ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 54 : PALI ROMAN Vibhanga.A. (sammoha.)

                       2. Abhidhammabhajaniyavannana
     [32] Idani abhidhammabhajaniyam hoti. Tattha rupakkhandhaniddeso hettha
rupakande vittharitanayeneva veditabbo.
     [34] Vedanakkhandhaniddese ekavidhenati ekakotthasena. Phassasampayuttoti
phassena sampayutto. Sabbapi catubhumikavedana. Sahetukaduke sahetuka
catubhumikavedana, ahetuka kamavacarava. Imina upayena kusalapadadihi vutta
vedana janitabba. Apicayam vedanakkhandho ekavidhena phassasampayuttato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page40.

Dassito, duvidhena sahetukahetukato, tividhena jatito, catubbidhena bhummantarato, pancavidhena indriyato. Tattha sukhindriyadukkhindriyani kayapasadavatthukani kamavacaraneva, somanassindriyam chatthavatthukam va avatthukam va tebhumikam, domanassindriyam chatthavatthukam kamavacaram. Upekkhindriyam cakkhvadicatuppasadavatthukam chatthavatthukanca avatthukanca catubhumikam. Chabbidhena vatthuto dassito. Tattha purima panca vedana cakkhvadipancappasadavatthuka 1- kamavacarava, chattha avatthuka va savatthuka va catubhumika. Sattavidhena tattha manosamphassajabhedato dassito. 2- Atthavidhena tattha kayasamphassajabhedato, navavidhena sattavidhabhede manovinnanadhatusamphassajabhedato, dasavidhena atthavidhabhede manovinnanadhatusamphassajabhedato. Etesu hi sattavidhabhede manosamphassaja manodhatusamphassaja manovinnanadhatusamphassajati dvidha bhinna. Atthavidhabhede taya saddhim kayasamphassajapi sukha dukkhati dvidha bhinna. Navavidhabhede sattavidhe vutta manovinnanadhatusamphassaja kusaladivasena tidha bhinna. Dasavidhabhede atthavidhe vutta manovinnanadhatusamphassaja kusaladivaseneva tidha bhinna. Kusalattiko cettha kevalam puranatthameva vutto. Sattavidhaatthavidhanavavidhabhedesu pana nayam datum yuttatthane nayo dinno. Abhidhammam hi patva tathagatena nayam datum yuttatthane nayo adinno nama natthi. Ayam tava dukamulake eko varo. Sattha hi imasmim abhidhammabhajaniye vedanakkhandham bhajento tike gahetva dukesu pakkhipi, duke gahetva tikesu pakkhipi, tike ca duke ca ubhatovaddhananiharena ahari. Sattavidhena catuvisatividhena timsavidhena bahuvidhenati sabbathapi bahuvidhena vedanakkhandham dasseti. 3- Kasma? puggalajjhasayena ceva desanavilasena ca. Dhammam sotum @Footnote: 1 cha.Ma. pancapasadavatthuka 2 cha. dassita 3 cha.Ma. dassesi, Si. desesi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page41.

Nisinnadevaparisaya hi ye devaputta tike adaya dukesu pakkhipitva kathiyamanam pativijjhitum sakkonti, tesam sappayavasena tatha katva desesi. Ye itarehi akarehi kathiyamanam pativijjhitum sakkonti, tesam tehakarehi desesiti ayamettha puggalajjhasayo. Sammasambuddho pana attano mahavisayataya tike va dukesu pakkhipitva duke va tikesu 1- pakkhipitva tike ca duke ca 1- ubhatovaddhanena va sattavidhadinayena va yatha yatha icchati, tatha tatha desetum sakkoti. Tasmapi imehakarehi desesiti ayamassa desanavilaso. Tattha tike adaya dukesu pakkhipitva desitavaro dukamulako nama, duke adaya tikesu pakkhipitva desitavaro tikamulako nama, tike ca duke ca ubhato vaddhetva desitavaro ubhatovaddhitakavaro 2- nama, avasane sattavidhenatiadivaro bahuvidhavaro namati ime tava cattaro mahavaRa. Tattha dukamulake dukesu labbhamanena ekekena dukena saddhim tikesu alabbhamane vedanattikapitittikasanidassanattike apanetva sese labbhamanake ekunavisati tike yojetva dutiyadukapathamatikayojanavaradini nava varasatani pannasanca vara honti. Tepi sabbe 3- paliyam sankhipitva tattha tattha dassetabbayuttakam dassetva vutta. Asammuyhantena pana vittharato veditabba. Tikamulakepi tikesu labbhamanena ekekena tikena saddhim dukesu alabbhamane pathamadukadayo duke apanetva sese labbhamanake sahetukadukadayo pannasa duke yojetva pathamatikadutiyadukayojanavaradini nava varasatani pannasanca vara @Footnote: 1 cha.Ma. ime patha na dissanti 2 cha. ubhatovaddhitako @3 cha.Ma. te sabbepi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page42.

Honti. Tepi sabbe paliyam sankhipitva tattha tattha dassetabbayuttakam dassetva vutta. Asammuyhantena pana vittharato veditabba. Ubhatovaddhitake duvidhabhede dutiyadukam tividhabhedepi 1- pathamatikam adim katva labbhamanehi ekunavisatiya dukehi labbhamane ekunavisatitike yojetva dutiyadukapathamatikayojanavaradayo ekunavisati vara vutta. Esa dukatikanam vasena ubhatovaddhitatta ubhatovaddhitako nama tatiyo mahavaro. Bahuvidhavarassa sattavidhaniddese adito patthaya labbhamanesu ekunavisatiya tikesu ekekena saddhim catasso bhumiyo yojetva ekunavisati sattavidhavara vutta. Catuvisatividhaniddesepi tesamyeva tikanam vasena ekunavisati vara vutta. Tatha bahuvidhavare cati. Timsavidhavaro ekoyevati sabbepi atthapannasa vara honti. Ayam tavettha varaparicchedavasena palivannana. Idani atthavannana hoti. Tattha sattavidhaniddeso tava uttanatthoyeva. Catuvisatividhaniddese cakkhusamphassapaccaya vedanakkhandho atthi kusaloti kamavacaraatthakusalacittavasena veditabbo. Atthi akusaloti dvadasaakusalacittavasena veditabbo. Atthi abyakatoti tisso manodhatuyo, tisso ahetukamanovinnanadhatuyo, attha mahavipakani, dasa kamavacarakiriyati catuvisatiya cittanam vasena veditabbo. Tattha attha kusalani dvadasa akusalani ca javanavasena labbhanti, kiriyamanodhatu avajjanavasena labbhati. Dve vipakamanodhatuyo sampaticchannavasena, tisso vipakamanovinnanadhatuyo santiranatadalambanavasena, kiriyahetukamanovinnanadhatu votthabbanavasena, attha mahavipakacittani tadarammanavasena, nava kiriyacittani javanavasena labbhanti. Sotaghanajivhakayadvaresupi eseva nayo. @Footnote: 1 cha.Ma. tividhabhede ca

--------------------------------------------------------------------------------------------- page43.

Manodvare pana atthi kusaloti catubhumikakusalavasena kathitam, atthi akusaloti dvadasaakusalavasena, atthi abyakatoti ekadasannam kamavacaravipakanam dasannam kiriyanam navannam rupavacararupavacarakiriyanam catunnam samannaphalananti catuttimsacittuppadavasena kathitam. Tattha catubhumikakusalanceva akusalanca javanavasena labbhati. Kiriyato ahetukamanovinnanadhatu avajjanavasena, ekadasa vipakacittani tadarammanavasena, tebhumikakiriya ceva samannaphalani ca javanavaseneva labbhanti. Tani sattavidhadisu yattha katthaci thatva kathetum vattanti. Timsavidhe pana thatva dipiyamanani sukhadipanani hontiti timsavidhasmimyeva thatva dipayimsu. Etani hi sabbanipi cittani cakkhudvare upanissayakotiya samatikkamavasena bhavanavasenati tihakarehi labbhanti. Tatha sotadvaramanodvaresupi. Ghanajivhakayadvaresu pana samatikkamavasena bhavanavasenati dvihakarehi 1- labbhantiti veditabbani. Katham? idha bhikkhu viharacarikam caramano kasinamandalam disva "kinnametan"ti pucchitva kasinamandalanti vutte puna "kim imina karonti"ti pucchati. Athassa acakkhanti "etam 2- bhavetva jhanani uppadetva samapattipadatthanam vipassanam vaddhetva arahattam papunanti"ti. Ajjhasayasampanno kulaputto "bhariyam etan"ti asallakkhetva "mayapi esa guno nibbattetum vattati, na kho pana sakka esa nipajjitva niddayantena nibbattetum, aditova viriyam katum silam sodhetum vattati"ti cintetva silam sodheti. Tato sile patitthaya dasa palibodhe upacchinditva ticivaraparamena santosena santuttho acariyupajjhayanam vattapativattam katva kammatthanam ugganhitva kasinaparikammam katva samapattiyo uppadetva samapattipadatthanam vipassanam vaddhetva arahattam papunati. Tattha sabbapi parikammavedana kamavacara, atthasamapattivedana @Footnote: 1 cha.Ma. dvihevakarehi 2 cha.Ma. evam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page44.

Rupavacararupavacara, maggaphalavedana lokuttarati evam cakkhuvinnanam catubhumikavedananibbattiya balavapaccayo hotiti catubhumikavedana cakkhusamphassapaccaya nama jata. Evam tava upanissayavasena labbhanti. Cakkhudvare pana rupe apathagate "itthe me arammane rago uppanno, anitthe patigho, asamapekkhanaya moho, vinibandhassa pana me mano uppanno, paramatthassa ditthi, vikkhepagatassa uddhaccam, asannitthagatassa vicikiccha, thamagatassa anusayo uppanno"ti pariggahe thito kulaputto attano kilesuppattim natva "ime me kilesa vaddhamana anayabyasanaya samvattissanti, handa ne nigganhami"ti cintetva "na kho pana sakka nipajjitva niddayantena kilese nigganhitum, aditova viriyam katum vattati silam sodhetun"ti hettha vuttanayeneva patipajjitva arahattam papunati. Tattha sabbapi parikammavedana kamavacara, atthasamapattivedana rupavacararupavacara, maggaphalavedana lokuttarati evam ruparammane uppannam kilesam samatikkamitva gatati catubhumikavedana cakkhusamphassapaccaya nama jata. Evam samatikkamavasena labbhanti. Cakkhudvare pana rupe apathagate eko evam pariggaham patthapeti "idam rupam kinnissitan"ti. Tato nam "bhutannissitan"ti natva cattari mahabhutani upadarupanca rupanti parigganhati, tadarammane dhamme arupanti parigganhati. Tato sappaccayam namarupam parigganhitva tini lakkhanani aropetva vipassanapatipatiya sankhare sammasitva arahattam papunati. Tattha sabbapi parikammavedana kamavacara, atthasamapattivedana rupavacararupavacara, maggaphalavedana lokuttarati evam ruparammanam sammasitva nibbattitati ayam vedana cakkhusamphassapaccaya nama jata. Evam bhavanavasena labbhanti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page45.

Aparo bhikkhu sunati "kasinaparikammam kira katva samapattiyo uppadetva samapattipadatthanam vipassanam vaddhetva arahattam papunanti"ti. Ajjhasayasampanno kulaputto "bhariyam etan"ti asallakkhetva "mayapi esa guno nibbattetum vattati"ti purimanayeneva patipajjitva arahattam papunati. Tattha sabbapi parikammavedana kamavacara, atthasamapattivedana rupavacararupavacara, maggaphalavedana lokuttarati evam sotavinnanam catubhumikavedananibbattiya balavapaccayo hotiti catubhumikavedana sotasamphassapaccaya nama jata. Evam tava upanissayavasena labbhanti. Sotadvare pana sadde apathagateti sabbam cakkhudvare vuttanayeneva veditabbam. Evam saddarammane uppannam kilesam samatikkamitva gatati catubhumikavedana sotasamphassapaccaya nama jata. Evam samatikkamavasena labbhanti. Sotadvare pana sadde apathagate eko evam pariggaham patthapeti "ayam saddo kinnissito"ti sabbam cakkhudvare vuttanayeneva veditabbam. Evam saddarammanam sammasitva nibbattitati ayam vedana sotasamphassapaccaya nama jata. Evam bhavanavasena labbhanti. Ghanajivhakayadvaresu pana gandharammanadisu apathagatesu "itthe me arammane rago uppanno"ti sabbam cakkhudvare vuttanayeneva veditabbam. Evam gandharammanadisu uppannam kilesam samatikkamitva gatati catubhumikavedana ghanajivhakayasamphassapaccaya nama jata. Evam tisu dvaresu samatikkamavasena labbhanti. Ghanadvaradisu pana gandhadisu apathagatesu eko evam pariggaham patthapeti "ayam gandho, ayam raso, idam photthabbam kinnissitan"ti sabbam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page46.

Cakkhudvare vuttanayeneva veditabbam. Evam gandharammanadini sammasitva nibbattitati ayam vedana ghanajivhakayasamphassapaccaya nama jata. Evam bhavanavasena labbhanti. Manodvare pana tihipi akarehi labbhanti. Ekacco hi jatim bhayato passati, jaram byadhim maranam bhayato passati. Bhayato disva "jatijarabyadhimaranehi muccitum vattati, na kho pana sakka nipajjitva niddayantena jatiadihi muccitum, aditova viriyam katum silam sodhetum vattati"ti cintetva cakkhudvare vuttanayeneva patipajjitva arahattam papunati. Tattha sabbapi parikammavedana kamavacara, atthasamapattivedana rupavacararupavacara, maggaphalavedana lokuttarati evam jatijarabyadhimanam catubhumikavedananibbattiya balavapaccayo hotiti catubhumikavedana manosamphassapaccaya nama jata. Evam tava upanissayavasena labbhanti. Manodvare pana dhammarammane apathagateti sabbam cakkhudvare vuttanayeneva veditabbam. Evam dhammarammane uppannam kilesam samatikkamitva gatati catubhumikavedana manosamphassapaccaya nama jata. Evam samatikkamavasena labbhanti. Manodvare pana dhammarammane apathagate eko evam pariggaham patthapeti "etam dhammarammanam kinnissitan"ti. Vatthum nissitanti. Vatthu kinnissitanti. Mahabhutannissitanti. 1- So cattari mahabhutani upadarupanca rupanti parigganhati, tadarammane dhamme arupanti parigganhati. Tato sappaccayam namarupam parigganhitva tini lakkhanani aropetva vipassanapatipatiya sankhare sammasitva arahattam papunati. Tattha sabbapi parikammavedana kamavacara, atthasamapattivedana rupavacararupavacara, maggaphalavedana lokuttarati evam dhammarammanam sammasitva @Footnote: 1 cha.Ma. mahabhutani nissitanti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page47.

Nibbattitati ayam vedana manosamphassapaccaya nama jata. Evam bhavanavasena labbhanti. Ya paneta sabbesampi catuvisatividhadinam varanam pariyosanesu cakkhusamphassajavedana .pe. Manosamphassaja vedanati cha cha vedana vutta, ta sampayuttapaccayavasena vuttati. Ayam vedanakkhandhaniddeso. Sannakkhandhadayopi imina upayena veditabba. Kevalam hi sannakkhandhaniddese tikesu vedanattikapitittikapi labbhanti, dukesupi 1- sukhasahagatadukadayopi. Sankharakkhandhaniddese phassassapi sankharakkhandhapariyapannatta phassasampayuttoti avatva cittasampayuttoti vuttam, dukesu cettha hetudukadayopi labbhanti. Tika sannakkhandhasadisaeva. Vinnanakkhandhaniddese cakkhusamphassajadibhavam avatva cakkhuvinnanantiadi vuttam. Na hi sakka vinnanam manosamphassajanti niddisitum. Sesamettha sannakkhandhe vuttasadisameva. Imesam pana tinnampi khandhanam niddeseyeva vedanakkhandhaniddesato atireka tikaduka laddha. Tesam vasena varappabhedo veditabboti. Abhidhammabhajaniyavannana nitthita. ------------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 54 page 39-47. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=54&A=912&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=54&A=912&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=35&i=32              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=35&A=393              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=35&A=332              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=35&A=332              Contents of The Tipitaka Volume 35 http://84000.org/tipitaka/read/?index_35

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]