ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 55 : PALI ROMAN Panca.A. (paramatthadi.)

                           6. Sankharayamaka
                        1. Pannattivaravannana
     [1] Idani tesanneva mulayamake desitanam kusaladidhammanam labbhamanavasena
ekadesam sanganhitva saccayamakanantaram desitassa sankharayamakassa vannana hoti.
Tatthapi hettha vuttanayeneva pannattivaradayo tayo mahavara antaravaradayo
ca avasesappabheda veditabba. Ayampanettha viseso:- pannattivare tava yatha
hettha khandhadayo dhamme uddisitva "rupam rupakkhandho, cakkhum cakkhvayatanam,
cakkhum cakkhudhatu, dukkham dukkhasaccan"ti padasodhanavaro araddho, tatha anarabhitva
"assasapassasa kayasankharo"ti pathamam tayopi sankhara vibhajitva dassita.
     Tattha kayassa sankharo kayasankharo. "assasapassasa kayika ete
dhamma kayapatibaddha"ti 1- hi vacanato karanabhutassa karajakayassa phalabhuto eva
sankharoti kayasankharo. Aparo nayo:- sankhariyatiti sankharo. Kena sankhariyatiti?
kayena. Ayanhi vato viya bhastaya karajakayena sankhariyatiti evampi kayassa
sankharoti kayasankharo, kayena kato assasapassasavatoti attho. "pubbeva
kho avuso visakha vitakketva vicaretva paccha vacam bhindati, tasma vitakka-
vicara vacisankharo"ti 2- vacanato pana sankharotiti sankharo. Kim sankharoti? vacim.
Vaciya sankharoti vacisankharo. Vacibhedasamutthapakassa vitakkavicaradvayassetam namam.
"sanna ca vedana ca cetasika ete dhamma cittapatibaddha"ti 3- vacanatoyeva
pana tatiyapadepi sankhariyatiti sankharo. Kena sankhariyatiti? cittena. Karanatthe
samivacanam katva cittassa sankharoti cittasankharo. Sabbesampi cittasamutthananam
cetasikadhammanametam adhivacanam. Vitakkavicaranam pana vacisankharabhavena visum gahitatta
"thapetva vitakkavicare"ti vuttam.
@Footnote: 1 Ma.mu. 12/463/413, sam.sala. 18/562/361 (sya)
@2 Ma.mu. 12/463/413   3 Ma.mu. 12/463/413, sam.sala. 18/562/361 (sya)
     [2-7] Idani kayo kayasankharoti padasodhanavaro araddho, tassa
anulomanaye tini, patilomanaye tiniti cha yamakani. Padasodhanamulacakkavare
ekekasankharamulakani dve dve katva anulomanaye cha, patilomanaye chati
dvadasa yamakani. Suddhasankharavare pana yatha suddhakhandhavaradisu "rupam khandho,
khandho rupam. Cakkhu ayatanam, ayatanam cakkhu"tiadina nayena yamakani vuttani,
evam "kayo sankharo, sankhara kayo"ti avatva "kayasankharo vacisankharo,
vacisankharo kayasankharo"tiadina nayena kayasankharamulakani dve, vacisankharamulakam
ekanti anulome tini, patilome tiniti sabbanipi suddhikavare cha yamakani
vuttani. Kimkarana? suddhikaekekapadavasena atthabhavato. Yatha hi khandhayamakadisu
rupadivisitthanam khandhanam cakkhvadivisitthananca ayatanadinam adhippetatta "rupam
khandho, khandho rupam. Cakkhu ayatanam, ayatana cakkhu"ti suddhikaekekapadasodhanavasena 1-
attho atthi, evamidha "kayo sankharo, sankhara kayo"ti natthi. Kayasankharoti
pana dvihipi padehi ekova attho labbhati. Assaso va passaso vati
suddhikaekekapadasodhanavasena 1- atthabhavato "kayo sankharo, sankhara kayo"ti
na vuttam, "kayo kayasankharo"tiadi pana vattabbam siya, tampi kayavacicittapadehi
idha adhippetanam sankharanam aggahitatta na yujjati. Suddhasankharavaro hesa.
Padasodhane pana vinapi atthena vacanam na 2-  yujjatiti tattha so nayo gahito.
Idha pana kayasankharassa vacisankharadihi vacisankharassa ca cittasankharadihi
cittasankharassa ca kayasankharadihi annatta "kayasankharo vacisankharo, vacisankharo
kayasankharo"ti ekekasankharamulakani dve dve katva cha yamakani yujjanti.
Tesu aggahitaggahanena tineva labbhanti. Tasma taneva dassetum anulomanaye
tini, patilomanaye tiniti cha yamakani vuttani. Suddhasankharamulacakkavaro panettha
na gahitoti evam pannattivarassa uddesavaro veditabbo.
@Footnote: 1 cha.Ma. suddhikaekekapadavasena   2 cha.Ma. ayam saddo na dissati
     [8-18] Niddesavare panassa anulome tava yasma na kayadayova
kayasankharadinam namam, tasma "no"ti patisedho kato. Patilome na kayo na
kayasankharoti yo na kayo, so kayasankharopi na hotiti pucchati. Kayasankharo
na kayo kayasankharoti kayasankharo kayo na hoti, kayasankharoyeva panesoti
attho. Avasesanti na kevalam sesasankharadvayameva, kayasankharavinimuttam pana sesam
sabbampi sankhatasankhatapannattibhedam dhammajatam neva kayo na kayasankharoti
imina upayena sabbavissajjanesu attho veditabboti.
                      Pannattivaravannana nitthita.
                            --------
                         2. Pavattivaravannana
     [19] Pavattivare panettha paccuppannakale puggalavarassa anulomanaye
"yassa kayasankharo uppajjati tassa vacisankharo uppajjati"ti kayasankharamulakani
dve, vacisankharamulakam ekanti tineva yamakani labbhanti, tani gahitaneva. Tassa
patilomanayepi okasavaradisupi eseva nayo. Evamettha sabbavaresu tinnam
tinnam yamakanam vasena yamakaganana veditabba.
     Atthavinicchaye panettha idam lakkhanam:- imasminhi sankharayamake "assasa-
passasanam uppadakkhane vitakkavicaranam uppadakkhane"tiadivacanato paccuppannadi-
kalabhedo pavattivasenapi gahetabbo, na cutipatisandhivaseneva. "dutiyajjhane
tatiyajjhane tattha kayasankharo uppajjati"tiadivacanato catutthajjhanampi 1-
okasavasena gahitanti veditabbam. Evamettha yam yam labbhati, tassa tassa vasena
atthavinicchayo veditabbo.
@Footnote: 1 cha.Ma. jhanampi
     Tatridam nayamukham:- vina vitakkavicarehiti dutiyatatiyavasena 1- vuttam. Tesanti
tesam dutiyatatiyajjhanasamanginam. Kamavacarananti kamavacare uppannasattanam.
Rupavacaradevanam pana assasapassasa natthi, arupavacaranampi rupameva natthi. Vina
assasapassasehiti ruparupabhavesu nibbattasattanam vitakkavicaruppattim sandhaya
vuttam.
     [21] Pathamajjhane kamavacareti kamavacarabhumiyam uppanne pathamajjhane.
Angamattavasena cettha pathamajjhanam gahetabbam, na appanavaseneva. Anappanap-
pattepi hi savitakkasavicaracitte idam sankharadvayam uppajjateva.
     [24] Cittassa bhangakkhaneti idam kayasankharassa ekantacittasamutthanatta
vuttam. Uppajjamanameva hi cittam rupam va arupam va samutthapeti, na bhijjamanam.
     [37] Suddhavasanam dutiye citte vattamaneti patisandhito dutiye
bhavangacitte. Kamancetam patisandhicitte vattamane tesam tattha nuppajjittheva,
yava pana abbokinnam vipakacittam pavattati, tava nuppajjittheva namati
dassanatthametam vuttam. Yassa va jhanassa vipakacittena te nibbatta, tam
satasopi sahassasopi 2- uppajjamanam pathamacittameva. Vipakacittena pana visadisam
bhavanikantiya avajjanacittam dutiyacittam nama, tam sandhayetam vuttanti veditabbam.
     [44] Pacchimacittasamanginanti sabbapacchimena appatisandhikacittena samangi-
bhutanam khinasavanam. Avitakkaavicaram pacchimacittanti rupavacaranam dutiyajjhanikadi-
cuticittavasena arupavacarananca catutthajjhanikacuticittavasenetam vuttam. Tesanti tesam
pacchimacittasamangiadinam.
     [79] Yassa kayasankharo nirujjhati tassa cittasankharo nirujjhatiti ettha
niyamato kayasankharassa cittasankharena saddhim ekakkhane nirujjhanato amantati
pativacanam dinnam, na cittasankharassa kayasankharena saddhim. Kimkarana? cittasankharo
@Footnote: 1 cha.Ma. dutiyatatiyajjhanavasena  2 satasopiti satenapi. sahassasopiti sahassenapiti yojana
Hi kayasankharena vinapi uppajjati ca nirujjhati ca, kayasankharo pana
cittasamutthano assasapassasavato. Cittasamutthanarupanca cittassa uppadakkhane
uppajjitva yava aparani 1- solasa cittani uppajjanti, tava titthati. Tesam
solasannam sabbapacchimena saddhim nirujjhatiti yena cittena saddhim uppajjati,
tato patthaya sattarasamena saddhim nirujjhati. Na kassaci cittassa uppadakkhane
va thitikkhane va nirujjhati, napi thitikkhane va bhangakkhane va uppajjati.
Esa cittasamutthanarupassa dhammatati niyamato cittasankharena saddhim ekakkhane
nirujjhanato amantati vuttam. Yampana vibhangappakaranassa sihalatthakathayam
"cittasamutthanarupam sattarasamassa cittassa uppadakkhane nirujjhati"ti vuttam, tam
imaya paliya virujjhati. Atthakathato ca paliyeva balavatarati paliyam vuttameva
pamanam.
     [128] Yassa kayasankharo uppajjati tassa vacisankharo nirujjhatiti
ettha yasma kayasankharo cittassa uppadakkhane uppajjati, na ca tasmim
khane vitakkavicara nirujjhanti, tasma noti patisedho katoti imina nayamukhena
sabbattha vinicchayo 2- veditabbo. Parinnavaro pakatikoyevati.
                       Pavattivaravannana nitthita.
                      Sankharayamakavannana samatta.
                            ---------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 55 page 358-362. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=55&A=8059&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=55&A=8059&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=36&i=573              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=36&A=2940              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=36&A=2967              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=36&A=2967              Contents of The Tipitaka Volume 36 http://84000.org/tipitaka/read/?index_36

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]