassam paramiyo puretva bodhinanam paripacetva vessantarattabhavasadise attabhave thatva tato cavitva tusitapure nibbattitva tattha Yavatayukam thatva devatanam patinnam datva tusitapurato cavitva rammavatinagare sunandassa nama ranno kule sujataya nama deviya kucchismim patisandhim aggahesi. Tassapi patisandhikkhane dipankarabuddhavamse vuttappakarani dvattimsa patihariyani nibbattimsu. So devatahi katarakkhasamvidhano dasannam masanam accayena matukucchito nikkhamitva sabbasattuttaro uttarabhimukho sattapadavitiharena gantva sabba ca disa viloketva asabhim vacam niccharesi "aggohamasmi lokassa, jetthohamasmi lokassa, setthohamasmi lokassa, ayamantima jati, natthi dani punabbhavo"ti. 1- Tato kumarassa namakaranadivase namam karonta "kondanno"ti namamakamsu. So hi bhagava kondannagotto ahosi. Tassa kira tayo pasada ahesum ramasuramasubhanamaka paramaramaniya. Tesu tini satasahassani natakitthinam naccagitavaditakusalanam sabbakalam paccupatthitani ahesum. Tassa rucidevi nama aggamahesi ahosi, vijitaseno namassa putto ahosi. So dasavassasahassani agaram ajjhavasi. So pana jinnabyadhimatapabbajite disva ajannarathena nikkhamitva pabbajitva dasa mase padhanacariyam cari. Kondannakumaram pana pabbajantam dasa janakotiyo anupabbajimsu. So tehi parivuto dasa mase padhanacariyam caritva visakhapunnamaya sunandagame samasahitaghanapayodharaya yasodharaya nama setthidhitaya dinnam paramamadhuram madhupayasam paribhunjitva phalapallavankurasamalankate salavane divaviharam vitinametva sayanhasamaye ganam pahaya sunandakajivakena dinna attha tinamutthiyo gahetva salakalyanirukkham tikkhattum padakkhinam @Footnote: 1 di.maha. 10/31/13, Ma.u. 14/207/173 Katva pubbadisabhagam oloketva bodhirukkham pitthito katva atthapannasa- hatthavitthatam tinasantharam santharitva pallankam abhujitva caturangaviriyam adhitthaya marabalam vidhamitva rattiya pathamayame pubbenivasanussatinanam visodhetva majjhimayame dibbacakkhum visodhetva pacchimayame paccayakaram sammasitva anapanacatutthajjhanato vutthaya pancasu khandhesu abhinivisitva udayabbayavasena 1- samapannaya lakkhanani disva yava gotrabhunanam vipassanam vaddhetva cattari maggananani cattari ca phalananani catasso patisambhida catuyoniparicchedakananam pancagatiparicchedakananam cha asadharanananani sakale ca buddhagune pativijjhitva paripunnasankappo bodhimule nisinnova:- "anekajatisamsaram sandhavissam anibbisam gahakaram gavesanto dukkha jati punappunam. Gahakaraka ditthosi puna geham na kahasi sabba te phasuka bhagga gahakutam visankhatam visankharagatam cittam tanhanam khayamajjhaga. 2- Ayoghanahatasseva jalato jatavedaso anupubbupasantassa yatha na nayate gati. Evam samma vimuttanam kamabandhoghatarinam pannapetum gati natthi pattanam acalam sukhan"ti 3- evam udanam udanetva sattasattaham bodhimuleyeva phalasamapattisukhena vitinametva atthame sattahe brahmuno ajjhesanam paticca "kassa nu kho aham pathamam dhammam deseyyan"ti 4- upadharento attana saddhim pabbajita dasa @Footnote: 1 Si.,i. udayavyayavasena 2 khu.dha. 25/153-4/44 3 khu.u. 25/80/230-1 @4 vi.maha. 4/10/10, Ma.mu. 12/284/245, Ma.Ma. 13/340/322 Bhikkhukotiyo addasa. "ime pana kulaputta samupacitakusalamula mam pabbajantam anupabbajita maya saddhim padhanam caritva mam upatthahimsu, handaham imesam sabbapathamam dhammam deseyyan"ti evam upadharetva "idani pana te kattha vasanti"ti olokento "ito attharasayojanike rammavatinagare 1- devavane viharanti"ti disva "tesam dhammam desetum gamissami"ti pattacivaramadaya seyyathapi nama balava puriso saminjitam va baham pasareyya, pasaritam va baham saminjeyya, evameva bodhimule antarahito devavane paturahosi. Tasminca samaye ta dasa bhikkhukotiyo rammavatinagaram 2- upanissaya devavane viharanti. Te pana bhikkhu dasabalam duratova agacchantam disva pasannamanasa paccuggantva bhagavato pattacivaram patiggahetva buddhasanam pannapetva satthu garavam katva bhagavantam vanditva parivaretva ekamantam nisidimsu. Tatra kondanno dasabalo muniganaparivuto buddhasane nisinno tidasaganaparivuto dasasatanayano viya vimalagaganatalagato saradasamayarajanikaro viya taraganaparivuto punnacando viya virocittha. Atha sattha tesam sabbabuddhanisevitam anuttaram tiparivattam dvadasakaram dhammacakkappavattanasuttantam kathetva dasabhikkhukotippamukha satasahassadevamanussakotiyo dhammamatam payesi. Tena vuttam:- [1] "dipankarassa aparena kondanno nama nayako anantatejo amitayaso appameyyo durasado. [2] Dharanupamo khamanena silena sagarupamo samadhina merupamo 3- nanena gaganupamo. [3] Indriyabalabojjhanga- maggasaccappakasanam pakasesi sada buddho hitaya sabbapaninam. @Footnote: 1 Si.,i. amaravatinagare, cha.Ma. arundhavatinagare @2 Si.,i. amaravatinagaram, cha.Ma. arundhavatinagaram 3 Si. merusamo [4] Dhammacakkam pavattente kondanne lokanayake kotisatasahassanam pathamabhisamayo ahu"ti. Tattha dipankarassa aparenati dipankarassa satthuno aparabhageti attho. Kondanno namati attano gottavasena samadhigatanamadheyyo. Nayakoti vinayako. Anantatejoti attano silagunananapunnatejena anantatejo. Hetthato avici upari bhavaggam tiriyato ananta lokadhatuyo etthantare ekapuggalopi tassa mukham oloketva thatum samattho nama natthi. Tena vuttam "anantatejo"ti. Amitayasoti anantaparivaro. Tassa hi bhagavato vassasatasahassani yava parinibbanasamayam etthantare bhikkhuparisaya gananaparicchedo nama nahosi. Tasma "amitayaso"ti vuccati. Amitagunakittipi "amitayaso"ti vuccati. Appameyyoti gunaganaparimanavasena nappameyyoti appameyyo. Yathaha:- "buddhopi buddhassa bhaneyya vannam kappampi ce annamabhasamano khiyetha kappo ciradighamantare vanno na khiyetha tathagatassa"ti. 1- Tasma appameyyagunaganatta "appameyyo"ti vuccati. Durasadoti durupasankamaniyo, asajja ghattetva upasankamitumasakkuneyyabhavato durasado, durabhibhavaniyoti attho. Dharanupamoti dharanisamo. Khamanenati khantiya, catunahutadhikadviyojanasatasahassabahala mahapathavi viya pakativatena labhalabhaitthanitthadihi akampanabhavato @Footnote: 1 su.vi. 1/304/259, su.vi. 3/141/63, pa.su. 3/425/304, adana.A. 360 "dharanupamo"ti vuccati. Silena sagarupamoti silasamvarena velanatikkamanabhavena sagarasamo. "mahasamuddo bhikkhave thitadhammo velam nativattati"ti 1- hi vuttam. Samadhina merupamoti samadhipatipakkhabhutadhammajanitakampabhavato meruna girivarena samo, sadisoti attho. Merugirivaro viya thiratarasariroti va. Nanena gaganupamoti ettha bhagavato nanassa anantabhavena anantakasena upama kata. Cattari anantani vuttani bhagavata. Yathaha:- "sattakayo ca akaso cakkavala canantaka buddhananam appameyyam na sakka ete vijanitun"ti. Tasma anantassa nanassa anantena akasena upama katati. Indriyabalabojjhangamaggasaccappakasananti etesam indriyabalabojjhanga- maggasaccanam gahanena satipatthanasammappadhaniddhipadapi gahitava honti. Tasma indriyadinam catusankhepanam vasena sattattimsabodhipakkhiyadhammanam pakasanadhammam pakasesi, desesiti attho. Hitayati hitattham. Dhammacakkam pavattenteti desananane pavattiyamane. Tato aparabhage mahamangalasamagame dasasu cakkavalasahassesu devatayo sukhume attabhave mapetva imasminneva cakkavale sannipatimsu. Tattha kira annataro devaputto kondannadasabalam mangalapanham pucchi. Tassa bhagava mangalani kathesi. Tattha navutikotisahassani arahattam papunimsu. Sotapannadinam gananaparicchedo nama nahosi. Tena vuttam:- [5] "tato parampi desente naramarunam samagame navutikotisahassanam dutiyabhisamayo ahu"ti. @Footnote: 1 vi. cula. 7/384/206, an. atthaka. 23/109, 110/210 (sya) Tattha tato parampiti tato aparabhagepi. Desenteti bhagavati dhammam desente. Naramarunanti narananceva amarananca, yada pana bhagava gaganatale titthiyamanamaddanam yamakapatihariyam karonto dhammam desesi, tada asitikoti- sahassani arahattam papunimsu. Tisu phalesu patitthita gananapatham vitivatta. Tena vuttam:- [6] "titthiye abhimaddanto yada dhammamadesayi asitikotisahassanam tatiyabhisamayo ahu"ti. Tattha tadasaddam anetva attho datthabbo. Yada bhagava dhammam desesi. Tada asitikotisahassanam dhammabhisamayo ahuti. Kondanno kira sattha abhisambodhim patva pathamavassam candavatinagaram upanissaya candarame vihasi. Tattha sucindharassa nama brahmanamahasalassa putto bhaddamanavo 2- nama yasodharabrahmanassa putto subhaddamanavo ca kondannassa buddhassa sammukha dhammadesanam sutva pasannamanasa dasahi manavakasahassehi saddhim tassa santike pabbajitva arahattam papunimsu. Atha kondanno sattha jetthamasapunnamaya subhaddattherappamukhena kotisatasahassena parivuto patimokkhamuddisi, so pathamo sannipato ahosi. Tato aparabhage kondannasatthuno putte vijitasene nama arahattam patte tampamukhassa kotisahassassa majjhe bhagava patimokkham uddisi, so dutiyo sannipato ahosi. Athaparena samayena dasabalo janapadacarikam caranto udenarajanam nama navutikotijanaparivaram pabbajesi saddhim taya parisaya. Tasmim pana arahattam patte tampamukhehi navutiya arahantakotihi bhagava parivuto patimokkham uddisi, so tatiyo sannipato ahosi. Tena vuttam:- @Footnote: 1 Si.,i. dhammabhisamayo [7] "sannipata tayo asum kondannassa mahesino khinasavanam vimalanam santacittana tadinam. [8] Kotisatasahassanam pathamo asi samagamo dutiyo kotisahassanam tatiyo navutikotinan"ti. Tada kira amhakam bodhisatto vijitavi nama cakkavatti hutva candavatinagare pativasati. So kira anekanaravaraparivuto salilanidhinivasanam sameruyugandharam aparimitavasudharam vasundharam adandena asatthena dhammena paripaleti. Atha kondanno buddhopi kotisatasahassakhinasavaparivuto janapadacarikam caramano anupubbena candavatinagaram sampapuni. So vijitavi kira raja "sammasambuddho kira amhakam nagaram anuppatto"ti sutva paccuggantva bhagavato vasanatthanam samvidahitva svatanaya saddhim bhikkhusamghena nimantetva punadivase bhattavidhim sutthu patiyadetva kotisatasahassasamghassa buddhappamukhassa bhikkhusamghassa mahadanam adasi. Bodhisatto bhagavantam bhojetva anumodanavasane "bhante temasam mahajanasangaham karonto idheva vasatha"ti yacitva tayo mase nirantaram buddhappamukhassa bhikkhusamghassa asadisamahadanam adasi. Atha sattha bodhisattam "anagate gotamo nama buddho bhavissati"ti byakaritva dhammamassa desesi. So satthu dhammakatham sutva rajjam niyyatetva pabbajitva tini pitakani uggahetva attha samapattiyo panca ca abhinnayo uppadetva aparihinajjhano brahmaloke nibbatti. Tena vuttam:- [9] "ahantena samayena vijitavi nama khattiyo samuddam antamantena issariyam vattayamaham. [10] Kotisatasahassanam vimalanam mahesinam saha lokagganathena paramannena tappayim. [11] Sopi mam buddho byakasi kondanno lokanayako aparimeyyito kappe buddho loke bhavissati 1- ahu kapilavhaya ramma nikkhamitva tathagato. 1- [12] Padhanam padahitvana katva dukkarakarikam 2- ajapalarukkhamulasmim nisiditva tathagato tattha payasam paggayha neranjaramupehati. Neranjaraya tiramhi pasayam adi so jino patiyattavaramaggena bodhimulamhi ehiti. Tato padakkhinam katva bodhimandam anuttaram 2- assattharukkhamulamhi 3- bujjhissati mahayaso. [13] Imassa janika mata maya nama bhavissati pita suddhodano nama ayam hessati gotamo. [14] Kolito upatisso ca agga hessanti savaka 4- anasava vitaraga santacitta samahita 4- anando namupatthako upatthissati tam jinam. [15] Khema uppalavanna ca agga hessanti savika 5- anasava vitaraga santacitta samahita 5- bodhi tassa bhagavato assatthoti pavuccati. @Footnote: 1-1 cha.Ma. ime patha na dissanti 2-2 cha.Ma. ime patha na dissanti @3 cha.Ma. assatthamule sambuddho 4-4 cha.Ma. ime patha na dissanti [16] Citto ca hatthalavako agga hessantupatthaka nandamata ca uttara agga hessantupatthika ayu vassasatam tassa gotamassa yasassino. [17] Idam sutvana vacanam asamassa mahesino amodita naramaru buddhabijam kira ayam. 1- [18] Ukkutthisadda vattanti apphotenti dasanti ca katanjali namassanti dasasahassidevata. 2- [19] Yadimassa lokanathassa virajjhissama sasanam anagatamhi addhane hessama sammukha imam. [20] Yatha manussa nadim taranta patitittham virajjhiya hetthatitthe 3- gahetvana uttaranti mahanadim. [21] Evameva mayam sabbe yadi muncamimam jinam anagatamhi addhane hessama sammukha imam. [22] Tassaham vacanam sutva bhiyyo cittam pasadayim tameva attham sadhento maharajjam jine adam maharajjam daditvana 4- pabbajim tassa santike. [23] Suttantam vinayancapi navangam satthusasanam sabbam pariyapunitvana sobhayim jinasasanam. [24] Tatthappamatto viharanto nissajjatthanacankame abhinnaparamim gantva brahmalokamaganchahan"ti. @Footnote: 1 Si.,i. ka. buddhabijankuro ayam 2 dasasahassi sadevaka (sya) @3 hetthatittham (sya) 4 Si.,i. cajitvana Tattha ahantena samayenati aham tasmim samaye. Vijitavi namati evamnamako cakkavattiraja ahosim. Samuddam antamantenati ettha cakkavalapabbatam simam mariyadam katva thitam samuddam antam katva issariyam vattayamiti attho. Ettavata na pakatam hoti. Raja kira cakkavatti cakkaratananubhavena vamapassena sinerum katva samuddassa uparibhagena atthayojanasahassappamanam pubbavideham gacchati. Tattha raja cakkavatti "pano na hantabbo, adinnam nadatabbam, kamesumiccha na caritabba, musa na bhasitabba, majjam na patabbam, yathabhuttanca bhunjatha"ti ovadam deti. 1- Evam ovade dinne tam cakkaratanam vehasam abbhuggantva puratthimam samuddam ajjhogahati. Yatha yatha ca tam ajjhogahati, tatha tatha sankhittaumivippharam hutva ogacchamanam mahasamuddasalilam yojanamattam oggantva antosamuddam ubhosu passesu veluriyamanibhitti viya paramadassaniyam hutva titthati, evam puratthimasagarapariyantam gantva tam cakkaratanam patinivattati. Patinivattamane ca tasmim sa parisa aggato hoti, majjhe raja cakkavatti ante cakkaratanam hoti. Tampi jalam jalantena viyogam asahamanamiva nemimandalapariyantam abhihanantameva tiramupagacchati. Evam raja cakkavatti puratthimasamuddapariyantam pubbavideham abhivijinitva dakkhinasamuddapariyantam jambudipam vijetukamo cakkaratanadesitena maggena dakkhina- samuddabhimukho gacchati. Tam dasasahassayojanappamanam jambudipam abhivijinitva dakkhina- samuddato paccuttaritva sattayojanasahassappamanam amaragoyanam vijetum hettha vutta- nayeneva gantva tampi sagarapariyantam abhivijinitva pacchimasamuddatopi uttaritva @Footnote: 1 di.maha. 10/244/151, di.pa. 11/86/53, Ma.u. 14/256/22 Atthayojanasahassappamanam uttarakurum vijetum tatheva gantva tam samuddapariyantam katva tatheva abhivijiya uttarasamuddatopi paccuttarati. Ettavata ranna cakkavattina sagarapariyantaya pathaviya issariyam adhigatam hoti. Tena vuttam:- "samuddam antamantena, issariyam vattayamahan"ti. Kotisatasahassananti kotisatasahassani. Ayameva va patho. Vimalananti khinasavanam. Saha lokagganathenati saddhim dasabalena kotisatasahassananti attho. Paramannenati panitena annena. Tappayinti tappesim. Aparimeyyito kappeti ito patthaya satasahassakappadhikani tini asankhyeyyani atikkamitva ekasmim bhaddakappeti attho. Padhananti viriyam. Tameva attham sadhentoti tameva buddhakarakamattham danaparamim purento sadhento nipphadentoti attho. Maharajjanti cakkavattirajjam. Jineti bhagavati, sampadanatthe va bhummam datthabbam. Adanti adasim. Evamattham sadhentoti imina sambandho datthabbo. "maharajjam jine dadin"ti pathanti keci. Daditvanati cajitva. Suttantanti suttantapitakam. Vinayanti vinayapitakam. Navanganti suttageyyadinavangam. Sobhayim jinasasananti agamadhigamehi lokiyehi samalankarim. Tatthati tassa bhagavato sasane. Appamattoti satisampanno. Brahmalokamaganchahanti brahmalokam aganchim aham. Imassa pana kondannabuddhassa rammavati nama nagaram ahosi, sunando nama raja pita, sujata nama devi mata, bhaddo ca subhaddo ca dve aggasavaka, anuruddho namupatthako, tissa ca upatissa ca dve aggasavika, salakalyanirukkho bodhi, atthasitihatthubbedham sariram, vassasatasahassani ayuppamanam Ahosi, tassa rucidevi nama aggamahesi ahosi, vijitaseno 1- namassa putto, cando namupatthako raja. Candarame kira vasiti. Tena vuttam:- [25] "nagaram rammavati nama sunando nama khattiyo sujata nama janika kondannassa mahesino. [26] Dasavassasahassani agaramajjhe ca so vasi ruci suruci subho ca tayo pasadamuttama. [27] Tini satasahassani nariyo samalankata rucidevi nama sa nari jivitaseno nama atrajo. [28] Nimitte caturo disva rathayanena nikkhami anunadasamasani padhanam padahi jino. [29] Brahmuna yacito sanno kondanno dipaduttamo vattacakko mahaviro devananca mahavane. [30] Bhaddo ceva subhaddo ca ahesum aggasavaka anuruddho namupatthako kondannassa mahesino. [31] Tissa ca upatissa ca ahesum aggasavika salakalyaniko bodhi kondannassa mahesino. [32] Sono ca upasono ca ahesum aggupatthaka nanda ceva sirima ca ahesum aggupatthika. [33] So atthasiti hatthani accuggato mahamuni sobhate ulurajava suriyo majjhantike yatha. @Footnote: 1 Si.,i. jinaseno [34] Vassasatasahassani ayu vijjati tavade tavata titthamano so taresi janatam bahum. [35] Khinasavehi vimalehi vicitta asi medani yatha hi gaganamulubhi evam so upasobhatha. [36] Tepi naga appameyya asankhobha durasada vijjupatamva dassetva nibbuta te mahayasa. [37] Sa ca atuliya jinassa iddhi nanaparibhavito ca samadhi sabbam tamantarahitam 1- nanu ritta sabbasankhara"ti. Tattha salakalyanikoti salakalyanirukkho, so buddhakale ceva cakkavattikale ca nibbattati, nannada. So ekaheneva utthati kira. Khinasavehi vimalehi, vicitta asi medaniti ayam medani khinasavehi ekakasavapajjota vicitta paramadassaniya ahosi. Yatha hiti opammatthe nipato. Ulubhiti nakkhattehi, taraganehi gaganatalam viya khinasavehi vicitta ayam medani sobhitthati attho. Asankhobhati atthahi lokadhammehi akkhobha avikaRa. Vijjupatamva dassetvati vijjupatam viya dassayitva, "vijjuppatamva"tipi patho. Kondannabuddhassa kira kale parinibbayamana bhikkhu sattatalappamanamakasamabbhuggantva asitajaladharavivaragata vijjutala viya samantato vijjotamana tejodhatum samapajjitva nirupadana dahana viya parinibbayimsu. Tena vuttam "vijjupatamva dassetva"ti. Atuliyati atulya asadisa. Nanaparibhavitoti nanena vaddhito. Sesagatha hettha vuttanayatta uttana evati. @Footnote: 1 Si.,Ma. samantarahitam Kondanno nama sambuddho 1- candaramamhi nibbuto 2- tattheva 3- cetiyo tassa sattayojanamussitoti. 4- Na heva dhatuyo tassa satthuno vikirimsu ta thita ekaghana hutva suvannapatima viyati. Sakalajambudipavasino manussa samagantva sattayojanikam sattaratanamayam haritalamanosilaya mattikakiccam telasappihi udakakiccam katva nitthapesunti. Kondannabuddhavamsavannana nitthita. Nitthito dutiyo buddhavamso. ---------------The Pali Atthakatha in Roman Book 51 page 193-207. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=51&A=4317&modeTY=2 อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=51&A=4317&modeTY=2 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=33&i=183 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=33&A=7264 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=33&A=9018 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=33&A=9018 Contents of The Tipitaka Volume 33 http://84000.org/tipitaka/read/?index_33
|
บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]