|
| บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
13. Sumedhabuddhavaṃsavaṇṇanā
padumuttare pana sammāsambuddhe parinibbute sāsanepissa antarahite
sattatikappasahassāni 1- buddhā nuppajjiṃsu, buddhasuññāni ahesuṃ. Ito paṭṭhāya
tiṃsakappasahassānaṃ matthake ekasmiṃ kappe sumedho sujāto cāti dve
sammāsambuddhā nibbattiṃsu. Tattha adhigatamedho sumedho nāma bodhisatto pāramiyo
pūretvā tusitapure nibbattitvā tato cavitvā sudassananagare sudattassa nāma
rañño aggamahesiyā sudattāya nāma deviyā kucchismiṃ paṭisandhiṃ gahetvā
dasannaṃ māsānaṃ accayena sudassanuyyāne taruṇadivasakaro viya saliladharavivaragato
mātukucchito nikkhami. So navavassasahassāni agāraṃ ajjhāvasi. Tassa kira
sucandanakañcanasirivaḍḍhananāmakā tayo pāsādā ahesuṃ. Sumanamahādevippamukhāni
aṭṭhacattālīsa itthisahassāni paccupaṭṭhitāni ahesuṃ.
So cattāri nimittāni disvā sumanadeviyā punabbasumitte nāma putte jāte
hatthiyānena mahābhinikkhamanaṃ nikkhamitvā pabbaji. Manussānañca koṭisatamanupabbaji.
So tehi parivuto aḍḍhamāsaṃ 2- padhānacariyaṃ caritvā visākhapuṇṇamāya nakulanigame
nakulaseṭṭhidhītāya dinnaṃ madhupāyāsaṃ paribhuñjitvā sālavane divāvihāraṃ vītināmetvā
@Footnote: 1 Sī.,i. sattatikappasatasahassāni 2 Sī.,i. aṭṭhamāse
Sirivaḍḍhājīvakena dinnā aṭṭha tiṇamuṭṭhiyo gahetvā nīpabodhimūle vīsatihatthavitthataṃ
tiṇasantharaṃ santharitvā samāraṃ mārabalaṃ vidhamitvā abhisambodhiṃ pāpuṇitvā
"anekajātisaṃsāraṃ .pe. Taṇhānaṃ khayamajjhagā"ti udānaṃ udānetvā sattasattāhaṃ
bodhisamīpeyeva vītināmetvā aṭṭhame sattāhe brahmuno dhammadesanāyācanaṃ
sampaṭicchitvā bhabbapuggale olokento attano kaniṭṭhabhātikaṃ saraṇakumārañca
sabbakāmikumārañca attanā saddhiṃ pabbajitānaṃ bhikkhūnañca koṭisataṃ catusaccadhamma-
paṭivedhasamatthe disvā ākāsena gantvā sudassananagarasamīpe sudassanuyyāne
otaritvā uyyānapālena attano bhātike pakkosāpetvā tesaṃ parivārānaṃ
majjhe dhammacakkaṃ pavattesi, tadā koṭisatasahassānaṃ dhammābhisamayo ahosi, ayaṃ
paṭhamo abhisamayo. Tena vuttaṃ:-
[1] "padumuttarassa aparena sumedho nāma nāyako
durāsado uggatejo sabbalokuttamo jino
[2] Pasannanetto sumukho brahā uju patāpavā
hitesī sabbasattānaṃ bahū mocesi bandhanā.
[3] Yadā buddho pāpuṇitvā kevalaṃ bodhimuttamaṃ
sudassanamhi nagare dhammacakkaṃ pavattayi.
[4] Tassābhisamayā 1- tīṇi ahesuṃ dhammadesane
koṭisatasahassānaṃ paṭhamābhisamayo ahū"ti.
Tattha uggatejoti uggatatejo. Pasannanettoti suṭṭhu pasannanayano,
dhovitvā majjitvā ṭhapitamaṇiguḷikā viya pasannāni nettāni honti. Tasmā so
"pasannanetto"ti vutto. Mudusiniddhanīlavimalasukhumapamukhācitasuppasannanayanoti attho.
@Footnote: 1 Ma.,ka. tassāpi abhisamayā
"suppasannapañcanayano"tipi vattuṃ vaṭṭati. Sumukhoti paripuṇṇasaradasamayacandasadisavadano.
Brahāti aṭṭhāsītihatthappamāṇasarīrattā brahā mahanto. Aññehi asādhāraṇa-
sarīrappamāṇoti attho. Ujūti brahmujugato ujumeva uggatasarīro devanagare
samussitasuvaṇṇatoraṇasadisavarasarīroti attho. Patāpavāti vijjotamānasarīro. Hitesīti
hitagaveSī. Abhisamayā tīṇīti abhisamayā tayo, liṅgavipallāso katoti.
Yadā pana bhagavā kumbhakaṇṇasadisānubhāvaṃ kumbhakaṇṇaṃ nāma manussabhakkhaṃ
yakkhaṃ mahāaṭavimukhe sandissamānaghorasarīraṃ vattaniaṭavisañcāraṃ pacchinditvā
pavattamānaṃ paccūsasamaye mahākaruṇāsamāpattiṃ samāpajjitvā tato vuṭṭhāya lokaṃ
olokento disvā ekakova asahāyo tassa yakkhassa bhavanaṃ gantvā anto
pavisitvā paññatte sirisayane nisīdi. Atha kho so yakkho makkhaṃ asahamāno daṇḍāhato
ghoraviso āsiviso viya saṅkuddho dasabalaṃ bhiṃsāpetukāmo attano attabhāvaṃ
ghorataraṃ katvā pabbatasadisaṃ sīlaṃ katvā sūriyamaṇḍalasadisāni akkhīni nimminitvā
naṅgalasīsasadisātidīghavipulatikhiṇadāṭhāyo katvā olambanīlavipulavisamodaro tālakkhandha-
sadisabāhucipiṭakavirūpavaṅkanāso pabbatabilasadisavipularattamukho thūlapiṅgalakharapharusakeso
atibhayānakadassano hutvā āgantvā sumedhassa bhagavato purato ṭhatvā padhūpāyanto
pajjalanto pāsāṇapabbataggijālasalilakaddamachārikāyudhaṅgāravālukappakārā navavidhā
vassavuṭṭhiyo vassetvāpi bhagavato lomaggamattampi cāletuṃ asakkonto "bhagavantaṃ
pañhaṃ pucchitvā māressāmī"ti āḷavako viya pañhaṃ pucchi. Atha bhagavā
pañhābyākaraṇena taṃ yakkhaṃ vinayamupanesi. Tato dutiyadivase kirassa raṭṭhavāsino
manussā sakaṭabharitena 1- bhattena saha rājakumāraṃ āharitvā yakkhassa adaṃsu. Atha
yakkho rājakumāraṃ buddhassa adāsi. Aṭavidvāre ṭhitamanussā bhagavantaṃ upasaṅkamiṃsu.
@Footnote: 1 Sī.,i.,Ma. haritena
Tadā tasmiṃ samāgame dasabalo yakkhassa manonukūlaṃ dhammaṃ desento
navutikoṭisahassānaṃ pāṇīnaṃ dhammacakkhuṃ uppādesi, so dutiyo dhammābhisamayo ahosi.
Tena vuttaṃ:-
[5] "punāparaṃ kumbhakaṇṇaṃ yakkhaṃ so 1- damayī jino
navutikoṭisahassānaṃ dutiyābhisamayo ahū"ti.
Yadā pana upakārinagare sirinandanuyyāne cattāri saccāni pakāsayi,
tadā asītikoṭisatasahassānaṃ tatiyo dhammābhisamayo ahosi. Tena vuttaṃ:-
[6] "punāparaṃ amitayaso catusaccaṃ pakāsayi
asītikoṭisahassānaṃ tatiyābhisamayo ahū"ti.
Sumedhassāpi bhagavato tayo sāvakasannipātā ahesuṃ. Paṭhamasannipāte
sudassananagare koṭisatakhīṇāsavā ahesuṃ. Puna devakūṭe pabbate kathinatthate dutiye
navutikoṭiyo. Puna tatiye bhagavati cārikaṃ caramāne asītikoṭiyo ahesuṃ. Tena
vuttaṃ:-
[7] "sannipātā tayo āsuṃ sumedhassa mahesino
khīṇāsavānaṃ vimalānaṃ santacittāna tādinaṃ.
[8] Sudassanaṃ nāma nagaraṃ 2- upagañchi jino yadā
tadā khīṇāsavā bhikkhū samiṃsu satakoṭiyo.
[9] Punāparaṃ devakūṭe bhikkhūnaṃ kathinatthate
tadā navutikoṭīnaṃ dutiyo āsi samāgamo.
[10] Punāparaṃ dasabalo yadā carati cārikaṃ
tadā asītikoṭīnaṃ tatiyo āsi samāgamo"ti.
@Footnote: 1 pāḷi. yakkhañca 2 pāḷi. sudassanamhi nagare
Tadā amhākaṃ bodhisatto uttaro nāma sabbajanuttaro māṇavo hutvā
nidahitvā ṭhapitaṃyeva asītikoṭidhanaṃ vissajjetvā buddhappamukhassa saṃghassa mahādānaṃ
datvā tadā dasabalassa dhammaṃ sutvā saraṇesu patiṭṭhāya nikkhamitvā pabbaji.
Sopi naṃ satthā bhojanānumodanaṃ karonto "anāgate gotamo nāma buddho
bhavissatī"ti byākāsi. Tena vuttaṃ:-
[11] "ahantena samayena uttaro nāma māṇavo
asītikoṭiyo mayhaṃ ghare sannicitaṃ dhanaṃ.
[12] Kevalaṃ sabbaṃ datvāna sasaṃghe lokanāyake
saraṇaṃ tassūpagañchiṃ pabbajjaṃ abhirocayiṃ.
[13] Sopi maṃ buddho byākāsi karonto anumodanaṃ
tiṃsakappasahassamhi ayaṃ buddho bhavissati
1- ahu kapilavhayā rammā nikkhamitvā tathāgato. 1-
[14] Padhānaṃ padahitvāna .pe. hessāma sammukhā imaṃ.
Byākaraṇagāthā vitthāretabbā.
[15] "tassāpi vacanaṃ sutvā bhiyyo cittaṃ pasādayiṃ
uttariṃ vatamadhiṭṭhāsiṃ dasapāramipūriyā.
[16] Suttantaṃ vinayañcāpi navaṅgaṃ satthusāsanaṃ
sabbaṃ pariyāpuṇitvāna sobhayiṃ jinasāsanaṃ.
[17] Tatthappamatto viharanto nisajjaṭṭhānacaṅkame
abhiññāpāramiṃ gantvā 2- brahmalokamagañchahan"ti.
Tattha sannicitanti nidahitaṃ nidhānavasena. Kevalanti sakalanti attho.
Sabbanti asesato datvā. Sasaṃgheti sasaṃghassa. Tassūpagañchinti taṃ upagañchiṃ,
@Footnote: 1-1 cha.Ma. ime pāṭhā na dissanti 2 Sī.,i.,ka. patvā
Upayogatthe sāmivacanaṃ. Abhirocayinti pabbajiṃ. Tiṃsakappasahassamhīti tiṃsakappasahassesu
atikkantesūti attho.
Tassa pana sumedhassa bhagavato sudassanaṃ nāma nagaraṃ ahosi. Sudatto
nāma rājā pitā, mātā sudattā nāma, saraṇo ca sabbakāmo ca dve
aggasāvakā, sāgaro nāmupaṭṭhāko, rāmā ca surāmā ca dve aggasāvikā,
mahānīparukkho bodhi, sarīraṃ aṭṭhāsītihatthubbedhaṃ ahosi, āyu navutivassasahassāni,
navavassasahassāni agāraṃ ajjhāvasi, sumanā nāmassa aggamahesī, punabbasumitto
nāma putto, hatthiyānena nikkhami. Sesaṃ gāthāsu dissati. Tena vuttaṃ:-
[18] "sudassanaṃ nāma nagaraṃ sudatto nāma khattiyo
sudattā nāma janikā sumedhassa mahesino.
[19] 1- Navavassasahassāni agāraṃ ajjhāvasi so
sucando kañcano sirivaḍḍho tayo pāsādamuttamā.
[20] Tisoḷasasahassāni nāriyo samalaṅkatā
sumanā nāma nārī punabbaso nāma atrajo.
[21] Nimitte caturo disvā hatthiyānena nikkhami
anūnakaṃ aṭṭhamāsaṃ padhānaṃ padahī jino.
[22] Brahmunā yācito santo sumedho lokanāyako
vattacakko mahāvīro sudassanuyyānamuttame. 1-
[23] Saraṇo sabbakāmo ca ahesuṃ aggasāvakā
sāgaro nāmupaṭṭhāko sumedhassa mahesino.
@Footnote: 1-1 cha.Ma. imā gāthāyo na dissanti
[24] Rāmā ceva surāmā ca ahesuṃ aggasāvikā
bodhi tassa bhagavato mahānīpoti 1- vuccati.
[25] 2- Uruvelā ceva yasavā ca ahesuṃ aggupaṭṭhakā
yasodharā nāma sirimā ca ahesuṃ aggupaṭṭhikā. 2-
[26] Aṭṭhāsītiratanāni accuggato mahāmuni
obhāseti disā sabbā cando tāragaṇe yathā.
[27] Cakkavattimaṇī nāma yathā tapati yojanaṃ
tatheva tassa ratanaṃ samantā pharati yojanaṃ.
[28] Navutivassasahassāni āyu vijjati tāvade
tāvatā tiṭṭhamāno so tāresi janataṃ bahuṃ.
[29] Tevijjachaḷabhiññehi balappattehi tādihi
samākulamidaṃ āsi arahantehi sādhuhi.
[30] Tepi sabbe amitayasā vippamuttā nirūpadhī
ñāṇālokaṃ dassayitvā nibbutā te mahāyasā"ti.
Tattha canno tāragaṇe yathāti yathā nāma gagane paripuṇṇacando
tārāgaṇe obhāseti pakāseti, evameva sabbāpi disā obhāsetīti attho.
Keci "cando paṇṇaraso yathā"ti paṭhanti, so uttānatthova.
Cakkavattimaṇī nāmāti yathā nāma cakkavattirañño maṇiratanaṃ catuhatthāyāmaṃ
sakaṭanābhisamapariṇāhaṃ caturāsītimaṇisahassaparivāraṃ tārāgaṇaparivutassa saradasamaya-
paripuṇṇarajanikarassa sirisamudayasobhaṃ avhayantamiva vepullapabbatato 4- paramaramaṇīyadassanaṃ
@Footnote: 1 cha.Ma. ka. nimbarukkhoti 2-2 cha.Ma. ime pāṭhā na dissanti
@3 pāḷi. sāsanaṃ 4 Ma. vipulapabbatato
Maṇiratanamāgacchati, tassevaṃ āgacchantassa samantato yojanappamāṇaṃ okāsaṃ
ābhā pharati, evameva tassa sumedhassāpi bhagavato sarīrato ābhāratanaṃ samantato
yojanaṃ pharatīti attho.
Tevijjachaḷabhiññehīti tevijjehi chaḷabhiññehi cāti attho. Balappattehīti
iddhibalappattehi. Tādihīti tādibhāvappattehi. Samākulanti saṅkiṇṇaṃ
ekakāsāvapajjotaṃ. Idanti sāsanaṃ sandhāyāha, mahītalaṃ vā. Amitayasāti amitaparivārā,
atulakittighoso vā. Nirūpadhīti caturupadhivirahitā. Sesamettha gāthāsu sabbattha
pākaṭamevāti.
Sumedhabuddhavaṃsavaṇṇanā niṭṭhitā.
Niṭṭhito ekādasamo buddhavaṃso.
-------------
The Pali Atthakatha in Roman Book 51 page 286-293.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=51&A=6364
อรรถกถาบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=51&A=6364
อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=33&i=192
เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=33&A=7778
พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=33&A=9892
The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=33&A=9892
Contents of The Tipitaka Volume 33
http://84000.org/tipitaka/read/?index_33
        |
|
บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]