ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 53 : PALI ROMAN Sangani.A. (atthasalini)

                           Dutiyacittavannana
     [146] Idani dutiyacittadini  dassetum "katame dhamma"tiadi araddham.
Tesu sabbesupi pathamacitte vuttanayeneva tayo tayo mahavara veditabba. Na
kevalam ca mahavaraeva, pathamacitte vuttasadisanam sabbapadanam atthopi vuttanayeneva
veditabbo. Ito param hi 2- apubbapadavannanamyeva karissama. Imasmim tava
dutiyacittaniddese "sasankharena"ti idameva apubbam, tassattho saha sankharenati
sasankharo, tena sasankharena sappayogena saupayena paccayaganenati attho. Yena hi
arammanadina paccayaganena pathamam mahacittam uppajjati, teneva sappayogena saupayena
idam uppajjati.
     Tassevam uppatti veditabba:- idhekacco bhikkhu viharapaccante vasamano
cetiyanganasammajjanavelaya va therupatthanavelaya va sampattaya dhammassavanadivase va
sampatte "mayham gantava paccagacchato atiduram bhavissati, na gamissami"ti cintetva
puna cintesi 3- "bhikkhussa nama cetiyanganam va therupatthanam va dhammassavanam
@Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati     2. cha.Ma. parampi      3 cha.Ma. cinteti
Va agantum asaruppam, gamissami"ti gacchati. Tassevam attano payogena va parena
va vattadinam akarane ca adinavam karane ca anisamsam dassetva ovadiyamanassa
niggahavaseneva va "ehi idam karohi"ti kariyamanassa uppannam kusalacittam sasankharena
paccayaganena uppannam nama hotiti.
                           Dutiyacittam nitthitam.
                          -------------
                           Tatiyacittavannana
     [147-148] Tatiye nanena vippayuttanti nanavippayuttam. Idampi hi
arammane hatthapahattham hoti, paricchindakananam panettha na hoti. Tasma idam
daharakumarakanam bhikkhum disva "ayam thero mayhan"ti vandanakale teneva nayena
cetiyavandanadhammassavanakaladisu ca uppajjatiti veditabbam. Paliyam panettha sattasu
thanesu panna parihayati, sesam pakatikamevati.
                          Tatiyacittam nitthitam.
                           ----------
                          Catutthacittavannana
     [149] Catutthacittepi eseva nayo. Idam pana "sasankharena"ti vacanato
yada matapitaro daharakumarake sise gahetva cetiyadini vandapenti. Te ca
anatthika samanapi hatthapahatthava vandanti, evarupe kale labbhatiti veditabbam.
                          Catutthacittam nitthitam.
                           -----------
                          Pancamacittavannana
     [150] Pancame upekkhasahagatanti upekkhavedanaya sampayuttam, idam hi
arammane majjhattam hoti, paricchindakananamettha hotiyeva. Paliyam panettha
jhanacatukke "upekkha hoti"ti, indriyatthake "upekkhindriyam hoti"ti vatva
Sabbesampi vedanadipadanam niddese satasatasukhadukkhapatikkhepavasena desanam katva
adukkhamasukhavedana kathita, tassa majjhattalakkhane indattakaranavasena 1-
upekkhindriyabhavo veditabbo. Padapatipatiya ca ekasmim thane piti parihinava,
tasma cittangavasena palim arulha pancapannasa dhamma honti. Tesam vasena
sabbakotthasesu sabbavaresu ca vinicchayo veditabbo.
                          Pancamacittam nitthitam.
                           -----------
                          Chatthacittadivannana
     [156-159] Chatthasattamaatthamani dutiyatatiyacatutthesu vuttanayeneva
veditabbani. Kevalanhi imesu vedanaparivattananceva pitiparihananca hoti, sesam saddhim
uppattinayena tadisameva. Karunamudita parikammakalepi hi imesam uppatti
mahaatthakathayam anunnataeva. Imani attha kamavacarakusalacittani nama.
                         Punnakiriyavatthadikatha
     tani sabbanipi dasahi punnakiriyavatthuhi dipetabbani. Katham? danamayam
punnakiriyavatthu, silamayam, bhavanamayam, apacitisahagatam, veyyavaccasahagatam,
pattanuppadanam, abbhanumodanam, desanamayam, savanamayam, ditthujukammapunnakiriyavatthuti
imani dasa punnakiriyavatthuni nama. Tattha danameva danamayam. Punnakiriya ca sa tesam
tesam anisamsanam vatthu cati punnakiriyavatthu nama. Sesesupi eseva nayo.
     Tattha civaradisu catusu paccayesu rupadisu va chasu arammanesu annadisu
va dasasu danavatthusu tam tam dentassa tesam tesam uppadanato patthaya pubbabhage,
pariccagakale, paccha somanassacittena anussarane 2- cati tisu kalesu pavatta
cetana danamayam punnakiriyavatthu nama.
@Footnote: 1 Si. indatthakaranavasena       2 cha. anussaranakale
     Pancasilam va 1- atthasilam va 1- dasasilam va 1- samadiyantassa "pabbajissami"ti
viharam gacchantassa pabbajantassa manoratham matthakam papetva "pabbajito vatamhi
sadhu sadhu"ti avajjentassa 2- patimokkham samvarantassa civaradayo paccaye
paccavekkhantassa apathagatesu rupadisu cakkhudvaradini samvarantassa ajivam
sodhentassa ca pavatta cetana silamayam punnakiriyavatthu nama.
     Patisambhidayam 3- vuttena vipassanamaggena cakkhum aniccato dukkhato anattato
bhaventassa sotam .pe. Manam rupe .pe. Dhamme cakkhuvinnanam .pe.
Manovinnanam cakkhusamphassam .pe. Manosamphassam cakkhusamphassajam vedanam .pe.
Manosamphassajam vedanam rupasannam .pe. Jaramaranam .pe. Aniccato dukkhato anattato
bhaventassa pavatta cetana, atthatimsaya va arammanesu appanam appatta
sabbapi cetana bhavanamayam punnakiriyavatthu nama.
     Mahallakam pana disva paccuggamanapattacivarapatiggahanaabhivadanamaggasampadanadivasena
apacitisahagatam veditabbam.
     Vuddhataranam vattapativattakaranavasena 4- gamam pindaya pavittham bhikkhum disva
pattam gahetva game bhikkham samadapetva upasamharanavasena "gaccha, bhikkhunam pattam
ahara"ti sutva vegena gantva pattaharanadivasena ca kayaveyyavatikakale
veyyavaccasahagatam veditabbam.
     Danam datva gandhadihi pujam katva "asukassa nama patti hotu"ti va
"sabbasattanam hotu"ti va pattim dadato pattanuppadanam veditabbam. Kim panetam 5-
pattim dadato punnakkhayo hotiti? na hoti. Yatha pana ekam dipam jaletva tato
dipasahassam jalentassa pathamadipo khinoti na vattabbo, purimalokena pana saddhim
pacchimaloko ekato hutva atimaha hoti, evameva pattim dadato parihani nama
natthi, vuddhiyeva pana hotiti veditabbo.
@Footnote: 1 cha.Ma. va-saddo na dissati   2 Ma. avajjantassa   3 khu. pati. 31/735/629 (sya)
@4 cha.Ma. vattappatipattikaranavasena                  5 cha.Ma. panevam
     Parehi dinnaya pattiya va annaya va punnakiriyaya "sadhu sadhu"ti
anumodanavasena abbhanumodanam veditabbam.
     Eko "evam mam `dhammakathiko'ti janissanti"ti icchaya thatva labhagaruko
hutva deseti, tam na mahapphalam hoti. Eko attano pagunam dhammam apaccasimsamano
vimuttayatanasisena paresam deseti, idam desanamayam punnakiriyavatthu nama.
     Eko sunanto "iti mam `saddho'ti janissanti"ti sunati, tam na mahapphalam.
Eko "evam me mahapphalam bhavissati"ti hitapharanena muducittena dhammam sunati, idam
savanamayam punnakiriyavatthu nama.
     Ditthim ujum karontassa ditthujukammapunnakiriyavatthu nama. Dighabhanaka panahu
"ditthujukammam 1- sabbesam niyamalakkhanam. Yankinci punnam karontassa hi ditthiya
ujukabhaveneva mahapphalam hoti"ti.
     Etesu pana punnakiriyavatthusu danamayam tava "danam dassami"ti cintentassa
uppajjati, danam dadato uppajjati, "dinnamme"ti paccavekkhantassa uppajjati.
Evam pubbacetanam muncanacetanam 2- aparacetananti tissopi cetana ekato katva
danamayam punnakiriyavatthu nama hoti. Silamayampi "silam puressami"ti cintentassa
uppajjati, silapuranakale uppajjati, "puritamme"ti paccavekkhantassa uppajjati.
Ta sabbapi ekato katva silamayam punnakiriyavatthu nama hoti .pe. Ditthujukammampi
"ditthim ujukam karissami"ti cintentassa uppajjati, ditthim ujukam karontassa
uppajjati, "ditthi me ujuka kata"ti paccavekkhantassa uppajjati. Ta sabbapi
ekato katva ditthujukammam punnakiriyavatthu nama hoti.
     Sutte pana tiniyeva punnakiriyavatthuni agatani. Tesu itaresampi sangaho
veditabbo. Apacitiveyyavaccani hi silamaye sangaham gacchanti. Pattanuppadana-
abbhanumodanani danamaye, desanasavanaditthujukammani bhavanamaye. Ye pana "ditthujukammam
@Footnote: 1 cha. ditthijukammam, Ma. ditthijukatam         2 Ma. muncacetanam
Sabbesam niyamalakkhanan"ti vadanti, tesantam tisupi sangaham gacchati. Evametani
sankhepato tini hutva vittharato dasa honti.
     Tesu "danam dassami"ti cintento atthannam kamavacarakusalacittanam
annatareneva cinteti, dadamanopi tesamyeva annatarena deti, "danam me dinnan"ti
paccavekkhantopi tesamyeva annatarena paccavekkhati. "silam puressami"ti cintentopi
tesamyeva annatarena cinteti, silam purentopi tesamyeva annatarena pureti, "silamme
puritan"ti paccavekkhantopi tesamyeva annatarena paccavekkhati. "bhavanam bhavessami"ti
cintentopi tesamyeva annatarena cinteti, bhavanam 1- bhaventopi tesamyeva annatarena
bhaveti, "bhavana me bhavita"ti paccavekkhantopi tesamyeva annatarena paccavekkhati.
     "jetthassa apacitikammam karissami"ti cintentopi tesamyeva annatarena cinteti,
karontopi tesamyeva annatarena karoti, "katam me"ti paccavekkhantopi tesamyeva
annatarena paccavekkhati. "kayaveyyavatikakammam karissami"ti cintentopi karontopi
"katam me"ti paccavekkhantopi tesamyeva annatarena paccavekkhati. "pattim dassami"ti
cintentopi dadantopi "dinna 2- me"ti paccavekkhantopi. "pattim va sesakusalam va
anumodissami"ti cintentopi tesamyeva annatarena cinteti, anumodantopi tesamyeva
annatarena anumodati, "anumoditamme"ti paccavekkhantopi tesamyeva annatarena
paccavekkhati. "dhammam desessami"ti cintentopi tesamyeva annatarena cinteti,
desentopi tesamyeva annatarena deseti, "desito me"ti paccavekkhantopi tesamyeva
annatarena paccavekkhati. "dhammam sossami"ti cintentopi tesamyeva annatarena
cinteti, sunantopi tesamyeva annatarena sunati. "sutamme"ti 3- paccavekkhantopi
tesamyeva annatarena paccavekkhati, "ditthim ujukam karissami"ti cintentopi tesamyeva
annatarena cinteti, ujukam karonto pana catunnam nanasampayuttanam annatarena
karoti. "ditthi me ujuka kata"ti paccavekkhanto atthannam annatarena paccavekkhati.
@Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati     2 cha.Ma. dinnam     3 cha.Ma. "suto me"ti
     Imasmim thane cattari anantani nama gahitani. Cattari hi anantani
akaso ananto, cakkavalani anantani, sattanikayo ananto, buddhananam anantam.
Akasassa hi puratthimadisaya va pacchimuttaradakkhinasu va "ettakani va yojanasatani
ettakani va yojanasahassani"ti paricchedo natthi. Sinerumattampi ayokutam pathavim
dvidha katva hettha khittam bhassetheva. 1- No patittham 2- labhetha. Evam akasam anantam
nama.
     Cakkavalanampi satehi va sahassehi va satasahassehi 3- va paricchedo
natthi. Sacepi hi akanitthabhavane nibbatta dalhathamadhanuggahassa 4- sallahukena sarena 5-
tiriyam talacchayam atikkamanamattena kalena cakkavalasatasahassaatikkamanasamatthena javena
samannagata cattaro mahabrahmano "cakkavalapariyantam passissama"ti tena
javena dhaveyyum, cakkavalapariyantam adisvava parinibbayeyyum. Evam cakkavalani
anantani nama.
     Ettakesu pana cakkavalesu udakatthakathalatthakasattanam pamanam natthi. Evam
sattanikayo ananto nama. Tatopi buddhananam anantameva.
     Evam aparimanesu cakkavalesu aparimananam sattanam kamavacarasomanassasahagatanana-
sampayuttaasankharikakusalacittani ekassa bahuni uppajjanti, bahunnampi bahuni
uppajjanti. Tani sabbanipi kamavacaratthena somanassasahagatatthena nanasampayuttatthena
asankharikatthena ekattam gacchanti, ekameva somanassasahagatam tihetukam asankharikam
mahacittam hoti, tatha sasankharikam mahacittam .pe. Tatha upekkhasahagatam
nanavippayuttam duhetukam sasankharikam cittanti evam sabbanipi aparimanesu
cakkavalesu aparimananam sattanam uppajjamanani kamavacarakusalacittani
sammasambuddho mahatulaya tulayamano viya tumbe pakkhipitva minamano viya
sabbannutananena paricchinditva "atthevetani"ti sarikkhatthena attheva kotthase
katva dassesi.
@Footnote: 1 Ma. bhassateva      2 Ma. patitthitam         3 cha.Ma. ayam patho na dissati
@4 cha. dalhadhammadhanuggahassa, sam.sa. 15/107/73, an. catukka. 21/45/53
@5 cha.Ma. lahukena sarena, Si.asanena
     Puna imasmim thane chabbidhena punnayuhanam nama gahitam. Punnanhi atthi
sayankaram, atthi parankaram, atthi sahatthikam, atthi anattikam, atthi sampajanakatam,
atthi asampajanakatanti.
     Tattha attano dhammataya katam sayankaram nama. Param karontam disva katam
parankaram nama. Sahatthena katam sahatthikam nama. Anapetva karitam anattikam
nama. Kammanca phalanca saddahitva katam sampajanakatam nama. Kammampi phalampi
ajanitva katam asampajanakatam nama. Tesu sayankaram karontopi imesam atthannam
kusalacittanam annatareneva karoti, parankaram karontopi sahatthena karontopi
anapetva karontopi imesam atthannam kusalacittanam annatareneva karoti,
sampajanakaranam pana catuhi nanasampayuttehi hoti, asampajanakaranam catuhi
nanavippayuttehi.
     Aparapi imasmim thane catasso dakkhinavisuddhiyo gahita paccayanam dhammikata,
cetanamahattam, vatthusampatti, gunatirekatati. Tattha dhammena samena uppanna paccaya
dhammika nama, saddahitva okappetva dadato pana cetanamahattam nama hoti,
khinasavabhavo vatthusampatti nama, khinasavasseva nirodha vutthitabhavo gunatirekata
nama. Imani cattari samodhanetva datum sakkontassa kamavacaram kusalam imasmimyeva
attabhave vipakam deti punnakasetthikalavaliyasumanamalakaradinam 1- viya.
     Sankhepato panetam sabbampi kamavacarakusalacittam cittanti karitva
cittavicittatthena 2- ekameva hoti. Vedanavasena somanassasahagatam upekkhasahagatanti
duvidham hoti, nanavibhattidesanavasena catubbidham hoti, somanassasahagatam nanasampayuttam
asankharikam mahacittam hi upekkhasahagatam nanasampayuttam asankharikam mahacittanca
nanasampayuttatthena asankharikatthena ca ekameva hoti. Tatha nanasampayuttam sasankharikam
nanavippayuttam asankharikam nanavippayuttam sasankharikancati. Evam nanavibhatti-
desanavasena catubbidhe panetasmim asankharasasankharavibhajanato 3- cattari asankharikani,
@Footnote: 1 cha...kakavaliYu..., Ma...kalavalliYu...   2 Ma. cittatthena  3 cha.Ma....vibhattito
Cattari sasankharikaniti attheva kusalacittani honti. Tani yathavato natva
bhagava sabbannu ganivaro munisettho acikkhati deseti pannapeti patthapeti
vivarati vibhajati uttanikarotiti.
                     Atthasaliniya dhammasangahatthakathaya
                     kamavacarakusalaniddeso samatto.
                          -------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 53 page 206-214. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=53&A=5171&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=53&A=5171&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=34&i=125              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=34&A=1144              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=34&A=719              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=34&A=719              Contents of The Tipitaka Volume 34 http://84000.org/tipitaka/read/?index_34

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]