ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 55 : PALI ROMAN Panca.A. (paramatthadi.)

                        4. Catukkaniddesavannana
     [132] Catukkaniddese asappurisoti lamakapuriso adhammapuriso. 2- Panam
atipatetiti panatipati. Adinnam adiyatiti adinnadayi. Kamesu miccha
caratiti kamesumicchacari. Musa vadatiti musavadi. Suramerayamajjapamade titthatiti
suramerayamajjapamadatthayi.
     [133] Panatipate samadapetiti yatha panam atipateti, tatha nam
tattha gahanam ganhapeti. Sesesupi eseva nayo. Ayam vuccatiti ayam evarupo
puggalo yasma sayam katena ca dussilyena samannagato, yanca samadapitena
@Footnote: 1 cha.Ma. aparasmim             2 cha.Ma. ayam patho na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page84.

Katam, tato upaddhassa dayado, tasma asappurisena asappurisataroti vuccati. Sappurisoti uttamapuriso. [135] Sappurisena sappurisataroti attanava katena susilyena samannagatatta yanca samadapito karoti, tato upaddhassa dayadatta uttamapurisena uttamapurisataro. [136] Papoti akusalakammapathasankhatena dasavidhena papena samannagato. [138] Kalyanoti kusalakammapathasankhatena dasavidhena kalyanadhammena samannagato suddhako bhadrako. Sesamettha hettha vuttanayatta uttanatthameva. [140] Papadhammadisu papo dhammo assati papadhammo. Kalyano dhammo assati kalyanadhammo. Sesamettha uttanatthameva. [144] Savajjadisu savajjoti sadoso. Savajjena kayakammenati sadosena panatipatadina kayakammena. Itaresupi eseva nayo. Ayam vuccatiti ayam evarupo puggalo tihi dvarehi ayuhanakammassa sadosatta guthakunapadibharito padeso viya "savajjo"ti vuccati. [145] Savajjena bahulanti yassa savajjameva kayakammam bahulam 1- hoti appam anavajjam, so "savajjena bahulam kayakammena samannagato appam anavajjena"ti vuccati. Itaresu eseva nayo. Ko pana evarupo hotiti? yo gamadhammataya va nigamadhammataya va kadaci karahaci uposatham samadiyati, silani pureti. Ayam vuccatiti ayam evarupo puggalo tihi dvarehi ayuhanakammena 2- savajjasseva bahulataya anavajjassa appataya vajjabahuloti vuccati. Yatha hi ekasmim padese dubbannani duggandhani pupphani rasikatanassu, tesam upari taham taham adhimuttakavassikapataladini 3- patitani bhaveyyum, evarupo @Footnote: 1 cha.Ma. bahu 2 cha.Ma. ayuhanakammesu @3 cha.Ma......patalani

--------------------------------------------------------------------------------------------- page85.

Ayam puggalo veditabbo. Yatha pana ekasmim padese adhimuttakavassikapataladini rasikatanassu, tesam upari taham taham dubbannaduggandhani badarapupphadini patitani bhaveyyum, evarupo tatiyo puggalo veditabbo. Catuttho pana tihi dvarehi ayuhanakammassa niddosatta catumadhurabharitasuvannapati viya datthabbo. Tesu pathamo andhabalaputhujjano. Dutiyo antarantara kusalakarako lokiyaputhujjano. Tatiyo sotapanno. Sakadagamianagaminopi eteneva sangahita. Catuttho khinasavo. So hi ekantena anavajjoyevati 1- ayam anguttaratthakathanayo. [148] Ugghatitannuadisu ugghatitannuti ettha ugghatitam nama nanugghatanam, nanena 2- ugghatitamatteyeva janatiti attho. Saha udahatavelayati udahare udahatamatteyeva. Dhammabhisamayoti catusaccadhammassa nanena saddhim abhisamayo. Ayam vuccatiti "ayam cattaro satipatthana"tiadina nayena sankhittena matikaya thapiyamanaya desananusarena nanam pesetva arahattam ganhitum samattho puggalo "ugghatitannu"ti vuccati. [149] Vipacitam vittharitameva attham janatiti vipacitannu. Ayam vuccatiti ayam sankhittena matikam thapetva vittharena atthe bhajiyamane arahattam papunitum samattho puggalo "vipacitannu"ti vuccati. [150] Uddesadihi netabboti neyyo. Anupubbena dhammabhisamayo hotiti anukkamena arahattappatti. [151] Byanjanapadameva paramam assati padaparamo. Na taya jatiya dhammabhisamayo hotiti tena attabhavena jhanam va vipassanam va maggam va phalam va nibbattetum na sakkotiti attho. @Footnote: 1 cha.Ma. anavajjoyeva 2 cha. nane

--------------------------------------------------------------------------------------------- page86.

[152] Yuttapatibhanadisu patibhanam vuccati nanampi nanassa upatthita- vacanampi, tam idhadhippetam. Atthayuttam karanayuttanca patibhanamassati yuttapatibhano. Pucchitanantarameva sigham byakatum asamatthataya no muttam patibhanamassati no muttapatibhano. Imina nayena sesa veditabba. Ettha pana pathamo kanci kalam vimamsitva yuttameva pekkhati tipitakaculanagatthero viya. So kira panham puttho pariggahetva yuttapayuttakaranameva katheti. Dutiyo pucchanantarameva yena va tena va vacanena patibahati. Vimamsitvapi ca yuttam na pekkhati catunikayikapanditatissatthero viya. So kira panham puttho panhapariyosanampi nagameti, yam va tam va kathetiyeva, vacanattham panassa vimamsiyamanam katthaci na laggati. Tatiyo pucchasamakalameva yuttam pekkhati, tamkhananneva vacanam byakaroti tipitakaculabhayatthero viya. So kira panham puttho sighameva katheti, yuttapayuttakarano ca hoti. Catuttho panham puttho samano neva yuttam pekkhati, na yena va tena va patibahitum sakkoti, tibbandhakaranimuggo viya hoti loludayitthero 1- viya. [156] Dhammakathikesu appanca bhasatiti sampattaparisaya thokameva katheti. Asahitancati kathento ca pana na atthayuttam karanayuttam katheti. Parisa cassa akusala hotiti sotum nisinnaparisa cassa yuttayuttam karanakaranam silitthasilittham na janatiti attho. Evarupoti ayam evamjatiko baladhammakathiko evamjatikaya balaparisaya dhammakathikotveva namam labhati. Imina nayena sabbattha attho veditabbo. Ettha ca dveyeva jana sabhavadhammakathika, itare pana dhammakathikanam antare pavitthatta evam vutta. @Footnote: 1 cha.Ma. laludayitthero

--------------------------------------------------------------------------------------------- page87.

[157] Valahakupamesu valahakati megha. Gajjitati thanita. Tattha gajjitva no vassanabhavo nama papako. Manussa hi yada devo gajjati, "suvutthika bhavissati"ti bijani niharitva vapanti, atha deve avassante khette bijani khetteyeva nassanti, gehe bijani geheyeva nassantiti dubbhikkham hoti. No gajjitva vassanabhavopi papakova. Manussa hi "imasmim kale dubbutthika bhavissati"ti ninnatthanesuyeva vappam karonti, atha devo vassitva bijani 1- mahasamuddam papeti, dubbhikkhameva hoti. Gajjitva vassanabhavo pana bhadrako, tada hi subhikkham hoti. No gajjitva no vassanabhavo ekantapapakova. Bhasita hoti no kattati "idani 2- ganthadhuram puressami"ti va vipassanadhuram puressami"ti va kathetiyeva, 2- na ca pana uddesam ganhati, na kammatthanam bhaveti. Katta hoti no bhasitati 3- "idani ganthadhuram va puressami"ti "vipassanadhuram va puressami"ti na bhasati, 3- sampatte pana kale tamattham sampadeti. Imina nayena itarepi veditabba. Sabbampanetam paccayadayakeneva kathitam. Eko hi "asukadivase nama danam dassami"ti samgham nimanteti, sampatte kale no karoti, ayam puggalo punnena parihayati, bhikkhusamghopi labhena parihayati. Aparo samgham animantetvava sakkaram katva "bhikkhu anessami"ti na labhati, sabbe annattha nimantita honti, ayampi punnena parihayati, samghopi tena labhena parihayati. Aparopi pathamam samgham nimantetva paccha sakkaram katva danam deti, ayam kiccakari hoti. Aparo neva samgham nimanteti, na danam deti, ayam papapuggaloti veditabbo. [158] Musikupamesu gadham katta no vasitati attano asayam bilam kupam khanati, no tattha vasati, kismincideva thane vasati, evam bilaradiamittavasam @Footnote: 1 cha.Ma. sabbabijani 2-2 cha.Ma. ganthadhuram puressami vasadhuram puressamiti kathetiyeva @3-3 cha.Ma. ganthadhuram va puressami vasadhuram vati na bhasati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page88.

Gacchati. "khatta"tipi patho. Vasita no gadham kattati sayam na khanati, parena khate bile vasati, evam jivitam rakkhati. Tatiya dvepi karonti jivitam rakkhati. Catuttha dvepi akaronti amittavasam gacchati. Imaya pana upamaya upamitesu puggalesu pathamo yatha sa musika gadham khanati, evam navangasatthusasanam ugganhati. Yatha pana sa tattha na vasati, kisamincideva thane vasanti amittavasam gacchati, tatha ayampi pariyattivasena nanam pesetva catusaccadhammam na pativijjhati, lokamisatthanesu evam 1- caranto maccumarakilesamaradevaputtamarasankhatanam amittanam vasam gacchati. Dutiyo yatha sa musika gadham na khanati, evam navangasatthusasanam na ugganhati. Yatha pana sa 2- parena khate bile vasanti jivitam rakkhati, evam parassa katham sutva catusaccadhammam pativijjhitva tinnam maranam vasam atikkamati. Imina nayena tatiyacatutthesupi opammasamsandanam veditabbam. [159] Ambupamesu amam pakkavanniti antoamam, bahipakkasadisam. Pakkam amavanniti antopakkam, bahiamasadisam. Sesadvayesupi eseva nayo. Tattha yatha ambe apakkabhavo amata hoti, evam puggalepi puthujjanabhavo amata, ariyabhavo pakkata. Yatha ca tattha pakkasadisata pakkavannita, evam puggalepi ariyanam abhikkamanadisadisata pakkavannitati imina nayena upamitapuggalesu opammasamsandanam veditabbam. [160] Kumbhupamesu kumbhoti ghato. Tucchoti anto ritto. Pihitoti pidahitva thapito. Puroti anto punno. Vivatoti vivaritva thapito. Upamitapuggalesu panettha anto gunasaravirahito tuccho bahirasobhanataya pihito puggaloti 3- veditabbo. Sesesupi eseva nayo. @Footnote: 1 cha.Ma. lokamisatthanesuyeva 2 cha.Ma. ayam patho na dissati 3 cha.Ma. puggalo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page89.

[161] Udakarahadupamesu udarahado tava janumattepi udake sati pannarasasambhinnavannatta va bahalatta va udakassa apannayamanatalo uttano gambhirobhaso nama hoti. Tiporisacatuporise pana udakepi sati acchatta udakassa pannayamanatalo gambhiro uttanobhaso nama hoti. Ubhayakaranasabbhavato pana itare dve veditabba. Puggalopi kilesussadabhavato gunagambhirataya ca abhavato gunagambhiranam sadisehi abhikkamadihi yutto uttano gambhirobhaso nama. Imina nayena sesapi veditabba. [162] Balibaddupamesu balibaddo tava yo attano goganam ghatteti ubbejeti, paragogane pana sorato sukhasilo hoti, ayam sakagavacando no paragavacando nama. Puggalopi attano parisam ghattento vijjhanto pharusena samudacaranto, parisaya 1- pana soraccam nivatavuttitam apajjanto sakagavacando hoti no paragavacando namati imina nayena sesapi veditabba. Niddesavare panettha ubbejita hotiti ghattetva vijjhitva ubbegappattam karotiyevati 2- atatho. [163] Asivisupamesu asiviso tava yassa visam asum agacchati, sigham pharati, ghoram pana na hoti, cirakalam na pileti, ayam agataviso no ghoraviso. Sesapadesupi eseva nayo. Puggalavibhajanam pana uttanatthameva. [164] Ananuvicca apariyogahetva avannarahassa vannam bhasita hotitiadisu ananuviccati atulayitva aparigganhitva. Apariyogahetvati pannaya gune anogahetva. [166] Bhutam tacchanti vijjamanato bhutam, aviparitato taccham. Kalenati yuttapayuttakalena. Tatra kalannu hotiti yamidam kalenati vuttam, tatra yo @Footnote: 1 cha.Ma. paraparisaya 2 cha.Ma. karoticceva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page90.

Puggalo kalannu hoti kalam janati tassa panhassa veyyakaranatthaya "imasmim kale pucchitenapi maya na kathetabbo, 1- imasmim kale kathetabbo"ti, ayam kalena bhanati nama. Upekkhako viharatiti majjhattabhutaya upekkhaya thito hutva viharati. Sesam sabbattha uttanatthameva. [167] Utthanaphalupajivitiadisu yo utthanaviriyeneva divasam vitinametva tassa nissandaphalamattam kincideva labhitva jivitam kappeti, tampana utthanam agamma kinci punnaphalam na patilabhati, tam sandhaya yassa puggalassa utthahatotiadi vuttam. Tatthupari 2- devati tato upari brahmakayikadayo deva. Tesanhi utthanaviriyena kiccam nama natthi, punnaphalameva upajivanti. Punnavato cati idam punnavante khattiyabrahmanamahasaladayo 3- ceva bhummadeve adim katva nimmanaratipariyosane deve ca sandhaya vuttam. Sabbepi hete vayamaphalanceva punnaphalanca anubhavanti. Nerayika pana neva utthanena ajivam uppadetum sakkonti, napi tesam punnaphalena koci ajivo uppajjati. [168] Tamadisu "nice kule pacchajato"tiadikena tamena yuttoti tamo. Kayaduccaritadihi puna nirayatamupagamanato tamaparayano. Nesadakuleti migaluddakadinam kule. Venakuleti vilivakarakule. Rathakarakuleti cammakarakule. Pukkusakuleti pupphachaddakakule. Kasiravuttiketi dukkhavuttike. Dubbannoti pamsupisacako viya jhamakhanuvanno. Duddasikoti vijatamatuyapi amanapadassano. Okotimakoti lakuntako. Kanoti ekakkhikano va ubhayakkhikano va. Kuniti ekahatthakuni va ubhayahatthakuni va. Khanjoti ekapadakhanjo va ubhayapadakhanjo va. Pakkhahatoti hatapakkho pithasappi. Padipeyyassati telakapalladino padipupakaranassa. Evam puggalo tamo hoti tamaparayanoti ettha eko puggalo bahiddha @Footnote: 1 cha.Ma. kathetabba 2 cha.Ma. tatupari 3 cha.Ma. khattiyabrahmanadayo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page91.

Alokam adisva matukucchismimyeva kalam katva apayesu nibbatto 1- sakalepi kappe sarati, 2- sopi tamo tamaparayanova. So pana kuhakapuggalo bhaveyya, kuhakassa hi evarupa nibbatti hotiti vuttam. Ettha ca nice kule pacchajato hoti candalakule vatiadihi agamanavipatti ceva pubbuppannapaccayavipatti ca dassita, daliddetiadihi paccayavipatti, 3- kasiravuttiketiadihi ajivupayavipatti, dubbannotiadihi rupavipatati, bhavabadhotiadihi dukkhakaranasamayogo, na labhitiadihi sukhakaranavipatti ceva upabhogavipatti ca, kayena duccaritantiadihi tamaparayanabhavassa karanasamayogo, kayassa bhedatiadihi samparayikatamupagamo. Sukkapakkho vuttapatipakkhanayena veditabbo. Apicettha tividhaya kulasampattiya pacchajatiadikena jotina yuttato joti, alokabhutoti vuttam hoti. Kayasucaritadihi pana saggupapattijotibhavupagamanato jotiparayano. Khattiyamahasalakule vatiadisu khattiyamahasalati khattiya mahasara mahasarappatta khattiya. Yesanhi khattiyanam hetthimantena kotisatam nidhanagatam hoti, tayo kahapanakumbha valanjanatthaya gehamajjhe rasim katva thapita honti, te khattiyamahasala nama. Yesam brahmananam asitikotidhanam nihitam hoti, diyaddho kahapanakumbho valanjanatthaya gehamajjhe rasim katva thapito hoti, te brahmanamahasala nama. Yesam gahapatinam cattalisakotidhanam nihitam hoti, kahapanakumbho valanjanatthaya gehamajjhe rasim katva thapito hoti, te gahapatimahasala nama, tesam kuleti attho. Addheti issare. Nidhanagatadhanassa mahantataya mahaddhane. Suvannarajatabhajanadinam upabhogabhandanam mahantataya mahabhoge. Nidhanagatassa jataruparajatassa pahutataya pahutajataruparajate. @Footnote: 1 cha.Ma. nibbattanto 2 cha.Ma. samsarati 3 cha.Ma. pavattipaccayavipatti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page92.

Vittupakaranassa tutthikaranassa pahutataya pahutavittupakarane. Godhanadinanca sattavidha- dhannananca pahutataya pahutadhanadhanne. Abhirupoti sundararuPo. Dassaniyoti annam kammam pahaya divasampi passitabbayutto. Pasadikoti dassaneneva cittappasadavaho. Paramayati uttamaya. Vannapokkharatayati pokkharavannataya. Pokkharam vuccati sariram, tassa vannasampattiyati attho. Samannagatoti upeto. [169] Onatonatadisu ditthadhammikaya va samparayikaya va sampattiya virahito onato, nico lamakoti attho. Tabbipakkhato unnato, ucco uggatoti attho. Sesamettha tamadisu vuttanayeneva veditabbam. Apica onatonatoti idani nico, ayatimpi nicova bhavissati. Onatunnatoti idani nico, ayatim ucco bhavissati. Unnatonatoti idani ucco, ayatim nico bhavissati. Unnatunnatoti idani ucco, ayatimpi ucco bhavissati. [170] Rukkhupamesu rukkho tava pheggusaraparivaroti vanajetthakarukkho sayam pheggu hoti, parivararukkha panassa sara honti. Imina nayena sesa veditabba. Puggalesu pana silasaravirahena 1- phegguta silacarasamannagamena ca sarata veditabba. [171] Rupappamanadisu sampattiyuttarupam pamanam karotiti rupappamano. Tattha pasadam janetiti rupappasanno. Kittisaddabhutam ghosam pamanam karotiti ghosappamano. Aroham vatiadisu pana arohanti uccattanam. Parinahanti kisathulabhavapagatam parikkhepasampattim. Santhananti angapaccanganam digharassavattatadi- yuttatthanesu tathabhavam. Paripurinti yathavuttappakaranam anunatam lakkhanaparipunna- bhavam va. Paravannanayati parehi parammukha niccharitaya gunavannanaya. Parathomanayati parehi thutivasena gathadiupanibandhanena vuttaya thomanaya. Parapasamsanayati @Footnote: 1 cha.Ma. silasaravirahato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page93.

Parehi sammukha vuttaya pasamsaya. Paravannaharikayati paramparaya thutivasena parehi pavattitaya vannaharanaya. [172] Civaralukhanti civarassa dubbannadibhavena lukhatam. Pattalukhanti bhajanassa vannasanthanavatthuhi lukhatam. Senasanalukhanti natakadisampattivirahena senasanassa lukhatam. Vividhanti acelakadibhavena anekappakaram. Dukkarakarikanti sariratapanam. Aparo nayo:- imesu hi catusu puggalesu rupe pamanam gahetva pasanno rupappamano nama, rupappasannoti tasseva atthavacanam. Ghose pamanam gahetva pasanno ghosappamano nama. Civaralukhapattalukhesu pamanam gahetva pasanno lukhappamano nama. Dhamme pamanam gahetva pasanno dhammappamano nama. Itarani tesamyeva atthavacanani. Sabbasatte ca tayo kotthase katva dve kotthasa rupappamana, eko na rupappamano. Panca kotthase katva cattaro kotthasa ghosappamana, eko na ghosappamano. Dasa kotthase katva nava kotthasa lukhappamana, eko na lukhappamano. Satasahassam kotthase katva pana eko kotthasova dhammappamano, sesa na dhammappamanati 1- evamayam catuppamano lokasannivaso. Etasmim catuppamane lokasannivase buddhesu appasanna manda, pasannava bahukati. 1- Rupappamanassa hi buddharupato uttaripasadavaham rupam nama natthi. Ghosappamanassa buddhanam kittighosato uttaripasadavaho ghoso nama natthi. Lukhappamanassa kasikani vatthani maharahani kancanabhajanani tinnam utunam anucchavike sabbasampattiyutte pasadavare pahaya pamsukulacivaraselamayapatta- rukkhamuladisenasanasevino buddhassa bhagavato lukhato uttaripasadavaham annam @Footnote: 1 cha.Ma. iti-saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page94.

Lukham nama natthi. Dhammappamanassa sadevake loke asadharanasiladigunassa tathagatassa siladigunato uttaripasadavaho anno siladiguno nama natthi. Iti bhagava imam catuppamanikam lokasannivasam mutthina gahetva viya thitoti. [173] Attahitaya patipannadisu silasampannoti silena sampanno samannagato. Samadhisampannotiadisu eseva nayo. Ettha ca silam lokiyalokuttaram kathitam. Tatha samadhipanna ca. Vimutti arahattaphalavimutti. Vimuttinanadassanam 1- ekunavisati- vidham paccavekkhanananam. No parantiadisu pana 2- parapuggalam "tayapi silasampannena bhavitum vattati"ti vatva yatha silam samadiyati, evam na samadapeti na ganhapeti. Eseva nayo sabbattha. Etesu pana catusu pathamo bahulattherasadiso 3- hoti, dutiyo upanandasakyaputtasadiso, tatiyo sariputtamoggallanattherasadiso, catuttho devadattasadisoti veditabbo. [174] Attantapadisu attanam tapati dukkhapetiti attantaPo. Attano paritapananuyogam attaparitapananuyogam. Acelakoti niccelo naggo. Muttacaroti visatthacaro, uccarakammadisu lokiyakulaputtacarena virahito thitakova 4- uccaram passavam va karoti, khadati paribhunjati. 4- Hatthavalekhanoti 5- hatthe pindamhi nitthite jivhaya hattham avalekhati, uccaram va katva hatthasmimyeva dandakasanni hutva hatthena avalekhatiti dasseti. Te kira dandakam sattoti pannapenti. Tasma tesam patipadam purento evam karoti. Bhikkhagahanattham "ehi bhaddante"ti vutto na etiti naehibhaddantiko. "tenahi tittha bhaddante"ti vuttopi na titthatiti natitthabhaddantiko. Tadubhayampi hetam titthiya "etassa vacanam katam bhavissati"ti na karonti. Abhihatanti puretaram gahetva ahatabhikkham. Uddissa katanti "idam @Footnote: 1 cha.Ma. nanadassanam 2 cha.Ma. ayam saddo na dissati 3 cha.Ma. vakkalittherasadiso @4-4 cha.Ma. uccaram karoti, passavam karoti, khadati, bhunjati ca @5 cha.Ma. hatthapalekhanoti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page95.

Tumhe uddissa katan"ti evam arocitabhikkham. Na nimantananti "asukannama kulam va vithim va gamam va paviseyyatha"ti evam nimantitabhikkhampi na sadiyati, na ganhati. Na kumbhimukhati kumbhito uddharitva diyyamanam bhikkham na ganhati. Na kalopimukhati kalopiti ukkhali va pacchi va, tatopi na ganhati. Kasma? kumbhikalopiyo katacchuna paharam labhantiti. Na elakamantaranti ummaram antaram katva diyyamanam na ganhati. Kasma? ayam mam nissaya antarakaranam labhatiti. Dandamusalesupi eseva nayo. Dvinnanti dvisu bhunjamanesu ekasmim utthaya dente na ganhati. Kasma? kabalantarayo hotiti. Na gabbhiniyatiadisu pana gabbhiniya kucchiyam darako kilamati. Payantiya darakassa khirantarayo hoti. Purisantaragataya ratiantarayo hotiti na ganhati. Na sankittisuti sankittetva katabhattesu. Dubbhikkhasamaye kira acelakasavaka acelakanam atthaya tato tato tanduladini samadapetva bhattam pacanti, ukkatthacelako tato na patigganhati. Na yattha sati yattha sunakho "pindam labhissami"ti upatthito hoti, tattha tassa adatva ahatam na ganhati. Kasma? etassa pindantarayo hotiti. Sandasandacariniti samuhasamuhacarini. Sace hi acelakam disva "imassa bhikkham dassama"ti manussaka bhattageham pavisanti, tesu ca pavisantesu kalopimukhadisu nilina makkhika uppatitva sandasanda caranti, tato ahatam bhikkham na ganhati. Kasma? mam nissaya makkhikanam gocarantarayo jatoti. Thusodakanti sabbasassa- sambharehi katam sovirakam. Ettha ca surapanameva savajjam, ayampana etasmimpi savajjasanni. Ekagarikoti yo ekasmimyeva gehe bhikkham labhitva nivattati. Ekalopikoti yo ekeneva alopena yapeti. Dvagarikadisupi eseva nayo.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page96.

Ekissapi dattiyati ekaya dattiya. Datti nama eka khuddakapati hoti, yattha aggabhikkham pakkhipitva thapenti. Ekahikanti ekadivasantarikam. Addhamasikanti addhamasantarikam. Pariyayabhatta- bhojananti varabhattabhojanam, ekahavarena dvihavarena sattahavarena addhamasavarenati evam divasavarena abhatabhattabhojanam. Sakabhakkhoti allasakabhakkho. Samakabhakkhoti samakatandulabhakkho. Nivaradisu nivara nama tava aranne sayanjata vihijati. Daddulanti cammakarehi cammam vilikhitva chadditakasatam. Hatam vuccati silesopi sevalopi kanikaradirukkhaniyyasopi. Kananti kundakam. Acamoti bhattaukkhalikaya laggo jhamodano, tam chadditatthane gahetva khadati. "odanakanjiyan"tipi vadanti. Pinnakadayo pakataeva. Pavattaphalabhojiti patitaphalabhoji. Sananiti sanavakacelani. Masananiti missacelani. Chavadussaniti matasarirato chadditavatthani, erakatinadini va ganthetva katanivasanani. Pamsukulaniti pathaviyam chadditanantakani. Tiritaniti 1- rukkhatacavatthani. Ajinanti ajinamigacammam. Ajinakkhipanati tadeva majjhe phalitam, sakhurantipi vadanti. Kusaciranti kusatinani ganthetva katacirakam. Vakaciraphalakaciresupi eseva nayo. Kesakambalanti manussakesehi katakambalam. Yam sandhaya vuttam "seyyathapi bhikkhave yani kanici tantavutanam vatthanam, kesakambalo tesam *- patikuttho akkhayati"ti. 2- Valakambalanti assavaladihi katakambalam. Ulukapakkhanti ulukapattani ganthetva katanivasanam. Ubbhatthakoti uddham thitako. Ukkutikappadhanamanuyuttoti ukkutikaviriyam anuyutto, gacchantopi ukkutikova hutva uppatitva uppatitva gacchati. Kantakapassayikoti ayakantake va pakatikantake va bhumiyam kottetva tattha cammam attharitva thanacankamadini karoti. @Footnote: 1 ka. giritakaniti 2 an. tika. 20/138/279 @* pali. patikittho

--------------------------------------------------------------------------------------------- page97.

Seyyanti sayantopi tattheva seyyam kappeti. Sayam tatiyamassati sayatatiyakam. Pato, majjhantike, sayanti divasassa tikkhattum papam pavahessamiti udakorohananuyogam anuyutto viharati. [175] Param tapatiti parantaPo. Paresam paritapananuyogam paraparitapananuyogam. Orabbhikadisu urabbha vuccanti elaka, urabbhe hanatiti orabbhiko. Sukarikadisupi eseva nayo. Luddoti daruno kakkhalo. Macchaghatakoti macchabandho kevatto. Bandhanagarikoti bandhanagaragopako. Kururakammantati darunakammanta. [176] Muddhabhisittoti 1- khattiyabhisekena muddhani abhisitto. Puratthimena nagarassati nagarato puratthimadisaya. Santhagaranti yannasalam. Khurajinam nivasetvati sakhuram ajinacammam nivasetva. Sappitelenati sappina ca telena ca. Thapetva hi sappim avaseso yo koci sneho telanti vuccati. Kanduvamanoti nakhanam chinnatta kanduvitabbakale tena kanduvamano. Anantarahitayati asanthataya. Sarupavacchayati sadisavacchaya. Sace gavi seta hoti, vacchopi setakova, sace kapila 2- va ratta va, vacchopi tadisovati evam sarupavacchaya. So evamahati so raja evam vadeti. Vacchatarati tarunavacchakabhavam atikkanta balavavaccha. Vacchatarisupi eseva nayo. Parihimsatthayati 3- parikkhepakaranatthaya ceva yannabhumiyam attharanatthaya ca. [177] Dittheva dhammeti imasmimyeva attabhave. Nicchatoti chatam vuccati tanha, sa assa natthiti nicchato. Sabbakilesanam nibbutatta nibbuto. Anto tapanakilesanam abhava sitalo jatoti sitibhuto. Jhanamaggaphalanibbanasukhani patisamvedetiti sukhapatisamvedi. Brahmabhutena attanati setthabhutena attana. @Footnote: 1 cha.Ma. muddhavasittoti 2 cha.Ma. kabara 3 cha.Ma. barihisatthayati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page98.

Imampana puggalam buddhuppadato patthaya dassetum idha tathagatotiadimaha, tattha tathagatoti atthahi karanehi bhagava tathagato, tatha agatoti tathagato, tatha gatoti tathagato, tathalakkhanam agatoti tathagato, tathadhamme yathavato abhisambuddhoti tathagato, tathadassitaya tathagato, tathavaditaya tathagato, tathakaritaya tathagato, abhibhavanatthena tathagatoti. Araham sammasambuddhotiadini visuddhimagge vittharitaneva. Tam dhammanti tam vuttappakarasampadam dhammam. Sunati gahapati vati kasma pathamam gahapatim niddisati? nihatamanatta ca ussannatta ca, yebhuyyena hi khattiyakula pabbajita jatim nissaya manam karonti, brahmanakula pabbajita mante nissaya manam karonti, hinajaccakula pabbajita attano avajjatitaya 1- patitthatum na sakkonti. Gahapatidaraka pana kacchehi sedam muncantehi pitthiya lonam pupphamanaya bhumim kasitva tadisassa manassa abhavato nihatamanadappa 2- honti, te pabbajita 3- manam va dappam va akatva yathabalam buddhavacanam uggahetva vipassanaya kammam karonta sakkonti arahatte patitthatum. Itarehi ca kulehi nikkhamitva pabbajita nama na bahuka, gahapatikava bahuka. Iti nihatamanatta ussannatta ca pathamam gahapatim niddisatiti. Annatarasmim vati itaresam va kulanam annatarasmim jato. 4- Tathagate saddham patilabhatiti parisuddham dhammam sutva dhammassamimhi tathagate "sammasambuddho vata so bhagava"ti saddham patilabhati. Iti patisancikkhatiti evam paccavekkhati. Sambadho gharavasoti sace hi satthihatthe ghare yojanasatantarepi va dve jayampatika vasanti, tathapi nesam sakincanasapalibodhanatthena gharavaso sambadhova. Rajapathoti 5- @Footnote: 1 cha.Ma. vijatitaya 2 Ma. nihatamanadabba 3 cha.Ma. pabbajitva @4 cha.Ma. anataranasmim. paccajatoti patijato @5 cha.Ma. rajopathoti. evamuparipi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page99.

Ragarajadinam utthanatthananti mahaatthakathayam vuttam. "agamanapatho"tipi vattum vattati. Alagganatthena abbhokaso viyati abbhokaso. Pabbajito hi kutagara- ratanapasade ca devavimanadisu ca supihitadvaravatapanesu supaticchannesu vasantopi neva laggati na sajjati na bajjhati. Tena vuttam "abbhokaso pabbajja"ti. Apica sambadho gharavaso kusalakiriyaya yathasukham 1- okasabhavato. Rajapatho asamvutasankaratthanam viya rajanam kilesarajanam sannipatatthanato. Abbhobhaso pabbajja kusalakiriyaya yathasukham okasabhavato. 2- Nayidam sukaram .pe. Pabbajeyyanti ettha ayam sankhepakatha:- yadetam sikkhattayabrahmacariyam ekampi divasam akhandam katva carimakacittam papetabbataya ekantaparipunnam, ekadivasampi ca kilesamalena amalinam katva carimakacittam papetabbataya ekantaparisuddham, sankhalikhitanti 3- likhitasankhasadisam dhotasankhasappatibhagam caritabbam. Idam na sukaram agaram ajjhavasata agaramajjhe vasantena ekantaparipunnam .pe. Caritum, yannunaham kese ca massunca oharetva kasayarasapitataya kasayani brahmacariyam carantanam anucchavikani vatthani acchadetva paridahetva agarasma anagariyam pabbajeyyanti. Ettha ca yasma agarassa hitam kasivanijjadikammam agariyanti vuccati, tanca pabbajjaya natthi, tasma pabbajja anagariyanti natabba, tam anagariyam. Pabbajeyyanti patipajjeyyam. Appam vati sahassato hettha bhogakkhandho appo nama hoti, sahassato patthaya maha. Abandhanatthena natiyeva natiparivatto, so visatiya hettha appo nama hoti, visatiya patthaya maha. [178] Bhikkhunam sikkhasajivasamapannoti ya bhikkhunam adhisilasankhata sikkha, tanca yattha cete saha jivanti, ekajivika sabhagavuttino honti, tam bhagavata @Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati 2 cha.Ma. obhasasabbhavato 3 cha.Ma. sankhalikhitam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page100.

Pannattasikkhapadasankhatam sajivam ca tattha sikkhanabhavena samapannoti bhikkhunam sikkhasajivasamapanno. Samapannoti sikkham paripurento sajivanca avitikkamanto hutva tadubhayam upagatoti attho. Panatipatam pahayatiadisu panatipatadikatha hettha vittharitaeva. Pahayati imam panatipatacetanasankhatam dussilyam pajahitva. Pativirato hotiti pahinakalato patthaya tato dussilyato orato viratova hoti. Nihitadando nihitasatthoti parupaghatatthaya dandam va sattham va adaya apavattanato nikkhittadando ceva nikkhittasattho cati attho. Ettha ca thapetva dandam sabbampi avasesam upakaranam sattanam vihimsanabhavato 1- satthanti veditabbam. Yampana bhikkhu kattaradandam va dantakatthavasim va pipphalikam va gahetva vicaranti, na tam parupaghatatthaya. Tasma "nihitadanda nihitasattha"tveva sankhyam gacchanti. Lajjiti papajigucchanalakkhanaya lajjaya samannagato. Dayapannoti dayam mettacittatam apanno. Sabbapanabhutahitanukampiti sabbe panabhute hitena anukampako, taya dayapannataya sabbesam panabhutanam hitacittakoti attho. Viharatiti iriyati paleti. Dinnameva adiyatiti dinnadayi. Cittenapi dinnameva patikankhatiti dinnapatikankhi. Thenetiti theno, na thenena athenena athenattayeva sucibhutena. Attanati attabhavena. Athenam sucibhutam attabhavam katva viharatiti vuttam hoti. Abrahmacariyanti asetthacariyam. Brahmam settham acaram caratiti brahmacari. Aracariti abrahmacariyato duracari. 2- Methunati ragapariyutthanavasena sadisatta methunakati laddhavoharehi patisevitabbato methunati sankhyam gata asaddhamma. Gamadhammati gamavasinam dhamma. Saccam vadatiti saccavadi. Saccena saccam sandahati ghattetiti saccasandho, na antarantara musa vadatiti attho. Yo hi puriso kadaci musa vadati, kadaci @Footnote: 1 cha.Ma. vinasanabhavato 2 cha.Ma. duracari

--------------------------------------------------------------------------------------------- page101.

Saccam, tassa musavadena antaritatta saccam saccena na ghattiyati, tasma na so saccasandho. Ayampana na tadiso, jivitahetupi musa avatva saccena saccam sandahatiyevati saccasandho. Thetoti thiro, thitakathoti 1- attho. Eko hi puggalo haliddirago viya thusarasimhi nikhatakhanuko viya assapitthe thapitakumbhandamiva ca na thitakatho hoti, eko pasanalekha viya indakhilo viya ca thitakatho hoti, asina sise chijjantepi 2- dve katha na katheti, ayam vuccati theto. Paccayikoti patiyayitabbako, 3- saddhayikoti attho. Ekacco hi puggalo na paccayiko hoti, "idam kena vuttam, asukena"ti vutte "ma tassa vacanam saddahatha"ti vattabbatam apajjati. Eko paccayiko hoti, "idam kena vuttam, asukena"ti vutte, "yadi tena vuttam, idameva pamanam, idani upaparikkhitabbam natthi, evameva idan"ti vattabbatam apajjati, ayam vuccati paccayiko. Avisamvadako lokassati taya saccavaditaya lokam na visamvadetiti attho. Imesam bhedayati yesam ito sutvati vuttanam santike sutam, tesam bhedaya. Bhinnanam va sandhatati dvinnam mittanam va samanupajjhayakadinam va kenacideva karanena bhinnanam ekamekam upasankamitva "tumhakam idise kule jatanam evam bahussutanam idam na yuttan"tiadini vatva sandhanam katta. Anuppadatati sandhanam anuppadata, dve jane samagge disva "tumhakam evarupe kule jatanam evarupehi gunehi samannagatanam anucchavikametan"tiadini vatva dalhikammam kattati attho. Samaggesu 4- aramo assati samaggaramo, yattha samagga natthi, tattha vasitumpi na gacchatiti 5- attho. "samaggaramo"tipi pali, ayameva attho. Samaggaratoti samaggesu rato, te pahaya annatra gantumpi na icchatiti attho. Samagge disvapi sutvapi nandatiti samagganandi. Samaggakaranim vacam bhasitati @Footnote: 1 cha.Ma. thirakathoti 2 cha. chindantepi 3 Si. paccayayitabbako, cha.Ma. pattiyayitabbako @4 cha.Ma. samaggo 5 cha.Ma. na icchatiti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page102.

Ya vaca satte samaggeyeva karoti, tam samaggigunaparidipakameva vacam bhasati, na itaranti. Kalena vadatiti kalavadi, vattabbayuttakam kalam sallakkhetva vadatiti attho. Bhutam tatham taccham sabhavameva vadatiti bhutavadi. Ditthadhammikasamparayikattha- sannissitameva katva vadatiti atthavadi. Navalokuttaradhammasannissitam katva vadatiti dhammavadi. Samvaravinayapahanavinayasannissitam katva vadatiti vinayavadi. Nidhanam vuccati thapanokaso, nidhanamassa atthiti nidhanavati, hadaye nidhetabbayuttakam 1- vacam bhasitati attho. Kalenati evarupim vacam bhasamanopi ca "aham nidhanavatim vacam bhasissami"ti na akalena bhasati, yuttakalampana avekkhitvava 2- bhasatiti attho. Sapadesanti saupamam, sakarananti attho. Pariyantavatinti paricchedam dassetva yathassa paricchedo pannayati, evam bhasatiti attho. Atthasanhitanti anekehipi nayehi vibhajantena pariyadatum asakkuneyyam atthasampannam. 3- Yam va so atthavadi attham vadati, tena atthena samhitatta atthasanhitam vacam bhasati, na annam nikkhipitva annam bhasatiti vuttam hoti. [179] Bijagamabhutagamasamarambhati mulabijam khandhabijam phalabijam 4- aggabijam bijabijanti pancavidhassa bijagamassa ceva yassa kassaci nilatinarukkhadikassa bhutagamassa ca samarambha, chedanapacanadibhavena 5- vikopana pativiratoti attho. Ekabhattikoti patarasabhattam sayamasabhattanti dve bhattani, tesu patarasabhattam antomajjhantikena paricchinnam, itaram majjhantikato 6- uddham antoarunena. Tasma antomajjhantike dasakkhattum bhunjamanopi ekabhattikova hoti. Tam sandhaya vuttam "ekabhattiko"ti. Rattim bhojanam 7- ratti, tato uparatoti rattuparato. @Footnote: 1 cha.Ma. nidhatabbayuttakam 2 cha.Ma. sallakkhetvava @3 cha.Ma. asakkuneyyataya atthasampannam bhasati 4 cha.Ma. phalubijam @5 cha.Ma. chedanabhedanapacanadibhavena 6 cha.Ma. majjhanhikato @7 Si. rattibhojanam, cha.Ma. rattiya bhojanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page103.

Atikkante majjhantike yava suriyatthangamana bhojanam vikalabhojanam nama, tato viratatta virato vikalabhojana. Sasanassa ananulomatta visukam patanibhutam dassananti visukadassanam. Attana naccananaccapanadivasena nacca ca gita ca vadita ca antamaso mayuranaccanadivasenapi pavattanam naccadinam visukabhuta dassana cati naccagitavaditavisukadassana. Naccadini hi attana payojetum va parehi payojapetum va payuttani passitum va neva bhikkhunam na bhikkhuninam vattati. 1- Maladisu malati yankinci puppham. Gandhanti yankinci gandhajatam. Vilepananti chaviragakaranam. Tattha pilandhanto dhareti nama, unatthanam purento mandeti nama, gandhavasena chaviragavasena ca sadiyanto vibhuseti nama. Thanam vuccati karanam. Tasma yaya dussilyacetanaya tani maladharanadini mahajano karoti, tato pativiratoti attho. Uccasayanam vuccati pamanatikkantam. Mahasayanam akappiyattharanam, 2- tato pativiratoti attho. Jatarupanti suvannam. Rajatanti kahapano, lohamasako jatumasako darumasakoti ye voharam gacchanti, tassa ubhayassapi patiggahana pativirato, neva nam ugganhati na ugganhapeti, na upanikkhittam sadiyatiti attho. Amakadhannapatiggahanati salivihiyavagodhumakanguvarakakudrusakasankhatassa satta- vidhassapi amakadhannassa patiggahana. Na kevalanca etesam patiggahanameva, amasanampi bhikkhunam na vattatiyeva. Amakamamsapatiggahanati ettha pana annatra uddissa anunnata amakamacchamamsanam patiggahanameva bhikkhunam na vattati, no amasanam. Itthikumaripatiggahanati ettha itthiti purisantaragata, itara kumarika nama, tasam patiggahanampi amasanampi akappiyameva. Dasidasapatiggahanati ettha dasidasavaseneva tesam patiggahanam na vattati. "kappiyakarakam dammi, aramikam dammi"ti evam vutte pana vattati. Ajelakadisupi khettavatthupariyosanesu @Footnote: 1 cha.Ma. vattanti 2 cha.Ma. akappiyasanthatam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page104.

Kappiyakappiyanayo vinayavasena upaparikkhitabbo. Tattha khettam nama yasmim pubbannam ruhati. Vatthu nama yasmim aparannam ruhati. Yattha va ubhayam ruhati, tam khettam. Tadatthaya katabhumibhago 1- vatthu. Khettavatthusisena cettha vapitalakadinipi sangahitaneva. Duteyyam vuccati dutakammam, gihinam pahitam pannam va sasanam va gahetva tattha tattha gamanam. Pahinagamanam vuccati paragharam 2- pesitassa khuddakagamanam. Anuyogo nama tadubhayakaranam. Tasma duteyyapahinagamananam anuyogoti evamettha attho veditabbo. 3- Kayavikkayati kaya ca vikkaya ca. Tulakutadisu kutanti vancanam. Tattha tulakutam nama rupakutam angakutam gahanakutam paticchannakutanti catubbidham hoti. Tattha rupakutam nama dve tula samanarupa katva ganhanto mahatiya ganhati, dadanto khuddikaya deti. Angakutam nama ganhanto pacchabhage hatthena tulam akkamati, dadanto pubbabhage. Gahanakutam nama ganhanto mule rajjum ganhati, dadanto agge. Paticchannakutam nama tulam susiram katva anto ayocunnam pakkhipitvava ganhanto tam pacchabhage karoti, dadanto aggabhage. Kamso vuccati suvannapati, taya vancanam kamsakutam. Katham? ekam suvannapatim Katva anna dve tisso lohapatiyo suvannavanna karonti, tato janapadam gantva kincideva addhakulam pavisitva "suvannabhajanani kinatha"ti vatva agghe pucchite samagghataram datukama honti. Tato tehi "katham imesam suvannabhavo janitabbo"ti vutte "vimamsitva ganhatha"ti suvannapatim pasane ghamsitva sabbapatiyo datva gacchanti. Manakutam nama hadayabhedasikhabhedarajjubhedavasena tividham hoti. Tattha hadayabhedo sappiteladiminanakale labbhati. Tani hi sayam 4- ganhanto hettha @Footnote: 1 cha.Ma. akatabhumibhago 2 ghara gharam, su.vi. 1/10/76 @3 cha.Ma. datthabbo 4 cha.Ma. ayam saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page105.

Chiddena manena "sanikam asinca"ti vatva antobhajane bahum paggharapetva ganhati, dadanto chiddam pidhaya sigham puretva deti. Sikhabhedo tilatanduladi- minanakale labbhati. Tani hi sayam ganhanto sanikam sikham ussapetva ganhati, dadanto vegena puretva sikham bhindanto 1- deti. Rajjubhedo khettavatthuminanakale labbhati. Lancam alabhanta hi khettam amahantampi mahantam katva minanti. Ukkotanadisu ukkotananti assamike samike katum lancaggahanam. Vancananti tehi tehi upayehi paresam vancanam. Tatridamekam vatthu:- eko kira luddako miganca migapotakanca gahetva agacchati, tameko dhutto "kim bho migo agghati, kim migapotako"ti aha. "migo dve kahapane, migapotako ekan"ti ca vutte kahapanam datva migapotakam gahetva thokam gantva nivatto "na me bho migapotakena attho, migam me dehi"ti aha. Tenahi dve kahapane dehiti. So aha "nanu te bho maya pathamam eko kahapano dinno"ti. Ama dinnoti, imampi 2- migapotakam ganha, evam so ca kahapano ayanca kahapanagghanako migapotakoti dve kahapana bhavissantiti. So "karanam vadati"ti sallakkhetva migapotakam gahetva migam adasiti. Nikatiti yogavasena va mayavasena va apamangam pamanganti, amanim maniti, asuvannam suvannanti katva patirupakena vancanam. Saciyogoti kutilayogo, etesamyeva ukkotanadinametam namam. Tasma ukkotanasaciyogo vancanasaciyogo nikatisaciyogoti evamettha attho veditabbo. 3- Keci annam dassetva annassa parivattanam saciyogoti vadanti, tam pana vancaneneva sangahitam. Chedanadisu chedananti hatthacchedanadi. Vadhoti maranam. Bandhoti rajju- bandhanadihi bandhanam. Viparamosoti himaviparamoso gumbaviparamosoti duvidho. Yanhi @Footnote: 1 cha.Ma. chindanto 2 cha.Ma. idampi 3 cha.Ma. datthabbo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page106.

Himapatasamaye himena paticchanna hutva maggapatipannam janam musanti, ayam himaviparamoso. Yam gumbadihi paticchanna musanti, ayam gumbaviparamoso. Alopo vuccati gamanigamadinam vilopakaranam. Sahasakaroti sahasikakiriya, geham pavisitva manussanam ure sattham thapetva icchitabhandaggahanam. Evametasma chedanadisahasakara 1- pativirato hoti. [180] So santuttho hotiti so catusu paccayesu dvadasavidhena itaritarapaccayasantosena samannagato hoti. Kayapariharikenati kayapariharanamattakena. Kucchipariharikenati kucchipariharanamattakena. Samadayeva pakkamatiti atthavidham bhikkhu parikkharamattakam sabbam gahetvava kayapatibaddham katvava gacchati, "mama viharo parivenam upatthaka"ti 2- sango va bandho va na hoti. So jiya muttasaro viya, yutha pakkanto mattahatthi viya icchiticchitam senasanam vanasandam rukkhamulam vanapatham pabbharam paribhunjanto eko titthati, eko nisidati, sabbiriyapathesu ekova adutiyo. "catuddiso appatigho ca hoti santussamano itaritarena parissayanam sahita achambhi eko care khaggavisanakappo"ti 3- evam vannitakhaggavisanakappatam apajjati. Idani tamattham upamaya sadhento seyyathapitiadimaha. Tattha pakkhi sakunoti pakkhayutto sakuno. Detiti uppatati. Ayampanettha sankhepattho:- sakuna nama "asukasmim padese rukkho paripakkaphalo"ti natva nanadisahi agantva nakhapakkhatundadihi tassa phalani vijjhanta vidhunanta 4- khadanti. @Footnote: 1 cha.Ma. chedana .pe. sahasakara 2 cha.Ma. upatthakoti @3 khu.su. 25/42/343 4 Si.,Ma. vitudanta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page107.

"idam ajjatanaya, idam svatanaya bhavissati"ti tesam na hoti. Phale pana khine neva rukkhassa arakkham thapenti. Na tattha pattam va nakham va tundam va thapenti. Athakho tasmim rukkhe anapekkho hutva, yo yam disabhagam icchati, so tena sapattabharova uppatitva gacchati. Evameva ayam bhikkhu nissango nirapekkhoyeva pakkamati. Tena vuttam "samadayeva pakkamati"ti. Ariyenati niddosena. Ajjhattanti sake attabhave. Anavajjasukhanti niddosasukham. [181] So cakkhuna rupam disvati so imina ariyena silakkhandhena samannagato bhikkhu cakkhuvinnanena rupam passitvati attho. Sesapadesupi yam vattabbam siya, 1- tam sabbam hettha vuttameva. Abyasekasukhanti kilesehi anavasittasukham. "avikinnasukhan"tipi vuttam. Indriyasamvarasukhanhi ditthadisu ditthamattadivasena pavattataya avikinnam hoti. [182] So abhikkante patikkanteti so manacchatthanam indriyanam samvarena samannagato bhikkhu imesu abhikkantapatikkantadisu sattasu thanesu satisampajannavasena sampajanakari hoti. Tattha yam vattabbam siya, tam jhanavibhange vuttameva. So imina catiadina kim dasseti? arannavasassa paccayasampattim Dasseti. Yassa hi ime cattaro paccaya natthi, tassa arannavaso na ijjhati. Tiracchanagatehi va vanacarakehi va saddhim vattabbatam apajjati. Aranne adhivattha devata "kim evarupassa papabhikkhuno arannavasena"ti bheravasaddam saventi, hatthehi sisam paramasitva 2- palayanakaram karonti. "asuko nama bhikkhu arannam pavisitva idancidanca papakammam akasi"ti ayaso pattharati. Yassa panete cattaro paccaya atthi, tassa arannavaso ijjhati. So hi attano silam paccavekkhanto kinci kalakam va tilakam va apassanto pitim uppadetva tam @Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati 2 cha.Ma. paharitva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page108.

Khayato vayato sampassanto 1- ariyabhumim okkamati. Aranne adhivattha devata attamana vannam bhasanti. Itissa udake pakkhittatelabindu viya yaso vittharito hoti. Vivittantiadini hettha vuttatthaneva. So evam samahite citte .pe. Yathakammupage satte pajanatiti ettake thane yam vattabbam siya, tam sabbam visuddhimagge vuttameva. [185] Tatiyavijjaya so evam samahite citteti vipassanapadakam catutthajjhanacittam veditabbam. Asavanam khayananayati arahattamaggananatthaya. Arahattamaggo hi asavavinasanato asavanam khayoti vuccati, tatra cetam nanam tattha pariyapannattati. Cittam abhininnametiti vipassanacittam abhiniharati. So idam dukkhanti evamadisu "ettakam dukkham, na ito bhiyyo"ti sabbampi dukkhasaccam sarasalakkhanapativedhena yathabhutam pajanati pativijjhati. Tassa ca dukkhassa nibbattikam tanham "ayam dukkhasamudayo"ti, tadubhayampi yam thanam patva nirujjhati, tam tesam appavattim nibbanam "ayam dukkhanirodho"ti, tassa ca sampapakam ariyamaggam ayam "dukkhanirodhagaminipatipada"ti sarasalakkhanapativedhena yathabhutam pajanati, pativijjhatiti evamattho veditabbo. Evam sarupato saccani dassetva idani kilesavasena pariyayato dassento ime asavatiadimaha. Tassa evam janato evam passatoti tassa evam janantassa evam passantassa, saha vipassanaya kotippattamattham katheti. 2- Kamasavati kamasavato. Vimuccatiti imina maggakkhanam dasseti. Vimuttasminti imina phalakkhanam dasseti. Maggakkhane hi cittam vimuccati, phalakkhane vimuttam hoti. Vimuttasmim vimuttamiti nananti imina paccavekkhanananam dasseti. Khina jatitiadihi tassa bhumim. Tena hi nanena so paccavekkhanto khina jatitiadini pajanati. @Footnote: 1 cha.Ma. sammasanto 2 cha.Ma. kotippattam maggam katheti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page109.

Vusitanti vuttham parivuttham, katam caritam nitthitanti attho. Brahmacariyanti magga- brahmacariyam. Puthujjanakalyanakena hi saddhim satta sekkha brahmacariyavasam vasanti nama, khinasavo vutthavaso. Tasma so attano brahmacariyavasam paccavekkhanto vusitam brahmacariyanti pajanati. Katam karaniyanti catusu saccesu catuhi maggehi parinna- pahanasacchikiriyabhavanavasena solasavidhampi kiccam nitthapitanti attho. Puthujjana- kalyanakadayo hi tam kiccam karonti, khinasavo katakaraniyo. Tasma so attano karaniyam paccavekkhanto "katam karaniyan"ti pajanati. Naparam itthattayati idani puna itthabhavaya, evam solasakiccabhavaya kilesakkhayaya va aparam 1- maggabhavanakiccam natthiti pajanati. [186] Saragadisu appahinoti vikkhambhanappahanena va tadangappahanena va samucchedappahanena va appahino. [187] Labhi hotitiadisu labhiti labhava patilabhitva thito. Ajjhattam cetosamathassati niyakajjhattasankhate attano citte uppannassa cetosamathassa. Adhipannadhammavipassanayati adhipannasankhataya khandhadhammesu aniccadivasena pavattaya vipassanaya. Rupasahagatananti rupanimittarammananam rupavacarasamapattinam. Arupasahagatananti na rupanimittarammananam arupasamapattinam. Ettha ca pathamo atthasamapattilabhi puthujjano, dutiyo sukkhavipassakaariyasavako, tatiyo atthasamapattilabhi ariyasavako, catuttho lokiyaputhujjanoti 2- veditabbo. [188] Anusotagamiadisu anusotagamiti vattasotam anugato, vattasote nimuggo puthujjano veditabbo. Patisotagamiti patisotagamano, anusotam agantva patisotam gacchantassetam adhivacanam. Papanca kammam na karotiti pannattim vitikkanto 3- na karoti. Sahapi dukkhena sahapi domanassenati kilesapariyutthane sati uppannena dukkhadomanassena saddhimpi. Paripunnanti tissannam sikkhanam @Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati 2 cha.Ma. lokiyamahajano 3 cha.Ma. pannattam vitikkamanto

--------------------------------------------------------------------------------------------- page110.

Ekayapi anunam. Parisuddhanti nirupakkilesam. Brahmacariyanti setthacariyam. Imina varena sotapannasakadagamino kathita. Kimpanete rudanta brahmacariyam carantiti? ama, kilesarodanena rudanta caranti nama. Silasampanno puthujjanabhikkhupi ettheva sangahito. Thitattoti thitasabhavo. Anagami hi kamaragabyapadehi akampaniyacittataya ca tamha loka anavattidhammataya ca thitasabhavo nama. Tinnoti tanhasotam otinno. 1- Paragatoti 2- nibbanaparam gato. Thale titthatiti arahattaphalasamapattithale titthati. Cetovimuttinti phalasamadhim. Pannavimuttinti phalananam. Ayam vuccatiti ayam khinasavo "tinno parangato thale titthati brahmano"ti vuccati. Bahitapapataya hi esa brahmano nama. [189] Appassutadisu appakam sutam hotiti navange satthusasane kincideva thokam sutam hoti. Na atthamannaya na dhammamannaya dhammanudhammapatipanno hotiti atthakathanca palinca janitva lokuttaradhammassa anurupadhammam pubbabhagapatipadam patipanno na hoti. Imina nayena sabbattha attho veditabbo. [190] Samanamacaladisu samanamacaloti samanaacalo, makaro padasandhikaro, niccalasamano thirasamanoti attho. Ayam vuccatiti ayam sotapanno sasane mulajataya saddhaya patitthitatta "samanamacalo"ti vuccati. Sakadagami pana rajjanakilesassa atthitaya samanapadumoti vutto. Rattattho hi idha padumattho namati vuttam. Anagami kamaragasankhatassa rajjanakilesassa natthitaya samanapundarikoti vutto. Pandarattho hi idha pundarikattho namati vuttam. Khinasavo ca thaddhabhavakaranam kilesanam abhavena samanesu samanasukhumalo namati vutto. Appadukkhatthenapi cesa samanasukhumaloyevati. Catukkaniddesavannana nitthita. -------------- @Footnote: 1 cha.Ma. uttinno 2 cha.Ma. parangatoti


             The Pali Atthakatha in Roman Book 55 page 83-110. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=55&A=1845&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=55&A=1845&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=36&i=619              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=36&A=3659              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=36&A=3599              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=36&A=3599              Contents of The Tipitaka Volume 36 http://84000.org/tipitaka/read/?index_36

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]