ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 51 : PALI ROMAN Buddha.A. (madhurattha.)

                       11. Naradabuddhavamsavannana
     padumabuddhe pana parinibbute tassa sasane ca antarahite vassasatasahassayuka
manussa anukkamena parihayamana dasavassayuka ahesum. Puna
vaddhitva asankhyeyyayuka hutva parihayamana navutivassasahassayuka ahesum.
Tada dasabaladharo tevijjo catuvesarajjavisarado vimuttisarado narado nama
narasattuttamo sattha loke udapadi. So cattari asankhyeyyani
kappasatasahassanca paramiyo puretva tusitabhavane nibbattitva tato cavitva dhannavati
nama nagare sakaviriyavijitavasudevassa sudevassa nama ranno kule aggamahesiya
nirupamaya anomaya nama deviya kucchismim patisandhim aggahesi. So dasannam
masanam accayena dhananjayuyyane matukucchito nikkhami. Namaggahanadivase pana
Namakarane kayiramane sakalajambudipe manussanam upabhogakkhamani anurupani
abharanani akasato kapparukkhadihi patimsu. Tenassa naranam arahani abharanani
akasato kapparukkhadihi patimsu. Tenassa naranam arahani abharanani adasiti
"narado"ti namam akamsu.
     So navavassasahassani agaramajjhe vasi. Vijito vijitavi vijitabhiramo"ti 1-
tinnam utunam anucchavika tayo pasada ahesum. Tassa naradakumarassa
kulasilacararupasampannam manonukulam vijitasenam nama ativiya dhannam khattiyakannam
aggamahesim akamsu. Tam adim katva visatisahassadhikam itthinam satasahassam ahosi.
Tassa vijitasenaya deviya sabbalokanandakare nanduttarakumare nama jate
so cattari nimittani disva caturanginiya mahatiya senaya parivuto
nanaviragatanuvaravasananivasano amukkamuttaharamanikundalo varakeyuramakutakatakadharo
paramasurabhigandhakusumasamalankato padasava uyyanam gantva sabbabharanani omuncitva
bhandagarikassa hatthe datva sayameva vimalanilakuvalayadalasadisenatinisitenasina
paramaruciraratanavicittam 2- sakesamakutam chinditva gaganatale khipi. Tam
sakko devaraja suvannacankotakena patiggahetva tavatimsabhavane netva tiyojanubbedham
sinerumuddhani sattaratanamayam cetiyam akasi.
     Mahapuriso pana devadattani kasayani vatthani paridahitva tattheva
uyyane pabbaji. Purisasatasahassa ca tam anupabbajimsu. So sattaham tattheva
padhanacariyam caritva visakhapunnamaya vijitasenaya aggamahesiya dinnam payasam
paribhunjitva tattheva uyyane divaviharam  katva sudassanuyyanapalena dinna
attha tinamutthiyo gahetva mahasonabodhim padakkhinam katva atthapannasahatthavitthatam
@Footnote: 1 Si.,i. jitabhiramo               2 si.,i. virajitam
Tinasantharam santharitva nisiditva marabalam vidhamitva tisu yamesu tisso
vijja uppadetva sabbannutannanam pativijjhitva "anekajatisamsaram .pe.
Tanhanam khayamajjhaga"ti udanam udanetva sattasattahani vitinametva brahmuna
yacito patinnam datva dhananjayuyyane attana saha pabbajitehi satasahassabhikkhuhi
parivuto tattha dhammacakkam pavattesi. Tada kotisatasahassanam dhammabhisamayo ahosi.
Tena vuttam:-
       [1] "padumassa aparena          sambuddho dipaduttamo
           narado nama namena       asamo appatipuggalo.
       [2] So buddho cakkavattissa      jettho dayitaoraso
           amukkamalabharano         uyyanam upasankami.
       [3] Tatthasi rukkho yasavipulo     abhirupo braha 1- suci
           tamajjhappatva nisidi         mahasonassa hetthato.
       [4] Tattha nanavaruppajji         anantam vajirupamam
           tena vicini sankhare        ukkujjamavakujjakam.
       [5] Tattha sabbakilesani         asesamabhivahayi
           papuni kevalam bodhim         buddhanane 2- ca cuddasa.
       [6] Papunitvana sambodhim        dhammacakkam pavattayi
           kotisatasahassanam           pathamabhisamayo ahu"ti.
     Tattha cakkavattissati cakkavattiranno. Jetthoti pubbajo. Dayitaorasoti
dayito piyo oraso putto, dayito orasi gahetva lalito putto
dayitaoraso nama. Amukkamalabharanoti amukkamuttaharakeyurakatakamakutakundalamalo.
Uyyananti bahinagare dhananjayuyyanam namaramam 3- agamasi.
@Footnote: 1 i. brahma        2 i. buddhanananca          3 Si.,i. namuyyanam
     Tatthasi rukkhoti tasmim uyyane eko kira rukkho rattasono nama
ahosi. So kira navutihatthubbedho samavattakkhandho sampannavividhavitapasakho
nilabahalavipulapalaso sandacchayo devatadhivutthatta vigatavividhavihagaganasancaro
dharanitalatilakabhuto tarurajjam viya kurumano paramaramaniyadassano rattakusumasamalankata-
sabbasakho devamanussanayanarasayanabhuto ahosi. Yasavipuloti vipulayaso,
sabbalokavikhyato attano sampattiya sabbattha pakato vissutoti attho,
keci "tatthasi rukkho vipulo"ti pathanti. Brahati mahanto, devanam paricchattaka-
sadisoti attho. Tamajjhappatvati tam sonarukkham patva adhipatva upagammati
attho. Hetthatoti tassa rukkhassa hettha.
     Nanavaruppajjiti nanavaram udapadi. Anantanti appameyyam appamanam.
Vajirupamanti vajirasadisam tikhinam, aniccanupassanadikassa vipassanananassetam
adhivacanam. Tena vicini sankhareti tena vipassanananena rupadike sankhare vicini.
Ukkujjamavakujjakanti sankharanam udayanca vayanca 1- viciniti attho. Tasma
paccayakaram sammasitva anapanacatutthajjhanato vutthaya pancasu khandhesu
abhinivisitva udayabbayavasena 2- samapannasa lakkhanani disva yava gotrabhunanam
vipassanam vaddhetva ariyamagganukkamena sakale buddhagune patilabhiti attho.
     Tatthati sonarukkhe. Sabbakilesaniti sabbepi kilese, lingavipariyasam
katva vuttam. Keci "tattha sabbakilesehi"ti pathanti. Asesanti niravasesam.
Abhivahayiti maggodhina ca kilesodhina ca sabbe kilese abhivahayi,
vinasamupanesiti attho. Bodhiti arahattamaggananam. Buddhanane ca cuddasati buddhananani
cuddasa. Tani katamaniti? maggaphalananani attha, cha asadharananananiti
@Footnote: 1 Si.,i. udayavayyam     2 Si.,i. udayavyayavasena
Evamimani cuddasa buddhananani nama, casaddo sampindanattho, tena aparanipi
catasso patisambhidananani catuvesarajjananani catuyoniparicchedakananani
pancagatiparicchedakananani dasabalananani sakale ca buddhagune papuniti attho.
     Evam buddhattam patva brahmayacanam adhivasetva dhananjayuyyane attana
saha pabbajite satasahassabhikkhu sammukhe katva dhammacakkam pavattesi. Tada
kotisatasahassassa pathamabhisamayo ahosi. Tada kira mahadonanagare dono nama
nagaraja gangatire 1- pativasati mahiddhiko mahanubhavo mahajanena sakkato
garukato manito pujito. So yasmim visaye janapadavasino manussa tassa balikammam
na karonti, tesam visayam avassena va ativassena va sakkharavassena va
vinaseti.
     Atha tiradassano narado sattha donassa nagarajassa vinayane bahunam
paninam upanissayam disva mahata bhikkhusamghena parivarito tassa nagarajassa
nivasanatthanamagamasi. Tato tam manussa disva evamahamsu "bhagava ettha
ghoraviso uggatejo mahiddhiko mahanubhavo nagaraja pativasati, so tam ma
vihethessati na gantabban"ti. Bhagava pana tesam vacanam asunanto viya agamasi.
Gantva ca tatthassa nagarajassa sakkaratthaya kate paramasurabhigandhe pupphasanthare
nisidi. Mahajano kira "naradassa ca munirajassa donassa ca nagarajassa
dvinnampi yuddham passissama"ti sannipati.
     Atha ahinago muninagam tatha nisinnam disva makkham asahamano sandissamanakayo
hutva padhupayi. Dasabalopi padhupayi. Puna nagaraja pajjali. Munirajapi
pajjali. Atha so nagaraja dasabalassa sarirato nikkhantahi dhumajalahi ativiya kilantasariro
@Footnote: 1 Si.,i. rahade
Dukkham asahamano "visavegena nam maressami"ti visam vissajjesi. Visassa vegena
sakalopi jambudipo vinasseyya. Tam pana visam dasabalassa sarire ekalomampi
kampetum nasakkhi. Atha so nagaraja "ka nu kho samanassa pavatti"ti
olokento saradasamaye suriyam viya candam viya ca paripunnam chabbannahi
buddharasmihi virocamanam vippasannavadanasobham bhagavantam disva "aho mahiddhiko
vatayam samano, maya pana attano balam ajanantena aparaddhan"ti cintetva
tanam gavesi bhagavantamyeva saranamupaganchi. Atha narado muniraja tam nagarajam
vinetva tattha sannipatitassa mahajanassa cittappasadanattham yamakapatihariyam
akasi. Tada paninam navutikotisahassani arahatte patitthahimsu. So dutiyo
abhisamayo ahosi. Tena vuttam:-
       [7] "mahadonam nagarajam       vinayanto mahamuni
           patiheram tadakasi        dassayanto sadevake.
       [8] Tada devamanussanam        tamhi dhammappakasane
           navutikotisahassani 1-      tarimsu sabbasamsayan"ti.
     Tattha patiheram tadakasiti akasi yamakapatihariyanti attho. Ayameva va
patho. "tada devamanussa va"tipi patho. Tattha devamanussananti samiatthe
paccattam. Tasma devanam manussananca navutikotisahassaniti attho. Tarimsuti
atikkamimsu.
     Yada pana attano puttam nanduttarakumaram ovadi, tada asitiya
kotisahassanam tatiyabhisamayo ahosi. Tena vuttam:-
       [9] "yamhi kale mahaviro     ovadi sakamatrajam
           asitikotisahassanam         tatiyabhisamayo ahu"ti.
@Footnote: 1 i. navutikotisahassanam
     Yada pana thullakotthitanagare bhaddasalo ca vijitamitto ca dve
brahmanasahayaka amatarahadam gavesamana parisati nisinnam ativisaradam 1-
naradasammasambuddham addasamsu. Te bhagavato kaye dvattimsa mahapurisalakkhanani
disva "ayam loke vivatacchado sammasambuddho"ti nittham gantva bhagavati
sanjatasaddha saparivara bhagavato santike pabbajimsu. Tesu pabbajitva arahattam
pattesu bhagava bhikkhunam kotisatasahassamajjhe patimokkham uddisi, so pathamo
sannipato ahosi. Tena vuttam:-
       [10] "sannipata tayo asum       naradassa mahesino
             kotisatasahassanam           pathamo asi samagamo"ti.
     Yasmim samaye narado sammasambuddho natisamagame attano panidhanato
patthaya buddhavamsam kathesi, tada navutikotibhikkhusahassanam dutiyo sannipato
ahosi. Tena vuttam:-
       [11] "yada buddho buddhagunam        sanidanam pakasayi
             navutikotisahassani          samimsu vimala tada"ti.
     Tattha vimalati vigatamala, khinasavati 2- attho.
     Yada pana mahadonanagarajassa vinayane pasanno verocano nama
nagaraja gangaya nadiya tigavutappamanam sattaratanamayam mandapam nimminitva
saparivaram bhagavantam tattha nisidapetva saparivaro sajanapade attano
danaggadassanatthaya nimantetva naganatakani ca talavacare vividhavesalankaradhare
sannipatetva mahasakkarena bhagavato saparivarassa mahadanam adasi. Bhojanavasane
@Footnote: 1 Si.,i. ativiya saradam     2 Ma. vimalanam, khinasavananti
Bhagava mahagangam otarento viya anumodanamakasi. Tada bhattanumodane 1-
dhammam sutva pasannanam ehibhikkhupabbajjaya pabbajitanam asitibhikkhusatasahassanam
majjhe patimokkham uddisi, so tatiyo sannipato ahosi. Tena vuttam:-
       [12] "yada verocano nago      danam dadati satthuno
             tada samimsu jinaputta        asitisatasahassiyo"ti.
     Tattha asitisatasahassiyoti satasahassanam asitiyo.
     Tada amhakam bodhisatto isipabbajjam pabbajitva himavantapasse
assamam mapetva pancasu abhinnasu atthasu samapattisu ca cinnavasi hutva
pativasati. Atha tasmim anukampaya narado bhagava asitiya arahantakotihi dasahi
ca anagamiphalatthehi upasakasahassehi parivuto tam assamapadam agamasi. Tapaso
bhagavantam disvava pamuditahadayo saparivarassa bhagavato nivasatthaya assamam
mapetva sakalarattim satthugunam kittetva bhagavato dhammakatham sutva punadivase
buddhassa uttarakurum gantva tato aharam aharitva saparivarassa buddhassa mahadanam
adasi. Evam sattaham mahadanam datva himavantato anaggham lohitacandanam aharitva
tena lohitacandanena bhagavantam pujesi. Tada nam dasabalo amaranaraparivuto dhammakatham
kathetva "anagate gotamo nama buddho bhavissati"ti byakasi. Tena vuttam:-
       [13] "ahantena samayena          jatilo uggatapano
            antalikkhacaro asim          pancabhinnasu paragu.
       [14] Tadapaham asamasamam           sasamgham saparijjanam
            annapanena tappetva       candanenabhipujayim.
@Footnote: 1 Si.,i. bhuttanumodane
       [15] Sopi mam tada byakasi       narado lokanayako
            aparimeyyito kappe         buddho loke bhavissati
            1- ahu kapilavhaya ramma     nikkhamitva tathagato. 1-
       [16] Padhanam padahitvana .pe.      hessama sammukha imam.
       [17] Tassapi vacanam sutva         bhiyyo hasetva manasam
            adhitthahim vatam uggam           dasaparamipuriya"ti.
     Tattha tadapahanti tadapi aham. Asamasamanti asama nama atita buddha, 2-
tehi asamehi samam tulyam asamasamam. Atha va asama visama, sama visama sadhavo,
tesu asamasamesu samo "asamasamo"ti vattabbe ekassa samasaddassa lopam katva
vuttanti veditabbam, asamavisamasamanti attho. Saparijjananti saupasakajanam. "sopi
mam tada naramarunam, majjhe byakasi cakkhuma"tipi patho, so uttanatthova.
Bhiyyo hasetva manasanti uttarimhi hasetva 3- tosetva hadayam. Adhitthahim
vatam ugganti uggam vatam adhitthasim. "uttarim vatamadhitthasim, dasaparamipuriya"tipi
patho.
     Tassa pana bhagavato naradassa dhannavati nama nagaram ahosi, sudevo
nama khattiyo pita, anoma nama mata, bhaddasalo ca jitamitto ca dve
aggasavaka, vasettho nama upatthako, uttara ca phagguni ca dve aggasavika,
mahasonarukkho bodhi, sariram atthasitihatthubbedham ahosi. Tassa sarirappabha niccam
yojanam pharati, navutivassasahassani ayu, tassa pana vijitasena nama aggamahesi,
nanduttarakumaro namassa putto ahosi. Vijito vijitavi vijitabhiramoti tayo
@Footnote: 1-1 cha.Ma. ime patha na dissanti
@2 Si.,i. atitanagata buddha       3 Si. bhavetva
Pasada ahesum. So navavassasahassani agaram ajjhavasi. So padasava
mahabhinikkhamanam nikkhamiti. Tena vuttam:-
       [18] "nagaram dhannavati nama        sudevo nama khattiyo
            anoma nama janika       naradassa mahesino.
       [23] Bhaddasalo jitamitto       ahesum aggasavaka
            vasettho namupatthako    naradassa mahesino.
       [24] Uttara phagguni ceva       ahesum aggasavika
            bodhi tassa bhagavato        mahasonoti vuccati.
       [26] Atthasitiratanani          accuggato mahamuni
            kancanagghiyasankaso        dasasahassi virocati. 1-
       [27] Tassa byamappabha kaya    niddhavati disodisam
            nirantaram divarattim         yojanam pharate sada. 2-
       [28] Na keci tena samayena      samanta yojane jana
            ukkapadipe ujjalenti    buddharamsihi otthata.
       [29] Navutivassasahassani         ayu vijjati tavade
            tavata titthamano so     taresi janatam bahum.
       [30] Yatha uluhi gaganam          vicittam upasobhati
            tatheva sasanam tassa        arahantehi sobhati.
       [31] Samsarasotam taranaya        sesake patipannake
            dhammasetum dalham katva      nibbuto so narasabho.
@Footnote: 1 i. virocatha i. disa
       [32] Sopi buddho asamasamo      tepi khinasava atulateja
            sabbam tamantarahitam          nanu ritta sabbasankhara"ti.
     Tattha  kancanagghiyasankasoti vividharatanavicittakancanamayagghikasadisarupasobho.
Dasasahassi virocatiti tassa pabhaya dasasahassipi lokadhatu virocati. Virajatiti
attho. Tamevattham pakasento bhagava "tassa byamappabha kaya niddhavati
disodisanti aha. Tattha byamappabha kayati byamappabha viyati byamappabha,
amhakam bhagavato byamappabha viyati attho.
     Na keciti ettha nakaro patisedhattho, tassa ujjalentisaddena
sambandho datthabbo. Ukkati dandadipika. Ukka va padipe va kecipi
jana na ujjalentiti na pajjalenti. Kasmati ce? buddhasarirappabhaya
obhasitatta. Buddharamsihiti buddharasmihi. Otthatati adhigata. 1-
     Uluhiti tarahi, yatha tarahi gaganatalam vicittam sobhati, tatheva tassa
sasanam arahantehi vicittam upasobhatiti attho. Samsarasotam taranayati
samsarasagarassa taranattham. Sesake patipannaketi arahante thapetva
kalyanaputhujjanehi saddhim sese sekkhapuggaleti attho. Dhammasetunti maggasetum,
sesapuggale samsarato taretum dhammasetum thapetva katasabbakicco hutva
parinibbayiti attho. Sesam hettha vuttatta sabbattha uttanamevati.
                      Naradabuddhavamsavannana nitthita.
                       Nitthito navamo buddhavamso.
                         --------------
@Footnote: 1 Si.,i.,Ma. otthatati otthatava adhigata



             The Pali Atthakatha in Roman Book 51 page 265-275. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=51&A=5908&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=51&A=5908&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=33&i=190              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=33&A=7659              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=33&A=9691              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=33&A=9691              Contents of The Tipitaka Volume 33 http://84000.org/tipitaka/read/?index_33

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]