ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
previous bookno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 52 : PALI ROMAN Cariya.A. (paramatthadi.)

page1.

Khuddakanikaya cariyapitakatthakatha ------------- namo tassa bhagavato arahato sammasambuddhassa. Gantharambhakatha cariya sabbalokassa hita yassa mahesino acinteyyanubhavam tam vande lokagganayakam. Vijjacaranasampanna yena niyanti lokato vande tamuttamam dhammam sammasambuddhapujitam. Siladigunasampanno thito maggaphalesu yo vande ariyasamgham tam punnakkhettam anuttaram. Vandanajanitam punnam iti yam ratanattaye hatantarayo sabbattha hutvaham tassa tejasa. Imasmim bhaddakappasmim sambhata ya sudukkara ukkamsaparamippatta danaparamitadayo. Tasam sambodhicariyanam anubhavavibhavanam sakkesu nigrodharame vasantena mahesina. Yam dhammasenapatino sabbasavakaketuno lokanathena cariya- pitakam nama desitam.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page2.

Yam khuddakanikayasmim sangayimsu mahesayo dhammasangahaka satthu hetusampattidipanam. Tassa sambodhisambhara- vibhaganayayogato kincapi dukkara katum atthasamvannana maya. Saha samvannanam yasma dharate satthu sasanam pubbacariyasihanam titthateva vinicchayo. Tasma tam avalambitva ogahitva ca sabbaso jatakanupanissaya poranatthakathanayam. Nissitam vacanamaggam suvisuddhamanakulam mahaviharavasinam nipunatthavinicchayam. Nitaneyyatthabheda ca parami paridipayam karissami tam 1- cariya- pitakassatthavannanam. Iti akankhamanassa saddhammassa ciratthitim vibhajantassa tassattham nisamayatha sadhavoti. Tattha cariyapitakanti kenatthena cariyapitakam? atitasu jatisu satthu Cariyanubhavappakasini pariyattiti katva, pariyattiattho hi ayam pitakasaddo "ma pitakasampadanena"tiadisu 2- viya. Atha va yasma sa pariyatti tasseva satthu purimajatisu cariyanam anubhavappakasanena bhajanabhuta, tasmapi "cariyapitakan"ti vuccati, bhajanatthopi hi pitakasaddo niddittho "atha puriso agaccheyya, kudalapitakam adaya"tiadisu 3- viya. Tam panetam cariyapitakam vinayapitakam suttantapitakam @Footnote: 1 Si. karissamiti 2 an.tika.20/66/184 3 Ma.mu.12/228/192, an.tika.20/70/199

--------------------------------------------------------------------------------------------- page3.

Abhidhammapitakanti tisu pitakesu suttantapitakapariyapannam. Dighanikayo majjhimanikayo samyuttanikayo anguttaranikayo khuddakanikayoti pancasu nikayesu khuddakanikayapariyapannam. Suttam geyyam veyyakaranam gatha udanam itivuttakam jatakam abbhutadhammam vedallanti navasu sasanangesu gathasangaham. "dvasiti buddhato ganhim dvesahassani bhikkhuto caturasiti sahassani ye me dhamma pavattino"ti 1- evam dhammabhandagarikena patinnatesu caturasitiya dhammakkhandhasahassesu katipayadhammakkhandhasangaham. Vaggato akittivaggo hatthinagavaggo yudhanjayavaggoti vaggattayasangaham. Cariyato akittivagge dasa hatthinagavagge dasa yudhanjayavagge pancadasati pancatimsacariyasangaham. Tisu vaggesu akittivaggo adi, cariyasu akitticariya. Tassapi:- "kappe ca satasahasse caturo ca asankhiye etthantare yam caritam sabbam tam bodhipacanan"ti ayam gatha adi. Tassa ito pabhuti anukkamena atthasamvannana hoti. Gantharambhakatha nitthita. ---------------- @Footnote: 1 khu.thera. 26/1027/399

--------------------------------------------------------------------------------------------- page4.

Nidanakatha sa panayam atthasamvannana yasma durenidanam avidurenidanam santikenidananti imani tini nidanani dassetva vuccamana sunantehi samudagamato patthaya sutthu vinnata nama hoti, tasma tesam nidananam ayam vibhago veditabbo. Dipankaradasabalassa padamulasmim hi katabhiniharassa mahabodhisattassa yava tusitabhavane 1- nibbatti, tava pavatto kathamaggo durenidanam nama. Tusitabhavanato patthaya yava bodhimande sabbannutannanappatti, tava pavatto kathamaggo avidurenidanam nama. Mahabodhimandato pana patthaya yava paccuppannavatthu, tava pavatto kathamaggo santikenidanam nama. Imesu tisu nidanesu yasma durenidanaavidurenidanani sabbasadharanani, tasma tani jatakatthakathayam 2- vittharitanayeneva vittharato veditabbani. Santikenidane pana atthi visesoti tinnampi nidananam ayamadito patthaya sankhepakatha. Dipankarassa bhagavato padamule katabhiniharo bodhisattabhuto lokanatho attano abhiniharanurupam samattimsaparamiyo puretva sabbannutannanasambharam matthakam papetva tusitabhavane nibbatto buddhabhavaya uppattikalam agamayamano tattha yavatayukam thatva tato cuto sakyarajakule patisandhim gahetva anantena pariharena 3- mahantena sirisobhaggena vaddhamano anukkamena yobbanam patva ekunatimse vayasmim katamahabhinikkhamano chabbassani mahapadhanam padahitva vesakhapunnamayam bodhirukkhamule nisinno suriye anatthangamiteyeva marabalam vidhamitva purimayame pubbenivasam anussaritva majjhimayame dibbacakkhum visodhetva pacchimayame diyaddhakilesasahassam khepetva anuttaram sammasambodhim abhisambujjhi. @Footnote: 1 Ma. tusitapure 2 jataka.A. 1/3 3 Ma. parivarena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page5.

Tato tattheva sattasattahe vitinametva asalhipunnamayam baranasim gantva isipatane migadaye annasikondannappamukha 1- attharasa brahmakotiyo dhammamatam payento dhammacakkam 2- pavattetva yasadike veneyye arahatte patitthapetva te sabbeva satthi arahante lokanuggahaya vissajjetva uruvelam gacchanto kappasikavanasande timsa bhaddavaggiye sotapattiphaladisu patitthapetva uruvelam gantva addhuddhani patihariyasahassani dassetva uruvelakassapadayo sahassajatilaparivare tebhatikajatile vinetva tehi parivuto rajagahanagarupacare latthivanuyyane nisinno bimbisarappamukhe dvadasanahute brahmanagahapatike sasane otaretva magadharajena karite veluvanavihare viharati. Athevam bhagavati veluvane viharante sariputtamoggallanesu aggasavakatthane thapitesu savakasannipate jate suddhodanamaharaja "putto kira me chabbassani dukkarakarikam caritva paramabhisambodhim patva pavattitavaradhammacakko ragaham nissaya veluvane viharati"ti sutva dasapurisasahassaparivare anukkamena dasa amacce pesesi "puttam me idhanetva dassetha"ti. Tesu rajagaham gantva satthu dhammadesanaya arahatte patitthitesu kaludayittherena ranno adhippaye arocite bhagava visatisahassakhinasavaparivuto rajagahato nikkhamitva satthiyojanam kapilavatthum dvihi masehi sampapuni. Sakyarajano "amhakam natisettham passissama"ti sannipatitva nigrodharamam bhagavato ca bhikkhusamghassa ca vasanayoggam karetva gandhapupphadihattha paccuggamanam katva sattharam nigrodharamam pavesesum. Tatra bhagava visatisahassakhinasavaparivuto pannattavarabuddhasane nisidi. Sakiya manatthaddha satthu panipatam nakamsu. Bhagava tesam ajjhasayam oloketva manam bhanjitva te dhammadesanaya bhajane katum @Footnote: 1 Ma. annatakondannappamukha 2 vi.maha. 4/13/13, sam.maha.19/1081, @khu.pati.31/614/524

--------------------------------------------------------------------------------------------- page6.

Abhinnapadakam catutthajjhanam samapajjitva vutthaya akasam abbhuggantva tesam sise padapamsum okiramano viya gandambarukkhamule katapatihariyasadisam yamakapatihariyam akasi. Raja tam acchariyam disva "ayam loke aggapuggalo"ti vandi, ranna pana vandite te thatum nama na sakkonti, sabbepi sakiya vandimsu. Tada kira bhagava yamakapatihariyam karonto lokavivaranapatihariyampi akasi:- yasmim vattamane manussa manussaloke yathathita yathanisinnava catumaharajikato patthaya yava akanitthabhavana sabbe deve tattha tattha attano bhavane kilante dibbanubhavena jotante mahatim dibbasampattim anubhavante santani samapattisukhani anubhavante annamannam dhammam sakacchante ca buddhanubhavena attano mamsacakkhunava passanti, tatha hetthapathaviyam atthasu mahanirayesu solasasu ca ussadanirayesu lokantaraniraye cati tattha tattha mahadukkham anubhavamane satte passanti. Dasasahassilokadhatuyam deva mahata devanubhavena tathagatam upasankamitva acchariyabbhutacittajata panjalika namassamana payirupasanti, buddhagunapatisamyutta gathayo udaharanta thomenti apphotenti hasanti pitisomanassam pavedenti. Yam sandhaya vuttam:- "bhumma maharajika tavatimsa yama ca deva tusita ca nimmita paranimmita yepi ca brahmakayika anandita vipulamakamsu ghosan"ti. 1- tada hi dasabalo "atulam attano buddhabalam dassessami"ti mahakarunaya samussahito akase dasasahassacakkavalasamagame cankamam mapetva @Footnote: 1 khu.budadha. 33/4/438

--------------------------------------------------------------------------------------------- page7.

Dvadasayojanavitthate sabbaratanamaye cankame thito yathavuttam devamanussanayanavihanganam 1- ekanipatabhutamacchariyam anannasadharanam buddhanam samadhinananubhavadipanam patihariyam dassetva puna tasmim cankame cankamanto veneyyanam ajjhasayanurupam acinteyyanubhavaya anopamaya buddhalilaya 2- dhammam desesi. Tena vuttam:- "na hete jananti sadevamanusa buddho ayam kidisako naruttamo iddhibalam pannabalanca kidisam buddhabalam lokahitassa kidisam. Na hete jananti sadevamanusa buddho ayam edisako naruttamo iddhibalam pannabalanca edisam buddhabalam lokahitassa edisam. Handaham dassayissami buddhabalamanuttaram cankamam mapayissami nabhe ratanamanditan"ti. 3- Evam tathagate attano buddhanubhavadipanam patihariyam dassetva dhammam desente ayasma dhammasenapati sariputto rajagahe gijjhakutapabbate thito dibbacakkhuna passitva tena buddhanubhavasandassanena acchariyabbhutacittajato "handaham bhiyyoso mattaya buddhanubhavam lokassa pakatam karissami"ti sanjataparivitakko attano parivarabhutanam pancannam bhikkhusatanam tamattham arocetva iddhiya akasena @Footnote: 1 Si. devamanussanagavihanganam 2 Si.,Ma. buddhalilaya 3 khu.buddha. 33/5/438

--------------------------------------------------------------------------------------------- page8.

Tavadeva agantva saparivaro bhagavantam upasankamitva pancapatitthitena vanditva dasanakhasamodhanasamujjalamanjalim sirasi paggayha tathagatassa mahabhiniharam paramiparipurananca pucchi. Bhagava tam kayasakkhim katva tattha sannipatitamanussananceva dasasahassacakkavaladevabrahmananca attano buddhanubhavam paridipayanto buddhavamsam desesi. Tena vuttam:- "sariputto mahapanno samadhijjhanakovido pannaya paramippatto pucchati lokanayakam. Kidiso te mahavira abhiniharo naruttama kamhi kale taya dhira patthita bodhimuttama. Danam silanca nekkhammam panna viriyanca kidisam khanti saccamadhitthanam mettupekkha ca kidisa. Dasa parami taya dhira kidisi lokanayaka katham upaparami punna paramatthaparami katham. Tassa puttho viyakasi karavikamadhuragiro nibbapayanto hadayam hasayanto sadevakan"ti. 1- Evam bhagavata buddhavamse desite ayasma dhammasenapati "aho buddhanam hetusampada, aho samudagamasampatti, aho mahabhiniharasamijjhana, dukkaram vata bhagavata katam ettakam kalam evam paramiyo purentena, evamvidhassa bodhisambharasambharanassa anucchavikameva cetam phalam, yadidam sabbannuta balesu ca vasibhavo @Footnote: 1 khu.buddha. 33/74-78/446

--------------------------------------------------------------------------------------------- page9.

Evammahiddhikata evammahanubhavata"ti buddhagunarammanam nanam pesesi. So anannasadharanam bhagavato silam samadhi panna vimutti vimuttinanadassanam hiriottappam saddhaviriyam satisampajannam silavisuddhi ditthivisuddhi samathavipassana tini kusalamulani tini sucaritani tayo sammavitakka tisso anavajjasannayo tisso dhatuyo cattaro satipatthana cattaro sammappadhana cattaro iddhipada cattaro ariyamagga cattari ariyaphalani catasso patisambhida catuyoniparicchedakananani cattaro ariyavamsa cattari vesarajjananani panca padhaniyangani pancangiko sammasamadhi () 1- pancindriyani panca balani panca nissaraniya dhatuyo panca vimuttayatanananani panca vimuttiparipacaniya dhamma cha saraniya dhamma cha anussatitthanani cha garava cha nissaraniya dhatuyo cha satatavihara cha anuttariyani cha nibbedhabhagiya sanna cha abhinna cha asadharanananani satta aparihaniya dhamma satta ariyadhanani satta bojjhanga satta sappurisadhamma satta niddasavatthuni 2- satta sanna satta dakkhineyyapuggaladesana satta khinasavabaladesana attha pannapatilabhahetudesana attha sammattani attha lokadhammatikkama attha arambhavatthuni attha akkhanadesana attha mahapurisavitakka attha abhibhayatanadesana attha vimokkha nava yonisomanasikaramulaka dhamma nava parisuddhipadhaniyangani nava sattavasadesana nava aghatappativinaya nava panna 3- nava nanattadesana nava anupubbavihara dasa nathakarana dhamma dasa kasinayatanani dasa kusalakammapatha dasa sammattani dasa ariyavasa dasa asekkha dhamma dasa ratanani dasa tathagatabalani ekadasa mettanisamsa dvadasa dhammacakkakara terasa dhutangaguna cuddasa buddhananani pancadasa vimuttiparipacaniya dhamma solasavidha anapanassati solasa aparampariya 4- dhamma attharasa buddhadhamma @Footnote: 1 Ma. pancananikosammasamadhi 2 Si.,Ma. nijjaravatthuni 3 Ma. sanna @ 4 Si.,Ma. aparantapaniya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page10.

Ekunavisati paccavekkhanananani catucattalisa nanavatthuni pannasa udayabbayananani paropannasa kusaladhamma sattasattati nanavatthuni catuvisatikotisatasahassasamapatti- sancaritamahavajirananam 1- anantanayasamantapatthanapavicayapaccavekkhanadesanananani tatha anantasu lokadhatusu anantanam sattanam asayadivibhavanananani cati evamadike acinteyyanubhave buddhagune dhammanvayato anugacchanto anussaranto neva antam, na pamanam passi. Thero hi attanopi nama gunanam antam va pamanam va avajjento na passati, so bhagavato gunanam pamanam kim passissati, yassa yassa hi panna mahati nanam visadam, so so buddhagune mahantato saddahati, iti thero bhagavato gunanam pamanam va paricchedam va apassanto "madisassa nama savakaparaminane thitassa buddhaguna nanena paricchinditum na sakka, pageva itaresam, aho acinteyya aparimeyyabheda mahanubhava sabbannuguna, kevalam panete ekassa buddhananasseva sabbaso gocara, nannesam. Kathetum pana sammasambuddhehipi vittharato na sakkayeva"ti nitthamagamasi. Vuttanhetam:- "buddhopi buddhassa bhaneyya vannam kappampi ce annamabhasamano khiyetha kappo ciradighamantare vanno na khiyetha tathagatassa"ti. 2- Evam buddhanam gunamahantatam nissaya uppannabalavapitisomanasso puna cintesi "evarupanam nama buddhagunanam hetubhuta buddhakaraka dhamma paramiyo aho mahanubhava, katamasu nu kho jatisu paramita paripacita, katham va paripakam gata, handaham imamattham pucchanto evampi samudagamato patthaya buddhanubhavam imassa @Footnote: 1...samapattisancaramahavajirananam, su.vi. 3/141/61 2 su.vi. 1/304/259, @su.vi.3/141/63, pa.sun3/425/304

--------------------------------------------------------------------------------------------- page11.

Sadevakassa lokassa pakatataram karissami"ti. So evam cintetva bhagavantam imam panham apucchi "katamasu nu kho bhante jatisu ime buddhakaraka dhamma paripacita, katham va paripakam gata"ti. Athassa bhagava tasmim ratanacankame tisandhipallankam abhujitva yugandharapabbate balasuriyo viya virocamano nisinno "sariputta mayham buddhakaraka dhamma samadanato patthaya nirantaram sakkaccakaritaya viriyupatthambhena ca sabbesu kappesu bhavato bhavam jatito jatim paripaccantayeva ahesum, imasmim pana bhaddakappe imasu jatisu te paripakka jata"ti dassento "kappe ca satasahasse"tiadina cariyapitakam buddhapadaniyanti dutiyabhidhanam dhammapariyayam abhasi. Apare pana "ratanacankame cankamanto devatidevo devabrahmadihi pujiyamano nigrodharame otaritva visatisatasahassakhinasavaparivuto 1- pannattavarabuddhasane nisinno bhagava vuttanayeneva ayasmata sariputtena pucchito cariyapitakam desesi"ti vadanti. Ettavata durenidanaavidurenidanani sankhepato dassetva cariyapitakassa santikenidanam vittharato nidditthanti veditabbam. Durenidanam pana asankhyeyyavibhavanayam avibhavissatiti. [1] Idani "kappe ca satasahasse"tiadinayappavattaya cariyapitakapaliya atthasamvannana hoti. Tatrayam kappasaddo saupasaggo anupasaggo ca vitakkavidhanapatibhagapannattikalaparamayusamanavoharasamantabhavatisaddahanachedanaviniyogavinaya- kiriyalesantarakappatanhaditthiasankhyeyyakappamahakappadisu dissati. Tatha hesa "nekkhammasankappo abyapadasankappo "tiadisu 2- vitakke agato "civare vikappam apajjeyya"tiadisu 3- vidhane, adhikavidhanam apajjeyyati attho. "satthukappena vata kira bho savakena saddhim mantayamana na janimha"tiadisu 4- patibhage, satthusadisenati ayam hi tattha attho. "idhayasma kappo"tiadisu 5- pannattiyam. "yena @Footnote: 1 cha.Ma. visatisahassa... 2 Ma.u. 14/137/123 3 vi.maha. 2/642/91 @4 Ma.mu. 12/260/221 5 khu.su. 25/10991544

--------------------------------------------------------------------------------------------- page12.

Sudam niccakappam viharami"tiadisu 1- kale. "akankhamano ananda tathagato kappam va tittheyya kappavasesam va"tiadisu 2- paramayumhi. Ayukappo hi idha kappoti adhippeto. "anujanami bhikkhave pancahi samanakappehi phalam paribhunjitun"tiadisu 3- samanavohare. "kevalakappam jetavanam obhasetva"tiadisu 4- samantabhave. "saddha saddahana, okappana abhippasado"tiadisu 5- abhisaddahane, saddhayanti attho. "alankato kappitakesamassu"tiadisu 6- chedane. "evameva ito dinnam, petanam upakappati"tiadisu 7- viniyoge. "kappakakatena akappakatam samsibbitam hoti"tiadisu 8- vinayakiriyayam. "atthi kappo nipajjitum, handaham nipajjami"tiadisu 9- lese. "apayiko nerayiko kappattho samghabhedako .pe. Kappam nirayamhi paccati"ti 10- ca adisu antarakappe. "na kappayanti na purekkharonti dhammapi tesam na paticchitase na brahmano silavatena neyyo parangato na pacceti tadi"ti- adisu 11- tanhaditthisu. Tatha hi vuttam niddese "kappati uddanato dve kappa tanhakappo ditthikappo"ti 12- "anekepi samvattakappe anekepi vivattakappe"tiadisu 13- asankhyeyyakappe. "cattarimani bhikkhave kappassa asankhyeyyani"tiadisu 14- mahakappe. Idhapi mahakappeyeva datthabbo. 15- @Footnote: 1 Ma.mu. 12/387/345 2 di.maha. 10/178103, khu.u. 25/51/179 3 vi.cula. 7/250/7 @4 khu.khu. 25/1/3, khu.su. 25/260/384 5 abhi.san. 34/12/23 @6 khu.vimana. 26/1094/121, khu.ja. 28/911/319(sya) 7khu.khu. 25/7,8/10, @khu.peta.26/20/153 8 vi.mahavi. 2/371/287 9 an.atthaka. 23/186/345 10vi.cula. @7/354/149.an.dasaka.24/39/60, khu.iti. 25/18/24 11 khu.su. 25/710/493 @12khu.maha. 29/136/115 (sya) 13 di.Si. 9/244/81, Ma.mu. 12/68/46 @14 an.catukka. 21/156/162 15 su.vi. 3/275/153-4

--------------------------------------------------------------------------------------------- page13.

Tatrayam padasiddhi:- kappiyatiti kappo, ettakani vassaniti va ettakani vassasataniti va ettakani vassasahassaniti va ettakani vassasatasahassaniti va samvaccharavasena ganetum asakkuneyyatta kevalam sasaparasiupamadihi kappetabbo parikappetabbaparimanoti attho. Vuttanhetam:- "kivadigho nu kho bhante kappoti? digho kho bhikkhu kappo, so na sukaro sankhatum `ettakani vassani'ti va `ettakani vassasatani'ti va `ettakani vassasahassani'ti va `ettakani vassasatasahassani'ti va. Sakka pana bhante upamam katunti? `sakka bhikkhu'ti bhagava avoca, Seyyathapi bhikkhu yojanam ayamena yojanam vittharena yojanam ubbedhena mahasasaparasi, tato vassasatassa vassasahassassa accayena ekamekam sasapam uddhareyya, khippataram kho so bhikkhu mahasasaparasi imina upakkamena parikkhayam pariyadanam gaccheyya, na tveva kappo, evam digho kho bhikkhu kappo"ti. 1- svayam mahakappo samvattadivasena catuasankhyeyyakappasangaho. Vuttampi cetam:- "cattarimani bhikkhave kappassa asankhyeyyani, katamani cattari? samvatto samvattatthayi vivatto vivattatthayi"ti. 2- tattha tayo samvatta tejosamvatto aposamvatto vayosamvattoti. Tisso samvattasima abhassara subhakinha vehapphalati. Yada hi kappo tejena samvattati, abhassarato hettha aggina dayhati. Yada apena samvattati, subhakinhato hettha udakena viliyati. Yada vayuna samvattati, vehapphalato hettha vatena viddhamsati. Vittharato @Footnote: 1 sam.ni.16/129/175 2 an.catukka.21/156/162

--------------------------------------------------------------------------------------------- page14.

Pana kotisatasahassacakkavalam vinassati, yam buddhanam anakhettanti vuccati. Tesu tisu samvattesu yathakkamam kappavinasakamahameghato yava jalaya va udakassa va vatassa va upacchedo idam ekam asankhyeyyam samvatto nama. Kappavinasakajaladipacchedato yava kotisatasahassacakkavalaparipurako sampatti mahamegho utthahati, idam dutiyam asankhyeyyam samvattatthayi nama. Sampattimahameghato yava candimasuriyapatubhavo, idam tatiyam asankhyeyyam vivatto nama. Candimasuriyapatubhavato yava puna kappavinasakamahamegho, idam catuttham asankhyeyyam vivattatthayi nama. Imesu catusatthiantarakappasangaham vivattatthayi. Tena samanakalapariccheda vivattadayo veditabba. "visatiantarakappasangahan"ti eke. Iti imani cattari asankhyeyyani eko mahakappo hoti. Tena vuttam "svayam mahakappo samvattadivasena catuasankhyeyyakappasangaho"ti. Kappeti ca accantasamyogavasena upayogabahuvacanam. Satasahasseti kappasaddasambandhena cayam pullinganiddeso, idhapi accantasamyogavaseneva bahuvacanam. Samanadhikaranam hetam padadvayam. Caturo ca asankhiyeti etthapi eseva nayo. Kassa pana asankhiyeti annassa avuttatta kappassa ca vuttatta pakaranato kappananti ayamattho vinnayateva. Na hi vuttam vajjetva avuttassa kassaci gahanam yuttanti. Casaddo sampindanattho, mahakappanam caturo asankhyeyye satasahasse ca mahakappeti ayam hettha attho. Asankhiyeti ettha sankhatum na sakkati asankhiya, gananam atikkantati attho. "asankhyeyyanti eko gananaviseso"ti eke. Tehi ekato patthaya mahabalakkhapariyosanani ekunasatthitthanani vajjetva dasamahabalakkhani asankhyeyyam nama, satthimatthanantaranti vadanti, tam na yujjati, sankhyathanantaram nama gananaviseso, tassa asankhyeyyabhavabhavato ekam thanantaram asankhyeyyancati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page15.

Viruddhametam. Nanu ca asankhyeyyabhavena asankhyeyyattepi tassa catubbidhabhavo na yujjatiti? no na yujjati, catusu thanesu asankhyeyyabhavassa icchitatta. Tatrayamadito patthaya vibhavana:- atite kira ekasmim kappe tanhankaro medhankaro saranankaro dipankaroti cattaro sammasambuddha anukkamena loke uppajjimsu. Tesu dipankarassa bhagavato kale amaravati nama nagaram ahosi. Tattha sumedho nama brahmano pativasati ubhato sujato matito ca pitito ca samsuddhagahaniko yava sattama kulaparivatta akkhitto anupakkuttho jativadena, abhirupo dassaniyo pasadiko paramaya vannapokkharataya samannagato. So annam kammam akatva brahmanasippameva ugganhi. Tassa daharakaleyeva matapitaro kalamakamsu. Athassa rasivaddhako amacco ayapotthakam aharitva suvannarajatamanimuttadibharite saragabbhe vivaritva 1- "ettakam te kumara matusantakam, ettakam te pitusantakam, ettakam te ayyakapayyakanan"ti yava sattama kulaparivatta dhanam acikkhitva "etam dhanam patipajjahi"ti aha. Sumedhapandito cintesi "imam evam bahum dhanam samharitva mayham matapitadayo paralokam gacchanta ekakahapanampi gahetva na gata, maya pana gahetva gamanakaranam katum vattati"ti, so ranno arocetva nagare bherim carapetva mahajanassa danam datva himavantappadesam gantva tapasapabbajjam pabbajitva sattaheneva attha samapattiyo panca ca abhinnayo nibbattetva samapattiviharehi viharati. Tasminca kale dipankaradasabalo paramabhisambodhim patva pavattitavaradhammacakko catuhi khinasavasatasahassehi parivuto anupubbena carikam caramano rammavatinagaram 2- nama patva tassa avidure sudassanamahavihare pativasati. Rammavatinagaravasino "sattha @Footnote: 1 Si. dvaramviritva 2 Si. rammanagaram

--------------------------------------------------------------------------------------------- page16.

Kira amhakam nagaram patva sudassanamahavihare pativasati"ti sutva gandhamaladihattha sattharam upasankamitva vanditva gandhamaladihi pujetva ekamantam nisinna dhammadesanam sutva svatanaya nimantetva utthayasana pakkamimsu. Te punadivase mahadanam sajjetva nagaram alankaritva dasabalassa agamanamaggam hatthatuttha sodhenti. Tasminca kale sumedhatapaso akasena gacchanto te hatthatutthe manusse disva "ambho kassa tumhe imam maggam sodhetha"ti 1- pucchi. Tehi "sammasambuddhassa agamanamaggam sodhema"ti vutte atitesu buddhesu katadhikaratta "buddho"ti vacanam sutva uppannapitisomanasso tavadeva akasato oruyha "mayhampi okasam detha, ahampi sodhessami"ti tehi dassitam okasam "kincapi aham imam iddhiya sattaratanavicittam katva alankaritum pahomi, ajja pana maya kayaveyyavaccam katum vattati, kayaraham 2- punnam ganhissami"ti cintetva tinakacavaradayo niharitva pamsum aharitva samam karonto sodheti. Anitthiteyeva pana tassa padesassa sodhane dipankaro bhagava mahanubhavanam chalabhinnanam khinasavanam catuhi satasahassehi parivuto tam maggam patipajji. Sumedhapandito "sammasambuddho buddhasavaka ca ma cikkhallam akkamantu"ti attano vakaciranca cammakhandanca jatakalapanca 3- pasaretva sayanca yena bhagava tena sisam katva avakujjo nipajji, evanca cintesi "sacaham icchissami, imassa bhagavato savako hutva ajjeva kilese ghatessami. Kim mayham ekakeneva samsaramahoghato nittharanena, yannunahampi evarupo sammasambuddho hutva sadevakam lokam samsaramahannavato tareyyan"ti. Iti so atthangasamannagatamahabhiniharavasena cittam panidhesi. Atha bhagava agantva tassa ussisake thatva cittacaram samijjhanabhavancassa natva "ayam ito kappasatasahassadhikanam catunnam asankhyeyyanam matthake gotamo nama sammasambuddho bhavissati"ti sabbam imam bhagavato pavattim byakaritva pakkami. @Footnote: 1 Si. hatthatuttha sodhethati 2 Si. kayappasadam 3 Si. jatamandalanca

--------------------------------------------------------------------------------------------- page17.

Tato aparepi kondannabhagavantam adim katva anukkamena uppanna yava kassapadasabalapariyosana sammasambuddho mahasattam "buddho bhavissati"ti byakarimsu. Iti amhakam bodhisattassa paramiyo purentasseva catuvisati sammasambuddha uppanna. Yasmim pana kappe dipankaradasabalo udapadi, tasmim annepi tayo buddha ahesum. Tesam santike 1- bodhisattassa byakaranam nahosi, tasma te idha na gahita. Poranatthakathayam pana tamha kappa patthaya sabbabuddhe dassetum idam vuttam:- "tanhankaro medhankaro athopi saranankaro dipankaro ca sambuddho kondanno dvipaduttamo. Mangalo ca sumano ca revato sobhito muni anomadassi padumo narado padumuttaro. Sumedho ca sujato ca piyadassi mahayaso atthadassi dhammadassi siddhattho lokanayako. Tisso phusso ca sambuddho vipassi sikhi vessabhu kakusandho konagamano kassapo capi nayako. Ete ahesum sambuddha vitaraga samahita sataramsiva uppanna mahatamavinodana jalitva aggikkhandhava nibbuta te sasavaka"ti. Tattha dipankaradasabalassa ca kondannadasabalassa ca antare mahakappanam ekam asankhyeyyam buddhasunno loko ahosi, tatha bhagavato kondannassa ca bhagavato mangalassa ca antare, tatha bhagavato sobhitassa ca bhagavato anomadassissa ca antare, tatha bhagavato naradassa ca bhagavato padumuttarassa ca antare. Vuttanhetam buddhavamse 2- @Footnote: 1 Si. santika 2 khu.buddha. 33/3-8/577

--------------------------------------------------------------------------------------------- page18.

"dipankarassa bhagavato kondannassa ca satthuno etesam antara kappa gananato asankhiya. 1- Kondannassa aparena mangalo nama nayako tesampi antara kappa gananato asankhiya. Sobhitassa aparena anomadassi mahayaso 2- tesampi antara kappa gananato asankhiya. Naradassa bhagavato padumuttarassa satthuno tesampi antara kappa gananato asankhiya"ti. Evam gananatitataya asankhyeyyattepi catusu thanesu mahakappanam gananatikkamena "caturo ca asankhiye"ti vuttam, na sankhyavisesenati veditabbam. Yasma pana padumuttaradasabalassa ca sumedhadasabalassa ca antare timsakappasahassani, sujatadasabalassa ca piyadassidasabalassa ca antare navasatasahassadhikanam 3- kappanam satthisahassani dvasituttarani attha ca satani, dhammadassidasabalassa ca siddhatthadasabalassa ca antare visati kappa, siddhatthadasabalassa ca tissadasabalassa ca antare eko kappo, bhagavato vipassissa ca bhagavato sikhissa ca antare satthi kappa, bhagavato ca vessabhussa bhagavato ca kakusandhassa antare timsa kappa, iti pudumuttaradasabalassa uppannakappato patthaya hettha tesam tesam buddhanam uppannakappehi imina ca bhaddakappena saddhim satasahassamahakappa, te sandhaya vuttam "kappe ca satasahasse"ti imasmim panatthe vitthariyamane sabbam buddhavamsapalim aharitva samvannetabbam hotiti ativittharabhirukassa mahanassa cittam anurakkhanta na vittharayimha. Atthikehi @Footnote: 1 pali. asankheyya, evamuparipi 2 pali. mahamuni 3 cha.Ma. navasahassadhikanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page19.

Buddhavamsato 1- gahetabbo. Yopi cettha vattabbo kathamaggo, sopi atthasaliniya 2- dhammasangahavannanaya jatakatthakathaya ca vuttanayeneva veditabbo. Etthantareti ettha antarasaddo:- "naditiresu santhane sabhasu rathiyasu ca jana sangamma mantenti manca tanca kimantaran"ti- 3- adisu karane agato. "addasa kho mam bhante annatara itthi vijjantarikaya bhajanam dhovanti"tiadisu 4- khane, vijjuniccharanakkhaneti attho. "yassantarato na santi kopa"tiadisu 5- citte. "antara ca gayam antara ca bodhin"tiadisu 6- vivare. "na upajjhayassa bhanamanassa antarantara katha opatetabba"tiadisu 7- vemajjhe. Idhapi vemajjheyeva datthabbo, 8- tasma etasmim antare vemajjheti attho. Idam vuttam hoti:- yasmim mahakappe amhakam bhagava sumedhapandito hutva dipankarassa bhagavato padamule:- "manussattam lingasampatti hetu sattharadassanam pabbajja gunasampatti adhikaro ca chandata"ti 9- evam vuttehi atthahi angehi samannagatam mahabhiniharam akasi. Samattimsa paramiyo pavicini 10- samadiyi, sabbepi buddhakarake dhamme sampadetum arabhi, yamhi ce tasmim bhaddakappe sabbaso puritaparami hutva anuttaram sammasambodhim abhisambujjhi. Imesam dvinnam mahakappanam antare yathavuttaparicchede kalaviseseti. "katham panetam vinnayati"ti? "kappe ca satasahasse, caturo ca asankhiye"ti idam hi mahakappanam paricchedato aparicchedato ca sankhyadassanam, sa kho panayam sankhya sankheyyassa @Footnote: 1 khu.buddha. 33/1adi/403 2 abhi.A. 1/34 3 sam.sa. 15/228/242 4 Ma.Ma. @13/149/122 5 khu.u. 25/20/119 6 vi.maha. 3/11/11, Ma.mu. 12/285/246 @7 vi.maha. 4/66/59 8 su.vi. 1/1/34, mano.pu. 2/36/336 9 abhi.A. 1/76, udana.A. @1/18/137 10 Si. pavici

--------------------------------------------------------------------------------------------- page20.

Adipariyosanaggahanam vina na sambhavatiti yattha bodhisambharamanarambho yattha ca te pariyosita tadubhayampi avadhibhavena "etthantare"ti ettha atthato dassitanti vinnayati. Avadhi ca panayam abhividhivasena veditabbo, na mariyadavasena, arambhosanakappanam ekadesena antogadhatta. Nanu ca nippadesena tesam apariyadanato abhividhi ca idha na sambhavatiti? na idamevam tadekadesepi tabboharato. Yo hi tadekadesabhuto kappo, so nippadesato pariyadinnoti. Yam caritam, sabbam tam bodhipacananti ettha caritanti cariya, samattimsaparamisangaha danasiladipatipatti, natatthacariyalokatthacariyabuddhatthacariyanam tadantogadhatta. Tatha ya cima attha cariya, seyyathidam? panidhisampannanam catusu iriyapathesu Iriyapathacariya indriyesu guttadvaranam ajjhattikayatanesu ayatanacariya appamadaviharinam catusu satipatthanesu saticariya adhicittamanuyuttanam catusu jhanesu samadhicariya buddhisampannanam catusu ariyasaccesu nanacariya samma patipannanam catusu ariyamaggesu maggacariya adhigataphalanam catusu samannaphalesu patticariya 1- tinnam buddhanam sabbasattesu lokatthacariyati. tattha padesato dvinnam bodhisattanam paccekabuddhabuddhasavakananca lokatthacariya. Mahabodhisattanam pana sammasambuddhananca nippadesato. Vuttanhetam niddese 2- "cariyati attha cariyayo, iriyapathacariya ayatanacariya"ti vittharo. "adhimuccanto saddhaya carati, pagganhanto viriyena carati, upatthahanto satiya carati, avikkhipanto samadhina carati, pajananto pannaya carati, vijananto vinnanena carati, evampi patipannassa kusala dhamma ayatantiti ayatanacariyaya carati, evampi patipanno visesamadhigacchatiti visesacariyaya carati"ti ya ima aparapi attha cariya vutta, tasam sabbasam paramitasveva samorodho veditabbo. Tena vuttam "caritanti cariya, samattimsaparamisangaha danasiladipatipatti"ti. Hetucariyaya eva @Footnote: 1 Si. pakaticariya 2 khu.cula. 30/667/322-3, khu.pati. 31/197/232

--------------------------------------------------------------------------------------------- page21.

Pana idhadhippetatta maggacariyapatticariyanam 1- idha anavarodho veditabbo. Tena vuttam "sabbam tam bodhipacanan"ti. Tattha sabbasaddo sabbasabbam ayatanasabbam sakkayasabbam padesasabbanti catusu atthesu dissati. Tatha hi "sabbe dhamma sabbakarena buddhassa bhagavato nanamukhe apathamagacchanti"tiadisu 2- sabbasabbasmim. "sabbam vo bhikkhave desessami tam sunatha, kinca bhikkhave sabbam cakkhum ceva rupa ca .pe. Mano ceva dhamma ca"ti 3- ettha ayatanasabbasmim. "sabbam sabbato sanjanati"tiadisu 4- sakkayasabbasmim. "sabbesampi vo sariputta subhasitam pariyayena"tiadisu 5- padesasabbasmim. Idhapi padesasabbasmim eva veditabbo, bodhisambharabhutassa caritassa adhippetatta. Bodhiti rukkhopi ariyamaggopi nibbanampi sabbannutannanampi. "bodhirukkhamule pathamabhisambuddho"ti 6- ca "antara ca gayam antara ca bodhin"ti 7- ca agatatthane bujjhati etthati rukkho bodhi. "bodhi vuccati catusu maggesu nanan"ti 8- agatatthane cattari ariyasaccani bujjhati etenati ariyamaggo bodhi. "patvana bodhim amatam asankhatan"ti 9- agatatthane bujjhati etasmim nimittabhuteti nibbanam bodhi. "pappoti bodhim varabhurimedhaso"ti 10- agatatthane sabbe dhamme sabbakarena bujjhati etenati sabbannutannanam bodhi. Idhapi sabbannutannanam adhippetam. Arahattamaggasabbannutannanani va idha bodhiti veditabbani 11- mahabodhiya adhippetatta bhagavato. Asavakkhayananapadatthanam hi sabbannutannanam sabbannutannanapadatthananca asavakkhayananam "mahabodhi"ti vuccati. Etthayam sankhepattho:- @Footnote: 1 Si....pakaticariya 2 khu.maha. 29/727/432, khu.cula. 30/492/238, khu.pati. 31/5/408 @3 sam.sala. 18/24/19 (sya) 4 Ma.mu. 12/6/4 5 Ma.mu. 12/345/305 @6 vi.maha. 4/1/1, khu.u. 25/1/93 7 vi.maha. 4/11/11, Ma.mu. 12/185/246 @8 khu.cula. 30/667/321 (sya) 9 gavesitabbam 10 di.pa. 11/217/137 11 pa.su. @1/13/60

--------------------------------------------------------------------------------------------- page22.

Yathavuttakalaparicchede yam mama danasiladipatipattisankhatam caritam, tam sabbam anavasesam mahabodhiya pacanam sadhakam nibbattakanti. Etena bodhisambharanam nirantarabhavanam dasseti. Atha va sabbanti etthantare yathavuttakalaparicchede yam caritam, tam sabbam sakalameva anavasesam bodhisambharabhutameva. Etena sabbasambharabhavanam dasseti. Catasso hi bodhisambharesu bhavana sabbasambharabhavana nirantarabhavana cirakalabhavana sakkaccabhavana cati. Tasu "kappe ca satasahasse, caturo ca asankhiye"ti imina cirakalabhavana vutta, yo cettha accantasamyogo, tena pathame atthavikappe sabbaggahanena ca nirantarabhavana, dutiye atthavikappe "sabbam caritan"ti imina sabbasambharabhavana, "bodhipacanan"ti imina sakkaccabhavana vutta hoti, yatha tam caritam sammasambodhim paceti evambhutabhavadipanato. Tatha hi tam "bodhipacanan"ti vattabbatam arahati, na annathati. Katham panettha bodhicariyaya nirantarabhavo veditabbo? yadi cittanirantarataya tam na yujjati, na hi mahabodhisattanam mahabhiniharato uddham bodhisambharasambharanacittato annam cittam nappavattatiti 1- sakka vattum. Atha kiriyamayacittappavattim sandhaya vucceyya, evampi na yujjati, na hi sabbani tesam kiriyamayacittani bodhisambharasambharanavaseneva pavattanti, eteneva payoganirantaratapi patikkhittati datthabba. Jatinirantarataya pana nirantarabhavana veditabba. Yassam hi jatiyam mahabodhisattena mahapanidhanam nibbattitam, tato patthaya yava carimattabhava na sa nama jati upalabbhati, ya sabbena sabbam bodhisambharasambhata na siya antamaso danaparamimattam upadaya. Ayanhi niyatipatthitanam bodhisattanam dhammata, yava ca te kammadisu vasibhavam na papunanti, tava sappadesampi sambharesu payogamapajjanti. Yada pana sabbaso kammadisu @Footnote: 1 ka. upapavattatiti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page23.

Vasibhavappatta honti, atha tato patthaya nippadesato eva bodhisambharesu samihanam sataccakiriya ca sampajjati. Sakkaccakarita pana sabbakalam hoti, evam yena yena bodhisattanam tattha tattha yathadhippayam samijjhanam sampajjatiti. Evametaya gathaya bodhisambharesu sabbasambharabhavana cirakalabhavana nirantarabhavana sakkaccabhavana cati catassopi bhavana pakasitati veditabba. Tatra yasma bodhisattacaritam bodhisambhara bodhicariya aggayanam paramiyoti atthato ekam, byanjanameva nanam, yasma ca parato vibhagena vakkhamananam danaparamiadinam caritanti idam avisesavacanam, tasma sabbabodhisambharesu kosallajananattham paramiyo idha samvannetabba. Ta parato pakinnakakathayam sabbakarena samvannayissama. [2] Iti bhagava attano bodhisattabhumiyam caritam arambhato patthaya yava pariyosana mahabodhiya paripacanamevati avisesato dassetva idani tassa paramukkamsagamanena atisayato bodhiparipacanabhavam dassetum imasmim bhaddakappe katipaya pubbacariya vibhagato vibhavento "atitakappe"tiadimaha. Tattha atitakappeti ito purime purimatare va sabbasmim atikkante yathavuttaparicchede mahakappe, kappanam satasahassadhikesu catusu asankhyeyyesuti attho. Caritanti cinnam danadipatipattim. Thapayitvati muncitva aggahetva, avatvati attho. Bhavabhaveti bhave ca abhave ca, "itibhavabhavakathan"ti 1- ettha hi vuddhihariyo bhavabhavati vutta. "iti bhavabhavatanca vitivatto"ti 2- ettha sampattivipattivuddhihanisassatucchedapunnapapani bhavabhavati adhippetani. "itibhavabhavahetu va bhikkhave bhikkhuno tanha uppajjamana uppajjati"ti 3- ettha pana panitapanitatarani sappinavanitadibhesajjani bhavabhavati adhippetani. Sampattibhavesu panitatara @Footnote: 1 di.Si. 9/17/86 2 khu.u. 25/20/119 3 an.catukka. 21/9/11, khu.iti. @25/105/325

--------------------------------------------------------------------------------------------- page24.

Panitatama bhavabhavatipi vadanti eva, tasma idhapi so eva attho veditabbo, khuddake ceva mahante ca bhavasminti vuttam hoti. Imamhi kappeti imasmim bhaddakappe. Pavakkhissanti kathayissam. Sunohiti dhammasenapatim savane niyojeti. Meti mama santike, mama bhasatoti attho. Nidanakatha nitthita. ---------

--------------------------------------------------------------------------------------------- page25.

1. Akittivagga 1. akitticariyavannana [3] Atha 1- bhagava ayasmato sariputtattherassa sadevamanussaya ca parisaya attano pubbacariyaya savane ussaham janetva idani tam pubbacaritam bhavantarapaticchannam hatthatale amalakam viya paccakkham karonto:- "yada aham braharanne sunne vipinakanane ajjhogahetva viharami akitti nama tapaso"ti- adimaha. Tattha yadati yasmim kale, braharanneti mahaaranne, arannaniyam, mahante vaneti attho. Sunneti janavivitte. Vipinakananeti vipinabhute kanane, padadvayenapi tassa arannassa gahanabhavameva dipeti, sabbametam karadipam sandhaya vuttam. Ajjhogahetvati anupavisitva. Viharamiti dibbabrahmaariyaanenjaviharehi samuppaditasukhavisesena iriyapathaviharena sariradukkham vicchinditva harami attabhavam pavattemi. Akitti nama tapasoti evamnamako tapaso hutva yada aham tasmim aranne viharamiti attho. Sattha tada attano akittitapasabhavam dhammasenapatissa vadati. Tatrayam anupubbikatha 2-:- atite kira imasmimyeva bhaddakappe baranasiyam brahmadatte nama rajini rajjam karente bodhisatto asitikotivibhavassa brahmanamahasalassa kule nibbatti, "akitti"tissa namam karimsu. Tassa padasa gamanakale bhaginipi jayi, 3- "yasavati"tissa namam karimsu. So solasavassakale takkasilam gantva sabbasippani uggahetva paccagamasi. Athassa matapitaro kalamakamsu. So tesam petakiccani karetva @Footnote: 2 Si. anupubbikatha 3 Ma. nibbatta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page26.

Katipayadivasatikkamena ratanavalokanam ayuttakapurisehi karayamano "ettakam mattikam, ettakam pettikam, ettakam pitamahan"ti sutva samviggamanaso hutva "idam dhanameva pannayati, na dhanassa samharaka, sabbe imam dhanam pahayeva gata, aham pana nam 1- adaya gamissami"ti rajanam apucchitva bherim carapesi "dhanena atthika akittipanditassa geham agacchantu"ti. 2- So sattaham mahadanam pavattetva dhane akhiyamane "kim me imaya dhanakilaya, atthika ganhissanti"ti nivesanadvaram vivaritva hirannasuvannadibharite saragabbhe vivarapetva "dinnamyeva harantu"ti geham pahaya natiparivattassa paridevantassa bhaginim gahetva baranasito nikkhamitva nadim uttaritva dve tini yojanani gantva pabbajitva ramaniye bhumibhage pannasalam karitva vasati. Yena pana dvarena tada nikkhami, tam akittidvaram nama jatam. Yena titthena nadim otinno, tam akittitittham nama jatam. Tassa pabbajitabhavam sutva bahu manussa gamanigamarajadhanivasino tassa gunehi akaddhiyamanahadaya anupabbajimsu. Mahaparivaro ahosi. Mahalabhasakkaro nibbatti, buddhuppado viya ahosi. Atha mahasatto "ayam labhasakkaro maha, parivaropi mahanto, kayavivekamattampi idha na labhati, maya ekakina viharitum vattati"ti cintetva paramappicchabhavato vivekaninnataya ca kassaci ajanapetva 3- ekakova nikkhamitva anupubbena damilarattham patva kavirapattanasamipe uyyane viharanto jhanabhinnayo nibbattesi. Tatrapissa mahalabhasakkaro uppajji. So tam jigucchanto chaddetva akasena gantva karadipe otari. Tada karadipo ahidipo nama. So tattha mahantam kararukkham upanissaya pannasalam mapetva vasam kappesi. Appicchataya pana katthaci agantva tassa rukkhassa phalakale phalani khadanto phale asati pattani udakasittani 4- khadanto jhanasamapattihi vitinamesi. @Footnote: 1 Si.,Ma. dhanam 2 Ma. gacchantuti 3 Ma. anarocetva 4 Ma. udakasinna

--------------------------------------------------------------------------------------------- page27.

Tassa silatejena sakkassa pandukambalasilasanam unhakaram dassesi. Sakko "ko nu kho mam imamha thana cavetukamo"ti avajjento panditam disva "kimattham nu kho ayam tapaso evam dukkaram tapam carati, sakkattam nu kho pattheti, udahu annam, vimamsissami nam. Ayam hi suvisuddhakayavacimanosamacaro jivite nirapekkho udakasittani karapattani khadati, sace sakkattam pattheti, attano sittani karapattani mayham dassati, no ce, na dassati"ti brahmanavannena tassa santikam agamasi. Bodhisattopi karapattani sedetva "sitalibhutani khadissami"ti pannasaladvare nisidi. Athassa purato sakko brahmanarupena bhikkhaya atthiko hutva atthasi. Mahasatto tam disva "labha vata me, suladdham vata me, cirassam vata me yacako dittho"ti somanassappatto hutva "ajja mama manoratham matthakam papetva danam dassami"ti pakkabhajaneneva adaya gantva danaparamim avajjetva attano asesetvava tassa bhikkhabhajane pakkhipi. Sakko tam gahetva thokam gantva antaradhayi. Mahasattopi tassa datva puna pariyetthim anapajjitva teneva pitisukhena vitinamesi. Dutiyadivase pana karapattani pacitva "hiyyo dakkhineyyam alabhim, ajja nu kho kathan"ti pannasaladvare nisidi. Sakkopi tatheva agami. Mahasatto punapi tatheva datva vitinamesi. Tatiyadivase ca tatheva datva "aho vata me labha, bahum vata punnam pasavami, sacaham dakkhineyyam labheyyam, evameva masampi dvemasampi danam dadeyyan"ti cintesi. Tisupi divasesu "tena danena na labhasakkarasilokam na cakkavattisampattim na sakkasampattim na brahmasampattim na savakabodhim na paccekabodhim patthemi, api ca idam me danam sabbannutannanassa paccayo hotu"ti yathadhikaram cittam thapesi. Tena vuttam:- [4] "tada mam tapatejena santatto tidivabhibhu dharento brahmanavannam bhikkhaya mam upagami.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page28.

[5] Pavana abhatam pannam atelanca alonikam mama dvare thitam disva sakatahena akirim. [6] Tassa datvanaham pannam nikujjitvana bhajanam punesanam jahitvana pavisim pannasalakam. [7] Dutiyampi 1- tatiyampi upagacchi mamantikam 2- akampito anolaggo evamevamadasaham. [8] Na me tappaccaya atthi sarirasmim vivanniyam pitisukhena ratiya vitinamemi tam divam. [9] Yadi masampi dvemasam dakkhineyyam varam labhe akampito anolino dadeyyam danamuttamam. [10] Na tassa danam dadamano yasam labhanca patthayim sabbannutam patthayano tani kammani acarin"ti. Tattha tadati yada aham akittinamako tapaso hutva tasmim dipe kararanne viharami, tada. Manti mama. Tapatejenati silaparamitanubhavena silam hi duccaritasankilesassa tapanato "tapo"ti vuccati, nekkhammaviriyaparamitanubhavena va. Tapi hi tanhasankilesassa kosajjassa ca tapanato "tapo"ti vuccati, ukkamsagata ca ta bodhisattassa imasmim attabhaveti. Khantisamvarassa capi paramukkamsagamanato "khantiparamitanubhavena"tipi vattum vattateva. "khanti paramam tapo"ti 3- hi vuttam. Santattoti yathavuttagunanubhavajanitena dhammatasiddhena pandukambalasilasanassa unhakarena @Footnote: 1 pali. dutiyam divasam (sya) 2 pali. upagacchi mamantike 3 di.maha. 10/90/43, @khu.dha. 25/184/50

--------------------------------------------------------------------------------------------- page29.

Santapito. Tidivabhibhuti devalokadhipati, sakkoti attho. Pannasalaya samipe gahitampi karapannam pannasalaya arannamajjhagatatta "pavana abhatan"ti vuttam. Atelanca alonikanti deyyadhammassa anularabhavepi ajjhasayasampattiya danadhammassa mahajutikabhavam dassetum vuttam. Mama dvareti mayham pannasalaya dvare. Sakatahena akirinti imina attano kincipi asesetva dinnabhavam dasseti. Punesanam jahitvanati "ekadivasam dvikkhattum ghasesanam na sallekhan"ti cintetva danapitiya titto viya hutva tasmim divase puna aharapariyetthim akatva. Akampitoti suduravikkhambhitatta macchariyena acalito danajjhasayato calanamattampi akarito. Anolaggoti lobhavasena isakampi alaggo. Tatiyampiti pisaddena dutiyampiti imam sampindeti. Evamevamadasahanti yatha pathamam, evamevam dutiyampi adasim aham. Na me tappaccayati gathaya vuttamevattham pakatam karoti. Tattha tappaccayati danapaccaya tisu divasesu chinnaharataya sarirasmim yena vevanniyena bhavitabbam, tampime sarirasmim vivanniyam danapaccayayeva natthi. Kasma? danavisayena pitisukhena danavisayaya eva ca ratiya. Vitinamemi tam divanti tam sakalam timattadivasam vitinamemi. Na kevalanca tini eva divasani, atha kho masadvimasamattampi kalam evameva datum pahomiti dassetum "yadi masampi"tiadi vuttam. Anolinoti alinacitto, dane asankucitacittoti attho. Tassati brahmanarupena agatassa sakkassa. Yasanti kittim, parivarasampattim va. Labhancati devamanussesu cakkavattiadibhavena laddhabbam labham va na patthayim. Atha kho sabbannutam sammasambodhim patthayano akankhamano tani tisu divasesu anekavaram uppannani danamayani punnakammani danassa va parivarabhutani kayasucaritadini punnakammani. Acarim akasinti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page30.

Iti bhagava tasmim attabhave attano sudukkaram punnacaritamattameva idha mahatherassa pakasesi. Jatakadesanayam pana catutthadivase sakkassa upasankamitva bodhisattassa ajjhasayajananam varena upanimantana bodhisattassa varasampaticchanasisena dhammadesana deyyadhammadakkhineyyanam puna sakkassa anagamanassa ca akankhamanata ca pakasita. Vuttanhetam:- "akittim disvana sammantam sakko bhutapati bravi kim patthayam mahabrahme eko sammasi ghammani. Dukkho punabbhavo sakka 1- sarirassa ca bhedanam sammohamaranam dukkham tasma sammami vasava. Etasmim te sulapite patirupe subhasite varam kassapa te dammi yam kinci manasicchasi. Varance me ado sakka sabbabhutanamissara yena putte ca dare ca dhanadhannam piyani ca laddha nara na tappanti so lobho na mayi vase. Etasmim .pe. Manasicchasi. Varance me ado sakka sabbabhutanamissara khettam vatathum hirannanca gavassam dasaporisam yena jatena jiyanti so doso na mayi vase. Etasmim .pe. Manasicchasi. @Footnote: 1 Ma. nama

--------------------------------------------------------------------------------------------- page31.

Varance me ado sakka sabbabhutanamissara balam na passe na sune na ca balena samvase balenallapasallapam na kare na ca rocaye. Kim nu te akaram balo vada kassapa karanam kena kassapa balassa dassanam nabhikankhasi. Anayam nayati dummedho adhurayam niyunjati dunnayo seyyaso hoti samma vutto pakuppati vinayam so na janati sadhu tassa adassanam. Etasmim .pe. Manasicchasi. Varance me ado sakka sabbabhutanamissara dhiram passe sune dhiram dhirena saha samvase dhirenallapasallapam tam kare tam ca rocaye. Kim nu te akaram dhiro vada kassapa karanam kena kassapa dhirassa dassanam abhikankhasi. Nayam nayati medhavi adhurayam na yunjati sunayo seyyaso hoti samma vutto na kuppati vinayam so pajanati sadhu tena samagamo. Etasmim .pe. Manasicchasi. Varance me ado sakka sabbabhutanamissara tato ratya vivasane suriyuggamanam pati dibba bhakkha patubhaveyyum silavanto ca yacaka.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page32.

Dadato me na khiyetha datva nanutapeyyaham dadam cittam pasadeyyam etam sakka varam vare. Etasmim .pe. Manasicchasi. Varance me ado sakka sabbabhutanamissara na mam puna upeyyasi etam sakka varam vare. Bahuhi vatacariyahi nara ca atha nariyo dassanam abhikankhanti kim nu me dassane bhayam. Tam tadisam devavannam sabbakamasamiddhinam disva tapo pamajjeyyam etam te dassane bhayan"ti. 1- Atha sakko "sadhu bhante na te ito patthaya santikam agamissami"ti tam abhivadetva pakkami. Mahasatto yavajivam tattheva vasanto ayupariyosane brahmaloke nibbatti. Anruddhatthero tada sakko ahosi. Lokanatho akittipandito. Tassa mahabhinikkhamanasadisam nikkhantatta nekkhammaparami. Suvisuddhasilacarataya silaparami. Kamavitakkadinam sutthu vikkhambhitatta viriyaparami. Khantisamvarassa paramukkamsagamanato khantiparami. Patinnanurupam patipattiya saccaparami. Sabbattha acalasamadanadhitthanena adhitthanaparami. Sabbasattesu hitajjhasayena mettaparami. Sattasankharakatavippakaresu majjhattabhavappattiya upekkhaparami. Tasam upakaranupakare dhamme janitva anupakare dhamme pahaya upakaradhammesu pavattapanapurecara sahajata ca upayakosallabhuta atisallekhavuttisadhani ca panna pannaparamiti imapi dasa paramiyo labbhanti. @Footnote: 1 khu.ja.27/99-103/281-2

--------------------------------------------------------------------------------------------- page33.

Danajjhasayassa pana atiularabhavena danamukhena desana pavatta. Tasma sabbattha sadhika 1- mahakaruna, dvepi punnananasambhara, kayasucaritadini tini bodhisattasucaritani, saccadhitthanadini cattari adhitthanani, ussahadayo catasso buddhabhumiyo, saddhadayo panca mahabodhiparipacaniya dhamma, alobhajjhasayadayo cha bodhisattanam ajjhasaya, tinno taressamitiadayo satta patinna dhamma, appicchassayam dhammo, nayam dhammo mahicchassatiadayo 2- attha mahapurisavitakka, nava yonisomanasikaramulaka dhamma, danajjhasayadayo dasa mahapurisajjhasaya, danasiladayo dasa punnakiriyavatthuniti evamadayo ye anekasataanekasahassappabheda bodhisambharabhuta mahabodhisattaguna, te sabbepi yatharaham idha niddharetva vattabba. Api cettha mahantam bhogakkhandham mahantanca natiparivattam pahaya mahabhinikkhamanasadisam gehato nikkhamanam, nikkhamitva pabbajitassa bahujanasammatassa sato paramappicchabhavena kulesu ganesu ca alaggata, accantameva labhasakkarasilokajiguccha, pavivekabhirati, kayajivitanirapekkho pariccago, anaharasseva sato divasattayampi danapitiya paritutthassa nibbikarasarirayapanam, masadvimasamattampi kalam yacake sati aharam tatheva 3- datva "danagateneva pitisukhena sariram yapessami"ti pariccage anolinavuttisadhako ularo danajjhasayo, danam datva puna aharapariyetthiya akaranahetubhuta paramasallekhavuttiti evamadayo mahasattassa gunanubhava veditabba. Tenetam vuccati:- "evam acchariya hete abbhuta ca mahesino mahakarunika dhira sabbalokekabandhava. Acinteyyanubhava ca sada saddhammagocara bodhisatta mahasatta sucisallekhavuttino. @Footnote: 1 cha.Ma. samaka 2 di.pa. 11/358/269, an.atthaka. 23/30/187 3 Ma. tasseva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page34.

Mahavatasamuddhata- 1- vicimalo mahodadhi api langheyya velantam bodhisatta na dhammatam. Loke sanjatavaddhapi na te bhavitabhavino 2- limpanti lokadhammehi toyena padumam yatha. Yesam ve attani sneho nihiyati yatha yatha sattesu karunasneho vaddhateva tatha tatha. Yatha cittam vase hoti na ca cittavasanuga tatha kammam vase hoti na ca kammavasanuga. Dosehi nabhibhuyanti samugghatenti va na te caranta bodhipariyetthim purisa janiya budha. Tesu cittappasadopi dukkhato parimocaye pagevanukiriya tesam dhammassa anudhammato"ti. Paramatthadipaniya cariyapitakasamvannanaya akitticariyavannana nitthita. ---------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 52 page 1-34. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=52&A=1&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=52&A=1&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=33&i=209              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=33&A=8637              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=33&A=11339              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=33&A=11339              Contents of The Tipitaka Volume 33 http://84000.org/tipitaka/read/?index_33

previous bookno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]