ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 52 : PALI ROMAN Cariya.A. (paramatthadi.)

                          2.  Hatthinagavagga
                      1.  matuposakacariyavannana
         [1] Yada ahosim pavane        kunjaro matuposako
             na tada atthi mahiya       gunena mama sadisoti. 1-
     #[1]  Dutiyavaggassa pathame kunjaroti hatthi. Matuposakoti andhaya jarajinnaya
matuya patijagganako. Mahiyati bhumiyam. Gunenati silagunena, tada mama sadiso natthi.
      Bodhisatto hi tada himavantappadese hatthiyoniyam nibbatti, so sabbaseto
abhirupo lakkhanasampanno mahahatthi anekahatthisatasahassaparivaro ahosi. Mata panassa
andha. So madhuraphalaphalani hatthinam hatthesu datva matu peseti. Hatthino tassa adatva
sayam khadanti. So parigganhanto tam pavattim natva "yutham pahaya matarameva posessami"ti
rattibhage annesam hatthinam ajanantanam mataram gahetva candoranapabbatapadam
gantva ekam nalinim upanissaya thitaya pabbataguhaya mataram thapetva posesi.
      [2-3]  Pavane disva vanacaroti eko vanacarako puriso tasmim mahavane vicaranto
mam disva. Ranno mam pativedayiti baranasiranno mam arocesi. So hi maggamulho
disam vavatthapetum asakkonto mahantena saddena paridevi. Bodhisattopi tassa saddam
sutva "ayam puriso anatho, na kho panetam patirupam, yam esa mayi thite idha
vinasseyya"ti tassa santikam gantva tam bhayena palayantam disva "ambho purisa natthi
te mam nissaya bhayam, ma palayi, kasma tvam paridevanto vicarasi"ti pucchitva "sami
aham maggamulho ajja me sattamo divaso"ti vutte "bho purisa ma bhayi, aham tam
manussapathe thapessami"ti tam attano pitthiyam nisidapetva arannato niharitva
nivatti. Sopi papo "nagaram gantva ranno arocessami"ti rukkhasannam pabbatasannanca
karontova nikkhamitva baranasim agamasi.
@Footnote: 1 khu.cariya. 33/1/600
Tasmim kale ranno mangalahatthi mato. So puriso rajanam upasankamitva mahapurisassa
attana 1- ditthabhavam arocesi. Tena vuttam:- "tavanucchavo maharaja, gajo vasati
kanane"tiadi.
      Tattha tavanucchavoti tava opavayham katum anucchaviko yutto. Na tassa
parikkhayatthoti tassa gahane gamanupacchedanattham samantato khanitabbaparikkhaya
va karenuya kannaputena attanam paticchadetva khittapasarajjuya
bandhitabbaalakasankhataalanena va yattha pavittho katthaci gantum na sakkoti,
tadisavancanakasuya va attho payojanam natthi. Sahagahiteti gahanasamakalam eva. Ehititi
agamissati.
      Raja imam magguddesakam 2- katva arannam gantva "imina vuttam hatthinagam
anehi"ti hatthacariyam saha parivarena pesesi. So tena saddhim gantva bodhisattam nalinim
pavisitva gocaram ganhantam passi. Tena vuttam:-
         [4] "tassa tam vacanam sutva      rajapi tutthamanaso
             pesesi hatthidamakam         chekacariyam susikkhitam.
         [5] Gantva so hatthidamako     addasa padumassare
             bhisamulalam 3- uddharantam     yapanatthaya matuya.
         [6] Vinnaya me silagunam        lakkhanam upadharayi
             ehi puttati vatvana      sondaya mama aggahi"ti. 4-
     #[4]  Tattha chekacariyanti hatthibandhanadividhimhi kusalam hatthacariyam.
Susikkhitanti hatthinam sikkhapanavijjaya nitthangamanena sutthu sikkhitam.
@Footnote: 1 cha.Ma. attano  2 cha.Ma. maggadesakam  3 Si.,Ma. bhisamulam  4 khu.cariya. 33/4-6/600
     #[6]  Vinnaya me silagunanti "bhaddo ayam hatthajaniyo na mando na
cando na vomissasilo va"ti mama silagunam janitva. Katham? lakkhanam upadharayiti
susikkhitahatthisippatta mama lakkhanam samantato upadharesi. Tena so ehi puttati
vatvana, sondaya mama aggahi.
      Bodhisatto hatthacariyam disva "idam bhayam mayham etassa purisassa santika
uppannam, aham kho pana mahabalo hatthisahassampi viddhamsetum samattho, pahomi kujjhitva
saratthakam senavahanam nasetum sace pana kujjhissami, silam me bhijjissati, tasma
sattihi kottiyamanopi na kujjhissami"ti cittam adhitthaya silam onametva
niccalova atthasi. Tenaha bhagava:-
         [7] "yam me tada pakatikam      sariranugatam balam
             ajja nagasahassanam        balena samasadisam.
         [8] Yadihantesam pakuppeyyam      upetam gahanaya mam
             patibalo bhave tesam        yava rajjampi manusam.
         [9] Api caham silarakkhaya       silaparamipuriya
             na karomi citte annathattam   pakkhipantam mamalake.
        [10] Yadi te mam tattha kotteyyum  pharasuhi tomarehi ca
             neva tesam pakuppeyyam      silakhandabhaya mama"ti. 1-
     #[7]  Tattha pakatikanti sabhavasiddham. Sariranugatanti sarirameva anugatam kayabalam, na
upayakusalatasankhatanananugatanti adhippayo. Ajja nagasahassananti ajjakale
@Footnote: 1 khu.cariya.33/9,10/601
Anekesam hatthisahassanam samuditanam. Balena samasadisanti tesam sarirabalena samasamameva
hutva sadisam, na upamamattena. Mangalahatthikule hi tada bodhisatto uppannoti.
     #[8]  Yadihantesam pakuppeyyanti mam gahanaya upagatanam tesam aham yadi kujjheyyam,
tesam jivitamaddane patibalo bhaveyyam. Na kevalam tesanneva, atha kho yava rajjampi
manusanti yato rajjato tesam agatanam manussanam sabbampi rajjam pothetva
cunnavicunnam kareyyam.
     #[9]  Api caham silarakkhayati evam samatthopi ca aham attani patitthitaya
silarakkhaya silaguttiya gutto bandho viya. Na karomi citte annathattanti tassa
silassa annathattabhutam tesam sattanam pothanadividhim mayham citte na karomi, tattha
cittampi na uppademi. Pakkhipantam mamalaketi alanatthambhe pakkhipantam,
"disvapi"ti vacanaseso. Kasmati ce, silaparamipuriya idisesu thanesu silam
akhandantassa 1- me na cirasseva silaparamim paripuressatiti silaparamiparipuranattham tassa
annathattam citte na karomiti yojana.
     #[10]  "yadi te man"ti gathayapi silarakkhaya dalham katva silassa
adhitthitabhavameva dasseti. Tattha kotteyyunti bhindeyyum. Silakhandabhaya mamati mama
silassa khandanabhayena.
      Evam pana cintetva bodhisatte niccale thite. Hatthacariyo padumasaram otaritva
tassa lakkhanasampattim disva "ehi putta"ti rajatadamasadisaya sondaya gahetva sattame
divase baranasim papuni. So antaramagge vattamanova ranno sasanam pesesi. Raja
nagaram alankarapesi. Hatthacariyo bodhisattam katagandhaparibhandam alankatapatiyattam
hatthisalam
@Footnote: 1 cha.Ma. akhandentassa
Nanaggarasabhojanam adaya gantva bodhisattassa dapesi. So "mataram vina gocaram na
ganhissami"ti pindam na ganhi. Yacitopi aggahetva:-
             "sa nunasa kapanika       andha aparinayika
             khanum padena ghatteti      girim candoranam pati"ti 1-
aha. Tam sutva raja:-
             "ka nu te sa mahanaga   andha aparinayika
             khanum padena ghatteti      girim candoranam pati"ti 1-
pucchitva:-
             "mata me sa maharaja   andha aparinayika
             khanum padena ghatteti      girim candoranam pati"ti 1-
vutte "ajja sattamo divaso, mata me gocaram na labhittha"ti vadato imassa gocaram
aganhantassa. Tasma:-
             "muncathetam mahanagam       yoyam bharati mataram
             sametu matara nago      saha sabbehi natibhi"ti 1-
vatva muncapesi:-
             "mutto ca bandhana nago   muttamadaya kunjaro
             muhuttam assasayitva       agama yena pabbato"ti.
      Tattha kapanikati varaka. 2- Khanum padena ghattetiti andhataya puttaviyogadukkhena
ca paridevamana tattha tattha rukkhakalingare padena ghatteti. Candoranam patiti
candoranapabbatabhimukhim, tasmim pabbatapade paribbhamamanati attho. Agama yena pabbatoti so
@Footnote: 1 khu.ja. 27/4-7/237-38  2 Ma. anatha
Hatthinago bandhana mutto thokam vissamitva ranno dasarajadhammagathahi dhammam
desetva "appamatto hohi maharaja"ti ovadam datva mahajanena gandhamaladihi
pujiyamano nagara nikkhamitva tadaheva matara samagantva sabbam pavattim acikkhi.
Sa tutthamanasa:-
             "ciram jivatu so raja      kasinam ratthavaddhano
             yo me puttam pamocesi     sada vuddhapacayikan"ti 1-
ranno anumodanam akasi. Raja bodhisattassa gunesu 2- pasiditva naliniya avidure
gamam mapetva bodhisattassa matu cassa nibaddham vattam patthapesi. Aparabhage bodhisatto
matari mataya tassa sarirapariharam katva kurandakaassamapadam nama gato. Tasmim pana
thane himavantato otaritva pancasata isayo vasimsu. Tam vattam tesam datva raja
bodhisattassa samanarupam silapatimam karetva mahasakkaram pavattesi. Jambudipavasino
anusamvaccharam sannipatitva hatthimaham nama karimsu. Tada raja anando ahosi, hatthini
mahamaya, vanacarako devadatto, matuposakahatthinago lokanatho.
      Idhapi danaparamiadayo yatharaham niddharetabba. Silaparami pana atisayavatiti
sa eva desanam arulha. Tatha tiracchanayoniyam uppannopi brahmapubbadevapubba-
cariyaahuneyyadibhavena sabbannubuddhenapi pasatthabhavanurupam matuya garucittam
upatthapetva "mata namesa puttassa bahupakara, tasma matupatthanam nama
panditena pannattan"ti manasikatva anekesam hatthisahassanam issaradhipati mahanubhavo
yuthapati hutva tehi anuvattiyamano ekakavihare antarayam aganetva yutham pahaya ekako
hutva upakarikhettam pujessamiti matuposanam, maggamulhapurisam disva anukampaya
tam gahetva manussagocarasampapanam, tena ca kataparadhasahanam, hatthacariyappamukhanam attanam
@Footnote: 1 khu.ja. 27/12/138  2 cha.Ma. gune
Bandhitum agatapurisanam samatthopi samano santasanamattenapi 1- tesam pilana bhavissati,
mayhanca silassa khandadibhavoti tatha akatva sudantena opavayho viya sukheneva
gahanupagamanam, mataram vina na kinci ajjhoharissamiti sattahampi anaharata,
iminapaham bandhapitoti cittam anuppadetva rajanam mettaya pharanam, tassa ca
nananayehi dhammadesanati evamadayo idha mahapurisassa gunanubhava vibhavetabba 2-
tena vuttam:-
             "evam acchariya ete     abbhuta ca mahesino
                              .pe.
             Pagevanukiriya tesam       dhammassa anudhammato"ti
                     matuposakacariyavannana nitthita.
                        -----------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 52 page 133-139. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=52&A=2909&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=52&A=2909&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=33&i=219              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=33&A=8952              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=33&A=11694              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=33&A=11694              Contents of The Tipitaka Volume 33 http://84000.org/tipitaka/read/?index_33

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]