|
| บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
22. Sikhībuddhavaṃsavaṇṇanā
vipassissa aparabhāge antarahite ca tasmiṃ kappe tato paraṃ ekūnasaṭṭhiyā
kappesu buddhā loke na uppajjiṃsu. 2- Apagatabuddhāloko ahosi. Kilesadevaputta-
mārānaṃ ekarajjaṃ apagatakaṇṭakaṃ ahosi. Ito pana ekattiṃsakappe
siniddhasukkhasāradārupacito pahūtasappisitto nidhūmo sikhī viya sikhī ca vessabhū cāti
dve sammāsambuddhā loke uppajjiṃsu. 2- Tattha sikhī pana bhagavā pāramiyo pūretvā
tusitapure nibbattitvā tato cavitvā kusalakaraṇavatī aruṇavatīnagare paramaguṇavato
@Footnote: 1 Sī.,i. pupphitaṃ 2-2 Sī.,i. ime pāṭhā na dissanti
Aruṇavato nāma rañño aggamahesiyā rattakanakapaṭibimbarucirappabhāya pabhāvatiyā
nāma deviyā kucchismiṃ paṭisandhiṃ gahetvā dasa māse vītināmetvā nisabhuyyāne
mātukucchito nikkhami. Nemittikā panassa nāmaṃ karontā uṇhīsassa sikhā viya
uggatattā "sikhī"ti nāmamakaṃsu. So sattavassahassāni agāraṃ ajjhāvasi.
Sucandakasirīgiriyasanārivasabhanāmakā tayo pāsādā ahesuṃ. Sabbakāmādevippamukhāni
catuvīsati itthisahassāni paccupaṭṭhitāni ahesuṃ.
So cattāri nimittāni disvā sabbakāmādeviyā guṇagaṇātule atule
nāma putte uppanne hatthiyānena hatthikkhandhavaragato mahābhinikkhamanaṃ
nikkhamitvā pabbaji. Taṃ sattatipurisasatasahassāni 1- anupabbajiṃsu. So tehi parivuto
aṭṭhamāsaṃ padhānacariyaṃ caritvā visākhapuṇṇamāya gaṇasaṅgaṇikaṃ pahāya sudassananigame
piyadassīseṭṭhino dhītuyā dinnaṃ madhupāyāsaṃ paribhuñjitvā taruṇakhadiravane divāvihāraṃ
vītināmetvā anomadassinā nāma tāpasena dinnā aṭṭha kusatiṇamuṭṭhiyo
gahetvā puṇḍarīkabodhiṃ upasaṅkami. Tassā kira puṇḍarīkabodhiyāpi pāṭaliyā
pamāṇameva pamāṇaṃ ahosi. Taṃdivasameva so paṇṇāsaratanakkhandho hutvā
abbhuggato, sākhāpissa paṇṇāsaratanamattāva. So dibbehi gandhehi pupphehi
sañchanno ahosi. Na kevalaṃ puppheheva, phalehipi sañchanno 2- ahosi.
Tassa ekapassato taruṇāni phalāni ekato majjhimāni ekato nātipakkāni
ekato pakkhittadibbojāni viya surasāni vaṇṇagandharasasampannāni tato tato
olambanti. Yathā ca so, evaṃ dasasahassicakkavāḷesu pupphūpagā rukkhā pupphehi
phalūpagā rukkhā phalehi paṭimaṇḍitā ahesuṃ.
@Footnote: 1 Ma. sattattiṃsapurisa... 2 Sī.,i. sahito
So tattha catuvīsatihatthavitthataṃ tiṇasantharaṃ santharitvā pallaṅkaṃ ābhujitvā
caturaṅgavīriyaṃ adhiṭṭhāya nisīdi. Evaṃ nisīditvā chattiṃsa yojanavitthataṃ samāraṃ
mārabalaṃ vidhamitvā sambodhiṃ pāpuṇitvā "anekajātisaṃsāraṃ .pe. Taṇhānaṃ
khayamajjhagā"ti udānaṃ udānetvā bodhisamīpeyeva sattasattāhaṃ vītināmetvā
brahmāyācanaṃ sampaṭicchitvā attanā saha pabbajitānaṃ sattatiyā bhikkhusatasahassānaṃ
upanissayasampattiṃ disvā surapathena gantvā vividhāvaraṇavatiyā aruṇavatiyā
rājadhāniyā samīpe migājinuyyāne 1- otaritvā tehi munigaṇehi parivuto tesaṃ
majjhe dhammacakkaṃ pavattesi. Tadā koṭisatasahassānaṃ paṭhamo abhisamayo ahosi.
Tena vuttaṃ:-
[1] "vipassissa aparena sambuddho dvipaduttamo
sikhivhayo āsi jino asamo appaṭipuggalo.
[2] Mārasenaṃ pamadditvā patto sambodhimuttamaṃ
dhammacakkaṃ pavattesi anukampāya pāṇinaṃ.
[3] Dhammacakkaṃ pavattente sikhimhi jinapuṅgave
koṭisatasahassānaṃ paṭhamābhisamayo ahū"ti.
Punapi aruṇavatiyā rājadhāniyā samīpeyeva abhibhūrājaputtassa ca
sambhavarājaputtassa cāti dvinnaṃ saparivārānaṃ dhammaṃ desetvā navutikoṭisahassāni
dhammāmataṃ pāyesi. So dutiyo abhisamayo ahosi. Tena vuttaṃ:-
[4] "aparampi dhammaṃ desente gaṇaseṭṭhe naruttame
navutikoṭisahassānaṃ dutiyābhisamayo ahū"ti.
Yadā pana sūriyavatīnagaradvāre campakarukkhamūle titthiyamadamānabhañjanatthaṃ
sabbajanabandhanamokkhatthañca yamakapāṭihāriyaṃ karonto bhagavā dhammaṃ desesi,
tadā asītikoṭisahassānaṃ tatiyo abhisamayo ahosi. Tena vuttaṃ:-
@Footnote: 1 Sī.,i. migāciruyyāne
[5] "yamakapāṭihārayaṃ 1- dassayante sadevake
asītikoṭisahassānaṃ tatiyābhisamayo ahū"ti.
Abhibhunā ca sambhavena ca rājaputtena saddhiṃ pabbajitānaṃ arahantānaṃ
satasahassānaṃ majjhe nisīditvā pātimokkhaṃ uddisi, so paṭhamo sannipāto
ahosi. Aruṇavatīnagare ñātisamāgame pabbajitānaṃ asītiyā bhikkhusahassānaṃ majjhe
nisīditvā pātimokkhaṃ uddisi, so dutiyo sannipāto ahosi. Dhanañjayanagare
dhanapālanāgavinayanasamaye 2- pabbajitānaṃ sattatiyā bhikkhusahassānaṃ majjhe bhagavā
pātimokkhaṃ uddisi, so tatiyo sannipāto ahosi. Tena vuttaṃ:-
[6] "sannipātā tayo āsuṃ sikhissāpi mahesino
khīṇāsavānaṃ vimalānaṃ santacittāna tādinaṃ.
[7] Bhikkhusatasahassānaṃ paṭhamo āsi samāgamo
asītibhikkhusahassānaṃ dutiyo āsi samāgamo.
[8] Sattatibhikkhusahassānaṃ tatiyo āsi samāgamo
anupalitto padumaṃva toyamhi sampavaḍḍhitan"ti.
Tattha anupalitto padumaṃvāti toye jātaṃ toyeva vaḍḍhitaṃ padumaṃ viya
toyena anupalittaṃ, sopi bhikkhu sannipāto loke jātopi lokadhammehi anupalitto
ahosīti attho.
Tadā kira amhākaṃ bodhisatto katthaci asaṃsaṭṭho paribhuttanagare arindamo
nāma rājā hutvā sikhimhi paribhuttanagaramanuppatte saparivāro rājā bhagavato
paccuggantvā pasādavaḍḍhitahadayanayanasoto dasabalassa amalacaraṇakamalayugaḷesu
@Footnote: 1 cha.Ma. yamakapāṭihāriyañca 2 Sī.,i. dhanapālakagahapativinayanasamaye
Saparivāro sirasā abhivanditvā dasabalaṃ nimantetvā sattāhaṃ issariyakulavibhava-
saddhānurūpaṃ mahādānaṃ datvā dussabhaṇḍāgāradvārāni vivarāpetvā buddhappamukhassa
bhikkhusaṃghassa mahagghāni vatthāni adāsi. Attano ca balarūpalakkhaṇajavasampanna-
hemajālamālāsamalaṅkataṃ navakanakaruciradaṇḍakosacāmarayugavirājitaṃ vipulamudukaṇṇaṃ
candarājivirājitavadanasotaṃ erāvaṇavāraṇamiva arivāraṇaṃ varavāraṇaṃ datvā vāraṇappamāṇameva
katvā kappiyabhaṇḍañca adāsi. Sopi naṃ satthā "ito ekattiṃsakappe buddho
bhavissatī"ti byākāsi. Tena vuttaṃ:-
[9] "ahantena samayena arindamo nāma khattiyo
sambuddhappamukhaṃ saṃghaṃ annapānena tappayiṃ.
[10] Bahudussavaraṃ datvā dussakoṭiṃ anappakaṃ
alaṅkataṃ hatthiyānaṃ sambuddhassa adāsahaṃ.
[11] Hatthiyānaṃ nimminitvā kappiyaṃ upanāmayiṃ
pūrayiṃ mānasaṃ mayhaṃ niccaṃ daḷhamupaṭṭhitaṃ.
[12] Sopi maṃ buddho byākāsi sikhī lokagganāyako
ekattiṃse ito kappe ayaṃ buddho bhavissati.
[13] Ahu kapilavhayā rammā .pe. Hessāma sammukhā imaṃ.
[14] Tassāpi vacanaṃ sutvā bhiyyo cittaṃ pasādayiṃ
uttariṃ vatamadhiṭṭhāsiṃ dasapāramipūriyā"ti.
Tattha nimminitvāti tassa hatthino pamāṇena tulayitvā. Kappiyanti
kappiyabhaṇḍaṃ, bhikkhūnaṃ yaṃ bhaṇḍaṃ kappati gahetuṃ taṃ kappiyabhaṇḍaṃ nāma.
Pūrayiṃ mānasaṃ mayhanti mama cittaṃ dānapītiyā pūrayiṃ, mayhaṃ hāsuppādanasamatthaṃ
akāsinti attho. Niccaṃ daḷhamupaṭṭhitanti "niccakālaṃ dānaṃ dassāmī"ti dānavasena
daḷhaṃ upaṭṭhitaṃ cittanti attho.
Tassa pana bhagavato nagaraṃ aruṇavatī nāma ahosi. Aruṇavā nāma rājā
pitā, pabhāvatī nāma mātā, abhibhū ca sambhavo ca dve aggasāvakā, khemaṅkaro
nāmupaṭṭhāko, sakhilā 1- ca padumā ca dve aggasāvikā, puṇḍarīkarukkho bodhi,
sarīraṃ cassa sattatihatthubbedhaṃ ahosi. Sarīrappabhā niccakālaṃ yojanattayaṃ pharitvā
aṭṭhāsi. Sattativassasahassāni āyu, sabbakāmā nāmassa aggamahesī, atulo
nāmassa putto, hatthiyānena nikkhami. Tena vuttaṃ:-
[15] "nagaraṃ aruṇavatī nāma aruṇo nāma khattiyo
pabhāvatī nāma janikā sikhissāpi mahesino.
[16] 2- Sattavassasahassāni agāraṃ ajjhāvasi so
suvaḍḍhako giri vāhano tayo pāsādamuttamā.
[17] Catuvīsatisahassāni nāriyo samalaṅkatā
sabbakāmā nāma sā nārī atulo nāma atrajo.
[18] Nimitte caturo disvā hatthiyānena nikkhami
aṭṭhamāsaṃ padhānacāraṃ acarī purisuttamo.
[19] Brahmunā yācito santo sikhī lokagganāyako
vattacakko mahāvīro migadāye naruttamo. 2-
[20] Abhibhū sambhavo ceva ahesuṃ aggasāvakā
khemaṅkaro nāmupaṭṭhāko sikhissāpi mahesino.
@Footnote: 1 Sī.,i. makhilā 2-2 cha.Ma. ime pāṭhā na dissanti
[21] Sakhilā ca 1- padumā ca ahesuṃ aggasāvikā
bodhi tassa bhagavato puṇḍarīkoti vuccati.
[22] Sirivaḍḍho ca nando ca ahesuṃ aggupaṭṭhakā
cittā ceva sucittā 2- ca ahesuṃ aggupaṭṭhikā.
[23] Uccattanena so buddho sattatihatthamuggato
kañcanagghiyasaṅkāso dvattiṃsavaralakkhaṇo.
[24] Tassāpi byāmappabhā kāyā niccharanti 3- nirantaraṃ
disodisaṃ niccharanti tīṇi yojanaso 4- pabhā.
[25] Sattativassasahassāni āyu tassa mahesino
tāvatā tiṭṭhamāno so tāresi janataṃ bahuṃ.
[26] Dhammameghaṃ vassitvāna 5- temayitvā sadevake
khemantaṃ pāpayitvāna nibbuto so sasāvako.
[27] Anubyañjanasampannaṃ dvattiṃsavaralakkhaṇaṃ
sabbaṃ tamantarahitaṃ nanu rittā sabbasaṅkhārā"ti.
Tattha puṇḍarīkoti setambarukkho. Tīṇi yojanaso pabhāti tīṇi yojanāni
pabhā niccharantīti attho. Dhammameghanti dhammavassaṃ, dhammavassanako buddhamegho.
Temayitvāti dhammakathāsalilena temetvā, siñcitvāti attho. Sadevaketi sadevake
satte. Khemantanti khemantaṃ nibbānaṃ. Anubyañjanasampannanti tambanakhatuṅganāsa-
vaṭṭaṅgulitādīhi asītiyā anubyañjanehi sampannaṃ, dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇa-
paṭimaṇḍitaṃ bhagavato sarīranti attho. Sikhī kira sammāsambuddho sīlavatīnagare
assārāme parinibbāyi.
@Footnote: 1 Sī.,i. makhilā ca 2 cha.Ma. suguttā 3 cha.Ma. divārattiṃ
@4 pāḷi. yojanāni 5 cha.Ma. pavassetvā
Sikhīva loke 1- tapasā jalitvā
sikhīva meghāgamane naditvā
sikhī mahesindhanavippahīno
sikhīva santiṃ sugato gato so.
Sikhissa kira bhagavato dhātuyo ekagghanāva hutvā aṭṭhaṃsu na vippakiriṃsu.
Sakalajambudīpavāsino pana manussā tiyojanubbedhaṃ sattaratanamayaṃ himagirisadisasobhaṃ
thūpamakaṃsu. Sesamettha gāthāsu pākaṭamevāti.
Sikhībuddhavaṃsavaṇṇanā niṭṭhitā.
Niṭṭhito vīsatimo buddhavaṃso.
-------------
The Pali Atthakatha in Roman Book 51 page 349-356.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=51&A=7747
อรรถกถาบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=51&A=7747
อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=33&i=201
เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=33&A=8243
พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=33&A=10710
The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=33&A=10710
Contents of The Tipitaka Volume 33
http://84000.org/tipitaka/read/?index_33
        |
|
บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]