ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 54 : PALI ROMAN Vibhanga.A. (sammoha.)

                           16. Nanavibhanga
                       1. Ekakamatikadivannana
     [751] Idani tadanantare nanavibhange ekavidhena nanavatthutiadina
nayena pathamam ekavidhadihi dasavidhapariyosanehi dasahi paricchedehi matikam thapetva
nikkhittapadanukkamena niddeso kato.
     Tattha ekavidhenati ekappakarena ekakotthasena va. Nanavatthuti ettha
pana nananca tam vatthu ca nanappakaranam sampattinanti nanavatthu, okasatthena
nanassa vatthutipi nanavatthu. Idha pana purimenevatthena nanavatthu veditabbam.
Teneva ekavidhaparicchedavasane "yathavakavatthuvibhavana panna. Evam ekavidhena
nanavatthu"ti vuttam. Panca vinnanati cakkhuvinnanadini panca. Na hetutiadini
hettha dhammasangahatthakathayam 1- vuttanayeneva veditabbani. Sankhepato panettha yam
vattabbam, tam niddesavare avibhavissati. Yatha cettha, evam dukamatikadipadesupi
yam vattabbam, tam tattheva avibhavissati. Nikkhepaparicchedamattam panettha evam
veditabbam. Ettha hi "na hetu ahetuka"tiadihi tava dhammasangahamatikavasena, "anicca
jarabhibhuta"tiadihi amatikavasenati sankhepato duvidhehi, pabhedato atthasattatiya
padehi ekakamatika nikkhitta.
     Dukanurupehi pana pancatimsaya dukehi dukamatika nikkhitta.
     Tikanurupehi "cintamaya panna"tiadihi catuhi bahirattikehi, vipaka
pannatiadihi aniyamitapannavasena vuttehi cuddasahi matikatikehi, vitakkattike
pathamapadena niyamitapannavasena vuttehi terasahi, dutiyapadena niyamitapannavasena
vuttehi sattahi, tatiyapadena niyamitapannavasena vuttehi dvadasahi, pitittike ca
pathamapadena niyamitapannavasena vuttehi terasahi, tatha dutiyapadena, tatiyapadena
niyamitapannavasena vuttehi dvadasahiti atthasitiya tikehi tikamatika nikkhitta.
@Footnote: 1 sangani.A. 1/1-6/94
     Catukkamatika pana kammassakatannanantiadihi ekavisatiya catukkehi.
Pancakamatika dvihi pancakehi. Chakkamatika ekena chakkena. Sattakamatika
"sattasattati nanavatthuni"ti evam sankhepato vuttehi ekadasahi sattakehi.
Atthakamatika ekena atthakena. Navakamatika ekena navakena.
                        10. Dasakamatikavannana
     [760] Dasakamatika "dasa tathagatassa tathagatabalani"tiadina ekeneva
dasakena nikkhitta. Tattha dasati gananaparicchedo. Tathagatassati yatha vipassiadayo
pubbaka isayo agata, tatha agatassa. Yatha ca te gata, tatha gatassa.
Tathagatabalaniti annehi asadharanani tathagatasseva balani. Yatha va pubbabuddhanam
balani punnupanissayasampattiya 1- agatani, tatha agatabalanitipi attho. Tattha
duvidham tathagatassa balam kayabalanca nanabalanca. Tesu kayabalam hatthikulanusareneva 2-
veditabbam. Vuttanhetam poranehi:-
          "kalavakanca gangeyyam        pandaram tambapingalam
           gandham mangalahemanca          uposatham chaddantime dasa"ti
imani hi dasa hatthikulani.
     Tattha kalavakanti pakatihatthikulam datthabbam. Yam dasannam purisanam kayabalam,
tam ekassa kalavakassa hatthino balam. 3- Yam dasannam kalavakanam balam, tam
ekassa gangeyyassa. Yam dasannam gangeyyanam balam, 3- tam ekassa pandarassa. Yam
dasannam pandaranam, tam ekassa tambassa. Yam dasannam tambanam, tam ekassa
pingalassa. Yam dasannam pingalanam, tam ekassa gandhahatthino. Yam dasannam
gandhahatthinam, tam ekassa mangalassa. Yam dasannam mangalanam, tam ekassa hemavatassa.
Yam dasannam hemavatanam, tam ekassa uposathassa. Yam dasannam uposathanam, tam ekassa
chaddantassa. Yam dasannam chaddantanam, tam ekassa tathagatassa, narayanasankhatabalantipi 4-
idameva vuccati. Tadetam pakatihatthinam gananaya hatthikotisahassanam,
purisagananaya dasannam purisakotisahassanam balam hoti, idantava tathagatassa kayabalam.
@Footnote: 1 cha.Ma. punnussayasampattiya          2 cha.Ma. hatthikulanusarena
@3 cha.Ma. ayam patho na dissati         4 Ma......sanghatabalantipi
     Nanabalam pana idha tava paliyam agatameva dasabalananam, "mahasihanade 1- dasabalananam,
catuvesarajjananam, atthasu parisasu akampanananam, catuyoniparicchedakananam,
pancagatiparicchedakananam, samyuttake 2- agatani tesattati nanani, sattasattati
nanani"ti evam annanipi anekani nanasahassani, etam nanabalam nama.
Idhapi nanabalameva adhippetam, nananhi akampiyatthena upatthambhanatthena ca
balanti vuttam.
     Yehi balehi samannagatoti yehi dasahi nanabalehi upeto samupeto.
Asabhanthananti setthatthanam uttamatthanam, asabha va pubbabuddha, tesam
thananti attho. Apica gavasatajetthako usabho, gavasahassajetthako vasabho. Vajasatajetthako
va usabho, vajasahassajetthako vasabho. Sabbagavasettho sabbaparissayasaho
seto pasadiko mahabharavaho asanisatasaddehipi akampaniyo nisabho. So idha
usabhoti adhippeto. Idampi hi tassa pariyayavacanam. Usabhassa idanti asabham.
Thananti catuhi padehi pathavim uppiletva acalatthanam. Idam pana asabham viyati
asabham. Yatheva hi nisabhasankhato usabho usabhabalena samannagato catuhi padehi
pathavim uppiletva acalatthanena titthati. Evam tathagatopi dasahi tathagatabalehi
samannagato catuhi vesarajjapadehi atthaparisapathavim uppiletva sadevake loke
kenaci paccatthikena paccamittena akampiyo acalatthanena titthati, evam titthamano
ca tam asabhanthanam patijanati upagacchati na paccakkhati attani aropeti.
Tena vuttam "asabhanthanam patijanati"ti.
     Parisasuti atthasu parisasu. Sihanadam nadatiti setthanadam abhitanadam nadati,
sihanadasadisam va nadam nadati. Ayamattho sihanadasuttena dipetabbo. Yatha va
siho sahanato ca hananato ca sihoti vuccati, evam tathagato lokadhammanam
sahanato parappavadananca hananato sihoti vuccati. Evam vuttassa sihassa nadam
@Footnote: 1 Ma.mu. 12/146/104       2 sam.ni. 16/34/58
Sihanadam. Tattha yatha siho sihabalena samannagato sabbattha visarado vigatalomahamso
sihanadam nadati, evam tathagatasihopi tathagatabalehi samannagato atthasu parisasu
visarado vigatalomahamso iti rupantiadina nayena nanavidhadesanavilasasampannam
sihanadam nadati. Tena vuttam "parisasu sihanadam nadati"ti.
     Brahmacakkam pavattetiti ettha brahmanti settham uttamam visuddham. Cakkasaddo
ca panayam:-
           sampattiyam lakkhane ca        rathange iriyapathe
           1- dane ca ratane dhamme   khuracakkadisu ca dissati 1-
           dhammacakke idha mato        tanca dvedha vibhavaye.
     "cattarimani bhikkhave cakkani yehi samannagatanam devamanussanan"tiadisu 2-
hi ayam sampattiyam dissati. "hetthapadatalesu cakkani jatani"ti ettha 3-
lakkhane. "cakkamva vahato padan"ti ettha 4- rathange. "catucakkam navadvaran"ti
ettha 5- iriyapathe. "dadam bhunja ma ca pamado, cakkam vattaya 6- sabbapaninan"ti
ettha 7- dane. "dibbam cakkaratanam paturahosi"ti ettha 8- ratanacakke. "maya
pavattitam cakkan"ti ettha 9- dhammacakke. "icchahatassa posassa, cakkam bhamati
matthake"ti ettha 10- khuracakke. 11- "khurapariyantena cepi cakkena"ti ettha 12-
paharanacakke. "asanivicakkan"ti ettha 13- asanimandale. Idha panayam dhammacakke
mato.
     Tam pana dhammacakkam duvidham hoti pativedhanananca desananananca. Tattha
pannapabhavitam attano ariyaphalavaham pativedhananam, karunapabhavitam savakanam
@Footnote: 1-1 cha.Ma. dane ratanadhammura- cakkadisu ca dissati         2 an.catukka. 21/31/37
@3 di.Ma. 10/35/15          4 khu.dha. 25/1/15      5 sam.sa. 15/29/18
@6 cha.Ma. pavattaya, ka. vattassu   7 khu.ja. 27/1110/234 (sya)
@8 di.Ma. 10/243/150        9 khu.su. 25/563/448
@10 khu.ja. 27/104,796/34,180 (sya)            11 cha. uracakke
@12 di.Si. 9/166/52        13 di.pa. 11/61/36, sam.ni. 16/162/219
Ariyaphalavaham desanananam. Tattha pativedhananam uppajjamanam uppannanti duvidham.
Tanhi abhinikkhamanato yava arahattamagga uppajjamanam, phalakkhane uppannam
nama. Tusitabhavanato va yava mahabodhipallanke arahattamagga uppajjamanam,
phalakkhane uppannam nama. Dipankarabyakaranato patthaya va yava arahattamagga
uppajjamanam, phalakkhane uppannam nama. Desanananampi pavattamanam pavattanti
duvidham. Tanhi yava annakondannassa 1- sotapattimagga pavattamanam, phalakkhane
pavattam nama. Tesu pativedhananam lokuttaram, desanananam lokiyam. Ubhayampi
panetam annehi asadharanam, buddhanamyeva orasananam.
     Idani yehi dasahi balehi samannagato tathagato asabhanthanam patijanati,
yani aditova "dasa tathagatassa tathagatabalani"ti nikkhittani, tani vittharato
dassetum katamani dasa idha tathagato thananca thanatotiadimaha. Tattha thananca
thanatoti karananca karanato. Karananhi yasma tattha phalam titthati tadayattavuttitaya
uppajjati ceva pavattati ca, tasma thananti vuccati. Tam bhagava ye ye dhamma
yesam yesam dhammanam hetu paccaya uppadaya, tam tam thananti ca ye ye dhamma
yesam yesam dhammanam na hetu na paccaya uppadaya, tam tam atthananti ca
pajananto thananca thanato atthananca atthanato yathabhutam pajanati. Yampiti
yena nanena. Idampi tathagatassati idampi thanathanananam tathagatassa tathagatabalam
nama hotiti attho. Evam sabbapadesu yojana veditabba. (1)
     Kammasamadanananti samadiyitva katanam kusalakusalakammanam. Kammameva va
kammasamadanam. Thanaso hetusoti paccayato ceva hetuto ca. Tattha gatiupadhikalapayoga
vipakassa thanam, kammam hetu. (2)
     Sabbatthagamininti sabbagatigamininca agatigamininca. Patipadanti maggam.
Yathabhutam pajanatiti bahusupi manussesu ekameva panam ghatentesu imassa cetana
nirayagamini bhavissati, imassa tiracchanayonigaminiti imina nayena ekavatthusmimpi
kusalakusalacetanasankhatanam patipattinam aviparitato sabhavam pajanati. (3)
@Footnote: 1 cha.Ma. annasikondannassa
     Anekadhatunti cakkhudhatuadihi kamadhatuadihi va dhatuhi bahudhatum.
Nanadhatunti tasamyeva dhatunam vilakkhanatta 1- nanappakaradhatum. Lokanti
khandhayatanadhatulokam. Yathabhutam pajanatiti tasam tasam dhatunam aviparitato sabhavam
pativijjhati. (4)
     Nanadhimuttikatanti hinadihi adhimuttihi nanadhimuttikabhavam. (5)
     Parasattananti padhanasattanam. Parapuggalananti tato paresam hinasattanam. Ekatthameva
va etam padadvayam, veneyyavasena pana dvedha vuttam. Indriyaparopariyattanti
saddhadinam indriyanam parabhavanca aparabhavanca vuddhinca hanincati attho. (6)
     Jhanavimokkhasamadhisamapattinanti pathamadinam catunnam jhananam "ruparupani 2-
passati"tiadinam atthannam vimokkhanam savitakkasavicaradinam tinnam samadhinam
pathamajjhanasamapattiadinanca navannam anupubbasamapattinam. Sankilesanti
hanabhagiyadhammam. Vodananti visesabhagiyadhammam. Vutthananti yena karanena jhanadihi
vutthahanti, tam karanam. (7)
     Pubbenivasanussatinti pubbe nivutthakkhandhanussaranam. (8)
     Cutupapatanti cutinca upapatanca. (9)
     Asavanam khayanti kamasavadinam khayasankhatam asavanirodham nibbanam. (10)
     Imaniti yani hettha "dasa tathagatassa tathagatabalani"ti avoca, imani
taniti appanam karotiti evamettha anupubbapadavannanam natva idani yasma
tathagato pathamameva thanathanananena veneyyasattanam asavakkhayadhigamassa ceva
anadhigamassa ca thanathanabhutam kilesavaranabhavam passati, lokiyasammaditthithanadassanato 3-
niyatamicchaditthithanabhavadassanato ca. Atha nesam kammavipakananena vipakavaranabhavam
passati, tihetukapatisandhidassanato. Sabbatthagaminipatipadananena kammavaranabhavam
passati, anantariyakammabhavadassanato. Evam anavarananam
@Footnote: 1 cha.Ma. vilakkhanataya   2 cha.Ma. rupi rupani      3 Ma. lokiyasammaditthithitidassanato
Anekadhatunanadhatunanena anukuladhammadesanattham cariyavisesam passati,
dhatuvemattadassanato. Atha tesam nanadhimuttikatananena adhimuttim passati, payogam
anadiyitvapi adhimuttivasena dhammadesanattham. Athevam ditthadhimuttinam yathasatti
yathabalam dhammam desetum indriyaparopariyattinanena indriyaparopariyattim passati,
saddhadinam tikkhamudubhavadassanato. Evam parinnatindriyaparopariyattapi panete sace
dure honti, atha jhanadinanena 1- jhanadisu vasibhutatta iddhivisesena te 2- khippam
upagacchati. Upagantva ca nesam pubbenivasanussatinanena ca pubbajatibhavam 3-
dibbacakkhvanubhavato ca pattabbena cetopariyananena sampatticittavisesam passanto
asavakkhayanananubhavena asavakkhayagaminiya patipadaya vigatasammohatta asavakkhayaya
dhammam deseti. Tasma imina anukkamena imani dasa balani vuttaniti veditabbani.
Ayantava matikaya atthavannana.



             The Pali Atthakatha in Roman Book 54 page 424-430. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=54&A=10004&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=54&A=10004&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=35&i=795              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=35&A=10597              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=35&A=8445              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=35&A=8445              Contents of The Tipitaka Volume 35 http://84000.org/tipitaka/read/?index_35

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]