ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 55 : PALI ROMAN Panca.A. (paramatthadi.)

                            Paccayaniddesa
                      1. Hetupaccayaniddesavannana
     [1] Idani pana 1- sabbepi te paccaye udditthapatipatiya niddisitva
dassetum hetupaccayoti hetu hetusampayuttakanam dhammanam tamsamutthanananca rupanam
hetupaccayena paccayotiadimaha. Tattha hetupaccayoti catuvisatiya paccayesu
nikkhittapatipatiya sabbapathamam bhajetabbassa ayam paduddharo. Sesapaccayesupi
iminava nayena pathamam bhajetabbapadam uddharitva vissajjanam katanti veditabbam.
Ayam panettha padasambandho 2-:- yo paccayuddese hetupaccayoti uddittho, so
niddesato "hetu hetusampayuttakanam dhammanam tamsamutthanananca rupanam hetupaccayena
paccayo"ti evam veditabbo. Imina upayena sabbapaccayesu bhajetabbapadassa
vissajjanena saddhim sambandho veditabbo.
     Idani hetu hetusampayuttakananti ettha "hetusampayuttakanan"ti avatva
"hetu hetusampayuttakanan"ti kasma vuttanti? paccayassa ceva paccayuppannananca
vavatthapanato. Hetusampayuttakananti hi vutte hetuna sampayuttakanam hetupaccayena
paccayoti attho bhaveyya. Evam sante asuko nama dhammo hetupaccayena
paccayoti paccayassa vavatthanam na pannayeyya. Athapi hetuna sampayuttakanam
hetusampayuttakananti attham aggahetvava yesam kesanci sampayuttakanam hetu
hetupaccayena paccayoti attho bhaveyya, evam sante hetuna vippayutta
cakkhuvinnanadayopi sampayuttakayeva, hetuna sampayutta kusaladayopi. Tattha
ayam hetu asukassa nama sampayuttakadhammassa paccayoti paccayuppannavavatthanam na
pannayeyya. Tasma paccayanceva paccayuppanne ca 3- vavatthapento "hetu
hetusampayuttakanan"ti aha. Tassattho:- hetusampayuttakanam kusaladidhammanam yo
@Footnote: 1 cha.Ma. ayam saddo na dissati    2 cha.Ma. sambandho  3 cha.Ma. paccayuppannanca
Hetu sampayuttako, so hetupaccayena paccayoti. Tatrapi "paccayo"ti avatva
"hetupaccayena"ti vacanam hetuno annatha paccayabhavapatisedhanattham. Ayanhi hetu
hetupaccayenapi paccayo hoti sahajatadipaccayenapi. Tatrassa yvayam sahajatadi-
paccayavasena annathapi paccayabhavo, tassa patisedhanattham hetupaccayenati vuttam.
Evam santepi "tamsampayuttakanan"ti avatva kasma "hetusampayuttakanan"ti
vuttanti? niddisitabbassa apakatatta. Tamsampayuttakananti hi vutte yena te
tamsampayuttaka nama honti, ayam nama soti niddisitabbo apakato. Tassa
apakatatta yena sampayutta te tamsampayuttakati vuccanti, tam sarupatova dassetum
"hetusampayuttakanan"ti vuttam.
     Tamsamutthanananti ettha pana niddisitabbassa pakatatta tamgahanam katam.
Ayanhettha attho:- te hetu ceva hetusampayuttaka ca dhamma samutthana 1-
etesanti tamsamutthanani. Tesam tamsamutthananam, hetuto ceva hetusampayuttadhammehi
ca nibbattananti attho. Imina cittasamutthanarupam ganhati. Kim pana tam cittato
annenapi samutthatiti. Ama samutthati. Sabbepi hi cittacetasika ekato hutva
rupam samutthapenti. Lokiyadhammadesanaya pana cittassa adhikabhavato tathavidham rupam
cittasamutthananti vuccati. Tenevaha:- cittacetasika dhamma cittasamutthananam
rupanam sahajatapaccayena paccayoti.
     Yadi evam idhapi "tamsamutthananan"ti avatva cittasamutthanananti kasma
na vuttam. 2- Acittasamutthananampi sanganhanato. Panhavarasminhi "patisandhikkhane
vipakabyakata hetu hetusampayuttakanam khandhanam katatta ca rupanam hetupaccayena
paccayo"ti agatam. Tassa sanganhanattham idha cittasamutthanananti avatva
@Footnote: 1 cha. samutthanam   2 cha.Ma. na vuttanti
Tamsamutthanananti tassattho:- cittajarupam ajanayamanapi te hetu hetusampayuttaka
dhamma sahajatadipaccayavasena samutthana 1- etesanti tamsamutthanani. Tesam
tamsamutthananam pavatte cittajanam patisandhiyanca katattarupanam  2- hetu hetupaccayena
paccayoti. Imina upayena annesupi tamsamutthanananti agatatthanesu attho
veditabbo.
     Kasma panayam hetu patisandhiyameva katattarupanam hetupaccayo hoti, na
pavatteti? patisandhiyam kammajarupanam cittapatibaddhavuttitaya. Patisandhiyanhi
kammajarupanam cittapatibaddha pavatti, cittavasena uppajjanti ceva titthanti ca.
Tasminhi khane cittam cittajarupam janetum na sakkoti, tanipi vina cittena
uppajjitum va thatum va na sakkonti. Tenevaha "vinnanapaccaya namarupam,
tasmim patitthite vinnane namarupassa avakkanti hoti"ti. 3- Pavattiyam pana tesam
citte vijjamanepi kammapatibaddhava pavatti, na cittapatibaddha. Avijjamane
capi citte nirodhasamapannanam uppajjantiyeva.
     Kasma pana patisandhikkhane cittam cittajarupam janetum na sakkotiti? kamma-
vegakkhittataya ceva appatitthitavatthutaya ca dubbalatta. Tanhi tada kammavegakkhittam
apurejatavatthukatta ca appatitthitavatthukanti dubbalam hoti. Tasma papate
patitamatto puriso kinci sippam katum viya rupam janetum na sakkoti, kammajarupameva
panassa cittasamutthanarupatthane titthati. Tanca kammajarupasseva bijatthane
titthati. Kammam panassa khettasadisam, kilesa apasadisa. Tasma santepi khette
ape ca pathamuppattiyam bijanubhavena rukkhuppatti viya patisandhikkhane cittanubhavena
rupakayassa uppatti. Bije pana vigatepi pathaviapanubhaveneva 4- rukkhassa uparupari
pavatti viya vina cittena kammatova katattarupanam pavatti hotiti veditabba.
Vuttampi cetam "kammam khettam, vinnanam bijam, tanha sineho"ti. 5-
@Footnote: 1 cha.Ma. samutthanam             2 cha.Ma. katattarupanampi  3 sam.ni. 16/39/14
@4 cha.Ma. eva-saddo na dissati    5 an.tika. 20/77/215
     Ayanca panattho okasavaseneva gahetabbo. Tayo hi okasa namokaso
rupokaso namarupokasoti. Tattha arupabhavo namokaso nama. Tatra hi
hadayavatthumattampi rupapaccayam vina arupadhammava uppajjanti. Asannabhavo rupokaso
nama. Tatra hi patisandhicittamattampi arupapaccayam vina rupadhammava uppajjanti.
Pancavokarabhavo namarupokaso nama. Tatra hi vatthurupamattampi vina patisandhiyam
arupadhamma patisandhicittanca vina kammajapi rupadhamma na uppajjanti.
Yuganaddhava 1- ruparupanam uppatti. Yatha hi sassamike sarajake gehe
sadvarapalake rajanattim vina pathamappaveso nama natthi, aparabhage pana
vinapi anattim purimanattianubhaveneva hoti, evameva pancavokare
patisandhivinnanassa 2- sahajatadipaccayatam vina rupassa patisandhivasena pathamuppatti
nama natthi. Aparabhage pana vinapi patisandhivinnanassa sahajatadipaccayanubhavam
purimanubhavavasena laddhappavesassa kammato pavatti hoti. Asannabhavo pana
yasma arupokaso na hoti, tasma tattha vinava arupapaccaya asannokasatta 3-
rupam pavattati assamike sunnagehe attano gehe ca purisassa paveso viya.
Arupabhavopi yasma rupokaso na hoti, tasma tattha vinava rupapaccaya
asannokasatta arupadhamma pavattanti. Pancavokarabhavo pana ruparupokasoti
natthettha arupapaccayam vina patisandhikkhane rupanam uppattiti. Iti ayam hetu
patisandhiyameva katattarupanam paccayo hoti, na pavatteti.
     Nanu ca 4- "hetu sahajatanam hetupaccayena paccayo"ti vutte sabbopi
ayam attho gahito hoti, atha kasma "hetusampayuttakanam dhammanam tamsamutthanananca
rupanan"ti idam gahitanti? pavattiyam katattarupadinam paccayabhavassa patibahanato.
Evanhi sati yani pavattiyam hetuna saha ekakkhane katattarupani ceva
@Footnote: 1 Si.,Ma. yuganandhava    2 cha.Ma. patisandhivinnanarajassa
@3 Si. annokasatta    4 cha.Ma. ayam saddo na dissati
Utuaharasamutthanani ca jayanti, tesampi hetu hetupaccayoti apajjeyya, na
ca so tesam paccayo. Tasma tesam paccayabhavassa patibahanatthametam gahitanti
veditabbam.
     Idani "nanappakarabhedato paccayuppannato"ti imesam padanam vasenettha vinnatabbo
vinicchayo. Tesu nanappakarabhedatoti ayanhi hetu namajatito kusalakusala-
vipakakiriyabhedato catubbidho. Tattha kusalahetu bhummantarato kamavacaradibhedena
catubbidho, akusalahetu kamavacarova, vipakahetu  kamavacaradibhedena catubbidho,
kiriyahetu kamavacaro rupavacaro arupavacaroti tividho. Tattha kamavacarakusalahetu
namato alobhadivasena tividho. Rupavacaradikusalahetusupi eseva nayo. Akusalahetu
lobhadivasena tividho. Vipakakiriyahetu pana alobhadivasena tayo tayo honti.
Tamtamcittasampayogavasena pana tesam tesam hetunam nanappakarabhedoyevati evam
tavettha nanappakarabhedato vinnatabbo vinicchayo.
     Paccayuppannatoti imina paccayena ime dhamma uppajjanti, imesam
nama dhammanam ayam paccayoti evampi vinicchayo vinnatabboti attho. Tattha
imasmim tava hetupaccaye kamavacarakusalahetu kamabhavarupabhavesu attana sampayutta-
dhammananceva cittasamutthanarupananca hetupaccayo hoti, arupabhave sampayutta-
dhammanamyeva. Rupavacarakusalahetu kamabhavarupabhavesuyeva sampayuttadhammananceva
cittasamutthanarupananca hetupaccayo. Arupavacarakusalahetu kamavacarakusalahetusadisova.
Tatha apariyapannakusalahetu, tatha akusalahetu. Kamavacaravipakahetu pana kamabhavasmimyeva
attana sampayuttadhammanam patisandhiyam katattarupanam pavatte cittasamutthanarupananca
hetupaccayo. Rupavacaravipakahetu rupabhave vuttappakarananneva hetupaccayo.
Arupavacaravipakahetu arupabhave sampayuttakananneva hetupaccayo. Apariyapanna-
vipakahetu kamabhavarupabhavesu sampayuttakananceva cittasamutthanarupananca arupabhave
Arupadhammananneva hetupaccayo. Kiriyahetusu pana tebhumikesupi kusalahetusadisova
paccayoti evamettha paccayuppannatopi vinnatabbo vinicchayoti.
                    Hetupaccayaniddesavannana nitthita.
                          ------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 55 page 406-411. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=55&A=9146&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=55&A=9146&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=36&i=2              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=36&A=68              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=36&A=20              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=36&A=20              Contents of The Tipitaka Volume 36 http://84000.org/tipitaka/read/?index_36

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]