ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 53 : PALI ROMAN Sangani.A. (atthasalini)

                           Dutiyacittavannana
     [399] Dutiyacitte sasankharenati padam visesam, tampi hettha vuttameva. 1-
Idam pana cittam kincapi chasu arammanesu somanassitassa lobham uppadetva
"satto satto"tiadina nayena paramasantassa uppajjati, tathapi sasankharikatta
sappayogena saupayena uppajjanato "yada kulaputto micchaditthikakulassa
kumarikam pattheti, te ca `annaditthika tumhe'ti kumarikam na denti, athanne
nataka `yam tumhe karotha, tamevayam karissati'ti dapenti, so tehi saddhim
titthiyeva upasankamati, aditova vematiko hoti, gacchante gacchante kale
`etesam kiriya manapa'ti laddhim roceti, ditthim ganhati ":- evarupe kale
idam labbhatiti veditabbam.
     Yevapanakesu panettha thinamiddham adhikam. Tattha thinata 2- thinam. Middhanata
middham, anussahanata 3- asattivighato 4- cati attho, thinanca middhanca thinamiddham.
Tattha thinam anussahanalakkhanam, viriyavinodanarasam, 5- samsidanapaccupatthanam. Middham
akammannatalakkhanam, odahanarasam, 6- linatapaccupatthanam, 7- pacalayikaniddapaccupatathanam
va. Ubhayampi aratitandivijamhikadisu ayonisomanasikarapadatthananti.
                          Dutiyacittam nitthitam.
                           -----------
@Footnote: 1 cha.Ma. vuttatthameva                           2 cha.Ma. thinanata
@3 cha.Ma. anussahasamhananata, visuddhi. 3/45 khandhaniddesa   4 Si. sattivighato
@5 Ma. viriyapanodanarasam      6 cha.Ma. onahanarasam     7 cha.Ma. linabhavapaccupatthanam
                           Tatiyacittavannana
     [400] Tatiyam chasu arammanesu somanassitassa lobham uppadetva "satto
satto"tiadina nayena aparamasantassa rajamallayuddhanatasamajjadini 1- passato
manapiyasaddasavanadisu pasutassa va uppajjati. Idha manena saddhim panca
apannakangani honti. Tattha mannatiti mano. So unnatilakkhano, sampaggaharaso,
ketukamyatapaccupatthano, ditthivippayuttalobhapadatthano, ummado viya datthabboti.
                          Tatiyacittam nitthitam.
                           ----------
                          Catutthacittavannana
     [402] Catuttham vuttappakaresuyeva thanesu yada sise khelam khipanti,
padapamsum okiranti, tada tassa pariharanattham saussahena antarantara
olokentanam rajanatakesu nikkhamantesu 2- ussaranaya vattamanaya tena tena
chiddena olokentanancati evamadisu thanesu uppajjati. Idha pana
manathinamiddhehi 3- saddhim satta yevapanaka honti. Ubhayatthapi micchaditthi
parihayati. Tam thapetva sesanam vasena dhammaganana veditabbati.
                          Catutthacittam nitthitam.
                           -----------
                          Pancamacittavannana
     [403] Pancamam chasu arammanesu vedanavasena majjhattassa lobham
uppadetva "satto satto"tiadina nayena paramasantassa uppajjati.
Somanassatthane panettha upekkhavedana hoti. Pitipadam parihayati. Sesam sabbam
pathamacittasadisameva.
                          Pancamacittam nitthitam.
                           -----------
@Footnote: 1 cha. narayanavirajanamallayuddhanatasamajjadini
@2 cha.Ma. nikkhantesu   3 cha.Ma. thinamiddhehi
                          Chatthacittadivannana
     [409-412] Chatthasattamatthamanipi vedanam parivattetva pitipadanca
hapetva dutiyatatiyacatutthesu vuttanayeneva veditabbani. Imesu atthasu
lobhasahagatacittesu sahajatadhipati arammanadhipatiti dvepi adhipatayo labbhanti.
                         --------------
                           Navamacittavannana
     [413] Navamam chasu arammanesu domanassitassa patigham uppadayatova
uppajjati. Tassa samayavavatthanavare tava dutthu mano, hinavedanatta va
kucchitam manoti dummano, dummanassa bhavo domanassam, tena sahagatanti
domanassasahagatam. Asampiyayanabhavena arammanasmim patihannatiti patigham, tena
sampayuttanti patighasampayuttam.
     Dhammuddese tisupi thanesu domanassavedanava agata. Tattha 1- vedanati
padam vuttatthameva, 1- tatha dukkhadomanassapadani. Lakkhanadito pana
anittharammananubhavanalakkhanam domanassam. Yatha tatha va anitthakarasambhogarasam,
cetasikabadhapaccupatthanam, ekanteneva hadayavatthupadatthanam.
     Mulakammapathesu yatha purimacittesu "lobho hoti, abhijjha hoti"ti agatam.
Evam "doso hoti, byapado hoti"ti vuttam. Tattha dussanti tena, sayam va
dussati, dussanamattameva va tanti doso. So candikkalakkhano pahatasiviso
viya, visappanaraso visanipato viya, attano nissayadahanaraso va davaggi viya,
dussanapaccupatthano laddhokaso viya sapatto, aghatavatthupadatthano
visasamsatthaputimuttam viya datthabbo.
     Byapajjati tena cittam putibhavam upagacchati, byapadayati va
vinayacararupasampattihitasukhadiniti byapado, atthato panesa dosoyeva. Idha pana
patipatiya 2- ekunatimsa padani honti, aggahitaggahanena cuddasa. Tesam vasena
savibhattikavibhattikarasippabhedo veditabbo.
@Footnote: 1-1 cha.Ma. vedanapadam vuttameva        2 cha.Ma. padapatipatiya
     Yevapanakesu chandadhimokkhamanasikarauddhaccani niyatani.
Issamacchariyakukkuccesu pana annatarena saddhim panca panca hutvapi uppajjanti.
Evam imepi tayo dhamma aniyatayevapanaka nama. Tesu issatiti issa, sa
parasampattinam ussuyanalakkhana, tattheva anabhiratirasa, tato vimukhabhavapaccupatthana,
parasampattipadatthana, sannojananti datthabba. Maccherassa bhavo macchariyam,
tam laddhanam va labhitabbanam va attano sampattinam niguhanalakkhanam, tasamyeva
parehi sadharanabhavaakkhamanarasam, sankocanapaccupatthanam katukancukatapaccupatthanam
va, attano sampattipadatthanam, cetaso virupabhavoti datthabbam. Kucchitam katam kukatam,
tassa bhavo kukkuccam, tam pacchanutapanalakkhanam, katakatanusocanarasam,
vippatisarapaccupatthanam, katakatapadatthanam, dasabyam viya datthabbam. Ayam tava
uddesavare viseso.
     [415] Niddesavare vedananiddese asatam satapatipakkhavasena veditabbam.
     [418] Dosaniddese dussatiti doso. Dussanati dussanakaro.
Dussitattanti dussitabhavo. Pakatibhavavijahanatthena byapajjanam byapatti.
Byapajjanati byapajjanakaro. Virujjhatiti virodho. Punappunam virujjhatiti
pativirodho. Viruddhakarapativiruddhakaravasena va idam vuttam. Candiko vuccati
cando thaddhapuggalo, tassa bhavo candikkam. Na etena suropitam vacanam hoti,
duruttam aparipunnameva hotiti asuroPo. Kuddhakale hi paripunnavacanam nama
natthi, sacepi kassaci hoti, tam appamanam. Apare pana assujananatthena assuropanato
assuropoti vadanti, tam akaranam, somanassassapi assujananato. Hettha
vuttaattamanata patipakkhato na attamanatati anattamanata. Sa pana yasma cittasseva,
na sattassa. Tasma cittassati vuttam. Sesamettha sangahasunnatavaresu ca hettha
vuttanayeneva veditabbanti.
                          Navamacittam nitthitam.
                           ----------
                           Dasamacittavannana
     [421] Dasamam sasankharatta parehi ussahitassa va paresam va aparadham
saritassa sayameva va paresam aparadham anussaritva kujjhamanassa uppajjati.
     Idhapi padapatipatiya ekunatimsa aggahitaggahanena ca cuddaseva padani
honti. Yevapanakesu pana thinamiddhampi labbhati. Tasma ettha vina
issamacchariyakukkuccehi cattari apannakangani thinamiddhanti ime cha, issadinam
uppattikale tesu annatarena saddhim satta yevapanaka ekakkhane uppajjanti.
Sesam sabbam sabbavaresu navamasadisameva. Imesu pana dvisu domanassacittesu
sahajatadhipatiyeva labbhati, no 1- arammanadhipati. Na hi kuddho kinci garum
karotiti.
                          Dasamacittam nitthitam.
                          -------------
                         Ekadasamacittavannana
     [422] Ekadasamam chasu arammanesu vedanavasena majjhattassa
kankhapavattikale uppajjati. Tassa samayavavatthane vicikicchasampayuttanti padam
apubbam. Tassattho vicikicchaya sampayuttanti vicikicchasampayuttam. Dhammuddese
vicikiccha hotiti padameva viseso. Tattha vigata cikicchati vicikiccha. Sabhavam va
vicinanto etaya kicchati kilamatiti vicikiccha, sa samsayalakkhana, kampanarasa,
anicchayapaccupatthana anekam sagahapaccupatthana va, ayonisomanasikarapadatthana,
patipattiantarayakarati datthabba.
     Idha padapatipatiya tevisati padani honti, aggahitaggahanena cuddasa.
Tesam vasena savibhattikavibhattikarasivinicchayo veditabbo. Manasikaro uddhaccanti
dveyeva 2- yevapanaka.
@Footnote: 1 cha.Ma. na         2 ka. dvepi
     [424] Niddesavarassa cittekaggataniddese yasma idam dubbalam cittam,
pavattatthitimattamevettha 1- hoti, tasma "santhiti"tiadini avatva cittassa thititi
ekameva padam vuttam. Teneva ca karanena uddesavarepi "samadhindriyan"tiadi
na vuttam.
     [425] Vicikicchaniddese kankhanavasena kankha. Kankhaya ayanati kankhayana.
Purimakankha hi uttarakankham aneti nama. 2- Akaravasena va etam vuttam.
Kankhasamangicittam kankhaya ayitatta kankhayitam nama, tassa bhavo kankhayitattam.
Vimatiti namati. Vicikiccha vuttatthaeva. Kampanatthena dvidha elayatiti dvelhakam.
Patipattinivaranena dvidhapatho viyati dvedhapatho. "niccam nu kho idam, aniccam
nu kho"tiadippavattiya ekasmim akare santhatum asamatthataya samantato setiti
samsayo. Ekamsam gahetum asamatthataya na ekamsagahoti anekamsagaho. 3- Nicchetum
asakkonti arammanato osakkatiti asappana. Ogahitum asakkonti parimantato 4-
sappatiti parisappana. Pariyogahitum asamatthataya apariyogahana. Nicchayavasena
arammane pavattitum asamatthataya thambhitattam, 5- cittassa thaddhabhavoti attho.
Vicikiccha hi uppajjitva cittam thaddham karoti. Yasma pana sa uppajjamana
arammanam gahetva manam vilikhanti viya, tasma manovilekhoti vutta. Sesam
sabbattha uttanatthamevati. 6-
                        Ekadasamacittam nitthitam.
                         --------------
                         Dvadasamacittavannana
     [427] Dvadasame 7- dvadasamassa samayavavatthane uddhaccena sampayuttanti
uddhaccasampayuttam. Idanhi cittam chasu arammanesu vedanavasena majjhattam hutva
@Footnote: 1 cha.Ma. pavattitathitimattakamevettha          2 Ma. ayati nama
@3 cha.Ma. na ekamsaggahoti anekamsaggaho    4 cha.Ma. parisamantato
@5 Ma. chambhitattam                       6 cha.Ma. uttanatthameva
@7 cha.Ma. ayam patho na dissati
Uddhatam hoti. Idha dhammuddese vicikicchathane "uddhaccam hoti"ti agatam.
Padapatipatiya atthavisati padani honti. Aggahitaggahanena cuddasa. Tesam
vasena savibhattikavibhattikarasividhanam veditabbam. Adhimokkho manasikaroti dveva
yevapanaka.
     [429] Niddesavarassa uddhaccaniddese cittassati na sattassa na
posassa. Uddhaccanti uddhatakaro. Na vupasamoti avupasamo. Ceto vikkhipatiti
cetaso vikkhePo. Bhantattam cittassati cittassa bhantabhavo bhantayanabhantagonadini
viya. Imina ekarammanasmimyeva vipphandanam kathitam. Uddhaccanhi ekarammane
vipphandati, vicikiccha nanarammane. Sesam sabbavaresu hettha vuttanayeneva
veditabbam.
     Idani imasmim cittadvaye pakinnakavinicchayo hoti:- "arammane pavattanacittani
1- nama kati"ti vuttasminhi 2- "imaneva dve"ti vattabbam. Tattha
vicikicchasahagatam ekantena pavattati, 3- uddhaccasahagatam pana laddhadhimokkhatta
laddhapatittham 4- patitthaya patitthaya 4- pavattati. Yatha hi vattacaturassesu dvisu
manisu pabbharatthane pavattetva  vissatthesu vattamani ekanteneva pavattati,
caturasso patitthaya patitthaya pavattati. Evam sampadamidam veditabbam. Sabbesupi
hinadibhedo na uddhato, sabbesam ekantahinatta. Sahajatadhipati labbhamanopi na uddhato,
hettha dassitanayatta. Nanabhavato panettha vimamsadhipati nama natthi.
Pacchimadvaye sesopi natthiyeva. Kasma? kanci dhammam dhuram katva anuppajjanato
Patthane ca patisiddhito. 5-
     Imehi pana dvadasahipi akusalacittehi kamme ayuhite thapetva
uddhaccasahagatam sesani ekadaseva patisandhim akaddhanti. Vicikicchasahagate
aladdhadhimokkhe dubbalepi patisandhim akaddhamane uddhaccasahagatam laddhadhimokkham
@Footnote: 1 cha.Ma. pavattanakacittani       2 cha.Ma. hi vutte    3 cha.Ma. pavattati. evamuparipi
@4-4 cha.Ma. ime patha na dissanti   5 cha.Ma. patisiddhato
Balavam kasma nakaddhatiti? dassanena pahatabbabhavato. Yadi hi akaddheyya,
dassanena pahatabbapadavibhange agaccheyya. Tasma thapetva tam sesani ekadasa
akaddhanti. Tesu hi yena kenaci kamme ayuhite taya cetanaya catusu
apayesu patisandhi hoti, akusalavipakesu ahetukamanovinnanadhatuupekkhasahagataya
patisandhim ganhati. Itarassapi ettheva patisandhidanam bhaveyya. Yasma pana tam 1-
natthi, tasma dassanena pahatabbapadavibhange nagatanti.
                 "akusala dhamma"ti padassa vannana nitthita.
                        ----------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 53 page 312-319. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=53&A=7796&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=53&A=7796&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=34&i=311              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=34&A=2796              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=34&A=2327              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=34&A=2327              Contents of The Tipitaka Volume 34 http://84000.org/tipitaka/read/?index_34

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]