ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 55 : PALI ROMAN Panca.A. (paramatthadi.)

                            8. Cittayamaka
                          uddesavaravannana
     [1-62] Idani tesanneva mulayamake desitanam kusaladidhammanam
labbhamanavasena ekadesameva sanganhitva anusayayamakanantaram desitassa cittayamakassa
atthavannana hoti. Tattha palivavatthanam tava veditabbam:- imasminhi cittayamake
matikathapanam thapitamatikaya vissajjananti dve vara honti. Tattha matikathapane
puggalavaro dhammavaro puggaladhammavaroti aditova tayo suddhikamahavara
honti.
     Tattha "yassa cittam uppajjati na nirujjhati"ti evam puggalavasena cittassa
uppajjananirujjhanadibhedam dipento gato puggalavaro nama. "yam cittam uppajjati
na nirujjhati"ti evam dhammavaseneva cittassa uppajjananirujjhanadibhedam dipento
gato dhammavaro nama. "yassa yam cittam uppajjati na nirujjhati"ti evam
ubhayavasena cittassa uppajjananirujjhanadibhedam dipento gato puggaladhammavaro
nama. Tato "yassa saragam cittan"ti solasannam padanam vasena apare
saragadipadavisesita solasa puggalavara, solasa dhammavara, solasa puggala-
dhammavarati atthacattalisam missakavara honti. Te saragadipadamattam dassetva
sankhitta. Tato "yassa kusalacittan"tiadina nayena chasatthidvisatasankhatanam 1-
abhidhammamatikapadanam vasena apare kusaladipadavisesita chasatthidvisata puggalavara,
chasatthidvisata dhammavara, chasatthidvisata puggaladhammavarati atthanavutisattasata
missakavara honti. Tepi kusaladipadamattam dassetva sankhittayeva. Yani
panettha 2- sadisavissajjanadini 3- padani cittena saddhim na yujjanti, tani
moghapucchavasena gahitani. 4-
     Tesu pana tisu varesu sabbapathame suddhikapuggalamahavare uppadanirodha-
kalasambhedavaro uppaduppannavaro nirodhuppannavaro uppadavaro
nirodhavaro uppadanirodhavaro uppajjamananirodhavaro uppajjamanuppannavaro
nirujjhamanuppannavaro uppannuppadavaro atitanagatavaro uppannuppajjamana-
varo niruddhanirujjhamanavaro atikkantakalavaroti cuddasa antaravaRa. Tesu
uppadavare 5- nirodhavare 5- uppadanirodhavareti 5- imesu tisu varesu anuloma-
patilomavasena cha cha katva attharasa yamakani, uppannuppadavare atitanagatakalavasena
@Footnote: 1 cha.Ma...... sankhanam  2 cha.Ma. yanipettha
@3 cha.Ma. sanidassanadini   4 cha.Ma. thapitani   5 cha.Ma.... varo
Anulomato dve, patilomato dveti cattari yamakani, sesesu adito nidditthesu
tisu, anantare nidditthesu tisu, sattamaatthamanavamesu 1- avasane nidditthesu
catusuti dasasu varesu anulomato ekam, patilomato ekanti dve dve katva
visati yamakani. Evam sabbesupi cuddasasu antaravaresu dvecattalisayamakani
caturasitipuccha atthasatthiatthasatam hoti. Yatha ca ekasmim suddhikapuggalamahavare,
tatha suddhikadhammavarepi suddhikapuggaladhammavarepiti tisu mahavaresu chabbisatiyamakasatam
tato diguna puccha tato diguna attha ca veditabba. Idam pana varattayam
saragadivasena solasagunam kusaladivasena chasatthidvisatagunam katva imasmim
cittayamake anekani yamakasahassani tato diguna puccha tato diguna attha
ca hontiti. Patho pana sankhittoti. Evam tava imasmim cittayamake palivavatthanam
veditabbam.
                      Matikathapanavannana nitthita.
                           -----------
                      Niddesa 1. Puggalavaravannana
     [63] Idani thapitanukkamena matikam vissajjetum 2- yassa cittam uppajjati
na nirujjhati tassa cittam nirujjhissatitiadikam 2- araddham. Tattha uppajjatiti
uppadakkhanasamangitaya uppajjati. Na nirujjhatiti nirodhakkhanam appattataya na
nirujjhati. Tassa cittanti tassa puggalassa tato patthaya cittam nirujjhissati
nuppajjissatiti pucchati. Tesam cittanti yesam paricchinnavattadukkhanam khinasavanam
sabbapacchimassa cuticittassa uppadakkhano vattati, etesam tadeva cuticittam
uppadappattataya uppajjati nama, bhangam appattataya na nirujjhatiti. 3- Idani
pana bhangam patva tam tesam cittam nirujjhissati, tato appatisandhim katva 4-
@Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati   2-2 cha.Ma. yassa cittam uppajjati na nirujjhatitiadi
@3 cha.Ma. iti-saddo na dissati     4 cha.Ma. appatisandhikatta
Annam nuppajjissati. Itaresanti pacchimacittasamangim khinasavam thapetva
avasesanam sekkhasekkhaputhujjananam. Nirujjhissati ceva uppajjissati cati yantam
uppadakkhanappattam, tam nirujjhissateva, annam pana tasmim va annasmim va attabhave
uppajjissati ceva nirujjhissati cati. 1- Dutiyapucchavissajjanepi tatharupasseva
khinasavassa cittam sandhaya amantati vuttam. Nuppajjati nirujjhissatiti bhangakkhane
arahato pacchimacittampi sesanam bhijjamanacittampi. Tato patthaya pana arahato
tava 2- cittam na nirujjhissatiti sakka vattum, uppajjissatiti pana na sakka.
Sesanam uppajjissatiti sakka vattum, na nirujjhissatiti na sakka. Tasma noti
patisedho kato. Dutiyapanhe yassa cittam na nirujjhissati uppajjissati, 3- so
puggaloyeva natthi, tasma natthiti patikkhepo kato.
     [65-82] Uppannanti uppadasamangino cetam 4- namam uppadam patva
aniruddhassapi. Tattha uppadasamangitam sandhaya amantati, uppadam patva
aniruddhabhavam sandhaya "tesam cittam uppannan"ti vuttam. Anuppannanti uppadam
appattam. Tesam cittam uppajjitthati etthapi sabbesam tava cittam
khanapaccuppannameva hutva uppadakkhanam atitatta uppajjittha nama,
nirodhasamapannanam nirodhato pubbe uppannapubbatta, asannasattanam
sannibhave uppannapubbatta. Uppajjittha ceva uppajjati cati uppadam
pattatta uppajjittha, anatitatta uppajjati namati attho.
     Uppadakkhane anagatancati uppadakkhane ca cittam anagatanca cittanti
attho.
     [83] Atikkantakalavare uppajjamanam khananti uppadakkhanam. Tattha
kincapi uppadakkhano uppajjamano nama na hoti, uppajjamanassa pana
@Footnote: 1 cha.Ma. iti-saddo na dissati   2 cha.Ma. ayam saddo na dissati
@3 cha.Ma. uppajjissatiti        4 cha.Ma. uppadasamanginopetam
Khanatta evam vutto. Khanam vitikkantam atikkantakalanti na ciram vitikkantam,
tameva pana uppadakkhanam vitikkantam hutva atikkantakalanti sankhyam gacchati.
Nirujjhamanam khananti nirodhakkhanam. Tattha kincapi nirodhakkhano nirujjhamano nama na
hoti, nirujjhamanassa pana khanatta evam vutto. Khanam vitikkantam atikkantakalanti
kim tassa cittam evam nirodhakkhanampi vitikkantam hutva atikkantakalam nama hotiti
pucchati. Tattha yasma bhangakkhane cittam uppadakkhanam khanam vitikkantam hutva
atikkantakalam hoti, nirodhakkhanam khanam vitikkantam hutva atikkantakalam nama
na hoti, atitam pana cittam ubhopi khane khanam vitikkantam hutva atikkantakalam
nama, tasma "bhangakkhane cittam uppadakkhanam vitikkantam bhangakkhanam avitikkantam,
atitam cittam uppadakkhananca vitikkantam bhangakkhananca vitikkantan"ti vissajjana-
maha. Dutiyapanhassa vissajjane yasma atitam cittam ubhopi khane vitikkantam
hutva atikkantakalam nama hoti, tasma atitam cittanti vuttam. Patilomapanhassa
vissajjane yasma uppadakkhane ca cittam anagatanca cittam ubhopi khane khanam
vitikkantam hutva atikkantakalam nama na hoti tesam khananam avitikkantatta,
tasma "uppadakkhane cittam anagatam cittan"ti vuttam. Dutiyavissajjanam
pakatameva.
     [84-113] Dhammavarepi iminava upayena sabbavissajjanesu attho
veditabbo. Puggaladhammavaro dhammavaragatikoyeva.
     [114-116] Sabbepi missakavara yassa saragam cittantiadina nayena
mukhamattam dassetva sankhitta, vittharo pana tesam hettha vuttanayeneva
veditabbo. Tesu pana "yassa saragam cittam uppajjati na nirujjhati tassa cittam
nirujjhissati nuppajjissati"ti evam vittharetabbataya pucchava sadisa hoti.
Yasma pana saragam cittam pacchimacittam na hoti, tasma "yassa saragam cittam
Uppajjati na nirujjhati tassa cittam nirujjhissati nuppajjissatiti no"ti evam
vissajjetabbatta vissajjanam asadisam hoti. Tam tam tassa tassa pucchaya
anurupavasena veditabbanti.
                        Cittayamakavannana samatta.
                           -----------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 55 page 379-384. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=55&A=8555&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=55&A=8555&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=36&i=1              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=36&A=1              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=36&A=1              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=36&A=1              Contents of The Tipitaka Volume 36 http://84000.org/tipitaka/read/?index_36

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]