ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 54 : PALI ROMAN Vibhanga.A. (sammoha.)

                           Niddesavannana
       [509] Idani yathanikkhittam matikam patipatiya bhajetva dassetum idhati
imissa ditthiyatiadi araddham. Tattha imissa ditthiyatiadihi dasahi padehi
sikkhattayasankhatam sabbannubuddhasasanameva kathitam. Tanhi buddhena bhagavata ditthatta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page349.

Ditthiti vuccati. Tasseva khamanavasena khanti, ruccanavasena ruci, gahanavasena adayo, sabhavatthena dhammo, sikkhitabbatthena vinayo, tadubhayenapi dhammavinayo, pavuttavasena pavacanam, setthacariyatthena brahmacariyam, anusitthidanavasena satthusasananti vuccati. Tasma imissa ditthiyatiadisu imissa buddhaditthiya imissa buddhakhantiya imissa buddharuciya imasmim buddhaadaye imasmim buddhadhamme imasmim buddhavinaye. "ye kho tvam gotami dhamme janeyyasi `ime dhamma saragaya samvattanti no viragaya, samyogaya samvattanti no visamyogaya, acayaya samvattanti no apacayaya, 1- upadanaya samvattanti no patinissaggiya, 1- mahicchataya samvattanti no appicchataya, asantutthiya samvattanti no santutthiya, sanganikaya samvattanti no pavivekaya, kosajjaya samvattanti no viriyarambhaya, dubbharataya samvattanti no subharataya'ti. Ekamsena gotami dhareyyasi `neso dhammo, neso vinayo, netam satthusasanan'ti. Ye ca kho tvam gotami dhamme janeyyasi `ime dhamma viragaya samvattanti no saragaya .pe. Subharataya samvattanti no dubbharataya'ti. Ekamsena hi gotami dhareyyasi `eso dhammo, eso vinayo, etam satthusasanan"ti 2- evam vutte imasmim buddhadhammavinaye imasmim buddhapavacane imasmim buddhabrahmacariye imasmim buddhasatthusasaneti evamattho veditabbo. Apicetam sikkhattayasankhatam sakalasasanam bhagavata ditthatta sammaditthipaccayatta sammaditthipubbangamatta ca ditthi. Bhagavato khamanavasena khanti. Ruccanavasena ruci. Gahanavasena adayo. Attano karakam apayesu apatamanam dharetiti dhammo. Sova @Footnote: 1-1 paliyam ime patha na dissanti @2 vinaYu. 7/406/239, an. atthaka. 23/143/288 (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page350.

Sankilesapakkham vinetiti vinayo. Dhammo ca so vinayo cati dhammavinayo. Kusaladhammehi va akusaladhammanam esa vinayoti dhammavinayo. Teneva vuttam:- "ye ca kho tvam gotami dhamme janeyyasi ime dhamma viragaya samvattanti no saragaya .pe. Ekamsena gotami dhareyyasi eso dhammo, eso vinayo, etam satthusasanan"ti. 1- Dhammena va vinayo na dandadihiti dhammavinayo. Vuttampi cetam:- "dandeneke damayanti ankusehi kasahi ca adandena asatthena nago danto mahesina"ti. 2- Tatha "dhammena niyamananam ka usuya vijanatan"ti. 3- Dhammaya va vinayo dhammavinayo. Anavajjadhammattham hesa vinayo, na bhavabhogamisattham. Tenaha bhagava "nayidam bhikkhave brahmacariyam vussati janakuhanatthan"ti 4- vittharo. Punnattheropi aha "anupadaparinibbanattham kho avuso bhagavati brahmacariyam vussati"ti. 5- Visittham va nayatiti vinayo. Dhammato vinayo dhammavinayo. Samsaradhammato hi sokadidhammato va esa visittham nibbanam nayati. Dhammassa va vinayo, na titthakarananti dhammavinayo, dhammabhuto hi bhagava, tasseva vinayo. Yasma va dhammayeva abhinneyya parinneyya pahatabba bhavetabba sacchikatabba ca, tasma esa dhammesu vinayo, na sattesu na jivesu cati dhammavinayo. Satthasabyanjanatadihi annesam vacanato padhanam vacananti pavacanam. Pavacanameva pavacanam. Sabbacariyahi visitthacariyabhavena brahmacariyam. Devamanussanam satthubhutassa bhagavato sasananti satthusasanam. Satthubhutam va sasanantipi satthusasanam. "so vo mamaccayena sattha"ti 6- hi dhammavinayova satthati vuttoti evametesam padanam attho veditabbo. @Footnote: 1 vinaYu. 7/406/239, an. atthaka. 23/143/288 (sya) @2 vinaYu. 7/342/135, Ma.Ma. 13/352/337 3 vinaYu. 4/63/56 @4 an. catukka. 21/25/30 5 Ma.mu. 12/259/221 6 di.Ma. 10/216/134

--------------------------------------------------------------------------------------------- page351.

Yasma pana imasmimyeva sasane sabbappakarajjhananibbattako bhikkhu dissati, na annattha, 1- tasma tattha tattha "imissa"ti ca "imasmin"ti ca ayam niyamo katoti veditabboti. Ayam "idha"ti matikapadaniddesassa attho. [510] Bhikkhuniddese samannayati pannattiya, voharenati attho. Samannayaeva hi ekacco bhikkhuti pannayati. Tatha hi nimantanadimhi bhikkhusu ganiyamanesu samanerepi gahetva "satam bhikkhu sahassam bhikkhu"ti vadanti. Patinnayati attano patijananena. Patinnayapi hi ekacco bhikkhuti pannayati. Tassa "ko ettha avusoti. Aham avuso bhikkhu"ti evamadisu 2- sambhavo datthabbo. Ayam pana anandattherena vuttatta dhammika patinna. Rattibhage pana dussilapi patipatham agacchanta "ko ettha"ti vutte adhammikaya patinnaya abhutatthaya "mayam bhikkhu"ti vadanti. Bhikkhatiti yacati. Yo hi koci bhikkhati bhikkham esati gavesati, so tam labhatu va ma va, athakho bhikkhatiti bhikkhu. Bhikkhakoti byannena padam vaddhitam, bhikkhanadhammataya bhikkhuti attho. Bhikkhacariyam ajjhupagatoti buddhadihi ajjhupagatam bhikkhacariyam ajjhupagatatta bhikkhacariyam ajjhupagato nama. Yo hi koci appam va mahantam va bhogakkhandham pahaya agarasma anagariyam pabbajito kasigorakkhadihi jivitakappanam hitva lingasampaticchaneneva bhikkhacariyam ajjhupagatoti bhikkhu. Parapatibaddhajivikatta va viharamajjhe kajabhattam bhunjamanopi bhikkhacariyam ajjhupagatoti bhikkhu. Pindiyalopabhojanam nissaya pabbajjaya ussahajatatta va bhikkhacariyam ajjhupagatoti bhikkhu. Agghaphassavannabhedena bhinnam patam dharetiti bhinnapatadharo. Tattha satthakacchedanena agghabhedo veditabbo. Sahassagghanakopi hi pato satthakena khandakhandikam chinno bhinnaggho hoti purimagghato upaddhampi na agghati. @Footnote: 1 cha.Ma. annatra 2 an. dasaka. 24/96/158

--------------------------------------------------------------------------------------------- page352.

Suttasamsibbanena phassabhedo veditabbo. Sukhasamphassopi hi pato suttehi samsibbito bhinnaphasso hoti, kharasamphassatam papunati. Sucimaladihi vannabhedo veditabbo. Suparisuddhopi hi pato sucikammato patthaya sucimalena hatthasedamalajallikadihi avasane rajanakappakaranehi ca bhinnavanno hoti, pakativannam vijahati. Evam tihakarehi bhinnapatadharanato bhinnapatadharoti bhikkhu. Gihivatthavisabhaganam va kasavanam dharanamatteneva bhinnapatadharoti bhikkhu. Bhindati papake akusale dhammeti bhikkhu. Sotapattimaggena panca kilese bhindatiti bhikkhu. Sakadagamimaggena cattaro, anagamimaggena cattaro, arahattamaggena attha kilese bhindatiti bhikkhu. Ettavata cattaro maggattha dassita. Bhinnattati imina pana cattaro phalattha. Sotapanno hi sotapattimaggena panca kilese bhinditva thito, sakadagami sakadagamimaggena cattaro, anagami anagamimaggena cattaro, araha arahattamaggena attha kilese bhinditva thito. Evamayam catubbidho phalattho bhinnatta papakanam akusalanam dhammanam bhikkhu nama. Odhiso kilesanam pahanati ettha dve odhi maggodhi ca kilesodhi ca. Odhi nama sima mariyada. Tattha sotapanno maggodhina odhiso kilesanam pahana bhikkhu. Tassa hi catusu maggesu ekeneva odhina kilesa pahina, na sakalena maggacatukkena. Sakadagamianagamisupi eseva nayo. Sotapanno ca kilesodhinapi odhiso kilesanam pahana bhikkhu. Tassa hi pahatabbakilesesu odhinava kilesa pahina, na sabbena sabbam. Araha pana anodhisova kilesanam pahana bhikkhu. Tassa hi maggacatukkena anodhinava kilesa pahina, na ekaya maggasimaya. Pahatabbakilesesu ca anodhisova kilesa pahina. Ekapi hi kilesasima thita nama natthi. Evam so ubhayathapi anodhiso kilesanam pahana bhikkhu.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page353.

Sekkhoti puthujjanakalyanakena saddhim satta ariya tisso sikkha sikkhantiti sekkha. Tesu yo koci sekkho bhikkhuti veditabbo. Na sikkhatiti asekkho. Sekkhadhamme atikkamma aggaphale thito tato uttarim sikkhitabbabhavato khinasavo asekkhoti vuccati. Avaseso puthujjanabhikkhu tisso sikkha neva sikkhati, na sikkhitva thitoti nevasekkhanasekkhoti veditabbo. Silaggam samadhiggam pannaggam vimuttagganti idamaggam patva thitatta aggo bhikkhu nama. Bhadroti apapako. Kalyanaputhujjanadayo hi yava araha, tava bhadrena silena samadhina pannaya vimuttiya vimuttinanadassanena ca samannagatatta bhadro bhikkhuti sankhyam gacchanti. Mando bhikkhuti pasanno bhikkhu, sappimando viya anavilo vippasannotyattho. Saroti tehiyeva silasaradihi samannagatatta silasamannagamena nilo pato viya saro bhikkhuti veditabbo, vigatakilesapheggubhavato va khinasavova saroti veditabbo. Ettha 1- ca bhindati papake akusale dhammeti bhikkhu, odhiso kilesanam pahana bhikkhu, sekkho bhikkhu"ti imesu tisu thanesu satta sekkha kathita. "bhinnatta papakanam akusalanam dhammananti bhikkhu, anodhiso kilesanam pahana bhikkhu, asekkho bhikkhu, aggo bhikkhu, mando bhikkhu"ti imesu pancasu thanesu khinasavova kathito. "nevasekkhanasekkho"ti ettha puthujjanova kathito. Sesesu thanesu puthujjanakalyanako satta sekkha khinasavoti ime sabbepi kathita. Evam samannadihi bhikkhum dassetva idani upasampadavasena dassetum samaggena samghenatiadimaha. Tattha samaggena samghenati sabbantimena paricchedena pancavaggakaraniye kamme yavatika bhikkhu kammappatta, tesam agatatta chandarahanam chandassa ahatatta sammukhibhutananca appatikkosanato ekasmim kamme samaggabhavam @Footnote: 1 cha.Ma. tattha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page354.

Upagatena. Natticatutthenati tihi anusavanahi ekaya ca nattiya katabbena. Kammenati dhammikena vinayakammena. Akuppenati vatthunattianusavanasimaparisasampatti- sampannatta akopetabbatam appatikkositabbatam upagatena. Thanarahenati karanarahena satthusasanarahena. Upasampanno nama uparibhavam samapanno, pattoti attho. Bhikkhubhavo hi uparibhavo. Tancesa yathavuttena kammena samapannatta upasampannoti vuccati. Etena ya ima ehibhikkhuupasampada saranagamanaupasampada ovadapatiggahana- upasampada panhabyakaranaupasampada garudhammapatiggahanaupasampada dutena upasampada atthavacika upasampada natticatutthakammaupasampadati attha upasampada vutta, tasam natticatutthakammaupasampada dutena upasampada atthavacika upasampadati ima tisasova thavara, sesa buddhe dharamaneyeva ahesum. Tasu upasampadasu imasmim thane ayam natticatutthakammaupasampadava adhippeta. [511] Patimokkhasamvaraniddese patimokkhanti sikkhapadasilam. Tanhi yo nam pati rakkhati, tam mokkheti mocayati apayikadihi dukkhehi, tasma patimokkhanti vuttam. Silam patitthatiadini tasseva vevacanani. Tattha silanti kamancetam saha kammavacapariyosanena ijjhanakassa patimokkhassa vevacanam, evam santepi dhammato etam silam nama panatipatadihi va viramantassa vattapatipattim ma purentassa cetanadayo dhamma veditabba. Vuttanhetam patisambhidayam "kim silanti cetana silam, cetasikam silam, samvaro silam, avitikkamo silan"ti. 1- Tattha cetana silam nama panatipatadihi va viramantassa vattapatipattim va purentassa cetana, cetasikam silam nama panatipatadihi viramantassa virati. Apica cetana silam nama panatipatadini pajahantassa satta kammapathacetana, @Footnote: 1 khu.pati. 31/89/64 (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page355.

Cetasikam silam nama "abhijjham pahaya vigatabhijjhena cetasa viharati"tiadina nayena samyuttamahavagge vutta anabhijjhaabyapadasammaditthidhamma. Samvaro silanti ettha pancavidhena samvaro veditabbo patimokkhasamvaro satisamvaro nanasamvaro khantisamvaro viriyasamvaroti. Tassa nanakaranam visuddhimagge 1- vuttam. Avitikkamo silanti samadinnasilassa kayikavacasiko avitikkamo. Ettha ca samvarasilam avitikkamasilanti idameva nippariyayato silam, cetana silam cetasikam silanti pariyayato silanti veditabbam. Yasma pana patimokkhasamvarasilena bhikkhu sasane patitthati nama, tasma tam patitthati vuttam. Patitthahati va ettha bhikkhu, kusaladhammaeva va ettha patitthahantiti patittha. Ayamattho:- "sile patitthaya naro sapanno cittam pannanca bhavayam atapi nipako bhikkhu so imam vijataye jatan"ti 2- ca "patittha maharaja silam sabbesam kusalanam dhammanan"ti ca "sile patitthitassa kho maharaja sabbe kusala dhamma na parihayanti"ti ca adisuttavasena veditabbo. Tadetam pubbuppattiatthena adi. Vuttampi cetam:- "tasmatiha tvam uttiya adimeva visodhehi kusalesu dhammesu. Ko cadi kusalanam dhammanam, silanca suvisuddham ditthi ca ujuka"ti. 3- Yatha hi nagaravaddhaki nagaram mapetukamo pathamam nagaratthanam sodheti, tato aparabhage vithicatukkasinghatakadiparicchedena vibhajitva nagaram mapeti, evameva @Footnote: 1 visuddhi. 1/8 silaniddesa 2 sam.sa. 15/23/16 @3 sam.Ma. 19/382/144

--------------------------------------------------------------------------------------------- page356.

Yogavacaro aditova silam visodheti, tato aparabhage samathavipassanamaggaphalanibbanani sacchikaroti. Yatha va pana rajako pathamam tihi kharehi vattham dhovitva parisuddhe vatthe yathicchitam 1- rangajatam upaneti. Yatha va pana cheko cittakaro rupam likhitukamo aditova bhittiparikammam karoti, tato aparabhage rupam samutthapeti, evameva yogavacaro aditova silam visodhetva aparabhage samathavipassanadayo dhamme sacchikaroti, tasma silam "adi"ti vuttam. Tadetam caranasarikkhakataya 2- caranam. Caranati hi pada vuccanti, yatha hi chinnacaranassa purisassa disam gamanabhisankharo na jayati, paripunnapadasseva jayati, evameva yassa silam bhinnam hoti khandam aparipunnam, tassa nibbanagamanaya nanagamanam na sampajjati. Yassa pana tam abhinnam hoti akhandam paripunnam, tassa nibbanagamanaya nanagamanam sampajjati. Tasma silam "caranan"ti vuttam. Tadetam samyamanavasena sannamo, samvaranavasena samvaro, ubhayenapi silasannamo ceva silasamvaro ca kathito. Vacanattho panettha samyameti vitikkamavipphandanam puggalam va samyameti vitikkamavasena tassa vipphanditum na detiti sannamo. Vitikkamassa pavesanadvaram samvarati pidahatiti samvaro. Mokkhanti 2- uttamam mukhabhutam va. Yatha hi sattanam catubbidho aharo mukhena pavisitva angamangani pharati, evam yoginopi catubhumikam kusalam silamukhena pavisitva atthasiddhim sampadeti. Tena vuttam "mokkhan"ti. Pamukhena 4- sadhuti pamokkham, pubbangamam settham padhananti attho. Kusalanam dhammanam samapattiyati cutabhumikakusalanam patilabhatthaya pamokkham pubbangamam settham padhananti veditabbam. Kayiko avitikkamoti tividham kayasucaritam. Vacasikoti catubbidham vacisucaritam. Kayikavacasikoti tadubhayam. Imina ajivatthamakasilam pariyadaya dasseti. Samvutoti @Footnote: 1 cha.Ma. yadicchakam 2 cha.Ma......sarikkhataya 3 ka. mukhanti 4 cha.Ma. pamukhe

--------------------------------------------------------------------------------------------- page357.

Pihito, samvutindriyo pihitindriyoti attho. Yatha hi samvutadvaram geham "samvutam geham pihitam gehan"ti vuccati, evamidha samvutindriyo "samvuto"ti vutto. Patimokkhasamvarenati patimokkhena ca samvarena ca, patimokkhasankhatena va samvarena. Upetotiadini vuttatthaneva. [512] Iriyatitiadihi sattahipi padehi patimokkhasamvarasile thitassa bhikkhuno iriyapathaviharo kathito. [513] Acaragocaraniddese kincapi bhagava samanacaram samanagocaram kathetukamo "acaragocarasampannoti atthi acaro, atthi anacaro"ti padam uddhari. Yatha pana maggakusalo puriso maggam acikkhanto "vamam munca dakkhinam ganha"ti pathamam muncitabbam sabhayamaggam uppathamaggam acikkhati, paccha gahetabbam khemamaggam ujumaggam, evameva maggakusalapurisasadiso dhammaraja pathamam pahatabbam buddhapatikuttham anacaram acikkhitva paccha acaram acikkhitukamo "tattha katamo anacaro"tiadimaha. Purisena hi acikkhitamaggo sampajjeyya va na va, tathagatena acikkhitamaggo apannako indena vissattham vajiram viya avirajjhanako nibbananagaramyeva samosarati. Tena vuttam "puriso maggakusaloti kho tissa tathagatassetam adhivacanam arahato sammasambuddhassa"ti. 1- Yasma va sasisam nahanena pahinasedamalajallikassa purisassa malagandha- vilepanadivibhusanavidhanam viya pahinapapadhammassa kalyanadhammasamayogo sampannarupo hoti, tasma sedamalajallikam viya pahatabbam pathamam anacaram acikkhitva pahinasedamalajallikassa malagandhavilepanadivibhusanavidhanam viya paccha acaram acikkhitukamopi tattha katamo anacarotyadimaha. Tattha kayiko vitikkamoti tividham kayaduccaritam. Vacasiko vitikkamoti catubbidham vaciduccaritam. Kayikavacasiko vitikkamoti tadubhayam. Evam ajivatthamakasilasseva vitikkamam dassesi. @Footnote: 1 sam.kha. 17/84/87

--------------------------------------------------------------------------------------------- page358.

Yasma pana na kevalam kayavacahiyeva anacaram acarati, manasapi acaratieva. Tasma tam dassetum "sabbampi dussilyam anacaro"ti vuttam. Tattha ekacciyam 1- anacaram vibhajitva dassento idhekacco veludanenatiadimaha. Tattha veludanenati paccayahetukena veludanena. Vihare utthitanhi arannato va aharitva rakkhitagopitam velum "evam me paccayam dassanti"ti upatthakanam datum na vattati. Evanhi jivitam kappento anesanaya micchajivena jivati. So ditthe ceva 2- dhamme garaham papunati, samparaye ca apayaparipurako hoti. Attano puggalikavelum kulasangahatthaya dadam 3- kuladusakadukkatamapajjati, parapuggalikam theyyacittena dadamano bhandagghena karetabbo. Samghikepi eseva nayo. Sace pana tam issaravataya deti, garubhandavissajjanamapajjati. Kataro pana velu garubhandam hoti, kataro na hotiti. Yo tava aropimo sayam jato, so samghena paricchinnatthaneyeva garubhandam, tato param na garubhandam. Ropitatthane sabbena sabbam garubhandam. So pana pamanena paricchinno telanalippamanopi garubhandam, na tato hettha. Yassa pana bhikkhuno telanaliya va kattaradandena va attho, tena phatikammam katva gahetabbo. Phatikammam tadagghanakam va atirekam va vattati, onakam 4- na vattati. Hatthakammampi udakaharanamattam va appaharitakaranamattam va na vattati, tam 5- thavaram katum vattati. Tasma pokkharanito va pamsum uddharitva sopanam va attharapetva visamatthanam va samam katva gahetum vattati. Phatikammam akatva gahito tattha vasanteneva paribhunjitabbo, pakkamantena samghikam katva thapetva gantabbam. Asatiya gahetva gatena yattha gato sarati, tato paccaharitabbo. Sace antara bhayam hoti, sampattavihare thapetva gantabbam. @Footnote: 1 Ma. ekaccassa 2 cha.Ma. dittheva 3 cha.Ma. dadanto @4 Si. omakam, cha.Ma. unakam 5 cha.Ma. ayam patho na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page359.

Manussa viharam gantva velum yacanti, bhikkhu samghikoti datum na visahanti, manussa punappunam yacanti va tajjenti va, tada bhikkhuhi "dandakammam katva ganhatha"ti vattum vattati. Veludanam nama na hoti. Sace te dandakammatthaya vasipharasuadini va khadaniyabhojaniyam va denti, gahetum na vattati. Vinayatthakathayam pana "daddhageha manussa ganhitva gacchanta na varetabba"ti vuttam. Sace samghassa velugumbe veludusika uppajjanti, tam akottapentanam 1- velu nassati, kim katabbanti. Bhikkhacare manussanam acikkhitabbam. Sace kottetum na icchanti, samabhagam labhissathati vattabba. Na icchantiyeva, dve kotthase labhissathati vattabba. Evampi anicchantesu natthenattho natthi, tumhakam gane 2- sati dandakammam karissatha, kottetva ganhathati vattabba. Veludanam nama na hoti. Velugumbe aggimhi utthitepi udakena vuyhamanavelusupi eseva nayo. Rukkhesupi ayameva kathamaggo. Rukkho pana sucidandakappamano garubhandam hoti. Samghike rukkhe kottapetva samgham anapucchitvapi samghikam avasam katum labbhati. Vacanapathacchedanattham pana apucchitvava katabbo. Puggalikam katum labbhati na labbhatiti? na labbhati. Hatthakammasisena pana Ekasmim gehe mancatthanamattam labbhati. Tisu gehesu ekam geham labhati. Sace dabbasambhara puggalika honti, bhumi samghika, ekam geham katva samabhagam labhati. Dvisu gehesu ekam geham labhati. Samghikarukkhe samghikam avasam badhente samgham anapuccha haretum vattati na vattatiti? vattati, vacanapathacchedanattham pana apucchitvava haretabbo. Sace rukkham nissaya samghassa mahanto labho hoti, na haretabbo. Puggalikarukkhe samghikam avasam badhente rukkhasamikassa acikkhitabbam. Sace haritum na icchati, chedapetva haretabbo. Rukkham me dethati codentassa @Footnote: 1 cha.Ma. akottapentanam 2 cha.Ma. khane

--------------------------------------------------------------------------------------------- page360.

Rukkham agghapetva mulam databbam. Samghike rukkhe puggalikavasam puggalike ca puggalikavasam badhentepi eseva nayo. Valliyampi ayameva kathamaggo. Valli pana yattha vikkayati, dullabha hoti, tattha garubhandam. Sa ca kho upaddhabahuppamanato patthaya, tato hettha vallikhandam garubhandam na hoti. Pattadanadisupi pattadanenati paccayahetukena pattadanenatiadi sabbam veludane vuttanayeneva veditabbam. Garubhandataya panettha ayam vinicchayo. Pattampi hi yattha vikkayati, ganthikadayo ganthapalivedhanadinam 1- atthaya ganhanti, tadise dullabhatthaneyeva garubhandam hotieva. Esa tava kimsukapattakannapilandhanatalapattadisu vinicchayo. Talapannampi imasmimyeva thane kathetabbam. Talapannampi hi sayam jate talavane samghena paricchinnatthaneyeva garubhandam, na tato param. Ropimatalesu sabbampi garubhandam. Tassa pamanam hetthimakotiya atthangulappamanopi rittapotthako. Tinampi ettheva pakkhipitva kathetabbam. Yattha pana tinam natthi, tattha munjapalalanalikerapannadihipi chadenti, tasma tanipi tineneva sangahitani. Iti munjapalaladisu yankinci mutthippamanam tinam nalikerapannadisu ca ekapannampi samghassa dinnam va tatthajatakam va bahiarame samghassa tinavatthumhi jatatinam va rakkhitagopitam garubhandam hoti. Tam pana samghakamme ca cetiyakamme ca kate atirekam puggalikakamme datum 2- vattati. Hettha vuttavelumhipi eseva nayo. Pupphadane "ettakesu rukkhesu pupphani vissajjetva yagubhattavatte upanentu, ettakesu senasanapatisankharanesu upanentu"ti evam niyamitatthaneeva pupphani garubhandani honti. Paratire samanera pupphani ocinitva rasim karonti. Pancangasamannagato pupphabhajako bhikkhusamgham ganetva kotthase karoti, @Footnote: 1 cha.Ma. gandhikadayo gandhapalivethanadinam 2 cha.Ma. katum

--------------------------------------------------------------------------------------------- page361.

So sampattaparisaya samgham anapucchitvava datum labhati, asammatena pana apucchitvava databbam. Bhikkhu pana kassa pupphani datum labhati, kassa datum na labhatiti. Matapitunam geham haritvapi gehato pakkosapetvapi "vatthupujam karotha"ti datum labhati, pilandhanatthaya datum na labhati, sesanatinam pana haritva na databbam, pakkosapetva "pujam karotha"ti databbam. Sesajanassa pujanatthanam sampattassa apaccasimsantena databbam. Pupphadanam nama na hoti. Vihare bahuni pupphani pupphanti. Bhikkhuna pindaya carantena manusse disva "vihare bahuni pupphani pujetha"ti vattabbam. Vacanamatte doso natthi. Manussa khadaniyabhojaniyam adaya agamissantiti cittena pana na vattabbam. Sace vadati, khadaniyabhojaniyam na paribhunjitabbam, manussa attano dhammataya vihare pupphani atthiti pucchitva "asukadivase viharam agamissama, samaneranam pupphani ocinitum ma detha"ti vadanti. Bhikkhu samaneranam kathetum pamuttha. Samanerehi pupphani ocinitva thapitani. Manussa bhikkhu upasankamitva "bhante mayam tumhakam asukadivaseyeva arocayimha, `samaneranam pupphani ocinitum ma detha'ti. Kasma na varayittha"ti. "sati me pamuttha, pupphani ocinitamattaneva, 1- na tava puja kata"ti vattabbam. "ganhatha pujetha"ti na vattabbam. Sace vadati, amisam na paribhunjitabbam. Aparo bhikkhu samaneranam acikkhati "asukagamavasino pupphani ma ocinitthati ahamsu"ti. Manussapi amisam aharitva danam datva vadanti "amhakam manussa na bahuka, samanere 2- amhehi saha pupphani ocinitum anapetha"ti. "samanerehi bhikkha laddha, ye bhikkhacaram na gacchanti, te sayameva janissanti upasaka"ti vattabbam. Ettakam nayam labhitva samanere putte va bhatike va katva pupphani ocinapetum doso natthi, pupphadanam nama na hoti. @Footnote: 1 cha.Ma. ocita.... 2 Ma. samanerehi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page362.

Phaladane phalampi puppham viya niyamitameva garubhandam hoti. Vihare bahukamhi phalaphale sati aphasuka manussa agantva yacanti. Bhikkhu "samghikan"ti datum na ussahanti. Manussa vippatisarino akkosanti paribhasanti. Tattha kim katabbanti. Phalehi va rukkhehi va paricchinditva katika katabba "asuke ca asuke ca rukkhe 1- ettakani phalani ganhanta ettakesu va rukkhesu phalani ganhanta na varetabba"ti. Cora pana issara va balakkarena ganhanta na varetabba. Kuddha hi te sakalaviharampi naseyyum. Adinavo pana kathetabboti. Sinanadane sinanacunnani kottitani na garubhandani. Akottito rukkhatacova garubhandam. Cunnam pana agilanassa rajananipakkam vattati. Gilanassa yankinci cunnam vattatiyeva. Mattikapi ettheva pakkhipitva kathetabba. Mattikapi hi 2- yattha dullabha hoti, tattheva garubhandam. Sapi hetthimakotiya timsapalagulapindappamanava, tato hettha na garubhandanti. Dantakatthadane dantakattham acchinnakameva garubhandam. Yesam samaneranam samghato dantakatthavaro papunati, te attano acariyupajjhayanam patiyekkam datum na labhanti. Yehi pana ettakani dantakatthani aharitabbaniti paricchinditva varam gahitani, te atirekani acariyupajjhayanam datum labhanti. Ekena bhikkhuna dantakatthamalakato bahuni dantakatthani na gahetabbani. Devasikam ekekameva gahetabbam patiyekkam vasantenapi bhikkhusamgham ganayitva yattakani attano papunanti, tattakaneva gahetva gantabbam. Antara agantukesu va agatesu disam va pakkamantena aharitva gahitatthaneyeva thapetabbani. Catukamyatayatiadisu catukamyata vuccati attanam dasam viya nicatthane thapetva parassa khalitavacanampi santhapetva piyakamataya paggayhavacanam. Muggasupatayati 3- muggasupasamanaya saccalikena jivitakappanatayetam adhivacanam. Yatha hi muggasupe @Footnote: 1 cha.Ma. asukesu ca rukkhesu 2 cha.Ma. ayam saddo na dissati @3 cha.Ma. mugasupyatati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page363.

Paccante bahu mugga pakam gacchanti, thoka na gacchanti, evameva saccalikena jivitakappake puggale bahu alikam hoti, appakam saccam. Yatha va muggasupassa appavisanatthanam nama natthi, evameva saccalikavuttino puggalassa appavitthavaca nama natthi. Singhatakam viya icchiticchitadharaya patitthati. Tenassa sa musavadita muggasupatati vutta. Paribhatyatati paribhatakammabhavo. Paribhatassa hi kammam paribhatyam, tassa bhavo paribhatyata. Alankarakaranadihi darakakilapanassetam adhivacanam. Janghapesanikanti gamantaradesantaradisu tesam tesam gihinam sasanapatisasanaharanam. Idanhi janghapesanikam nama attano matapitunam, ye cassa matapitaro upatthahanti, tesam sasanam gahetva katthaci gamanavasena vattati. Cetiyassa va samghassa va attano va kammam karontanam vaddhakinampi sasanam haritum vattati. Manussa "danam dassama, pujam karissama, bhikkhusamghassa acikkhatha"ti vadanti. "asukattherassa nama detha"ti pindapatam va bhesajjam va civaram va denti, "vihare pujam karotha"ti malagandhavilepanadini va dhajapatakadini va niyyadenti, sabbam haritum vattati, janghapesanikam nama na hoti. Sesanam sasanam gahetva gacchantassa padavare padavare doso. Annatarannatarenati etesam va veludanadinam annatarannatarena vejjakammam bhandagarikakammam pindapatipindakammam samghuppadacetiyuppadaupatthapanakammanti evarupanam va micchajivena jivitakappanakakammanam yena kenaci. Buddhapatikutthenati buddhehi garahitena patisiddhena. Ayam vuccatiti ayam sabbopi anacaro nama kathiyati. Acaraniddeso vuttapatipakkhanayeneva veditabbo. [514] Gocaraniddesepi pathamam agocarassa vacane karanam hettha vuttanayeneva veditabbam. Ettha ca gocaroti pindapatadinam atthaya upasankamitum

--------------------------------------------------------------------------------------------- page364.

Yuttatthanam gocaro, ayuttatthanam agocaro. Vesiya gocaro assati vesiyagocaro, 1- mittasanthavavasena upasankamitatthananti attho. Tattha vesiya nama rupupajiviniyo yena kenacideva sulabhajjhacaratamittasanthavasinehavasena upasankamanto vesiyagocaro 1- nama hoti. Tasma evam upasankamitum na vattati. Kimkarana? arakkhavipattito. Evam upasankamantassa hi ciram rakkhitagopitopi samanadhammo katipaheneva nassati. Sacepi na nassati, garaham labhati. Dakkhinavasena pana upasankamantena satim upatthapetva upasankamitabbam. Vidhava vuccanti matapatika va pavutthapatika va. Thullakumariyoti mahallika anivitthakumariyo. 2- Pandakati lokamisanissitakathabahula ussannakilesa avupasantaparilaha napumsaka. Tesam sabbesampi upasankamane adinavo vuttanayeneva veditabbo. Bhikkhunisupi eseva nayo. Apica bhikkhu nama ussannabrahmacariya honti, tatha bhikkhuniyo. Te annamannam santhavavasena katipaheneva rakkhitagopitam samanadhammam nasenti. Gilanapucchakena pana gantum vattati. Bhikkhuna pupphani labhitva pujanatthayapi ovadadanatthayapi gantum vattatiyeva. Panagaranti suragaram. 3- Tam brahmacariyantarayakarehi surasondehi avivittam hoti. Tattha tehi saddhim sahasondavasena upasankamitum na vattati. Brahmacariyantarayo hoti. Samsattho viharati rajuhitiadisu rajanoti abhisitta va hontu anabhisitta va, ye rajjamanusasanti. Rajamahamattati rajunam issariyasadisaya mahatiya issariyamattaya samannagata. Titthiyati viparitadassana bahiraparibbajaka. Titthiyasavakati bhattivasena tesam paccayadayaka, etehi saddhim samsaggajato hotiti attho. Ananulomikena samsaggenati ananulomikasamsaggo nama tissannam sikkhanam ananulomo paccanikasamsaggo, yena brahmacariyantarayam pannattivitikkamam @Footnote: 1 ka. vesiyagocaro 2 Ma. anividdhakumariyo @3 cha.Ma. surapanagharam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page365.

Sallekhaparihaninca papunati. Seyyathidam? rajarajamahamattehi saddhim sahasokita sahanandita samanasukhadukkhata 1- uppannesu kiccakaraniyesu attanava yogam apajjanata, titthiyatitthiyasavakehi saddhim ekacchandarucisamacarata ekacchandarucisamacarabhavavaho va sinehabahumanasanthavo. Tattha rajarajamahamattehi saddhim samsaggo brahmacariyantarayam karoti. Itarehi tesam laddhiggahanam. Tesam pana vadam bhinditva attano laddhim ganhapetum samatthena upasankamitum vattati. Idani aparenapi pariyayena agocaram dassetum yani va pana tani kulanitiadimaraddham. Tattha assaddhaniti buddhadisu saddhavirahitani. Buddho sabbannu, dhammo niyyaniko, samgho supatipannoti na saddahanti. Appasannaniti cittam pasannam anavilam katum na sakkonti. Akkosakaparibhasakaniti akkosakani ceva paribhasakani ca, "corosi, balosi, mulhosi, otthosi, gonosi, gadrabhosi, apayikosi, nerayikosi, tiracchanagatosi, natthi tuyham sugati, duggatiyeva patikankha"ti evam dasahi akkosavatthuhi akkosanti, "hotu idani tam paharissama bandhissama vadhissama"ti evam bhayadassanena paribhasanti vatyattho. 2- Anatthakamaniti attham na icchanti, anatthameva icchanti. Ahitakamaniti ahitameva icchanti, hitam na icchanti. Aphasukakamaniti phasukam na icchanti. Aphasukameva icchanti. Ayogakkhemakamaniti catuhi yogehi khemam nibbhayam na icchanti, sabhayameva icchanti. Bhikkhunanti ettha samanerapi sangaham gacchanti. Bhikkhuninanti ettha sikkhamanasamaneriyopi. Sabbesampi hi bhagavantam uddissa pabbajitananceva saranagatananca catunnampi parisanam tani anatthakamaniyeva. Tatharupani kulaniti evarupani khattiyakuladini kulani. Sevatiti nissaya jivati. Bhajatiti upasankamati. Payirupasatiti punappunam upasankamati. Ayam vuccatiti ayam vesiyadigocarassa vesiyadiko @Footnote: 1 cha.Ma. samasukhadukkhata 2 cha.Ma. cati attho

--------------------------------------------------------------------------------------------- page366.

Rajadisamsatthassa rajadiko assaddhakuladisevakassa assaddhakuladiko cati tippakaropi ayuttagocaro agocaroti veditabbo. Tassa imina pariyayena agocarata veditabba. Vesiyadiko tava pancakamagunanissayato agocaroti veditabbo. Yathaha "ko ca bhikkhave bhikkhuno agocaro paravisayo, yadidam panca kamaguna"ti. 1- Rajadiko jhananuyogassa anupanissayato labhasakkarasanicakkanipphotanaditthivipattihetuto 2- ca, assaddhakuladiko saddhahanicittasantosavahanato agocaroti. Gocaraniddese na vesiyagocarotiadini vuttapatipakkhavasena veditabbani. Opanabhutanitiadisu pana opanabhutaniti udapanabhutani bhikkhusamghassa catumahapathe khatapokkharani viya yathasukham ogahanakkhamani cittamahamattassa gehasadisani. Tassa kira gehe kalatthambho yuttoyeva. Gharadvaram sampattanam bhikkhunam paccayavekallam nama natthi. Ekadivasam bhesajjavattameva 3- satthi kahapanani nikkhamanti. Kasavapajjotaniti bhikkhubhikkhunihi nivatthaparutanam kasavanamyeva pabhaya ekobhasani bhutapalasetthikulasadisani. Isivatapativataniti geham pavisantanam nikkhamantananca bhikkhubhikkhunisankhatanam isinam civaravatena ceva samminjanapasaranadijanitasariravatena ca pativatani pavayitani viniddhutakibbisani va. [515] Anumattesu vajjesu bhayadassavitaniddese anumattaniti anuppamana. Vajjati dosa. Yani tani vajjaniti yani tani garahitabbatthena vajjani. Appamattakaniti parittamattakani khuddakappamanani. Oramattakaniti parittatopi orimappamanatta oramattakani. Lahusaniti lahukani. Lahusammataniti lahuti sammatani. Sannamakaraniyaniti sannamena kattabbapatikammani. Samvarakaraniyaniti samvarena 4- katabbani samvarena kattabbapatikammani. Cittuppadakaraniyaniti @Footnote: 1 sam.Ma. 19/372/128 2 cha.Ma.....nipphadanato ditthivipattihetuto ca @3 Si. bhesajjamattameva 4 Ma. samvarantena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page367.

Cittuppadamattena kattabbapatikammani. Manasikarapatibaddhaniti manasa avajjitamatteneva kattabbapatikammani. Kani pana taniti. Divaviharavasi 1- sumatthero tava aha "anapattigamaniyani cittuppadamattakani, yani na puna evarupam karissamiti manasa avajjitamatteneva sujjhanti. Adhitthanavikammam nametam kathitan"ti. Antevasiko panassa tipitakaculanagatthero panaha "idam patimokkhasamvarasilasseva bhajaniyam, tasma sabbalahukam dukkatadubbhasitam idha vajjanti veditabbam. Vutthanavikammannametam kathitan"ti. Iti imesuti evampakaresu imesu. Vajjadassaviti vajjato dosato dassanasilo. Bhayadassaviti catubbidhassa bhayassa karanatta bhayato dassanasilo. Adinavadassaviti idha nindavahanato ayatim dukkhavipakato uparigunanam antarayakaranato vippatisarajananato ca etena nanappakarena adinavato dassanasilo. Nissaranadassaviti yam tattha nissaranam, tassa dassanasilo. Kim panettha nissarananti. Acariyattheravade tava "anapattigamaniyataya sati adhitthanavikammam nissaranan"ti kathitam. Antevasikattheravade tava "apattigamaniyataya sati vutthanavikammam nissaranan"ti kathitam. Tattha tatharupo bhikkhu anumattani vajjani vajjato bhayato passati nama, tam dassetum ayam nayo kathito. Paramanu nama, anu nama, tajjari nama, ratharenu nama, likkha nama, uka nama, dhannamaso nama, angulam nama, vidatthi nama, ratanam nama, yatthi nama, usabham nama, gavutam nama, yojanam nama. Tattha paramanu nama akasakotthasiko mamsacakkhussa apatham nagacchati, dibbacakkhusseva agacchati. Anu nama bhitticchiddatalacchiddehi pavitthasuriyarasmisu vattavatti 2- hutva paribbhamanto pannayati. Tajjari nama gopathamanussapathacakkapathesu @Footnote: 1 Ma. dibbaviharavasi 2 cha.Ma. vatti vatti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page368.

Chijjitva ubhosu passesu uggantva titthati. Ratharenu nama tattha tattheva alliyati. Likkhadayo pakataeva. Etesu pana chattimsa paramanu 1- ekassa anuno pamanam. Chattimsa anu ekaya tajjariya pamanam. Chattimsa tajjariyo eko ratharenu. Chattimsa ratharenu eka likkha. Satta likkha eka uka. Satta uka eko dhannamaso. Satta dhannamasa 2- ekangulam. Tenangulena dvadasangulani vidatthi. Dve vidatthiyo ratanam. Satta ratanani yatthi. Taya yatthiya visati yatthiyo usabham. Asiti usabhani gavutam. Cattari gavutani yojanam. Tena yojanena atthasatthiyojanasatasahassubbedho sinerupabbataraja. Yo bhikkhu anumattam vajjam atthasatthiyojanasatasahassubbedhasinerupabbatasadisam katva datthum sakkoti, ayam bhikkhu anumattani vajjani bhayato passati nama. Yopi bhikkhu sabbalahukam dukkatadubbhasitamattam pathamaparajikasadisam katva datthum sakkoti, ayam anumattani vajjani vajjato bhayato passati namati veditabbo. [516] Samadaya sikkhati sikkhapadesuti padaniddese bhikkhusikkhati bhikkhuhi sikkhitabbasikkha. Sa bhikkhunihi sadharanapi asadharanapi bhikkhusikkhaeva nama. Bhikkhunisikkhati bhikkhunihi sikkhitabbasikkha. Sapi bhikkhuhi sadharanapi asadharanapi bhikkhunisikkhaeva nama. Samanerasikkhamanasamanerinam sikkhapi ettheva pavittha. Upasakasikkhati upasakehi sikkhitabbasikkha. Sa pancasiladasasilavasena vattati. Upasikasikkhati upasikahi sikkhitabbasikkha. Sapi pancasiladasasilavasena vattati. Tattha bhikkhubhikkhuninam sikkha yava arahattamagga vattati. Upasakaupasikanam sikkha yava anagamimagga. Tatrayam bhikkhu attana sikkhitabbasikkhapadesueva sikkhati, sesasikkha pana atthuddharavasena sikkhapadassa atthadassanattham 3- vutta. Iti imasu sikkhasuti evampakarasu etasu sikkhasu. Sabbena sabbanti sabbena @Footnote: 1 cha.Ma. paramanavo 2 cha.Ma. sattadhannamasappamanam @3 cha.Ma. sikkhapadassa atthassa dassanattham, Si. sikkhasaddassa atthadassanattham

--------------------------------------------------------------------------------------------- page369.

Sikkhasamadanena sabbam sikkham. Sabbatha sabbanti sabbena sikkhitabbakarena sabbam sikkham. Asesam nissesanti sesabhavato asesam, satisammohena 1- bhinnassapi sikkhapadassa puna pakatikakaranato nissesam. Samadaya vattatiti samadiyitva gahetva vattati. Tena vuccatiti yena karanena etam sabbam sikkhapadam sabbena sikkhitabbakarena samadiyitva sikkhati pureti, tena vuccati "samadaya sikkhati sikkhapadesu"ti. [517-518] Indriyesu guttadvaro bhojane mattannuti padadvayaniddese kanhapakkhassa pathamavacane payojanam acaraniddese vuttanayeneva veditabbam. Tattha katama indriyesu aguttadvaratatiadisu pana yam vattabbam, tam sabbam nikkhepakandavannanayam vuttameva. [519] Jagariyanuyoganiddese pubbarattapararattanti ettha addharattasankhataya rattiya pubbe pubbarattam. Imina pathamayamanceva pacchabhattanca ganhati. Rattiya paccha apararattam. Imina pacchimayamanceva purebhattanca ganhati. Majjhimayamo panassa bhikkhuno niddakilamathavinodanokasoti na gahito. Jagariyanuyoganti jagariyassa asupanabhavassa anuyogam. Anuyutto hotiti tam anuyogasankhatam asevanam bhavanam anuyutto hoti payutto. 2- Niddese 3- panassa idha bhikkhu divasanti pubbanho majjhanho sayanhoti tayopi divasakotthasa gahita. Cankamena nisajjayati sakalampi divasam iminapi iriyapathadvayeneva viharanto cittassa avaranato avaraniyehi dhammehi pancahipi nivaranehi sabbakusaladhammehi va cittam parisodheti. Tehi dhammehi visodheti parimoceti. Thanam panettha kincapi na gahitam, cankamanisajjasannissitam pana katva gahetabbameva. Pathamayamanti sakalasmimpi pathamayame. Majjhimayamanti rattindivassa chatthakotthasasankhate 4- majjhimayame. @Footnote: 1 cha.Ma. satisammosena 2 cha.Ma. sampayutto @3 abhi. 35/519/300 4 cha.Ma. chakotthasasankhate

--------------------------------------------------------------------------------------------- page370.

Sihaseyyanti ettha kamabhogiseyya petaseyya sihaseyya tathagataseyyati catasso seyya. Tattha "yebhuyyena bhikkhave kamabhogi satta vamena 1- passena senti"ti ayam kamabhogiseyya. Tesu hi yebhuyyena dakkhinapassena sayano nama natthi. "yebhuyyena bhikkhave peta uttana senti"ti ayam petaseyya. Appamamsalohitatta hi atthisanghatajatita ekena passena sayitum na sakkonti, uttanava senti. "siho bhikkhave migaraja dakkhinena passena seyyam kappeti .pe. Attamano hoti"ti 2- ayam sihaseyya. Tejussadatta hi siho migaraja dve purimapade ekasmim thane dve pacchimapade ekasmim thane thapetva nanguttham antarasatthimhi pakkhipitva purimapadapacchimapadanangutthanam thitokasam sallakkhetva dvinnam purimapadanam matthake sisam thapetva sayati, divasampi sayitva pabujjhamano na uttasanto pabujjhati, sisam pana ukkhipitva purimapadadinam thitokasam sallakkheti. Sace kinci thanam vijahitva thitam hoti, nayidam tuyham jatiya na surabhavassa anurupanti anattamano hutva tattheva sayati, na gocaraya pakkamati. Avijahitva thite pana tuyham jatiya ca surabhavassa ca anurupamidanti hatthatuttho utthaya sihavijambhitam vijambhitva kesarabharam vidhunitva tikkhattum sihanadam naditva gocaraya pakkamati. Catutthajjhanaseyya pana tathagataseyyati vuccati. Tasu idha sihaseyya agata. Ayanhi tejussadairiyapathatta uttamaseyya nama. Pade padanti dakkhinapade vamapadam. Accadhayati atiadhaya isakam atikkamma thapetva. Gopphakena hi gopphake januna va janumhi sanghattiyamane abhinham vedana uppajjati, cittam ekaggam na hoti, seyya aphasuka hoti. Yatha pana na sanghatteti, evam atikkamma thapite vedana na uppajjati, cittam ekaggam hoti, seyya phasuka hoti. Tena vuttam "pade @Footnote: 1 cha.Ma. kamabhogi vamena 2 an. catukka. 21/246/272

--------------------------------------------------------------------------------------------- page371.

Padam accadhaya"ti. Sato sampajanoti satiya ceva sampajanapannaya ca samannagato hutva. Imina supariggahakam satisampajannam kathitam. Utthanasannam manasikaritvati "asukavelaya nama utthahissami"ti evam utthanavelaparicchedakam utthanasannam citte thapetva. Evam katva nippanno hi yathaparicchinnakaleyeva utthatum yutto. [520-521] Sataccam nepakkanti sattam pavattayitabbato sataccasankhatam viriyanceva paripakagatatta nepakkasankhatam pannanca yutto anuyutto pavattayamanoyeva jagariyanuyogam anuyutto viharatiti attho. Ettha ca viriyam lokiyalokuttaramissakam kathitam, pannapi viriyagatikaeva. Viriye lokiyamhi lokiya, lokuttare lokuttarati attho. [522] Bodhipakkhikanam 1- dhammananti catusaccabodhisankhatassa maggannanassa pakkhe bhavanam dhammanam. Ettavata sabbepi sattatimsa bodhipakkhiyadhamme samuhato gahetva lokiyayapi bhavanaya ekarammane ekato pavattanasamatthe bojjhangeyeva dassento satta bojjhangatiadimaha. Te lokiyalokuttaramissakava kathitati veditabba. Sesamettha hettha vuttanayatta uttanatthameva. [523] Abhikkantetiadiniddese abhikkante patikkanteti ettha tava abhikkantam vuccati purato gamanam. Patikkantanti nivattanam. Tadubhayampi catusu iriyapathesu labbhati. Gamane tava purato kayam abhiharanto abhikkamati nama. Patinivattanto 2- patikkamati nama. Thanepi thitakova kayam purato onamanto 3- abhikkamati nama. Pacchato apanamento patikkamati nama. Nisajjayapi nisinnakova asanassa purimaangabhimukho samsaranto abhikkamati nama. Pacchimaangappadesam paccosaranto 4- patikkamati nama. Nipajjayapi eseva nayo. @Footnote: 1 ka. bodhipakkhiyanam 2 cha.Ma. patinivattento @3 cha.Ma. onamento 4 cha.Ma. paccasamsaranto

--------------------------------------------------------------------------------------------- page372.

Sampajanakari hotiti sampajannena sabbakiccakari, sampajannassaseva va kari. So hi abhikkantadisu sampajannam karoteva, na katthaci sampajnnavirahito hoti. Tam pana sampajannam yasma satisampayuttameva hoti, tenassa niddese "sato sampajano abhikkamati, sato sampajano patikkamati"ti vuttam. Ayanhi abhikkamanto patikkamanto va na mutthassati asampajano hoti, satiya pana samannagato pannaya ca sampajanoyeva abhikkamati ceva patikkamati ca. Sabbesu abhikkamadisu catubbidham sampajannam otareti. Catubbidhanhi sampajannam satthakasampajannam sappayasampajannam gocarasampajannam asammohasampajannanti. Tattha abhikkamanacitte uppanne cittavaseneva agantva "kinnu kho 1- me ettha gatena, attho atthi natthi"ti atthanattham pariggahetva atthaparigganhanam satthakasampajannam. Tattha ca atthoti cetiyadassanabodhidassanasamghadassanathera- dassanaasubhadassanadivasena dhammato vuddhi. Cetiyam va bodhim va disvapi hi buddharammanam pitim samghadassanena samgharammanam pitim uppadetva tadeva khayato 2- sammasanto arahattam papunati. There disva tesam ovade patitthaya asubham disva tattha pathamam jhanam uppadetva tadeva khayato 2- sammasanto arahattam papunati. Tasma etesam dassanam sattham. Keci pana "amisatopi vuddhi atthoyeva, tam nissaya brahmacariyanuggahaya patipannatta"ti vadanti. Gamane pana 3- sappayasappayam pariggahetva sappayaparigganhanam sappayasampajannam. Seyyathidam? cetiyadassanam tava sattham. Sace pana cetiyassa mahatiya pujaya dvadasayojanantare 4- parisa sannipatanti, attano vibhavanurupam itthiyopi purisapi alankatapatiyatta cittakammarupakani viya sancaranti. Tattha cassa itthe arammane lobho, anitthe patigho, asamapekkhane moho uppajjati, @Footnote: 1 cha.Ma. ayam saddo na dissati 2 cha.Ma. khayavayato @3 cha.Ma. tasmim pana gamane 4 cha.Ma. dasadvadasa.....

--------------------------------------------------------------------------------------------- page373.

Kayasamsaggapattim va apajjati, jivitabrahamcariyanam va antarayo hoti. Evam tam thanam asappayam hoti, vuttappakaraantarayabhave sappayam. Bodhidassanepi eseva nayo. Samghadassanampi sattham. Sace pana antogame mahamandapam karetva sabbarattim dhammassavanam karontesu manussesu vuttappakareneva janasannipato ceva antarayo ca hoti. Evam tam thanam asappayam hoti, antarayabhave sappayam hoti. Mahaparisaparivaranam theranam dassanepi eseva nayo. Asubhadassanampi sattham, tadatthadipanatthanca idam vatthu:- eko kira daharabhikkhu samaneram gahetva dantakatthatthaya gato, samanero magga okkamitva purato gacchanto asubham disva pathamam jhanam nibbattetva tadeva padakam katva sankhare sammasanto tini phalani sacchikatva uparimaggatthaya kammatthanam pariggahetva atthasi. Daharo tam apassanto "samanera"ti pakkosi. So "maya pabbajitadivasato patthaya bhikkhuna saddhim dve katha nama na kathitapubba, annasmim divase uparivisesam nibbattessami"ti cintetva "kim bhante"ti pativacanam adasi. "ehi"ti ca vutto ekavacaneneva agantva "bhante imina tava maggena gantva maya thitokase muhuttam puratthabhimukho thatva oloketha"ti aha. So tatha katva tena pattavisesameva papuni. Evam ekam asubham dvinnam jananam atthaya jatam. Evam satthampi panetam purisassa matugamasubham asappayam, matugamassa ca purisasubham. Sabhagameva sappayanti evam sappayaparigganhanam sappayasampajannam nama. Evam pariggahitasatthasappayassa pana atthatimsaya kammatthanesu attano caritaruciyam 1- kammatthanasankhatam gocaram uggahetva bhikkhacaragocare tam gahetvava gamanam gocarasampajannam nama, tassa vibhavanattham idam catukkam veditabbam:- @Footnote: 1 cha.Ma. cittaruciyam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page374.

Idhekacco bhikkhu harati, na paccaharati, ekacco na harati, paccaharati, ekacco pana neva harati, na paccaharati, ekacco harati ca paccaharati ca. Tattha yo bhikkhu divasam cankamena nisajjaya avaraniyehi dhammehi cittam parisodhetva tatha rattiya pathamayamamajjhimayame seyyam kappetva pacchimayamepi nisajjacankamehi vitinametva pageva cetiyanganabodhiyanganavattam katva bodhirukkhe udakam asincitva paniyam paribhojaniyam paccupatthapetva acariyupajjhayavattadini sabbani khandhakavattani samadaya vattati. So sariraparikammam katva senasanam pavisitva dve tayo pallanke usumam gahapento kammatthanamanuyunjitva bhikkhacaravelaya utthahitva kammatthanasiseneva pattacivaramadaya senasanato nikkhamitva kammatthanam manasikarontova cetiyanganam gantva sace buddhanussatikammatthanam hoti, tam avissajjetvava cetiyanganam pavisati. Annam ce kammatthanam hoti, sopanamule thatva hatthena gahitabhandam viya tam thapetva buddharammanam pitim gahetva cetiyanganam aruyha mahantam cetiyam ce, tikkhattum padakkhinam katva catusu thanesu vanditabbam, khuddakam ce, tatheva padakkhinam katva atthasu thanesu vanditabbam. Cetiyam vanditva bodhiyanganam pattenapi buddhassa bhagavato sammukha viya nipaccakaram dassetva bodhi vanditabba. So evam cetiyanca bodhinca vanditva patisamitatthanam gantva patisamitam bhandakam hatthena ganhanto viya nikkhittakammatthanam gahetva gamasamipe kammatthanasiseneva civaram parupitva gamam pindaya pavisati. Atha nam manussa disva "ayyo no agato"ti paccuggantva pattam gahetva asanasalaya va gehe va nisidapetva yagum datva yava bhattam na nitthati, tava pade dhovitva telena makkhetva purato nisiditva panham va pucchanti, dhammam va sotukama honti. Sacepi na kathapenti, janasangahattham dhammakatha nama katabbayevati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page375.

Atthakathacariya vadanti. Dhammakatha hi kammatthanavinimutta nama natthi. Tasma kammatthanasiseneva aharam paribhunjitva anumodanam vatva nivattantehipi 1- manussehi anugatova gamato nikkhamitva tattha te nivattetva maggam patipajjati. Atha nam puretaram nikkhamitva bahigame katabhattakiccava samaneradaharabhikkhu disva paccuggantva pattacivaramassa ganhanti. Poranakabhikkhu kira "amhakam upajjhayo amhakam acariyo"ti na mukham oloketva vattam karonti, sampattaparicchedeneva karonti. Te tam pucchanti "bhante ete manussa tumhakam kim honti, matipakkhato sambandha pitipakkhato"ti. Kim disva pucchathati. Tumhesu etesam pemam bahumananti. "avuso yam matapituhipi dukkaram, tam ete amhakam karonti, pattacivarampi no etesam santakameva, etesam anubhavena neva bhaye bhayam na chatake chatakam janama, edisa nama amhakam upakarino natthi"ti tesam gune kathento gacchati. Ayam vuccati harati na paccaharatiti. Yassa pana pageva vuttappakaram vattapatipattim 2- karontassa kammajatejo pajjalati, anupadinnakam muncitva upadinnakam ganhati, sarirato seda muccanti, kammatthanam vithim narohati, so pageva pattacivaramadaya vegasava cetiyam vanditva gorupanam nikkhamanavelayameva gamam yagubhikkhaya pavisitva yagum labhitva asanasalam gantva pivati, athassa dvattikkhattum ajjhoharanamatteneva kammajatejodhatu upadinnakam muncitva anupadinnakam ganhati, ghatasatena nhato viya tejodhatuparilahanibbanam patva kammatthanasisena yagum paribhunjitva pattanca mukhanca dhovitva antarabhatte kammatthanam manasikatva avasesatthane pindaya caritva kammatthanasisena aharam paribhunjitva tato patthaya pokhanupokham 3- upatthahamanam kammatthanam gahetvava agacchati. Ayam vuccati na harati paccaharatiti. Edisa ca @Footnote: 1 cha.Ma. nivattiyamanehipi 2 Si. vattapativattam 3 cha.Ma. ponkhanuponkham

--------------------------------------------------------------------------------------------- page376.

Bhikkhu yagum pivitva vipassanam arabhitva buddhasasane arahattam patta nama gananapatham vitivatta. Sihaladipeyeva tesu tesu gamesu asanasalaya na tam asanam atthi, yattha yagum pivitva arahattam patta bhikkhu natthiti. Yo pana 1- pamadavihari hoti, nikkhittadhuro sabbavattani bhinditva pancavidhacetokhilavinibandhabaddhacitto viharanto "kammatthanam nama atthi"tipi sannam akatva gamam pindaya pavisitva ananulomikena gihisamsaggena samsattho caritva ca bhunjitva ca tuccho nikkhamati. Ayam vuccati neva harati na paccaharatiti. Yo panayam "harati ca paccaharati ca"ti vutto, so gatapaccagatikavattavasena veditabbo:- atthakama hi kulaputta sasane pabbajitva dasapi visampi timsampi cattalisampi pannasampi satampi ekato vasanta katikavattam katva viharanti "avuso tumhe na inatta, na bhayatta, na ajivikapakata pabbajita, dukkha muccitukama panettha pabbajita. Tasma gamane uppannakilesam gamaneyeva nigganhatha. Thane, nisajjaya, sayane uppannakilesam sayaneyeva nigganhatha"ti. Te evam katikavattam katva bhikkhacaram gacchanta addhausabhausabhaaddhagavuta- gavutantaresu pasana honti, taya sannaya kammatthanam manasikarontava gacchanti. Sace kassaci gamane kileso uppajjati, tattheva nam nigganhati. Tatha asakkonto titthati, athassa pacchato agacchantopi titthati. So "ayam bhikkhu tuyham uppannavitakkam janati, ananucchavikam te etan"ti attanam paticodetva vipassanam vaddhetva ariyabhumim okkamati. Tatha asakkonto nisidati, athassa pacchato agacchantopi nisidatiti soeva nayo. Ariyabhumim okkamitum asakkontopi tam kilesam vikkhambhetva kammatthanam manasikarontova gacchati. Na kammatthanavippayuttena cittena padam uddharati. Uddharati ce, patinivattitva purimapadesanneva @Footnote: 1 cha.Ma. ayam saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page377.

Eti alindakavasi mahapussadevatthero viya. So kira ekunavisati vassani gatapaccagatavattam purentoeva vihasi. Manussapi sudam 1- antaramagge kasanta ca vapanta ca maddanta ca kammani karonta theram tatha gacchantam disva "ayam thero punappunam nivattitva gacchati, kinnu kho maggamulho, udahu kinci pamuttho"ti samullapanti. So tam anadiyitva kammatthanayuttacitteneva samanadhammam karonto visativassabbhantare arahattam papuni. Arahattappattadivase cassa cankamanakotiyam adhivattha devata angulihi dipam ujjaletva atthasi. Cattaropi maharajano sakko ca devanamindo brahma ca sahampati upatthanam agamimsu. Tanca obhasam disva vanavasi mahatissatthero tam dutiyadivase pucchi "rattibhage ayasmato santike obhaso ahosi, kim so obhaso"ti. Thero vikkhepam karonto "obhaso nama dipobhasopi hoti maniobhasopi"ti evamadimaha. Tato "paticchadetha tumhe"ti nibaddho "ama"ti patijanitva arocesi. Kalavallimandapavasi mahanagatthero viya ca. Sopi kira gatapaccagatavattam purento pathamam tava bhagavato mahapadhanam pujessamiti satta vassani thanacankamameva adhitthasi, puna solasa vassani gatapaccagatavattam puretva arahattam papuni. So kammatthanayutteneva cittena padam uddharanto vippayuttena cittena uddhate pade patinivattento gamasamipam gantva "gavi nu kho pabbajito nu kho"ti asankaniyapadese thatva civaram parupitva kacchakarandato 2- udakena pattam dhovitva udakagandusam karoti. Kimkarana? ma me bhikkham datum va vanditum va agacchante 3- manusse "dighayuka hotha"ti vacanamattenapi kammatthanavikkhepo ahositi. "ajja bhante katimi"ti divasam va bhikkhugananam va panham va pucchito pana udakam gilitva aroceti. Sace divasadipucchaka na honti, nikkhamanavelaya gamadvare nitthuhitvava 4- yati. @Footnote: 1 cha.Ma. ayam saddo na dissati 2 cha. kacchakantarato @3 cha.Ma. agate 5 cha.Ma. nitthubhitvava

--------------------------------------------------------------------------------------------- page378.

Galambutitthavihare 1- vassupagata pannasa bhikkhu viya ca. Te kira asalhapunnamaya katikavattam akamsu "arahattam appatvava annamannam nalapissama"ti. Gamanca pindaya pavisanta udakagandusam katva pavisimsu. Divasadisu pucchitesu vuttanayena patipajjimsu. Tattha manussa nitthuhanatthanam disva janimsu "ajjeko agato, ajja dve"ti. Evanca cintesum "kinnu kho ete amheheva saddhim na sallapanti udahu annamannampi, yadi annamannam na sallapanti, addha vivadajata bhavissanti. Etha ne annamannam khamapessama"ti sabbe viharam gantva pannasaya bhikkhusu dvepi bhikkhu ekokase naddasamsu. Tato yo tesu cakkhuma puriso, so aha "na bho kalahakarakanam vasanokaso idiso hoti, susammattham cetiyanganabodhiyanganam, sunikkhitta sammajjaniyo, supatitthitam 2- paniyaparibhojaniyan"ti. Te tatova nivatta. Tepi bhikkhu antotemaseyeva arahattam patva mahapavaranaya visuddhipavaranam pavaresum. Evam kalavallimandapavasi mahanagatthero viya galambutitthavihare vassupagata bhikkhu viya ca kammatthanayutteneva cittena padam uddharanto gamasamipam gantva udakagandusam katva vithiyo sallakkhetva yattha surasondadhuttadayo kalahakaraka candahatthiassadayo va natthi. Tam vithim patipajjati. Tattha pindaya caranto na turitaturito viya javena gacchati. Na hi javanapindapatikadhutangam nama kinci atthi. Visamabhumibhagappattam pana udakasakatam viya niccalo hutva gacchati. Antaragharam 3- pavittho ca datukamam va adatukamam va sallakkhetum tadanurupam kalam agamento bhikkham gahetva antogame va bahigame va viharameva va agantva yathaphasuke patirupe okase nisiditva kammatthanam manasikaronto ahare patikulasannam upatthapetva akkhabbhanjanavanalepanaputtamamsupamavasena paccavekkhanto @Footnote: 1 cha.Ma. kalamba.... evamuparipi 2 cha.Ma. supatthapitam 3 cha.Ma. anugharam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page379.

Atthangasamannagatam aharam ahareti, neva davaya na madaya na mandanaya na vibhusanaya .pe. Phasuviharo cati. Bhuttavi ca udakakiccam katva muhuttam bhattakilamatham patipassambhetva yatha purebhattam, evam pacchabhattam purimayamam pacchimayamanca kammatthanameva manasikaroti. Ayam vuccati harati ca paccaharati cati. Imam pana haranapaccaharanasankhatam gatapaccagatavattam purento yadi upanissayasampanno hoti, pathamavayeeva arahattam papunati. No ce pathamavaye papunati, atha majjhimavaye papunati. No ce majjhimavaye papunati, atha pacchimavaye papunati. No ce pacchimavaye papunati, atha maranasamaye papunati. No ce maranasamaye papunati, atha devaputto hutva papunati. No ce devaputto hutva papunati, anuppanne buddhe nibbatto paccekabodhim sacchikaroti. No ce paccekabodhim sacchikaroti, atha buddhanam sammukhibhave khippabhinno va hoti, seyyathapi thero bahiyo daruciriyo, mahapanno va seyyathapi thero sariputto, mahiddhiko va seyyathapi thero mahamoggallano, dhutangadharo va seyyathapi thero mahakassapo, dibbacakkhuko va seyyathapi thero anuruddho, vinayadharo va seyyathapi thero upali, dhammakathiko va seyyathapi thero punno mantaniputto, aranniko va seyyathapi thero revato, bahussuto va seyyathapi thero anando, sikkhakamo va seyyathapi thero rahulo buddhaputtoti. Iti imasmim catukke yvayam harati ca paccaharati ca, tassa gocarasampajannam sikhappattam hoti. Abhikkamadisu pana asammuyhanam asammohasampajannam, tam evam veditabbam:- idha bhikkhu abhikkamanto va patikkamanto va yatha andhabalaputhujjana abhikkamadisu "atta abhikkamati, attana abhikkamo nibbattito"ti va "aham abhikkamami, maya abhikkamo nibbattito"ti va sammuyhanti, tatha asammuyhanto "abhikkamami"ti citte uppajjamane teneva cittena saddhim cittasamutthana vayodhatu vinnattim

--------------------------------------------------------------------------------------------- page380.

Janayamana uppajjati. Iti cittakiriyavayodhatuvippharavasena ayam kayasammato atthisanghato abhikkamati, tassevam abhikkamato ekekapaduddharane pathavidhatu apodhatuti dve dhatuyo omatta honti manda, itara dve adhimatta honti balavatiyo. Tatha atiharanavitiharanesu. Vossajjane tejodhatu vayodhatuti dve dhatuyo omatta honti manda, itara dve adhimatta honti balavatiyo. Tatha sannikkhepanasannirumbhanesu. 1- Tattha uddharane pavatta ruparupadhamma atiharanam na papunanti, tatha atiharane pavatta vitiharanam, vitiharane pavatta vossajjanam, vossajjane pavatta sannikkhepanam, sannikkhepane pavatta sannirumbhanam 2- na papunanti. Tattha tattheva pabbapabbam sandhisandhi odhiodhi hutva tattakapale pakkhittam tilam viya tatatatayanta 3- bhijjanti. Tattha ko eko abhikkamati, kassa va ekassa abhikkamanam. Paramatthato hi dhatunamyeva gamanam, dhatunam thanam, dhatunam nisajja, dhatunam sayanam. Tasmim tasminhi kotthase saddhim rupehi. Annam uppajjati 4- cittam annam cittam nirujjhati avicimanusambandho nadisotova pavattatiti. Evam abhikkamadisu asammuyhanam asammohasampajannam namati. Nitthito abhikkante patikkante sampajanakari hotiti padassattho. Alokite vilokiteti ettha pana alokitam nama purato pekkhanam. Vilokitam nama anudisa pekkhanam. Annanipi hettha upari pacchato pekkhanavasena olokitaullokitapalokitani nama honti, tani idha na gahitani. Saruppavasena pana imaneva dve gahitani, imina va mukhena sabbanipi tani gahitanevati. Tattha alokessamiti citte uppanne cittavaseneva anoloketva atthaparigganhanam satthakasampajannam, tam ayasmantam nandam kayasakkhim katva veditabbam. Vuttanhetam bhagavata:- @Footnote: 1 cha.Ma. sannikkhepanasannirujjhanesu 2 cha.Ma. sannirujjhanam @3 cha.Ma. patapatayanta 4 cha.Ma. uppajjate

--------------------------------------------------------------------------------------------- page381.

"sace bhikkhave nandassa puratthima disa aloketabba hoti, sabbancetaso 1- samannaharitva nando puratthimam disam aloketi `evam me puratthimam disam alokayato nabhijjhadomanassa papaka akusala dhamma anvassavissanti'ti. Itiha satthakasampajano hoti. Sace bhikkhave nandassa pacchima disa, uttara disa, dakkhina disa, uddham, adho, anudisa aloketabba hoti, sabbancetaso 1- samannaharitva nando anudisam anuviloketi `evam me anudisam anuvilokayato .pe. Sampajano hoti"ti. 2- Apica idhapi pubbe vuttacetiyadassanadivaseneva satthakata ca sappayata ca veditabba. Kammatthanassa pana avijahanameva gocarasampajannam. Tasma khandhadhatuayatanakammatthanikehi attano kammatthanavaseneva kasinadikammatthanikehi va pana kammatthanasiseneva alokanavilokanam katabbam. Abbhantare atta nama alokita 3- va vilokita 4- va natthi, alokessamiti pana citte uppajjamane teneva cittena saddhim cittasamutthana vayodhatu vinnattim janayamana uppajjati. Iti cittakiriyavayodhatuvippharavasena hetthimam akkhidalam adho sidati, uparimam uddham langheti, koci yantakena vivaranto nama natthi, tato cakkhuvinnanam dassanakiccam sadhentam uppajjatiti evam pajananam panettha asammohasampajannam nama. Apica mulaparinnaagantukatavakalikabhavavasena panettha asammohasampajannam veditabbam. Mulaparinnavasena tava:- @Footnote: 1 cha.Ma. sabbam cetasa 2 an.atthaka. 23/99/168-9 (sya) @3 cha.Ma. aloketa 4 cha.Ma. viloketa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page382.

Bhavangamavajjananceva dassanam sampaticchanam santiranam votthabbanam javanam bhavati sattamam. Tattha bhavangam upapattibhavassa angakiccam sadhayamanam pavattati, tam avattetva kiriyamanodhatu avajjanakiccam sadhayamana, tannirodha cakkhuvinnanam dassanakiccam sadhayamanam, tannirodha vipakamanodhatu sampaticchannakiccam sadhayamana, tannirodha vipakamanovinnanadhatu santiranakiccam sadhayamana, tannirodha kiriyamanovinnanadhatu votthabbanakiccam sadhayamana, tannirodha sattakkhattum javanam javati. Tattha pathamajavanepi "ayam itthi, ayam puriso"ti rajjanadussanamuyhanavasena alokitavilokitam na hoti. Dutiyajavanepi .pe. Sattamajavanepi. Etesu pana yuddhamandale yodhesu viya hetthupariyavasena bhijjitva patitesu "ayam itthi, ayam puriso"ti rajjanadivasena alokitavilokitam hoti. Evantavettha mulaparinnavasena asammohasampajannam veditabbam. Cakkhudvare pana rupe apathagate bhavangacalanato uddham sakasakakiccanipphadanavasena avajjanadisu uppajjitva niruddhesu avasane javanam uppajjati, tam pubbe uppannanam avajjanadinam gehabhute cakkhudvare agantukapuriso viya hoti. Tassa yatha paragehe kinci yacitum pavitthassa agantukapurisassa gehasamikesupi tunhimasinesu anakaranam na yuttam, evam avajjanadinam gehabhute cakkhudvare avajjanadisupi arajjantesu adussantesu amuyhantesu ca rajjanadussanamuyhanam ayuttanti evam agantukabhavavasena asammohasampajannam veditabbam. Yani panetani cakkhudvare votthabbanapariyosanani cittani uppajjanti, tani saddhim sampayuttadhammehi tattha tattheva bhijjanti, annamannam na passantiti ittarani tavakalikani honti. Tattha yatha ekasmim ghare sabbesu manusakesu matesu avasesassa ekakassa tamkhanamyeva maranadhammassa na yutta naccagitadisu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page383.

Abhirati nama, evameva ekadvare sasampayuttesu avajjanadisu tattha tattheva matesu avasesassa tamkhanamyeva maranadhammassa javanassapi rajjanadussanamuyhanavasena abhirati nama na yuttati. Evam tavakalikabhavavasena asammohasampajannam veditabbam. Apica khandhayatanadhatupaccayapaccavekkhanavasenapetam veditabbam. Ettha hi cakkhu ceva rupani ca rupakkhandho, dassanam vinnanakkhandho, tamsampayutta vedana vedanakkhandho, sanna sannakkhandho, phassadiko 1- sankharakkhandho. Evametesam pancannam khandhanam samavaye alokanavilokanam pannayati. Tattha ko eko aloketi, ko viloketi. Tatha cakkhu cakkhvayatanam, rupam rupayatanam, dassanam manayatanam, vedanadayo tamsampayutta dhamma dhammayatanam. Evametesam catunnam ayatananam samavaye alokanavilokanam pannayati. Tattha ko eko aloketi, ko viloketi. Tatha cakkhu cakkhudhatu, rupam rupadhatu, dassanam cakkhuvinnanadhatu, tamsampayutta vedanadayo dhamma dhammadhatu. Evametasam catunnam dhatunam samavaye alokanavilokanam pannayati. Tattha ko eko aloketi, ko viloketi. Tatha cakkhu nissayapaccayo, rupam arammanapaccayo, avajjanam anantarasamanantaranantarupanissayanatthivigatapaccayo, aloko upanissayapaccayo, vedanadayo sahajatadipaccaya. Evametesam paccayanam samavaye alokanavilokanam pannayati. Tattha ko eko aloketi, ko viloketiti evamettha khandhayatanadhatupaccayapaccavekkhanavasenapi asammohasampajannam veditabbam. Samminjite pasariteti pabbanam samminjanapasarane. Tattha cittavaseneva samminjanapasaranam akatva hatthapadanam samminjanapasaranapaccaya atthanattham @Footnote: 1 cha.Ma. phassadika

--------------------------------------------------------------------------------------------- page384.

Parigganhitva 1- tattha atthaparigganhanam satthakasampajannam. Tattha hatthapade aticiram samminjitva va pasaretvaeva va thitassa khane khane vedana uppajjanti, cittam ekaggatam na labhati, kammatthanam paripatati, visesam nadhigacchati. Kale samminjantassa kale pasarentassa pana ta vedana nuppajjanti, cittam ekaggam hoti, kammatthanam phatim gacchati, visesamadhigacchatiti evam atthanatthaparigganhanam veditabbam. Atthe pana satipi sappayasappayam parigganhitva 1- sappayaparigganhanam sappayasampajannam. Tatrayam nayo:- mahacetiyangane kira daharabhikkhu sajjhayam ganhanti, tesam pitthipasse daharabhikkhuniyo dhammam sunanti. Tatreko daharo hattham pasarento kayasamsaggam patva teneva karanena gihi jato. Aparo bhikkhu padam pasarento aggimhi pasaresi, atthim ahacca pado jhayi. Aparo bhikkhu vammike pasaresi, so asivisena dattho. Aparo bhikkhu civarakutidandake pasaresi, tam manisappo damsi. Tasma evarupe asappaye apasaretva sappaye pasaretabbam. Idamettha sappayasampajannam. Gocarasampajannam pana mahatheravatthuna dipetabbam:- mahathero kira divatthane nisinno antevasikehi saddhim kathayamano sahasa hattham samminjitva puna yathathane thapetva sanikam samminjesi, tam antevasika pucchimsu "kasma bhante sahasa hattham samminjitva puna yathathane thapetva sanikam samminjatha"ti. 2- "yato patthayaham 3- avuso kammatthanam manasikatum araddho, na me kammatthanam muncitva hattho samminjitapubbo, idani pana me tumhehi saddhim kathayamanena kammatthanam muncitva samminjito, tasma puna yathathane thapetva samminjesin"ti. @Footnote: 1 cha.Ma. pariggahetva 2 cha.Ma. saminjitthati 3 cha.Ma. patthaya maya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page385.

"sadhu bhante bhikkhuna nama evarupena bhavitabban"ti evametthapi kammatthanavijahanameva gocarasampajannanti veditabbam. Abbhantare atta nama koci samminjanto va pasarento va natthi, vuttappakaracittakiriyavayodhatuvippharena pana suttakaddhanavasena daruyantassa hatthapadacalanam viya samminjanapasaranam hotiti evam parijananam panettha asammohasampajannanti veditabbam. Sanghatipattacivaradharaneti ettha sanghaticivaranam nivasanaparupanavasena pattassa bhikkhapatiggahanadivasena paribhogo dharanam nama. Tattha sanghaticivaradharane tava nivasetva parupitva ca pindaya carato "amisalabho sitassa patighataya"tiadina nayena bhagavata vuttappakaroyeva ca attho attho nama. Tassa vasena satthakasampajannam veditabbam. Unhapakatikassa pana dubbalassa ca civaram sukhumam sappayam, sitalukassa ghanam dupattam. Viparitam asappayam. Yassa kassaci jinnam asappayameva. Aggaladidanena hissa tam palibodhakaram hoti. Tatha pattunnadukuladibhedam coranam lobhaniyacivaram. Tadisanhi aranne ekakassa nivasantarayakaram jivitantarayakaram vapi 1- hoti. Nippariyayena pana yam nimittakammadimicchajivavasena uppannam, yancassa sevamanassa akusala dhamma abhivaddhanti, kusala dhamma parihayanti, tam asappayam. Viparitam sappayam. Tassa vasenettha sappayasampajannam kammatthanavijahanavaseneva ca gocarasampajannam veditabbam. Abbhantare atta nama koci civaram parupanto natthi, vuttappakaracitta- kiriyavayodhatuvipphareneva pana civaraparupanam hoti. Tattha civarampi acetanam, kayopi acetano. Civaram na janati "maya kayo parupito"ti. Kayopi na @Footnote: 1 cha.Ma. capi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page386.

Janati "aham civarena parupito"ti. Dhatuyova dhatusamuham paticchadenti patapilotikaya potthakarupapaticchadane viya. Tasma neva sundaram civaram labhitva somanassam katabbam, nasundaram labhitva domanassam. Nagavammikacetiyarukkhadisu hi keci malagandhadhupavatthadihi sakkaram karonti, keci guthamuttakaddamadandasatthappaharadihi asakkaram. Na tena 1- nagavammikarukkhadayo somanassam va domanassam va karonti, evameva neva sundaram civaram labhitva somanassam katabbam, nasundaram labhitva domanassanti evam pavattapatisankhanavasenettha asammohasampajannam veditabbam. Pattadharanepi pattam sahasava aggahetva "imam gahetva pindaya caramano bhikkham labhissami"ti evam pattaggahanapaccaya patilabhitabbaatthavasena satthakasampajannam veditabbam. Kisadubbalasarirassa pana garupatto asappayo, yassa kassaci catupancaganthikahato dubbisodhaniyo asappayova. Duddhotapatto hi na vattati, tam dhovantasseva cassa palibodho hoti. Manivannapatto pana lobhaniyova civare vuttanayeneva asappayo. Nimittakammadivasena pana laddho, yancassa sevamanassa akusala dhamma abhivaddhanti, kusala dhamma parihayanti, ayam ekantasappayova, viparito sappayo. Tassa vasenettha sappayasampajannam kammatthanavijahanavaseneva gocarasampajannam veditabbam. Abbhantare atta nama koci pattam ganhanto natthi, vuttappakaracittakiriya- vayodhatuvippharavaseneva pana pattaggahanam nama hoti. Tattha pattopi acetano, hatthapi acetana. Patto na janati "aham hatthehi gahito"ti. Hatthapi na jananti "patto amhehi gahito"ti. Dhatuyova dhatusamuham ganhanti sandasena aggivannapattaggahane viyati evam pavattapatisankhanavasenettha asammohasampajannam veditabbam. @Footnote: 1 cha.Ma. tehi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page387.

Apica yatha chinnahatthapade vanamukhehi paggharitapubbalohitakimikule nilamakkhikasamparikinne anathasalayam anathamanusse disva dayaluka purisa tesam vanabandhapatacolakani ceva kapaladihi ca bhesajjani upanamenti. Tattha colakanipi kesanci sanhani kesanci thulani papunanti. Bhesajjakapalakanipi kesanci susanthanani kesanci dussanthanani papunanti. Na te tattha sumana va honti dummana va. Vanapaticchadanamatteneva hi colakena bhesajjapatiggahanamatteneva ca kapalakena tesam attho, evameva yo bhikkhu vanacolakam viya civaram bhesajjakapalakam viya ca pattam kapale bhesajjamiva ca patte laddhabhikkham sallakkheti, ayam sanghatipattacivaradharane asammohasampajannena uttamasampajanakariti veditabbo. Asitadisu asiteti pindapatadibhojane. Piteti yaguadipane. Khayiteti pitthakhajjakadikhadane. Sayiteti madhuphanitadisayane. Tattha "neva davaya"tiadina nayena vutto atthavidhopi attho attho nama. Tassa vasena satthakasampajannam veditabbam. Lukhapanitatittakamadhuradisu pana yena bhojanena yassa aphasu hoti, tam tassa asappayam. Yam pana nimittakammadivasena patiladdham, yancassa bhunjato akusala dhamma abhivaddhanti, kusala dhamma parihayanti, tam ekantam asappayameva. Viparitam sappayam. Tassa vasenettha sappayasampajannam kammatthanavijahanavaseneva ca gocarasampajannam veditabbam. Abbhantare atta nama koci bhunjako natthi, vuttappakaracittakiriyavayodhatu- vipphareneva pana pattapatiggahanam nama hoti. Cittakiriyavayodhatuvipphareneva hatthassa patte otaranam nama hoti. Cittakiriyavayodhatuvipphareneva alopakaranam alopauddharanam mukhavivarananca hoti. Na koci kuncikaya, na yantakena hanukatthini 1- @Footnote: 1 cha.Ma. hanukatthim

--------------------------------------------------------------------------------------------- page388.

Vivarati, cittakiriyavayodhatuvipphareneva alopassa mukhe thapanam uparidantanam musalakiccasadhanam hetthadantanam udukkhalakiccasadhanam jivhaya hatthakiccasadhananca hoti. Iti nam tattha aggajivhaya tanukakhelo mulajivhaya bahalakhelo makkheti, tam hetthadantaudukkhale jivhahatthaparivattitam khelaudakatemitam uparidantamusalasancunnitam koci katacchuna va dabbiya va anto pavesento nama natthi, vayodhatuyava pavisati. Pavittham pavittham koci palalasantharam 1- katva dharento nama natthi, vayodhatuvaseneva titthati. Thitam thitam koci uddhanam katva aggim jaletva pacanto nama natthi, tejodhatuyava paccati. Pakkam pakkam koci dandakena va yatthiya va bahi niharako nama natthi, vayodhatuyeva niharati. Iti vayodhatu atiharati ca vitiharati ca dhareti ca parivatteti ca sancunneti ca visoseti ca niharati ca. Pathavidhatu dhareti ca parivatteti ca sancunneti ca visoseti ca niharati ca. Apodhatu senheti 2- ca allattanca anupaleti. Tejodhatu antopavittham paripaceti. Akasadhatu anjaso hoti. Vinnanadhatu tattha tattha sammapayogamanvaya abhujatiti evam pavattapatisankhanavasenettha asammohasampajannam veditabbam. Apica gamanato pariyesanato paribhogato asayato nidhanato aparipakkato paripakkato phalato nissandato sammakkhanatoti evam dasavidhapatikulabhavapaccavekkhanatopettha asammohasampajannam veditabbam. Vittharakatha panettha visuddhimagge aharapatikulasannaniddesato gahetabba. Uccarapassavakammeti uccarassa ca passavassa ca karane. Tattha pakkakale uccarapassavam akarontassa sakalasarirato seda muccanti, akkhini bhamanti, cittam na ekaggam hoti, anne ca roga uppajjanti. Karontassa pana sabbantam na hotiti ayamettha attho. Tassa vasena satthakasampajannam veditabbam. @Footnote: 1 cha.Ma. palalasantharam 2 cha.Ma. sineheti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page389.

Atthane uccarapassavam karontassa pana apatti hoti, ayaso vaddhati, jivitantarayo hoti. Patirupe thane karontassa sabbantam na hotiti idamettha sappayam. Tassa vasena sappayasampajannam kammatthanavijahanavaseneva ca gocarasampajannam veditabbam. Abbhantare atta nama koci uccarapassavakammam karonto natthi, cittakiriyavayodhatuvipphareneva pana uccarapassavakammam hoti. Yatha pana pakke gande gandabhedena pubbalohitam akamataya nikkhamati, yatha ca atibharita udakabhajana udakam akamataya nikkhamati, evam pakkasayamuttavatthisu sannicita uccarapassava vayuvegasamuppilita akamatayapi nikkhamanti. So panayam evam nikkhamanto uccarapassavo neva tassa bhikkhuno attano hoti na parassa, kevalam pana sariranissandova hoti. Yathakim? yatha udakakumbhato 1- puranaudakam chaddentassa neva tam attano hoti na paresam, kevalam patijagganamattameva hoti, evanti evam pavattapatisankhanavasenettha asammohasampajannam veditabbam. Gatadisu gateti gamane. Thiteti thane. Nisinneti nisajjaya. Sutteti sayane. Tattha abhikkantadisu vuttanayeneva sampajanakarita veditabba. Ayampanettha aparopi nayo:- eko hi bhikkhu gacchanto annam cintento annam vitakkento gacchati, eko kammatthanam avissajjetvava gacchati, tatha eko bhikkhu titthanto, nisidanto, sayanto annam cintento annam vitakkento sayati, eko kammatthanam avissajjetvava sayati. Ettakena pana na pakatam hotiti cankamena dipayimsu. Yo hi bhikkhu cankamanam otaritva cankamanakotiyam thito parigganhati, pacinacankamanakotiyam pavatta ruparupadhamma pacchimacankamanakotim appatva ettheva niruddha, pacchimacankamanakotiyam @Footnote: 1 cha.Ma. udakatumbato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page390.

Pavattapi pacinacankamanakotim appatva ettheva niruddha, cankamanavemajjhe pavatta ubho kotiyo appatva ettheva niruddha, cankamane pavatta ruparupadhamma thanam appatva ettheva niruddha, thane pavatta nisajjam, nisajjaya pavatta sayanam appatva ettheva niruddhati evam parigganhanto parigganhantoyeva cittam 1- bhavangam otareti, utthahanto kammatthanam gahetvava utthati. Ayam bhikkhu gatadisu sampajanakari nama hotiti. Evam pana sutte kammatthanam avibhutam hoti, kammatthanam avibhutam na katabbam, tasma yo bhikkhu yava sakkoti, tava cankamitva thatva nisiditva sayamano evam pariggahetva sayati, "kayo acetano manco acetano. Kayo na janati `aham mance sayito'ti mancopi na janati `mayi kayo sayito'ti. Acetano kayo acetane mance sayito"ti evam parigganhanto parigganhantoyeva cittam bhavangam otareti, pabujjhamano kammatthanam gahetvava pabujjhatiti. 2- Ayam sutte sampajanakari nama hotiti. Jagariteti jagarane. Tattha kiriyamayapavattassa appavattiya sati jagaritam nama na hoti, kiriyamayapavattavalanje pavattante jagaritam nama hotiti parigganhanto bhikkhu jagarite sampajanakari nama hoti. Apica rattindivam cha kotthase katva panca kotthase jaggantopi jagarite sampajanakari nama hoti. Bhasiteti kathane. Tattha upadayarupassa saddayatanassa appavatte sati bhasitam nama na hoti, tasmim pavattante hotiti pariggahako bhikkhu bhasite sampajanakari nama hoti. Vimuttayatanasisena dhammam desentopi dvattimsa tiracchanakatha pahaya dasakathavatthunissitam katham kathentopi bhasite sampajanakari nama hoti. @Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati 2 cha.Ma. pabujjhati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page391.

Tunhibhaveti akathane. Tattha upadayarupassa saddayatanassa pavattiyam sati tunhibhavo nama natthi, appavattiyam hotiti pariggahako bhikkhu tunhibhave sampajanakari nama hoti. Atthatimsarammanesu cittaruciyam kammatthanam gahetva nisinnopi dutiyajjhanam samapannopi tunhibhave sampajanakariyeva nama hoti. Ettha ca eko iriyapatho dvisu thanesu agato. So hettha abhikkante patikkanteti ettha bhikkhacaragamam gacchato ca agacchato ca addhanagamanavasena kathito. Gate thite nisinneti ettha vihare cunnikapaduddharairiyapathavasena kathitoti veditabbo. [524] Tattha katama satitiadi sabbam uttanatthameva. [526] So vivittanti imina kim dasseti? etassa bhikkhuno upasanatthanam Yogapatham sappayasenasanam dasseti. Yassa hi abbhantare ettaka guna atthi, tassa anucchaviko arannavaso. Yassa panete natthi, tassa ananucchaviko. Evarupassa hi arannavaso kalamakkataacchataracchadipimigadinam atavivasasadiso hoti. Kasma? icchaya thatva pavitthatta. Tassa hi arannavasamulako koci attho Natthi, arannavasanceva arannake ca duseti, sasane appasadam uppadeti. Yassa pana abbhantare ettaka guna atthi, tasseva so anucchaviko. So hi arannavasam nissaya vipassanam patthapetva arahattam ganhitva parinibbati, sakalaarannavasam upasobheti, arannakanam 1- sisam dhovati, sakalasasanam pasareti. Tasma sattha evarupassa bhikkhuno upasanatthanam yogapatham sappayasenasanam dassento so vivittam senasanam bhajatitiadimaha. Tattha vivittanti sunnam appasaddam appanigghosam. Etameva hi attham dassetum tanca anakinnantiadi vuttam. Tattha anakinnanti asankinnam asambadham. Tattha yassa senasanassa samanta @Footnote: 1 cha.Ma. arannikanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page392.

Gavutampi addhayojanampi pabbatagahanam vanagahanam nadigahanam hoti, na koci avelaya upasankamitum sakkoti, idam santikepi anakinnam nama. Yam pana addhayojanikam va yojanikam va hoti, idam duratayaeva anakinnam nama hoti. [527] Seti ceva asati ca etthati senasanam. Tassa pabhedam dassetum manco pithantiadi vuttam. Tattha mancoti cattaro manca masarako bundikabaddho kulirapadako ahaccapadakoti, tatha pitham. Bhisiti panca bhisiyo unnabhisi colabhisi vakabhisi tinabhisi pannabhisiti. Bimbohananti sisupadhanam 1- vuttam. Tam vittharato vidatthicaturangulam vattati, dighato mancavittharappamanam. Viharoti samanta pariharapatham antoyeva rattitthanadivatthanani dassetva katasenasanam. Addhayogoti supannavankageham. Pasadoti dve kannikani gahetva kato dighapasado. Attoti patirajadipatibahanattham itthakahi kato bahalabhittiko catupancabhumiko patissayaviseso. Maloti bhojanasalasadiso mandalamalo. Vinayatthakathayam pana ekakutasangahito caturassapasadoti vuttam. Lenanti pabbatam khanitva va pabbharassa appahonakatthane kuttam utthapetva va katasenasanam. Guhati bhumidari va yattha rattindivam dipam laddhum vattati, pabbataguha va bhumiguha va. Rukkhamulanti rukkhassa hettha parikkhittam va aparikkhittam va. Velugumboti velugaccho. Yattha va pana bhikkhu patikkamantiti thapetva va etani mancadini yattha bhikkhu sannipatanti, yam tesam sannipatarahatthanam, sabbametam senasanam. [528] Bhajatiti upeti. Sambhajatiti tattha abhirativasena anukkanthito sutthu upeti. Sevatiti nivasanavasena sevati. Nisevatiti anukkanthamano sannissito hutva sevati. Samsevatiti senasanavattam sampadento samma sevati. [529] Idani yam tam vivittanti vuttam, tassa pabhedam dassetum arannam rukkhamulantiadimaraddham. Ettha 2- arannanti vinayapariyayena tava "thapetva @Footnote: 1 Ma. sisappamanam 2. cha.Ma. tattha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page393.

Gamanca gamupacaranca avasesam arannan"ti 1- agatam. Suttantapariyayena arannikabhikkhum sandhaya "arannakam nama senasanam pancadhanusatikam pacchiman"ti 2- agatam. Vinayasuttanta pana ubhopi pariyayadesana nama, abhidhammo nippariyayadesana. 3- Abhidhammapariyayena arannam dassetum nikkhamitva bahi indakhilati vuttam, indakhilato bahi nikkhamitvati attho. [530] Rukkhamuladinam pakatiya ca suvinneyyabhavato rukkhamulamyeva rukkhamulantiadi vuttam. Apicettha rukkhamulanti yankinci sandhacchayam 4- vivittam rukakhamulam. Pabbatanti selam. Tattha hi udakasondisu udakakiccam katva sitaya rukkhacchayaya nisinnassa nanadisasu khayamanasupi sitena vatena bijiyamanassa cittam ekaggam hoti. Kandaranti kam vuccati udakam, kena daritam udakena bhinnam pabbatappadesam. Yam "nitumban"tipi "nadikunjan"tipi vadanti. Tattha hi rajatapattasadisa valika honti, matthake manivitanam viya vanagahanam manikkhandhasadisam udakam sandati, evarupam kandaram oruyha paniyam pivitva gattani sitam katva valikam ussapetva pamsukulacivaram pannapetva nisinnassa samanadhammam karoto cittam ekaggam hoti. Giriguhanti dvinnam pabbatanamantaram, ekasmimyeva va umangasadisam mahavivaram. Susanalakkhanam visuddhimagge 5- vuttam. [531] Vanapatthanti gamantam atikkamitva manussanam anupacaratthanam, yattha na kasanti na vapanti. Tenevassa niddese "vanapatthanti duranametam senasananam adhivacanan"tiadi vuttam. Yasma va rukkhamuladisu idamevekam bhajetva dassitam, tasma tassa 6- nikkhepapatipatiya niddesam akatva sabbapariyante niddeso katoti veditabbo. Abbhokasanti acchannam. Akankhamano panettha civarakutim katva vasati. Palalapunjanti palalarasi. Mahapalalapunjato hi palalam @Footnote: 1 vinaYu. 1/92/61 2 vinaYu. 2/573/376 3 cha.Ma. nippariyayadesanati @4 cha.Ma. sitacchayam 5 visuddhi. 1/95 dhutanganiddesa 6 cha.Ma. tasmassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page394.

Nikkaddhitva pabbharalenasadise alaye karonti. Gacchagumbadinampi upari palalam pakkhipitva hettha nisinna samanadhammam karonti. Tam sandhayetam vuttam. Vanapatthaniddese salomahamsananti yattha pavitthassa lomahamso uppajjati, evarupanam bhimsanakasenasananam. 1- Pariyantananti durabhavena pariyante thitanam. Na manussupacarananti kasanavapanavasena manussehi upacaritabbam vanantam atikkamitva thitanam. Durabhisambhavananti aladdhavivekassadehi abhibhuyya vasitum na sakkuneyyanam. [532] Appasaddadiniddese appasaddanti vacanasaddena appasaddam. [533] Appanigghosanti nagaranigghosasaddena appanigghosam. Yasma pana ubhayampetam saddatthena ekam, tasmassa niddese "yadeva tam appasaddam, tadeva tam appanigghosan"ti vuttam. Vijanavatanti anusancaranajanassa sariravatena virahitam. "vijanavadan"tipi patho, antojanavadena virahitanti attho. Yasma pana yam appanigghosam, tadeva janasancaranena ca janavadena ca virahitam hoti, tasmassa niddese "yadeva tam appanigghosam, tadeva tam vijanavatan"ti vuttam. Manussarahasseyyakanti manussanam rahassakiriyatthaniyam. Yasma pana tam janasancaranarahitam hoti. Tenassa niddese "yadeva tam vijanavatam, tadeva tam manussarahasseyyakan"ti vuttam. Patisallanasaruppanti vivekanurupam. Yasma pana tam niyameneva manussarahasseyyakam hoti, tasmassa niddese "yadeva tam manussarahasseyyakam, tadeva tam patisallanasaruppan"ti vuttam. [534] Arannagatadiniddese arannam vuttameva. Tatha rukkhamulam. Avasesam pana sabbampi senasanam sunnagarena sangahitam. [535] Pallankam abhujitvati samantato urubaddhasanam bandhitva. Ujum kayam panidhayati uparimam sariram ujukam 2- thapetva attharasa pitthikantake kotiya @Footnote: 1 cha.Ma. bhisanakasenasananam 2 cha.Ma. ujum

--------------------------------------------------------------------------------------------- page395.

Kotim patipadetva. Evanhi nisinnassa cammamamsanaharuni na panamanti. Athassa ya tesam panamanapaccaya khane khane vedana uppajjeyyum, ta nuppajjanti. Tasu na uppajjamanasu cittam ekaggam hoti, kammatthanam na paripatati, vuddhim phatim upagacchati. [536] Ujuko hoti kayo thito panihitoti idampi hi imamevattham sandhaya vuttam. [537] Parimukham satim upatthapetvati kammatthanabhimukham satim thapayitva, mukhasamipe va katvati attho. Teneva vuttam "ayam sati upatthita hoti supatthita nasikagge va mukhanimitte va"ti. Mukhanimittanti cettha uttarotthassa vemajjhappadeso datthabbo, yattha nasikavato patihannati. Athava pariti pariggahattho. Mukhanti niyyanattho. Satiti upatthanattho. Tena vuccati "parimukham satin"ti. Evam patisambhidayam 1- vuttanayenapettha attho datthabbo. Tatrayam sankhepo "pariggahitaniyyanam satim katva"ti. [538] Abhijjhaniddeso uttanatthoyeva. Ayam panettha sankhepavannana:- abhijjham loke pahayati lujjanapalujjanatthena pancupadanakkhandha loko, tasma pancasu upadanakkhandhesu ragam pahaya kamacchandam vikkhambhetvati ayametthattho. [539] Vigatabhijjhenati vikkhambhanavasena pahinatta vigatabhijjhena, na cakkhuvinnanasadisenati attho. [541] Abhijjhaya cittam parisodhetiti abhijjhato cittam parimoceti, 2- yatha nam sa muncati ceva, muncitva ca na puna ganhati, evam karotiti attho. Niddesapadesu panassa asevanto sodheti, bhavento visodheti, bahulikaronto parisodhetiti evamattho veditabbo. Mocetitiadisupi eseva nayo. @Footnote: 1 khu.pati. 31/388/264 (sya) 2 cha.Ma. parisodheti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page396.

[542-543] Byapadapadosam pahayatiadinampi iminava nayena 1- attho veditabbo. Byapajjati imina cittam putikummasadayo viya pakatibhavam 2- jahatiti byapado. Vikarappattiya padussati param va paduseti vinasetiti padoso. Ubhayametam kodhassevadhivacanam. Teneva vuttam "yo byapado so padoso. Yo padoso so byapado"ti. Yasma cesa sabbasangahikavasena niddittho, tasma "sabbapanabhutahitanukampi"ti avatva "abyapannacitto"ti ettakameva vuttam. [546] Thinam cittagelannam, middham cetasikagelannam, thinanca middhanca thinamiddham. Santa hontiti ime dvepi dhamma nirodhasantataya santa hontiti. 3- Idam sandhayettha vacanabhedo kato. [549] Alokasanniti rattimpi divapi ditthaalokasanjananasamatthaya vigatanivaranaya parisuddhaya sannaya samannagato. [550] Sato sampajanoti satiya ca nanena ca samannagato. Idam ubhayam alokasannaya upakarakatta vuttam. [553] Vigatathinamiddhataya pana alokasannaya niddesapadesu cattattatiadini annamannavevacananeva. Tattha cattattati cattakarana. Sesapadesupi eseva nayo. Cattattati idampanettha sakabhavapariccajanavasena vuttam. Vantattati idam puna anadiyanabhavadassanavasena. Muttattati idam santatito vinimocanavasena. Pahinattati idam muttassapi katthaci thanabhavavasena. Patinissatthattati idam pubbe adinnapubbassa nissaggadassanavasena. Patimuncato va nissatthatta bhavanavasena 4- abhibhuyya nissatthattati attho. Pahinapatinissatthattati yatha vikkhambhanavaseneva pahanam hoti, punappunam santatim na ajjharuhati, tatha @Footnote: 1 Ma. upayena 2 cha.Ma. pakatim @3 cha.Ma. honti 4 cha.Ma. bhavanabalena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page397.

Patinissatthattati. Aloka hotiti sappabha hoti. Niravaranatthena vivata. Nirupakilesatthena parisuddha. Pabhassaratthena pariyodata. [556] Uddhaccakukkuccanti ettha uddhatakaro uddhaccam. Arammane anicchayataya vatthujjhacaro kukkuccam. Idhapi "santa honti"ti purimanayeneva vacanabhedo veditabbo. [558] Tinnavicikicchoti vicikiccham taritva atikkamitva thito. Niddesepissa tinnoti idam vicikicchaya animuggabhavadassanavasena vuttam. Uttinnoti idam tassa atikkamadassanavasena. Nittinnoti idam bhavanavasena 1- abhibhuyya upaddave tinnabhavadassanavasena. Paragatoti 2- nibbicikicchabhavasankhatam vicikicchaparam gato. Paramanuppattoti tadeva param bhavananuyogena pattoti. Evamassa patipattiya saphalatam dasseti. [559] Akathamkathiti "kathamidam kathamidan"ti evam pavattaya kathamkathaya virahito. Kusalesu dhammesuti anavajjadhammesu. Na kankhatiti "ime nu kho kusala"ti kankham na uppadeti. Na vicikicchatiti te dhamme sabhavato vinicchetum na kicchati na kilamati. Akathamkathi hotiti "katham nu kho ime kusala"ti kathamkathaya rahito hoti. Nikkathamkatho vigatakathamkathoti 3- tasseva vevacanam. Vacanattho panettha kathamkathato nikkhantoti nikkathamkatho. Vigata kathamkatha assati vigatakathamkatho. [562] Upakkileseti upakkilesabhute. Te hi cittam upagantva kilissanti. Tasma upakkilesati vuccanti. [563] Pannaya dubbalikaraneti yasma ime nivarana uppajjamana anuppannaya lokiyalokuttaraya pannaya uppajjitum na denti, uppanna api attha samapattiyo panca va abhinnayo upacchinditva patenti, tasma @Footnote: 1 cha.Ma. bhavanabalena 2 cha.Ma. parangatoti 3 cha.Ma. nikkathamkathi vikathamkathoti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page398.

"pannaya dubbalikarana"ti vuccanti. "anuppanna ceva panna na uppajjati, uppanna ca panna nirujjhati"ti idampi hi imamevattham sandhaya vuttam. Sesamettha sabbam hettha tattha tattha pakasitatta uttanatthameva. [564] Vivicceva kamehitiadisupi niddesesu yam vattabbam siya, tam hettha cittuppadakande 1- rupavacaraniddese idheva ca tattha tattha vuttameva. Kevalanhi dutiyatatiyacatutthajjhananiddesesupi yatha tani jhanani hettha "tivangikam jhanam hoti, duvangikam jhanam hoti"ti vuttani, evam avatva "ajjhattam sampasadanan"tiadivacanato pariyayena sampasadadihi saddhim tani angani gahetva "jhananti sampasado pitisukham cittassa ekaggata"tiadina nayena tam tam jhanam nidditthanti ayamettha viseso. [588] Yantam ariya acikkhantiti padaniddese pana kincapi "acikkhanti desenti"tiadini sabbaneva annamannavevacanani, evam santepi "upekkhako satima sukhavihari"tiadiuddesavasena acikkhanti, niddesavasena desenti, patiniddesavasena pannapenti, tena tena pakarena attham thapetva patthapenti, tassa tassa atthassa karanam dassenta vivaranti, byanjanavibhagam dassenta vibhajanti, nikkujjitabhavam gambhirabhavanca niharitva sotunam nanassa patittham janayanta uttanim karonti, sabbehipi imehi akarehi sotunam annanandhakaram vidhamenta pakasentiti evamattho datthabbo. Samatikkamaniddesepi tattha tattha tehi tehi dhammehi vutthitatta atikkanto, uparibhumipattiya vitikkanto. Tato aparihanibhavena samatikkantoti evamattho datthabbo. Suttantabhajaniyavannana nitthita. ------------- @Footnote: 1 sangani. A. 1/160/215


             The Pali Atthakatha in Roman Book 54 page 348-398. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=54&A=8253&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=54&A=8253&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=35&i=600              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=35&A=7871              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=35&A=6666              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=35&A=6666              Contents of The Tipitaka Volume 35 http://84000.org/tipitaka/read/?index_35

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]