ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 53 : PALI ROMAN Sangani.A. (atthasalini)

page466.

4. Atthakathakandavannana tikaatthuddharavannana [1384] Idani nikkhepakandanantaram thapitassa atthakathakandassa vannanakkamo anuppatto. Kasma panetam atthakathakandam nama jatanti? tepitakassa buddhavacanassa attham uddharitva thapitatta. Tisupi hi pitakesu dhammantaram agatam atthakathakandeneva paricchinditva 1- vinicchitam suvinicchitam nama hoti. Sakale abhidhammapitake nayamaggam mahapakarane panhuddharam gananacaram asallakkhentenapi atthakathakandatoyeva samanetum vattati. Kuto pabhavam pana etanti? sariputtattherappabhavam. Sariputtatthero hi ekassa Attano saddhiviharikassa nikkhepakande atthuddharam sallakkhetum asakkontassa atthakathakandam kathetva adasi, idam pana mahaatthakathaya patipakkhipitva vuttam:- abhidhammo nama na savakavisayo na savakagocaro, buddhavisayo esa buddhagocaro, dhammasenapati pana saddhiviharikena pucchito tam adaya satthu santikam gantva sammasambuddhassa kathesi. Sammasambuddho tassa bhikkhuno atthakathakandam kathetva adasi. Katham? bhagava hi "katame dhamma kusala"ti pucchi. "kusala dhamma nama katame"ti sallakkhesiti attho, athassa tunhibhutassa nanu yam maya "katame dhamma kusala, yasmim samaye kamavacaram kusalam cittam uppannam hoti"tiadina nayena bhumibhedato kusalam dassitam, sabbampi tam "catusu bhumisu kusalam, ime dhamma kusala"ti imina nayena kannikam kannikam ghatam ghatam gocchakam katva atthuddharavasena kusaladidhamme dassento kathetva adasi. Tattha catusuti kamavacararupavacaraarupavacaraapariyapannasu. Kusalanti phassadibhedam kusalam. Ime dhamma kusalati ime sabbepi tasu tasu bhumisu vutta phassadayo dhamma kusala nama. @Footnote: 1 Si. paricchijja

--------------------------------------------------------------------------------------------- page467.

[1385] Akusalanam pana bhumivasena bhedabhavato "dvadasa akusalacittuppada"ti aha. Tattha uppajjatiti uppado, cittameva uppado cittuppado, desanasisameva cetam, yatha pana "raja agato"ti vutte amaccadinampi agamanam vuttameva hoti, evam "cittuppada"ti hi 1- vutte tehi sampayuttadhammapi vuttava hontiti sabbattha cittuppadaggahanena sasampayuttadhammam cittam gahitanti veditabbam. Ito paranca 2- "catusu bhumisu vipako"tiadinam sabbesampi tikadukabhajaniyapadanam attho vedanattikadisu ca sukhadinam navattabbata hettha vuttanayeneva paliattham 3- vimamsitvava veditabba, visesamattameva pana vakkhama. [1420] Tattha parittarammanattike tava sabbo kamavacarassa vipakoti ettha dve pancavinnanani cakkhuppasadadayo nissaya niyameneva itthanitthadibhede rupasaddagandharasaphotthabbadhamme arabbha pavattantiti parittarammanani. Kusalakusalavipaka pana dve manodhatuyo hadayavatthum nissaya cakkhuvinnanadinam anantara niyamato rupadineva arabbha pavattantiti parittarammana. Kusalavipakahetukamanovinnanadhatu somanassasahagata pancadvare santiranavasena, chasu dvaresu tadarammanavasenati niyamato rupadini cha parittarammananeva arabbha pavattatiti parittarammana. Kusalakusalavipakahetukamanovinnanadhatudvayam pancadvare santiranavasena, chasu dvaresu tadarammanavasena niyamato rupadini cha parittarammananeva arabbha pavattati. Patisandhivasena pavattamanampi parittakammam va kammanimittam va gatinimittam va arammanam karoti. Pavattiyam bhavangavasena, pariyosane cutivasena pavattamanampi tadeva arammanam karotiti parittarammanam. Attha pana sahetukavipakacittuppada ettha vuttanayeneva tadarammanavasena patisandhibhavangacutivasena ca parittadhammeyeva arabbha pavattanti. Kiriyamanodhatu pancadvare rupadini arabbha pavattati, somanassasahagata @Footnote: 1 cha.Ma. ayam saddo na dissati 2 cha.Ma. param 3 cha.Ma. paliyattham

--------------------------------------------------------------------------------------------- page468.

Ahetukakiriyamanovinnanadhatu chasu dvaresu paccuppanne, manodvare atitanagatepi paritte rupadidhammeyeva arabbha khinasavanam pahatthakaram kurumana pavattatiti parittarammana. Evamime pancavisati cittuppada ekanteneva parittarammanati veditabba. [1421] Vinnanancayatananevasannanasannayatanadhamma attano attano hetthimasamapattim arabbha pavattanato mahaggatarammanava. Maggaphaladhamma nibbanarammanatta appamanarammana. Kusalato cattaro kiriyato cattaroti attha nanavippayuttacittuppada sekkhaputhujjanakhinasavanam asakkaccadanapaccavekkhanadhammassavanadisu kamavacaradhamme arabbha pavattanakale 1- parittarammana, atipagunanam pathamajjhanadinam paccavekkhanakale mahaggatarammana, kasinanimittadipannattipaccavekkhanakale navattabbarammana. Akusalato cattaro ditthigatasampayuttacittuppada pancapannasaya kamavacaradhammanam "satto satto"ti paramasanaassadanabhinandanakale parittarammana, tenevakarena sattavisati mahaggate dhamme arabbha pavattikale mahaggatarammana, pannattidhamme arabbha pavattanakale siya navattabbarammana. Ditthivippayuttanam teyeva dhamme arabbha kevalam assadanabhinandanavasena pavattiyam patighasampayuttanam domanassavasena vicikicchaya sampayuttacittuppadassa anitthagatavasena 2- uddhaccasahagatassa vikkhepavasena avupasamavasena ca pavattiyam parittamahaggatanavattabbarammanata veditabba. Etesu pana ekadhammopi appamane arabbha pavattitum na sakkoti. Tasma na appamanarammana. Kusalato cattaro, kiriyato cattaroti attha nanasampayuttacittuppada sekkhaputhujjanakhinasavanam sakkaccadanapaccavekkhanadhammassavanadisu yathavuttappakare dhamme arabbha pavattikale parittamahaggatanavattabbarammana honti, gotrabhukale pana 3- lokuttaradhammapaccavekkhanakale ca nesam appamanarammanata veditabba. @Footnote: 1 cha.Ma. pavattikale 2 cha. anitthangatavasena 3 cha.Ma. ayam saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page469.

Yam panetam rupavacaracatutthajjhanam, tam sabbatthapadakacatuttham akasakasinacatuttham alokakasinacatuttham brahmaviharacatuttham anapanacatuttham iddhividhacatuttham dibbasotacatuttham cetopariyananacatuttham yathakammupagananacatuttham dibbacakkhunanacatuttham pubbenivasananacatuttham anagatamsananacatutthanti kusalatopi kiriyatopi dvadasavidham hoti. Tattha sabbatthapadakacatuttham nama atthasu kasinesu catutthajjhanam, tam hi vipassanayapi padakam hoti, abhinnanampi nirodhassapi vattassapi padakam hotiyevati sabbatthapadakanti vuttam. Akasakasinaalokakasinacatutthani pana vipassanayapi abhinnanampi vattassapi padakani honti, nirodhapadakaneva na honti. Brahmaviharaanapanacatutthani vipassanaya ceva vattassa ca padakani honti, kasinajjhanam kasinapannattim arabbha pavattatta, brahamviharacatuttham sattapannattim arabbha pavattatta, anapanacatuttham nimittam arabbha pavattatta parittadivasena navattabbadhammarammanatta navattabbarammanam nama hoti. Iddhividhacatuttham parittamahaggatarammanam hoti, katham? tam hi yada kayam Cittasannissitam katva adissamanena kayena gantukamo cittavasena kayam parinameti, mahaggatacitte samodahati samaropeti, tada upayogaladdharammanam hotiti katva rupakayarammanato parittarammanam hoti. Yada cittam kayasannissitam katva dissamanena kayena gantukamo kayavasena cittam parinameti, padakajjhanacittam rupakaye samodahati samaropeti, tada upayogaladdharammanam hotiti katva mahaggatacittarammanato mahaggatarammanam hoti. Dibbasotacatuttham saddam arabbha pavattatta ekantaparittarammanameva. Cetopariyananacatuttham parittamahaggataappamanarammanam hoti. Katham? tam hi paresam Kamavacaracittajananakale parittarammanam hoti. Rupavacararupavacaracittajananakale mahaggatarammanam, maggaphalajananakale appamanarammanam hoti. Ettha ca puthujjano sotapannassa cittam na janati, sotapanno va sakadagamissati evam yava

--------------------------------------------------------------------------------------------- page470.

Arahata 1- netabbam, araha pana sabbesam cittam janati, annopi ca uparimo hetthimassati ayam viseso veditabbo. Yathakammupagananacatuttham kamavacarakammajananakale parittarammanam hoti, rupavacararupavacarakammajananakale mahaggatarammanam. Dibbacakkhunanacatuttham ruparammanatta ekantaparittarammanameva. Pubbenivasananacatuttham parittamahaggataappamananavattabbarammanam hoti. Katham? tam hi Kamavacarakkhandhanussaranakale parittarammanam hoti, rupavacara- rupavacarakkhandhanussaranakale mahaggatarammanam, atite attana va parehi va bhavitamaggam sacchikataphalanca anussaranakale appamanarammanam, "atite buddha maggam bhavayimsu, phalam sacchikarimsu, 2- nibbanadhatuya parinibbayimsu"ti chinnavattumakanussaranavasena maggaphalanibbanapaccavekkhanatopi appamanarammanam, "atite vipassi nama bhagava ahosi, tassa bandhumati nama nagaram ahosi, bandhuma nama raja pita, bandhumati nama mata"tiadina nayena namagottapathavinimittadianussaranakale navattabbarammanam hoti. Anagatamsananacatutthepi eseva nayo. Tampi hi "ayam hi 3- anagate kamavacare nibbattissati"ti jananakale parittarammanam hoti. "rupavacare va arupavacare va nibbattissati"ti jananakale mahaggatarammanam, "maggam bhavessati, phalam sacchikarissati, nibbanadhatuya parinibbayissati"ti chinnavattajananakale 4- appamanarammanam. "anagate metteyyo nama bhagava uppajjissati, subrahma namassa brahmano pita bhavissati, brahmavati nama brahmani mata bhavissati"tiadina nayena namagottajananakale navattabbarammanam hoti. Arupavacaracatuttham pana asavanam khayacatutthanca paliya agatagatatthaneyeva kathiyati. 5- Kiriyahetukamanovinnanadhatu upekkhasahagata sabbesampi etesam kusalakusalakiriyacittanam purecarika, tassa tesu vuttanayeneva arammanabhedo @Footnote: 1 cha.Ma. arahato 2 cha.Ma. sacchakamsu 3 cha.Ma. ayam saddo na dissati @4 cha.Ma. jananakale 5 cha.Ma. kathessami

--------------------------------------------------------------------------------------------- page471.

Veditabbo. Pancadvare pana votthabbanavasena pavattiyam ekantaparittarammanatava 1- hoti. Rupavacarattikacatukkajjhanadini parittadibhavena navattabbadhammam arabbha pavattito navattabbarammanani, ettha hi rupavacarani pathavikasinadisu pavattanti. Akasanancayatanam ugghatitamakase, akincannayatanam vinnanapagameti. [1429] Maggarammanattike adimhi vutta attha nanasampayuttacittuppada sekkhasekkhanam attana patividdhamaggapaccavekkhanakale maggarammana, maggena pana asahajatatta na maggahetuka, attana patividdhamaggam garum katva paccavekkhanakale arammanadhipativasena maggadhipatino, annadhammarammanakaranakale 2- na vattabba "maggarammana"tipi "maggadhipatino"tipi. Cattaro ariyamagga maggasankhatassa maggasampayuttassa va hetuno atthitaya ekantato maggahetukava, viriyam pana vimamsam va jetthakam katva maggabhavanakale sahajatadhipatino siya maggadhipatino, chandacittanam annatarajetthakakaranakale siya na vattabba "maggadhipatino"ti. Dvadasavidhe rupavacaracatutthajjhane sabbatthapadakacatutthadini navajjhanani neva maggarammanani, na maggahetukani, na maggadhipatini. Cetopariyanana- pubbenivasananaanagatamsananacatutthani pana ariyanam maggacittajananakale maggarammanani honti, maggena pana asahajatatta na maggahetukani, maggam garum katva appavattito na maggadhipatini. Kasma panetani na maggam garum karontiti? attano mahaggatataya. Yatha hi rajanam sabbo loko garum karoti, matapitaro pana na karonti. Na hi te rajanam disva asana vutthahanti, na anjalikammadini karonti, daharakale voharitanayeneva voharanti. Evam etanipi attano mahaggatataya na maggam garum karonti. Kiriyahetukamanovinnanadhatupi ariyanam maggapaccavekkhanakale paccavekkhanapurecarikatta maggarammana hoti, maggena asahajatatta pana na maggahetuka, @Footnote: 1 cha.Ma. ekantaparittarammanava 2 cha.Ma. annadhammarammanakale

--------------------------------------------------------------------------------------------- page472.

Tam 1- garum katva appavattito na maggadhipati. Kasma na garum karotiti? attano ahetukataya hinataya jalataya. Yatha hi rajanam sabbo loko garum karoti, antoparijana 2- pana khujjavamanakacetakadayo attano annanataya panditamanussa viya natigarum karonti, evameva idampi cittam attano ahetukataya hinataya jalataya maggam garum na karoti. Nanavippayuttakusaladini nanabhavena ceva lokiyadhammarammanataya ca maggarammanadibhavam na labhanti, navattabbarammananeva hontiti veditabbaniti. [1432] Atitarammanattike vinnanancayatananevasannanasannayatanadhamma hettha atitasamapattim arabbha pavattito ekantena atitarammanava. [1433] Niyoga anagatarammana natthiti niyamena patiekam cittam nama 3- natthi. Nanu ca anagatamsananam ekantena anagatarammanam, cetopariyananampi anagatam arabbha pavattatiti. No nappavattati, patiekam pana etam ekam cittam nama natthi, rupavacaracatutthajjhanena sangahitatta annehi mahaggatacittehi missakam hoti. Tena vuttam "niyoga anagatarammana natthi"ti. [1434] Dve pancavinnanani tisso manodhatuyo ca paccuppannesu rupadisu pavattito paccuppannarammana nama. Dasa cittuppadati ettha attha tava sahetuka devamanussanam patisandhiggahanakale kammam va kammanimittam va arabbha pavattiyam atitarammanava, bhavangacutikalesupi eseva nayo. Gatinimittam pana arabbha patisandhiggahanakale tato param bhavangakale ca paccuppannarammana, tattha 4- pancadvare tadarammanavasena pavattiyam. Manodvare pana atitanagatapaccuppannarammana, nam javananam arammanam gahetva pavattito atitanagata paccuppannarammana, kusalavipakahetukaupekkhasahagatamanovinnanadhatuyampi eseva nayo. Kevalanhi sa manussesu jaccandhadinam patisandhi hoti, pancadvare ca santiranavasenapi paccuppannarammana hotiti ayamettha viseso. Somanassasahagata @Footnote: 1 cha.Ma. maggam 2 cha.Ma. attano parijana @3 cha.Ma. patiyekkam cittam anagatarammanam nama 4 cha.Ma. tatha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page473.

Pana pancadvare santiranavasena tadarammanavasena ca paccuppannarammana hoti, manodvare tadarammanavasena sahetukavipaka viya atitanagatapaccuppannarammanati veditabba. Akusalavipakahetukamanovinnanadhatu pana kusalavipakaya upekkhasahagatahetukaya samanagatikaeva. Kevalanhi sa apayikanam patisandhibhavangacutivasena pavattatiti ayamevettha 1- viseso. Kiriyahetukamanovinnanadhatu somanassasahagata khinasavanam pancadvare pahatthakaram kurumana paccuppannarammana hoti, manodvare atitadibhede dhamme arabbha hasituppadavasena pavattiyam atitanagatapaccuppannarammana hoti. Kamavacarakusalantiadisu kusalato tava cattaro nanasampayuttacittuppada sekkhapthujjananam atitadibhedani khandhadhatuayatanani sammasantanam paccavekkhantanam atitanagatapaccuppannarammana honti, pannattinibbanapaccavekkhane navattabbarammana. Nanavippayuttesupi eseva nayo. Kevalanhi tehi 2- maggaphalanibbanapaccavekkhanam 3- natthi. Ayamevettha viseso. Akusalato cattaro ditthigatasampayuttacittuppada atitadibhedanam khandhadhatuayatananam assadanabhinandanaparamasakale atitadiarammana honti, pannattim arabbha assadentassa abhinandantassa "satto satto"ti paramasitva ganhantassa navattabbarammana honti. Ditthivippayuttesupi eseva nayo. Kevalanhi tehi paramasaggahanam natthi. Dve patighasampayuttacittuppada atitadibhede dhamme arabbha domanassitanam atitadiarammana, pannattim arabbha domanassitanam navattabbarammana. Vicikicchauddhaccasampayutta tesueva dhammesu anitthangatabhavena @Footnote: 1 cha.Ma. ayamettha 2 Si.,Ma. tesam 3 cha.Ma.....paccavekkhana

--------------------------------------------------------------------------------------------- page474.

Ceva uddhatabhavena ca pavattiyam atitanagatapaccuppannanavattabbarammana. Kiriyato attha sahetukacittuppada kusalacittuppadagatikaeva. Kiriyahetukamanovinnanadhatu upekkhasahagata pancadvare votthavanavasena 1- pavattiyam paccuppannarammanava, manodvare atitanagatapaccuppannarammanananceva pannattiarammanananca 2- javananam purecarikakale atitanagatapaccuppannanavattabbarammana. Yathavuttappabhede rupavacarajjhane sabbatthapadakacatuttham, akasakasinacatuttham, alokakasinacatuttham, brahmaviharacatuttham, anapanacatutthanti imani panca navattabbarammananeva. Iddhividhacatuttham kayavasena cittam parinamentassa atitapadakajjhanacittam arabbha pavattanato atitarammanam, mahadhatunidhane mahakassapattheradinam viya anagatam adhitthahantanam anagatarammanam hoti. *- mahakassapatthero kira mahadhatunidhanam karonto "anagate attharasavassadhikani dve vassasatani ime gandha ma nassimsu, pupphani ma milayimsu, dipa ma nibbayimsu"ti adhitthahi, sabbam tatheva ahosi. Assaguttatthero vattaniyasenasane bhikkhusamgham sukkhabhattam bhunjamanam disva "udakasondi divase divase purebhattam dadhirasam 3- hotu"ti adhitthahi, purebhattam gahitam dadhirasam hoti, pacchabhatte pakatikameva. Kayam pana cittasannissitam katva adissamanena kayena gamanakale annassa va patihariyassa karanakale kayam arabbha pavattattava paccuppannarammanam hoti. Dibbasotacatuttham vijjamanam saddameva arabbha pavattito paccuppannarammanam hoti. Cetopariyananacatuttham atite sattadivasabbhantare anagate sattadivasabbhantareva paresam cittam janantassa atitarammanam anagatarammananca hoti, sattadivasatikkame pana tam janitum na sakkoti. Atitanagatamsanananam hi esa visayo, na etassa. Paccuppannajananakale pana paccuppannarammanam hoti. @Footnote: 1 cha.Ma. votthabbanavasena 2 cha.Ma. pannattinibbanarammanananca @* visuddhi. 2/281 abhinnaniddesa 3 cha.Ma. dadhirasa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page475.

Paccuppannanca nametam tividham khanapaccuppannam santatipaccuppannam addhapaccuppannanca. Tattha uppadathitibhangappattam khanapaccuppannam. Ekadvisantativarapariyapannam santatipaccuppannam. Tattha andhakare nisiditva alokatthanam gatassa na tava arammanam pakatam hoti, yava pana tam pakatam hoti, etthantare ekadvesantativara veditabba. Alokatthane caritva 1- ovarakam pavitthassapi na tava sahasa rupam pakatam hoti, yava tam pakatam hoti, etthantare ekadvesantativara veditabba. Dure thatva pana rajakanam hatthavikaram, gandibheriakottanavikaranca 2- disvapi na tava saddam sunati. Yava pana tam sunati, etasmimpi antare ekadvesantativara veditabba. Evam tava majjhimabhanaka. Samyuttabhanaka pana rupasantati arupasantatiti dve santatiyo vatva "udakam atikkamitva 3- gatassa yava tire akkantaudakalekha na vippasidati, addhanato agatassa yava kaye usumabhavo na vupasamati, 4- ayam rupasantati nama, 4- atapa agantva gabbham pavitthassa yava andhakarabhavo na vigacchati, antogabbhe kammatthanam manasikaritva diva vatapanam vivaritva olokentassa yava akkhinam phandanabhavo na vupasamati. Ayam rupasantati nama. Dve tayo javanavara arupasantati nama"ti vatva "tadubhayampi santatipaccuppannam nama"ti vadanti. Ekabhavaparicchinnam pana addhapaccuppannam nama, yam sandhaya bhaddekarattasutte "yo cavuso mano ye ca dhamma, ubhayametam paccuppannam, tasmim ce paccuppanne chandaragapatibaddham hoti vinnanam, chandaragapatibaddhatta vinnanassa tadabhinandati, tadabhinandanto paccuppannesu dhammesu samhirati"ti 5- vuttam. Santatipaccuppannancettha atthakathasu agatam, addhapaccuppannam sutte. @Footnote: 1 cha.Ma. vicaritva 2 cha.Ma. ghandibheriadiakotanavikaranca @3 cha.Ma. akkamitva 4-4 cha.Ma. ime patha na dissanti @5 Ma.u. 14/384/254

--------------------------------------------------------------------------------------------- page476.

Tattha keci "khanapaccuppannacittam cetopariyananassa arammanam hoti"ti vadanti. Kimkarana? yasma iddhimassa ca parassa ca ekakkhane cittam uppajjatiti. Idanca nesam opammam:- yatha akase khitte pupphamutthimhi avassam ekapuppham ekassa vantam pativijjhati, vantena vantam pativijjhati, evam "parassa cittam janissami"ti rasivasena mahajanassa citte avajjite avassam ekassa cittam ekena cittena uppadakkhane va thitikkhane va bhangakkhane va pativijjhatiti. Tam pana vassasatampi vassasahassampi avajjento yena cittena avajjati, 1- yena ca janati, tesam dvinnam sahatthanabhavato avajjanajavanananca anitthe thane nanarammanabhavappattidosato ayuttanti atthakathasu patikkhittam. Santatipaccuppannam pana addhapaccuppannanca arammanam hotiti veditabbam. Tattha yam vattamanajavanavithito atitanagatavasena dvitijavanavithiparimanakale parassa cittam, tam sabbampi santatipaccuppannam nama. Addhapaccuppannam pana javanavarena dipetabbanti yam atthakathayam vuttam, tam sutthu vuttam. 2- Tatrayam dipana:- iddhima parassa cittam janitukamo avajjeti, avajjanam khanapaccuppannam arammanam katva teneva saha nirujjhati. Tato cattari panca javanani, yesam pacchimam iddhicittam, sesani kamavacarani, tesam sabbesampi tadeva niruddham cittam arammanam hoti, neva 3- tani nanarammanani honti, addhavasena 4- paccuppannarammanatta ekarammanani, ekarammanattepi ca iddhicittameva parassa cittam janati, na itarani. Yatha cakkhudvare cakkhuvinnanameva rupam passati, na itaraniti. Iti idam santatipaccuppannassa ceva addhapaccuppannassa ca vasena paccuppannarammanam hoti. Yasma va santatipaccuppannampi addhapaccuppanneyeva pavattati, 5- tasma addhapaccuppannavasenetam paccuppannarammananti veditabbam. @Footnote: 1 cha.Ma. avajjeti 2 cha.Ma. tam suvuttam 3 cha.Ma. na ca @4 cha.Ma. addhapaccuppannavasena 5 cha.Ma. patati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page477.

Pubbenivasacatuttham 1- namagottanussarane nibbananimittapaccavekkhane ca navattabbarammanam, sesakale atitarammanameva, yathakammupagananacatutthampi atitarammanameva. Tattha kincapi pubbenivasacetopariyanananipi atitarammanani honti, athakho tesam pubbenivasananassa atitakkhandha khandhapatibaddhanca kinci anarammanam nama natthi. Tam hi atitakkhandhakhandhapatibaddhesu dhammesu sabbannutananasamagatikam hoti. Cetopariyananassa ca sattadivasabbhantaratitam cittameva arammanam. Tam hi annam khandham va khandhapatibaddham va na janati, maggasampayuttacittarammanatta pana pariyayato maggarammananti vuttam. Yathakammupagananassa ca atitacetanamattameva arammananti ayam viseso veditabbo. Ayamettha atthakathanayo. Yasma pana "kusala khandha iddhividhananassa cetopariyananassa pubbenivasanussatinanassa yathakammupagananassa anagatamsananassa arammanapaccayena paccayo"ti 2- patthane vuttam, tasma cattaropi khandha cetopariyananayathakammupaganananam arammanam honti tatrapi yathakammupagananassa kusalakusalaevati. Dibbacakkhunanacatuttham vijjamanavannarammanatta paccuppannarammanameva. Anagatamsananacatuttham anagatarammanameva. Tam hi anagatakkhandhakhandhapatibaddhesu dhammesu pubbenivasananam viya sabbannutananasamagatikam hoti. Tattha kincapi cetopariyananampi anagatarammanam hoti, tam pana sattadivasabbhantare uppajjanakacittameva arammanam karoti. Idam anagate kappasatasahasse uppajjanakacittampi khandhepi khandhapatibaddhampi. Rupavacarattikacatukkajjhanadini atitanagatapaccuppannesu ekadhammampi arabbha appavattito ekantanavattabbarammananevati veditabbani. @Footnote: 1 cha.Ma. pubbenivasananacatuttham 2 abhi. 40/404/124

--------------------------------------------------------------------------------------------- page478.

[1435] Ajjhattattike anindriyabaddharupanca nibbananca bahiddhati idam yatha indriyabaddham parapuggalasantane bahiddhati vuccamanampi tassa attano santanapariyapannatta niyakajjhattampi hoti, evam na kenaci 1- pariyayena ajjhattam hotiti niyakajjhattapariyayassa abhavena bahiddhati vuttam, na niyakajjhattamattassa asambhavato. [1436-7] Niyakajjhattamattassa pana asambhavamattam sandhaya ajjhattarammanattike bahiddharammanata vutta. Ajjhattadhammapagamamattatova akincannayatanarammanassa ajjhattabhavampi bahiddhabhavampi ajjhattabahiddhabhavampi ananujanitva "akincannayatanam na vattabbam ajjhattarammanantipi"tiadi vuttam. Tattha na kevalam tadeva navattabbarammanam, tassa pana avajjanampi upacaracittanipi tassarammanassa paccavekkhanacittanipi tasseva assadanadivasena pavattani akusalacittanipi navattabbarammananevati. Tani pana tasmim vutte vuttaneva hontiti visum na vuttani. Katham vuttaneva hontiti. Etam hi akincannayatanam yanca tassa purecarikam avajjanaupacaradivasena pavattam tena saha ekarammanam bhaveyya, tam sabbam atitarammanattike "kamavacarakusalam akusalam kiriyato nava cittuppada rupavacaram catuttham jhanan"ti evam vuttanam etesam cittuppadanam "siya na vattabba atitarammanatipi"tiadina nayena navattabbarammanabhavassa anunnatatta akincannayatanassa ca "akincannayatanam cattaro magga apariyapanna, cattaripi 2- samannaphalani, ime dhamma na vattabba atitarammanatipi"ti evam ekantena navattabbarammanattavacanato navattabbarammananti vuttam. Idani tam ajjhattarammanattike ekampi vuccamanam @Footnote: 1 Ma. yena kenaci 2 cha.Ma. catatari ca

--------------------------------------------------------------------------------------------- page479.

Yasma hettha tena saha ekarammanabhavampi sandhaya kamavacarakusaladinam navattabbarammanata vutta, tasma idhapi tesam navattabbarammanabhavam dipeti. Ko hi tena saha ekarammananam navattabbarammanabhave antarayoti evam tasmim vutte vuttaneva hontiti veditabbani. Sesamettha ajjhattarammanattike palito uttanatthameva. Arammanavibhage pana vinnanancayatanam nevasannanasannayatananti imesam tava kusalavipakakiriyavasena channam cittuppadanam attano santanasambandham hetthimasamapattim arabbha pavattito ajjhattarammanata veditabba. Ettha ca kiriyaakasanancayatanam kiriyavinnanancayatanasseva arammanam hoti, na itarassa. Kasma? akasanancayatanakiriyasamangino kusalassa va vipakassa va Vinnanancayatanassa abhavato. Kusalam pana kusalavipakakiriyanam tinnampi arammanam hoti. Kasma? akasanancayatanakusalam nibbattetva thitassa tato uddham tividhassapi Vinnanancayatanassa uppattisambhavato. Vipakam pana na kassaci arammanam hoti. Kasma? vipakato vutthahitva cittassa abhiniharasambhavato. Nevasannanasannatanassa Arammanakaranepi eseva nayo. Rupavacarattikacatukkajjhanadinam sabbesampi niyakajjhattato bahiddhabhavena bahiddhabhutani pathavikasinadini arabbha pavattito bahiddharammanata veditabba. Sabbeva kamavacara kusalakusalabyakata dhamma rupavacaram catuttham jhananti ettha kusalato tava cattaro nanasampayuttacittuppada attano khandhadini paccavekkhantassa ajjhattarammana, paresam khandhadipaccavekkhane pannattinibbanapaccavekkhane ca bahiddharammana, tadubhayavasena ajjhattabahiddharammana. Nanavippayuttesupi eseva nayo. Kevalanhi tesam nibbanapaccavekkhanam natthi. Akusalato cattaro ditthigatasampayuttacittuppada 1- attano khandhadinam @Footnote: 1 cha.Ma. ditthisampayuttacittuppada

--------------------------------------------------------------------------------------------- page480.

Assadanabhinandanaparamasagahanakale ajjhattarammana, parassa khandhadisu ceva anindriyabaddharupakasinadisu ca tatheva pavattikale bahiddharammana, tadubhayavasena ajjhattabahiddharammana. Ditthivippayuttesupi eseva nayo. Kevalanhi tesam paramasagahanam natthi. Dvepi patighasampayutta attano khandhadisu domanassitassa ajjhattarammana, parassa khandhadisu ceva anindriyabaddharupapannattisu ca bahiddharammana, ubhayavasena 1- ajjhattabahiddharammana. Vicikicchuddhaccasampayuttanampi vuttappakaresu dhammesu vicikicchanaphandanabhavavasena 2- pavattiyam ajjhattadiarammanata veditabba. Dve pancavinnanani tisso ca manodhatuyoti ime terasa cittuppada attano rupadini arabbha pavattiyam ajjhattarammana, parassa rupadisu pavatta bahiddharammana, tadubhayavasena ajjhattabahiddharammana. Somanassasahagatahetuka- vipakamanovinnanadhatu pancadvare santiranatadarammanavasena attano panca rupadidhamme, manodvare tadarammanavaseneva annepi ajjhattike kamavacaradhamme arabbha pavattiyam ajjhattarammana, paresam dhammesu pavattamana bahiddharammana, ubhayavasena ajjhattabahiddharammana. Upekkhasahagatavipakahetukamanovinnanadhatudvayepi eseva nayo. Kevalam paneta sugatiyam duggatiyanca patisandhibhavangacutivasenapi ajjhattadibhedesu kammadisu pavattanti. Attha mahavipakacittanipi etasamyeva dvinnam samanagatikani. Kevalam panetani santiranavasena nappavattanti. 3- Patisandhibhavangacutivasena ca nesam 3- sugatiyamyeva pavattanti. Somanassasahagatahetukakiriya pancadvare attano rupadini arabbha pahatthakarakaranavasena pavattiyam ajjhattarammana, parassa rupadisu pavatta bahiddharammana, manodvare tathagatassa @Footnote: 1 cha.Ma. tadubhayavasena 2 Ma. vicikicchanabhantabhavavasena @3-3 cha.Ma. patisandhibhavangacutivaseneva etani

--------------------------------------------------------------------------------------------- page481.

Jotipalamanavamaghadevarajakanhatapasadikalesu attana katakiriyam paccavekkhantassa hasituppadavasena pavatta ajjhattarammana, mallikaya deviya santatimahamattassa sumanamalakarassati evamadinam kiriyakaranam arabbha pavattikale bahiddharammana, ubhayavasena ajjhattabahiddharammana. Upekkhasahagatakiriyahetukamanovinnanadhatu pancadvare votthavanavasena 1- manodvare ca avajjanavasena pavattiyam ajjhattadiarammana. Attha mahakiriya kusalacittagatikaeva. Kevalanhi ta khinasavanam uppajjanti. Kusalani sekkhaputhujjanananti ettakamevettha nanakaranam. Vuttappakare rupavacaracatutthajjhane sabbatthapadakacatutthadini panca jhanani imasmim tike okasam labhanti. Etani hi kasinapannattinimittaarammanatta bahiddharammanani. Iddhividhacatuttham kayavasena cittam cittavasena va kayam parinamanakale attano kumarakavannadinimmanakale ca sakakayacittanam 2- arammanakaranato ajjhattarammanam, bahiddha hatthiassadidassanakale bahiddharammanam, kalena ajjhattam kalena bahiddha pavattiyam ajjhattabahiddharammanam. Dibbasotacatuttham attano kucchisaddasavanakale ajjhattarammanam, paresam saddasavanakale bahiddharammanam, ubhayavasena ajjhattabahiddharammanam. Cetopariyananacatuttham paresam cittarammanato bahiddharammanameva, attano cittajanane pana tena payojanam natthi. Pubbenivasacatuttham attano khandhanussaranakale ajjhattarammanam, parassa khandhe anindriyabaddharupam tisso ca pannattiyo anussaranato bahiddharammanam, ubhayavasena ajjhattabahiddharammanam. Dibbacakkhucatuttham attano kucchigatadirupadassanakale ajjhattarammanam, avasesarupadassanakale bahiddharammanam, ubhayavasena ajjhattabahiddharammanam. @Footnote: 1 cha.Ma. votthabbanavasena 2 cha.Ma. sakayacittanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page482.

Anagatamsananacatuttham attano anagatakkhandhanussaranakale ajjhattarammanam, parassa anagatakkhandhanam va anindriyabaddhassa va rupassa anussaranakale bahiddharammanam, ubhayavasena ajjhattabahiddharammanam. Akincannayatanassa navattabbarammanataya karanam hettha vuttameva.


             The Pali Atthakatha in Roman Book 53 page 466-482. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=53&A=11578&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=53&A=11578&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=34&i=878              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=34&A=7583              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=34&A=6800              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=34&A=6800              Contents of The Tipitaka Volume 34 http://84000.org/tipitaka/read/?index_34

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]