ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 52 : PALI ROMAN Cariya.A. (paramatthadi.)

                      12. Mahasutasomacariyavannana
       [105] Dvadasame sutasomo mahipatiti evamnamo khattiyo. Mahasatto hi
tada kururatthe indapatthanagare korabyassa ranno aggamahesiya kucchimhi nibbatti,
tam sutavittataya candasamanasommavaravannataya ca 1- "sutasomo"ti sanjanimsu. Tam vayappattam
@Footnote: 1 Si....sommavadanataya ca
Sabbasippanipphattippattam matapitaro rajje abhisincimsu. Gahito porisadenati
purisanam manussanam adanato khadanato "porisado"ti laddhanamena baranasiranna
devatabalikammattham gahito.
     Baranasiraja hi tatha mamsam vina abhunjanto annam mamsam alabhantena bhattakarakena
manussamamsam khadapito rasatanhaya baddho hutva manusse ghatetva manussamamsam
khadanto "porisado"ti laddhanamo amaccaparisajjappamukhehi nagarehi
negamajanapadehi ca ussahitena kalahatthina nama attano senapatina "deva
yadi rajjena atthiko manussamamsakhadanato viramahi"ti vutto "rajjam pajahantopi
manussamamsakhadanato na oramissami"ti vatva tehi rattha pabbajito arannam
pavisitva ekasmim nigrodharukkhamule vasanto khanuppaharena pade jatassa vanassa
phasubhavaya "sakalajambudipe ekasatakhattiyanam galalohitena balikammam karissami"ti
devataya ayacanam katva sattaham anaharataya vane phasuke jate "devatanubhavena
me sotthi ahosi"ti sannaya "devataya balikammattham rajano anessami"ti
gacchanto atitabhave sahayabhutena yakkhena samagantva tena dinnamantabalena
adhikatarathamajavaparakkamasampanno hutva sattahabbhantareyeva satarajano anetva
attano vasananigrodharukkhe olambetva balikammakaranasajjo ahosi.
     Atha tasmim rukkhe adhivattha devata tam balikammam anicchanti "upayena nam
nisedhessami"ti pabbajitarupena tassa attanam dassetva tena anubaddho tiyojanam
gantva puna attano dibbarupameva dassetva "tvam musavadi taya `sakalajambudipe
rajano anetva balikammam karissami'ti patissutam. Idani ye va te va
dubbalarajano anesi. Jambudipe jetthakam sutasomarajanam sace nanessasi, na
me te balikammena attho"ti aha.
     So "dittha me attano devata"ti tusitva "sami ma cintayi, aham
ajjeva sutasomam anessami"ti vatva vegena migajinauyyanam gantva asamvihitaya
Arakkhaya pokkharanim otaritva paduminipattena sisam paticchadetva atthasi. Tasmim
antouyyanagateyeva balavapaccuse samanta tiyojanam arakkham ganhimsu. Mahasatto
patova alankatahatthikkhandhavaragato caturanginiya senaya nagarato nikkhami. Tada
takkasilato nando nama brahmano catasso satarahagathayo gahetva visayojanasatam
maggam atikkamma tam nagaram patto rajanam pacinadvarena nikkhamantam disva hattham
ukkhipitva "jayatu bhavam maharaja"ti vatva jayapesi.
     Raja hatthina tam upasankamitva "kuto nu tvam brahmana agacchasi,
kimicchasi, kim te dajjan"ti aha. Brahmano "tumhe `sutavittaka'ti sutva
catasso satarahagathayo adaya tumhakam desetum agatomhi"ti aha. Mahasatto
tutthamanaso hutva "aham uyyanam gantva nhayitva agantva sossami, tvam
ma ukkanthi"ti vatva "gacchatha brahmanassa asukagehe nivasam ghasacchadananca
samvidahatha"ti anapetva uyyanam pavisitva mahantam arakkham samvidhaya olarikani
abharanani omuncitva massukammam karetva ubbattitasariro pokkharaniya
rajavibhavena nhayitva paccuttaritva udakaggahanasatake nivasetva atthasi.
     Athassa gandhamalalankare upaharimsu. Porisado "alankatakale raja bhariko
bhavissati, sallahukakaleyeva nam ganhissami"ti nadanto khaggam parivattento "ahamasmi
porisado"ti namam savetva udaka nikkhami. Tassa saddam sutva hattharohadayo
hatthiadito bhassimsu. Balakayo dure thito tatova palayi. Itaro attano avudhani
chaddetva urena nipajji. Porisado rajanam ukkhipitva khandhe nisidapetva
sammukhatthaneyeva attharasahattham pakaram langhitva purato pagalitamadamattavaravarane
kumbhe akkamitva pabbatakutani viya patento vatajavanipi assaratanani pitthiyam
akkamitva patento rathasise akkamitva patento bhamarikam bhamanto viya nilaka
nigrodhapattani maddanto viya ekavegeneva tiyojanamaggam gantva kanci anubandhantam
adisva sanikam gacchanto sutasomassa kesehi udakabinduni attano upari patantani
"assubinduni"ti sannaya "kimidam sutasomopi maranam anusocanto rodati"ti aha.
     Mahasatto "naham maranato anusocami, kuto rodana, api ca kho sangaram
katva saccapanam nama panditanam acinnam, tam na nipphajjati"ti anusocami,
kassapadasabalena desita catasso satarahagathayo adaya takkasilato agatassa
brahmanassa agantukavattam karetva "nhayitva agantva sunissami, yava
mamagamana agamehi"ti sangaram katva uyyanam gato, tvanca ta gathayo sotum
adatva mam ganhiti. Tena vuttam:-
       #[105] "punaparam yada homi       sutasomo mahipati
            gahito porisadena        brahmane sangaram sarim.
      [106] Khattiyanam ekasatam         avunitva karattale
            etesam pamilapetva      yannatthe upanayi maman"ti.
     Tattha brahmane sangaram sarinti nandabrahmane attana katam patinnam anussarim.
    #[106] Avunitva karattaleti tattha tattha uyyanadisu gantva attano balena
anitanam ekasatakhattiyanam hatthatale chiddam katva rukkhe lambanattham rajjum
patimuncitva. Etesam pamilapetvati ete ekasatakhattiye jivaggaham gahetva
uddhampade adhosire katva panhiya sisam paharanto samanavasena hatthatale avunitva
rukkhe alambanavasena sabbaso aharupacchedena ca sabbatha pamilapetva visosetva
khedapetvati attho. Yannattheti balikammatthe sadhetabbe. Upanayi mamanti mam
upanesi.
       #[107] Tatha upaniyamano pana mahasatto porisadena "kim tvam maranato
bhayasi"ti vutte "naham maranato bhayami, tassa pana brahmanassa maya kato sangaro
na parimocito"ti anusocami. Sace mam vissajjessasi, tam dhammam sutva tassa ca
@Footnote: 1 pali. ete sammamilapetva (sya)
Sakkarasammanam katva puna agamissamiti. Nahamidam saddahami, yam tvam maya
vissajjito gantva puna mama hattham agamissasiti. Samma porisada maya saddhim
ekacariyakule sikkhito sahayo hutva aham jivitahetupi na musa kathemiti kim na
saddahasiti. Kincapi me etena vacamattakena:-
                  "asinca sattinca paramasami
                  sapathampi te samma aham karomi
                  taya pamutto anano bhavitva
                  saccanurakkhi punaravajissan"ti 1-
mahasattena imaya gathaya vuttaya porisado "ayam sutasomo `khattiyehi
akattabbam sapatham karomi'ti vadati, gantva anagacchantopi mama hatthato na
muccissati"ti cintetva:-
                  "yo te kato sangaro brahmanena
                  ratthe sake issariye thitena
                  tam sangaram brahmanasampadaya
                  saccanurakkhi punaravajassu"ti 2-
vissajjesi.
     Mahasatto rahumukha mutto cando viya nagabalo thamasampanno khippameva tam
nagaram sampapuni. Senapissa "sutasomaraja pandito, porisadam dametva sihamukha
pamuttamattavaravarano viya agamissati"ti ca "rajanam porisadassa datva agata"ti
garahabhayena ca bahinagareyeva nivittha tam duratova agacchantam disva paccuggantva
@Footnote: 1 khu.ja. 28/407/112  2 khu.ja. 28/408/112
Vanditva "kaccittha maharaja porisadena ca kilamito"ti patisantharam 1- katva
"porisadena mayham matapituhipi dukkaram katam, tatharupo nama cando sahasiko
mamam saddahitva mam vissajjesi"ti vutte rajanam alankaritva hatthikkhandham
aropetva parivaretva nagaram pavisi. Tam disva sabbe nagara tusimsu.
     Sopi dhammasondataya matapitaropi anupasankamitva nivesanam gantva
brahmanam pakkosapetva tassa mahantam sakkarasammanam katva dhammagarutaya sayam
nicasane nisiditva "tumhehi mayham abhata satarahagatha sunomi acariya"ti
aha. Brahmano mahasattena yacitakale gandhehi hatthe ubbattetva
pasibbakato manoramam potthakam niharitva ubhohi hatthehi gahetva "tena hi
maharaja sunohi"ti potthakam vacento gatha abhasi:-
            "sakideva sutasoma         sabbhi hoti samagamo
            sa nam sangati paleti      nasabbhi bahusangamo.
            Sabbhireva samasetha        sabbhi kubbetha santhavam
            satam saddhammamannaya        seyyo hoti na papiyo.
                  Jiranti ve rajaratha sucitta
                  atho sarirampi jaram upeti
                  satanca dhammo na jaram upeti
                  santo have sabbhi pavedayanti.
                  Nabhanca dure pathavi ca dure
                  param samuddassa tadahu dure
                  tato have durataram vadanti
                  satanca dhammo asatanca raja"ti. 2-
@Footnote: 1 Ma. patisandharam  2 khu.ja. 28/411-14/113
     Ta sutva mahasatto "saphalam me agamanan"ti tutthacitto "ima gatha
neva savakabhasita, na isibhasita, na kavibhasita, na devabhasita, sabbannunava
bhasita. Kim nu kho agghan"ti cintento "imam sakalampi cakkavalam yava brahmaloka
sattaratanapunnam katva dinnepi neva anucchavikam katam nama hoti, aham kho panassa
tiyojanasatike kururatthe sattayojanike indapatthanagare rajjam datum pahomi, rajjam katum
panassa bhagyam natthi, tatha hissa angalakkhananusarena appanubhavata dissati,
tasma dinnampi rajjam na imasmim titthati"ti cintetva "acariya tumhe annesam
khattiyanam ima gathayo desetva kim labhatha"ti pucchi. Ekekaya satam satam
maharaja, teneva satarahagatha nama jatati. Athassa mahasatto tvam acariya
attana gahetva vicaranabhandassa aggham na janasiti.
            Sahassiya 1- ima gatha  nayima gatha sataraha
            cattari tvam sahassani      khippam ganhahi brahmanati. 2-
     Cattari sahassani dapetva ekanca sukhayanakam datva mahata sakkarasammaneneva
tam uyyojetva matapitaro vanditva "aham brahmanena abhatam saddhammaratanam
pujetva tassa ca sakkarasammanam katva agamissamiti porisadassa patinnam
datva agato, tattha yam brahmanassa kattabbam patipajjitabbam tam katam, idani
porisadassa santikam gamissami"ti vatva "tena hi tata sutasoma kim nametam
kathesi, caturanginiya senaya coram ganhissama, ma gaccha corassa santikan"ti
yacimsu. Solasasahassa natakitthiyo sesaparijanapi "amhe anathe katva kuhim
gacchasi deva"ti paridevimsu. "punapi kira raja corassa santikam gamissati"ti
ekakolahalam ahosi.
@Footnote: 1 Si., i. sahassiyo, cha.Ma. sahassiya  2 khu.ja. 28/415/113
     Mahasatto "patinnaya saccapanam nama sadhunam sappurisanam acinnam, sopi
mamam saddahitva vissajjesi, tasma gamissamiyeva"ti matapitaro vanditva
sesajanam anusasetva assumukhena nanappakaram paridevantena itthagaradina
janena anugato nagara nikkhamma tam janam nivattetum magge dandakena tiriyam lekham katva
"imam mama lekham ma atikkamimsu"ti vatva agamasi. Mahajano tejavato mahasattassa
anam atikkamitum asakkonto mahasaddena kanditva roditva nivatti. Bodhisatto
agatamaggeneva tassa santikam agamasi. Tena vuttam:-
      [107] "apucchi mam porisado      kim tvam icchasi nisajjam
            yathamati 1- te kahami    yadi me tvam punehisi.
      [108] Tassa patissunitvana        panhe agamanam mama
            upagantva puram rammam       rajjam niyyatayim tada.
      [109] Anussaritva satam dhammam      pubbakam jinasevitam
            brahmanassa dhanam datva     porisadam upagamim.
      [110] Natthi me samsayo tattha      ghatayissati va na va
            saccavacanurakkhanto       jivitam cajitumupagamim
            saccena me samo natthi     esa me saccaparami"ti.
     Tattha kim tvam icchasi nisajjanti tvam attano nagaram gantum mama hatthato
nissajjanam kim icchasi, tvam "maya takkasiladisu ciraparicito saccavadi ca"ti vadasi,
tasma yathamati te kahami, yatharuci te karissami. Yadi me tvam punehisiti sace
puna tvam ekamseneva mama santikam agamissasi.
@Footnote: 1 pali. yathamatim (sya)
       #[108] Panhe agamanam mamati pageva mama agamanam tassa porisadassa
patissunitvana patova agamissamiti patissavam katva. Rajjam niyyatayim tadati
tada porisadassa santikam gantukamo "idam vo rajjam patipajjatha"ti matapitunam
tiyojanasatikam niyyatesim. 1-
       #[109] Kasma pana rajjam niyyatayinti? anussaritva satam dhammanti 2- yasma
pana patinnaya saccapanam nama satam sadhunam mahabodhisattanam paveni kulavamso,
tasma tam saccaparamitadhammam pubbakam poranam jinehi buddhadihi sevitam
anussaritva saccam anurakkhanto tassa brahmanassa dhanam datva attano jivitam
pariccajitva porisadam upagamim.
       #[110] Natthi me samsayo tatthati tasmim porisadassa santikam gamane "ayam
mam kim nu kho ghatessati, udahu no"ti mayham samsayo natthi. "cando sahasiko maya
saddhim ekasatakhattiye devataya balikammakaranasajjo ekanteneva ghatessati"ti jananto
eva kevalam saccavacam anurakkhanto attano jivitam pariccajitva tam upagamim. Yasma
cetadevam, tasma saccena me samo natthi, esa me paramatthabhavappatta saccaparamiti.
     Upagate pana mahasatte vikasitapundarikapadumasassirikamassa mukham disva "ayam
vigatamaranabhayo hutva agato, kissa nu kho esa anubhavo"ti cintetva "tassa
manne dhammassa sutatta ayam evam tejava nibbhayo ca jato, ahampi tam sutva
tejava nibbhayo ca bhavissami"ti sannitthanam katva porisado mahasattam aha
"sunoma satarahagathayo yasam savanattham tvam attano nagaram gato"ti.
     Tam sutva bodhisatto "ayam porisado papadhammo, imam thokam niggahetva
lajjapetva kathessami"ti:-
@Footnote: 1 ka. niyyadesim  2 Si. saddhammanti
            "adhammikassa luddassa       niccam lohitapanino
            natthi saccam kuto dhammo     kim sutena karissasi"ti 1-
vatva puna tena sutthutaram sanjatasavanadarena:-
            "sutva dhammam vijananti     nara kalyanapapakam
            api gatha sunitvana       dhamme me ramate mano"ti 2-
vutte "ayam ativiya sanjatadaro sotukamo, handassa kathessami"ti cintetva
"tena hi samma sadhukam sunohi manasikarohi"ti vatva nandabrahmanena
kathitaniyameneva gathanam sakkaccam thutim katva chakamavacaradevaloke ekakolahalam katva
devatasu sadhukaram dadamanasu mahasatto porisadassa:-
            "sakideva maharaja        sabbhi hoti samagamo
            sa nam sangati paleti      nasabbhi bahusangamo.
            Sabbhireva samasetha        sabbhi kubbetha santhavam
            satam saddhammamannaya        seyyo hoti na papiyo.
                  Jiranti ve rajaratha sucitta
                  atho sarirampi jaram upeti
                  satanca dhammo na jaram upeti
                  santo have sabbhi pavedayanti.
                  Nabhanca dure pathavi ca dure
                  param samuddassa tadahu dure
                  tato have durataram vadanti
                  satanca dhammo asatanca raja"ti. 3-
@Footnote: 1 khu.ja. 28/427/115  2 khu.ja. 28/444/118  3 khu.ja. 28/445-8/118
     Dhammam kathesi. Tassa tena sukathitatta ceva attano ca punnanubhavena gatha
sunantasseva sakalasariram pancavannaya pitiya paripuri. So bodhisatte muducitto
hutva "samma sutasoma databbayuttakam hirannadim na passami, ekekaya gathaya
ekekam varam dassami"ti aha. Atha nam mahasatto "tvam attanopi hitani ajananto
parassa kim nama varam dassasi"ti apasadetva puna tena "varam ganhatha"ti yacito
sabbapathamam "aham cirakalam tam arogam passeyyan"ti varam yaci. So "ayam idani me
vadhitva mamsam khaditukamassa mahanatthakarassa mayhameva jivitamicchati"ti tutthamanaso
vancetva varassa gahitabhavam ajananto adasi. Mahasatto hi upayakusalataya
tassa ciram jivitukamatapadesena attano jivitam yaci. Atha "parosatam khattiyanam jivitam
dehi"ti dutiyam varam, tesam sake ratthe patipadanam tatiyam varam, manussamamsakhadanato viramanam
catuttham varam yaci. So tini varani datva catuttham varam adatukamo "annam varam
ganhahi"ti vatvapi mahasattena nippiliyamano tampi adasiyeva.
     Atha bodhisatto porisadam nibbisevanam katva teneva rajano mocapetva
bhumiyam nipajjapetva darakanam kannato suttavatti viya sanikam rajjuyo niharitva
porisadena ekam tacam aharapetva pasanena ghamsitva saccakiriyam katva tesam
hatthatalani makkhesi. Tamkhanam eva phasukam ahosi. Dvihatiham tattheva vasitva te
aroge karetva tehi saddhim abhijjanakasabhavam mittasanthavam karetva tehi saddhim tam
baranasim netva rajje patitthapetva "appamatta hotha"ti te rajano
attano attano nagaram pesetva indapatthanagarato agataya attano caturanginiya
senaya parivuto attano nagaram gato tutthapamuditena nagarajanena samparivariyamano
antepuram pavisitva matapitaro vanditva mahatalam abhiruhi.
     Atha mahasatto cha danasalayo karetva devasikam mahadanani pavattento
silani paripurento uposatham upavasanto paramiyo anubruhesi. Tepi rajano
Mahasattassa ovade thatva danadini punnani katva ayupariyosane saggapuram
purayimsu. Tada porisado angulimalatthero ahosi, kalahatthiamacco sariputtatthero,
nandabrahmano anandatthero, rukkhadevata mahakassapatthero, rajano buddhaparisa,
matapitaro maharajakulani, sutasomamaharaja lokanatho.
     Tassa hettha vuttanayeneva sesaparamiyopi niddharetabba. Tatha
alinasattucariyavannanaya viya mahasattassa gunanubhava vibhavetabbati.
                    Mahasutasomacariyavannana nitthita.
                         Saccaparami nitthita.
                          ------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 52 page 289-300. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=52&A=6428&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=52&A=6428&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=33&i=240              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=33&A=9396              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=33&A=12177              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=33&A=12177              Contents of The Tipitaka Volume 33 http://84000.org/tipitaka/read/?index_33

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]