ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
previous bookdispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 6 : PALI ROMAN Di.A. (sumangala.3)

                            Sumangalavilasini
                    dighanikayatthakatha patikavaggavannana
                 namo tassa bhagavato arahato sammasambuddhassa
                         --------------
                           1.  patikasutta
                         sunakkhattavatthuvannana
     [1] Evamme sutam .pe. Mallesu viharatiti patikasuttam. Tatrayam
anupubbapadavannana;-
     mallesu viharatiti malla nama janapadino rajakumara, tesam
nivaso ekopi janapado rulhisaddena  "malla"ti vuccati, tasmim mallesu
janapade. "anupiyam nama mallanam nigamo"ti anupiyanti evamnamako mallanam
janapadassa eko nigamo, tam gocaragamam katva ekasmim chayudakasampanne
vanasande viharatiti attho. Anopiyantipi patho. Pavisiti pavittho. Bhagava pana
na tava pavittho, pavisissamiti nikkhantatta pana pavisiti vutto. Yatha  kim,
yatha "gamam gamissami"ti nikkhanto puriso tam gamam appattopi "kuhim
itthannamo"ti vutte "gamam gato"ti vuccati, evam. Etadahositi gamasamipe
thatva suriyam 1- olokentassa etam ahosi. Atippago khoti ativiya pago kho,
na tava kulesu yagubhattam nitthitanti. Kim pana bhagava kalam ajanitva
nikkhantoti? na ajanitva. Paccusakaleyeva hi bhagava nanajalam pattharitva
lokam volokento nanajalassa 2- anto pavittham bhaggavagottam channaparibbajakam
disva "ajjaham imassa paribbajakassa maya pubbe katakaranam aharitva
dhammam kathessami, sa dhammakatha assa mayi pasadapatilabhavasena saphala bhavissati"ti
natvava paribbajakaramam pavisitukamo atippagova nikkhami. Tasma tattha
pavisitukamataya evam cittam uppadesi.
@Footnote: 1 cha.Ma. suriyam evamuparipi. 2 Si.i. buddhananassa.
     [2] Etadavocati bhagavantam disva manatthaddhatam akatva sattharam
paccuggantva etam etu kho bhanteti adikam vacanam avoca. Imam pariyayanti
imam varam, ajja imam agamanavaranti attho. Kim pana bhagava pubbepi tattha
gatapubbopi? na gatapubbo, lokasamudacaravasena pana evamaha. Lokiya hi
cirassam agatampi anagatapubbampi manapajatiyam 1- agatam disva "kuto bhavam
agato, cirassam bhavam agato, katham te idhagamanamaggo nato, kim maggamulhosi"ti
adini vadanti. Tasma ayampi lokasamudacaravasena evamahati veditabbo.
Idamasananti attano nisinnasanam papphotetva dadamano evamaha.
Sunakkhatto licchaviputtoti sunakkhatto nama licchavirajaputto. So kira tassa
gihisahayo hoti, kalena kalam tassa santikam agacchati. 2- Paccakkhatoti
"paccakkhamidanaham bhante bhagavantam, nadanaham bhante bhagavantam uddissa
viharissami"ti evam patiakkhato nissattho pariccatto.
     [3] Bhagavantam uddissati "bhagava me sattha, bhagavato aham
ovadam patikaromi"ti evam apadisitva. Ko santo kam paccacikkhasiti yacako
va yacitakam paccacikkheyya, yacitako va yacakam. Tvam pana neva yacako na
yacitako, evam sante moghapurisa ko santo ko samano kam paccacikkhasiti
dasseti. Passa moghapurisati passa tucchapurisa. Yavanca te idam aparaddhanti
yattakam idam tava aparaddham, yattako te aparadho, tattako dosoti evaham
bhavantam 3- dosam aropemiti 4- dasseti. 5-
     [4] Uttarimanussadhammati pancasiladasasilasankhata manussadhamma
uttari. Iddhipatihariyanti iddhibhutam patihariyam. Kate vati katamhi va.
Yassatthayati yassa dukkhakkhayassa atthaya. So niyyati takkarassati so dhammo
takkarassa yatha maya dhammo desito, tatha karakassa sammapatipannassa
puggalassa sabbavattadukkhakkhayaya amatanibbanasacchikiriyaya 6- gacchati, na gacchati
samvattati, na samvattatiti pucchati. Tatra sunakkhattati tasmim sunakkhatta maya
@Footnote: 1 cha.Ma. manapajatikam      2 cha.Ma. i. gacchati.    3 Ma.i. bhagavantam,
@4 cha.Ma. aropesinti.   5 i. dassesi.        6 i. amatamahanibbana....
Desite dhamme takkarassa sammadukkhakkhayaya samvattamane kim uttarimanussadhamma
iddhipatihariyam katam karissati, ko tena katena attho? tasminhi katepi
akatepi mama sasanassa parihani natthi, devamanussananhi amatanibbanam 1-
sampapanatthaya aham paramiyo puresim, na patihariyakaranatthayati patihariyassa
niratthakatam dassetva "passa moghapurisa"ti dutiyam dosam aropesi. 2-
     [5] Aggannanti lokapannattim. "idam nama lokassa aggan"ti
evam janitabbam aggamariyadam na tam pannapetiti vadati. Sesamettha
anantaravaranusareneva veditabbam.
     [6] Anekapariyayena khoti idam kasma araddham.? sunakkhatto kira
"bhagavato gunam makkhessami, dosam pannapessami"ti ettakam vippalapitva
bhagavato katham sunanto appatittho niravo atthasi. 3-
     Atha bhagava "sunakkhatta evam tvam makkhibhave thito sayameva garaham
papunissasi"ti makkhibhave adinavadassanattham anekapariyayenati adimaha. Tattha
anekapariyayenati anekakaranena. Vajjigameti vajjirajunam 4- game vesalinagare.
No visahiti nasakkhi. So avisahantoti so sunakkhatto yassa pubbe tinnam
ratananam vannam kathentassa mukham nappahoti, sodani teneva mukhena avannam
katheti, 5- addha avisahanto asakkonto brahmacariyam caritum attano balataya
avannam kathetva hinayavattoti. Buddho pana subuddhova, dhammo svakkhatova,
samgho supatipannova. Evam tini ratanani thomenta manussa tuyheva dosam
dassentiti. Iti kho teti evam kho te sunakkhatta vattaro bhavissanti. Tato
evam dose uppanne sattha atitanagate appatihatanano, mayham evam doso
uppajjissatiti janantopi puretaram na kathesiti vattum na lacchasiti dasseti.
Apakkamevati apakkamiyeva, apakkanto 6- va cutoti attho. Yatha tam apayikoti
yatha apaye nibbattanaraho satto niraye nibbattanaraho satto apakkameyya,
evameva apakkamiti attho.
@Footnote: 1 i amatamahanibbana....     2 Ma. aropeti.       3 Si. ahosi, i. atthasi.
@4 cha.Ma. vajjirajanam.          5 i. kathesi.         6 Si. apasakkanto.
                        Korakkhattiyavatthuvannana
     [7] Ekamidahanti imina kim dasseti? idam suttam dvihi padehi
araddham iddhipatihariyam na karotiti ca aggannam na pannapetiti 1- ca. Tattha
"aggannam na pannapeti"ti idam padam suttapariyosane dassessati. "patihariyam
na karoti"ti imassa pana padassa anusandhidassanavasena ayam desana araddha.
     Tattha ekamidahanti ekasmim aham. Samayanti samaye, ekasmim kale
ahanti attho. Thulusuti thulu nama janapado, tattha viharami. Uttaraka namati
itthilingavasena uttarakati evamnamako thulujanapadassa 2- nigamo, tam nigamam
gocaragamam katvati attho. Aceloti naggo. Korakkhattiyoti antovankapado
khattiyo. Kukkuravattikoti samadinnakukkuravatto 3- sunakho viya ghayitva khadati,
uddhanatthane 4- nipajjati, annampi sunakhakiriyameva karoti. Catukondikoti
catusanghattiko dve januni 5- dve ca kappure bhumiyam thapetva vicarati.
Chamanikinnanti bhumiyam nikinnam pakkhittam thapitam. Bhakkhasanti bhakkham yankinci
khadaniyam bhojaniyam. Mukhenevati hatthena aparamasitva khadaniyam mukheneva khadati,
bhojaniyampi mukheneva bhunjati. Sadhurupoti sundararuPo. Araham 6- samanoti
arahantasamano 7- ekoti. Tattha vatati patthanatthe nipato. Evam kirassa patthana
ahosi "imina samanena sadiso anno samano nama natthi, ayanhi
appicchataya vattham na nivaseti, `esa papanco'ti mannamano bhikkhabhajanampi na
pariharati, chamanikinnameva khadati, ayam samano nama. Mayam pana kim samana"ti.
Evam sabbannubuddhassa pacchato carantova imam papakam vitakkam vitakkesi.
     Etadavocati bhagava kira cintesi "ayam sunakkhatto papajjhasayo,
kim nu imam disva cintesi"ti athevam cintento tassa ajjhasayam viditva
"ayam moghapuriso madisassa sabbannuno pacchato agacchanto acelam arahati
mannati, idhevadanayam balo niggaham arahati"ti anivattitvava etam tvampi namati
@Footnote: 1 i pannapeti      2 cha.Ma. thulunam janapadassa, i, khulunam.  3 cha.Ma. i.....vato.
@4 cha.Ma. uddhanantare. i. uddhanavare. 5 cha.Ma. januni 6 cha.Ma. ayam. 7 cha.Ma.
@ayam arahatam samano
Adivacanamavoca. Tattha tvampi namati garahatthe pikaro. Garahanto hi nam bhagava
"tvampi nama"ti aha. "tvampi nama evam hinajjhasayo, aham samano
sakyaputtiyoti evam patijanissasi"ti ayanhettha adhippayo. Kim pana mam bhanteti
bhante mayham kim garayham disva bhagava "evamaha"ti pucchati. Athassa bhagava
acikkhanto "nanu te"ti adimaha. Maccharayatiti "ma annassa arahattam
hotu"ti kim bhagava evam  arahattassa maccharayatiti pucchati. Na kho ahanti
aham moghapurisa sadevakassa lokassa arahattapatilabhameva paccasimsami, 1-
etadatthameva me bahuni dukkarani karontena paramiyo purita, na kho aham
moghapurisa arahattassa maccharayami. Papakam ditthigatanti anarahante 2- arahati,
arahante ca anarahantoti evam tassa ditthi uppanna. Tam sandhaya "papakam
ditthigatan"ti aha. Yam kho panati yam etam acelam evam mannasi. Sattamam
divasanti sattame divase. Alasakenati alasakabyadhina. Kalam karissatiti
uddhumatakaudaro 3- marissati.
     Kalakanjikati tesam asuranam namam. Tesam kira tigavuto attabhavo
appamamsalohito puranapannasadiso kakkatakanam viya akkhini nikkhamitva matthake
titthanti, mukham sucipasakasadisam matthakasmim yeva hoti, tena onametva gocaram
ganhanti. Viranatthambhaketi 4- viranatthambho tasmim susane atthi, tasma tam
viranatthambhakanti vuccati.
     Tenupasankamiti bhagavati ettakam vatva tasmim game pindaya caritva
viharam gate vihara nikkhamitva upasankami. Yena tvanti yena karanena tvam.
Yasmapi bhagavata byakato, tasmati attho. Mattam mattanti pamanayuttam
pamanayuttam. "manta manta"5- tipi patho, pannaya upaparikkhitva upaparikkhitvati
attho. Yatha samanassa gotamassati yatha samanassa gotamassa micchavacanam assa,
tatha kareyyasiti aha. Evam vutte acelo sunakho viya uddhanatthane nipanno
sisam ukkhipitva akkhini ummiletva olokento kim kathesi "samano nama
@Footnote: 1 cha.Ma. paccasisami evamuparipi      2 cha.Ma. i. na arahantam.
@3 cha.Ma. i. uddhumataudaro.        4 cha.Ma. i. bira....  5 Ma. mantva mantva.
Gotamo amhakam veri visabhago, samanassa gotamassa uppannakalato patthaya
mayam suriye uggate khajjopanaka viya jata. Samano gotamo amhe evam vacam
vadeyya annatha va. Verino pana katha nama taccha na hoti, gaccha tvam
ahamettha kattabbam janissami"ti vatva punadeva nipajji.
     [8] Ekadvihikayati ekam dveti vatva ganesi. Yatha tanti yatha
asaddahamano koci ganeyya, evam ganesi. Ekadivasanca tikkhattum upasankamitva
eko divaso atito, dve divasa atitati arocesi. Sattamam divasanti so
kira sunakkhattassa vacanam  sutva sattaham niraharova ahosi. Athassa sattame
divase eko upatthako "amhakam kulupakasamanassa ajja sattamo divaso geham
anagacchantassa aphasu nu kho jatan"ti sukaramamsam pacapetva bhattam adaya
gantva purato bhumiyam nikkhipi. Acelo disva cintesi "samanassa gotamassa
katha taccha va ataccha va hotu, aharam pana khaditva suhitassa me
maranampi sumaranan"ti dve hatthe ca januni 1- ca bhumiyam thapetva kucchipuram
bhunji. So rattibhage jirapetum asakkonto alasakena kalamakasi. Sacepi hi
so "na bhunjeyyan"ti cinteyya, tathapi tam divasam bhunjitva alasakena kalam
kareyya. Advejjhavacana hi tathagatati.
     Viranatthambhaketi titthiya kira "kalakato 2- korakkhattiyo"ti sutva
divasani ganetva idam tava saccam jatam, idani nam annattha chaddetva
"musavadena samanam gotamam nigganhissama"ti gantva tassa sariram valliya
bandhitva akaddhanta "ettha chaddessama, ettha chaddessama"ti gacchanti.
Gatagatatthanam anganameva hoti. Te kaddhamana viranatthambhakam susanamyeva
gantva susanabhavam natva "annattha chaddessama"ti akaddhimsu. Atha nesam
vallim chijjittha, paccha caletum nasakkhimsu. Te tatova pakkanta. Tena vuttam
"viranatthambhake susane chaddesun"ti.
@Footnote: 1 cha.Ma. jannukani.              2 cha.Ma. kalankato.
     [9] Tenupasankamiti kasma upasankami. So kira cintesi "avasesam
tava samanassa gotamassa vacanam sameti, matassa pana utthaya annena saddhim
kathanam nama natthi, handaham gantva pucchami. Sace katheti, sundaram.
No ce katheti, samanam gotamam musavadena nigganhissami"ti imina karanena
upasankami. Akottesiti pahari. Janami avusoti matasariram utthahitva kathetum
samattham nama natthi, idam katham kathesiti? buddhanubhavena. Bhagava kira
korakkhattiyam asurayonito anetva sarire adhimocetva kathapesi. Tameva va
matasariram 1- kathapesi, acinteyyo hi buddhavisayo.
     [10] Tatheva tam vipakanti tassa vacanassa tam vipakam tatheva,
udahu noti lingavipallaso kato, tatheva so vipakoti attho. Keci pana
"vipakkan"tipi pathanti, nibbattanti attho.
     Ettha thatva patihariyani samanetabbani. Sabbaneva hetani
panca patihariyani honti. "sattame divase marissati"ti vuttam, so tatheva
mato, idam pathamam patihariyam. "alasakena"ti vuttam, alasakeneva mato, idam
dutiyam. "kalakanjikesu nibbattissati"ti vuttam, tattheva nibbatto, idam tatiyam.
"viranatthambhake susane chaddessanti"ti vuttam, tattheva chaddito, idam catuttham.
"nibbattatthanato agantva sunakkhattena saddhim kathessati"ti vuttam, 2- so
kathesiyeva, idam pancamam patihariyam.
                      Acelakalaramajjhakavatthuvannana
     [11] Kalaramajjhakoti 3- nikkhantadantamajjako. 4- Namameva va
tassetam. Labhaggappattoti labhaggam patto, aggalabham pattoti vuttam hoti.
Yasaggappattoti yasaggam aggaparivaram patto. Vattapadaniti vattaniyeva,
vattakotthasa va. Samattaniti gahitani. Samadinnaniti tasseva vevacanam.
@Footnote: 1 cha.Ma. i. sariram.    2 cha.Ma. vutto    3 cha.Ma....mattuko, Si....matthuko
@4 cha.Ma. nikkhantadantamattako
Puratthimena vesalinti vesalito avidure puratthimadisaya. Cetiyanti
yakkhacetiyatthanam. Esa nayo sabbattha.
     [12] Yena aceloti 1- bhagavato vattam katva yena acelo
kalaramajjhako tenupasankami. Panham apucchiti gambhiram tilakkhanahatam panham
pucchi. Na sampayasiti na samma nanagatiya sampayasi, 2- andho viya
visamatthane tattha tattheva pakkhali. Panhanam 3- neva adim, na pariyosanamaddasa.
Athava "na sampayasi"ti na sampadesi, sampadetva kathetum nasakkhi.
Asampayantoti kupurakkhini 4- parivattetva olokento "asikkhitakassa santike
vutthosi, anokasepi pabbajito panham pucchanto vicarasi, apehi ma etasmim
thane atthasi"ti vadanto. Kopanca dosanca appaccayanca patvakasiti
kuppanakaram kopam, dussanakaram dosam, atutthakarabhutam domanassasankhatam
apaccayanca pakatamakasi. Asadiyimhaseti asadayimha 5- ghattayimha. Ma vata
no bho ahositi aho vata me na bhaveyya. Mam vata no ahositipi patho.
Tattha manti samivacanatthe upayogavacanam, ahosi vata nu mamati attho. Evanca
pana cintetva ukkutikam nisiditva "khamatha me bhante"ti tam khamapesi. Sopi
ito patthaya annam kinci panham nama na pucchissasiti. Ama na pucchissamiti.
Yadi evam gaccha, khamapemi teti tam uyyojesi.
     [13] Parihitoti paridahito nivatthavattho. Sanucarikoti anucarika
vuccati bhariya, sahanucarikaya sanucariko, tam tam brahmacarivattam 6- pahaya
sabhariyoti attho. Odanakummasanti suramamsato atirekam odanampi kummasampi
bhunjamano. Yasa nihinoti yam labhaggayasaggam patto, tato parihino hutva.
     [14] "katam hoti uttarimanussadhamma iddhipatihariyan"ti idha
sattavattapadatikkamavasena satta patihariyani veditabbani.
@Footnote: 1 cha.Ma. acelako  2 cha.Ma. i. payasi  3 cha.Ma. i. na dissati
@4 cha.Ma. i. kabarakkhini, ti. kampanakkhini  5 cha.Ma. i. asadiyimha
@6 cha.Ma. brahmacariyam, Si. brahmacarivatam
                       Acelapatikaputtavatthuvannana
     [15] Patikaputtoti patikassa putto. Nanavadenati nanavadena
saddhim. Upaddhapathanti yojanam ce, no antare bhaveyya, gotamo addhayojanam,
aham addhayojanam. Esa nayo addhayojanadisu. Ekapadavarampi atikkamma gacchato
jayo bhavissati, anagacchato parajayoti. Te tatthati te mayam tattha
samagatatthane. Taddigunam taddigunahanti tato tato digunam digunam aham karissamiti,
bhagavata saddhim patihariyam katum asamatthabhavam janantopi "uttamapurisena saddhim
patthapetva asakkontassapi 1- pasamsa 2- hoti"ti natva evamaha. Nagaravasinopi
tam sutva "asamattho nama evam na gajjati, addha ayampi araha bhavissati"ti
tassa mahantam sakkaramakamsu.
     [16] Yenaham tenupasankamiti "sunakkhatto kira patikaputto evam
vadati"ti assosi. Athassa hinajjhasayatta hinadassanaya cittam udapadi.
     So bhagavato vattam katva bhagavati gandhakutim pavitthe patikaputtassa
santikam gantva pucchi "tumhe kira evarupim katham kathetha"ti. Ama kathemati.
Yadi evam "ma cintayittha ma bhayittha vissattha punappunam evam vadetha, aham
samanassa gotamassa upatthako, tassa visayam janami, tumhehi saddhim patihariyam
katum nasakkhissati, aham samanassa gotamassa kathetva bhayam uppadetva tam
annato gahetva gamissami, tumhe ma bhayittha"ti tam assasetva bhagavato
santikam gato. Tena vuttam "yenaham tenupasankami"ti.
     Tam vacanti adisu "aham abuddhova samano buddhomhiti vicarim,
abhutameva kathitam naham buddho"ti vadanto tam vacam pajahati nama. Raho
nisiditva cintayamano "aham `ettakam kalam abuddhova samano buddhomhi'ti
vicarim, itodani patthaya naham buddho"ti cintayanto tam cittam pajahati nama.
"aham `ettakam kalam abuddhova samano buddhomhi'ti papikam 3- ditthim gahetva
@Footnote: 1 cha.Ma. i. asakkunantassapi.    2 cha.Ma. pasamso     3 cha.Ma. papakam
Vicarim, itodani patthaya imam ditthim pajahami"ti pajahanto tam ditthim
patinissajjati nama. Evam akaronto pana tam vacam appahaya tam cittam
appahaya tam ditthim apatinissajjitvati vuccati. Vipateyyati bandhana
muttatalapakkam viya givato pateyya, sattadha va pana phaleyya.
     [17] Rakkhatetanti rakkhatu etam. Ekamsenati nippariyayena.
Odharitati bhasita. Acelo ca bhante patikaputtoti evam ekamsena bhagavato
vacaya odharitaya sace acelo patikaputto. Viruparupenati vigatarupena.
Vigacchitasabhavena rupena attano rupam pahaya adissamanena kayena.
Sihabyagghadivasena va vividharupena sammukhibhavam agaccheyya. Tadassa bhagavato musati
evam sante bhagavato tam vacanam musa bhaveyyati musavadena nigganhati. Thapetva
kira etam na annena bhagava musavadena nigganhitabboti  1-.
     [18] Dvayagaminiti sarupena atthibhavam, atthena natthibhavanti
evam dvayagamini. Alikatucchanipphalavacaya etam adhivacanam.
     [19] Ajitopi nama licchavinam senapatiti so kira bhagavato upatthako
ahosi, so kalamakasi. Athassa sarirakiccam karitva manussa patikaputtam pucchimsu
"kuhim nibbatto senapati"ti. So aha "mahaniraye nibbatto"ti. Idanca pana
vatva puna aha "tumhakam senapati mama santikam agamma aham tumhakam vacanam
akatva samanassa gotamassa vadam patitthapetva niraye nibbattomhi"ti
paroditthati.
     Tenupasankamim 2- diva viharayati ettha "patihariyakaranatthaya"ti
kasma na vadati? abhava. Sammukhibhavopi hissa tena saddhim natthi, kuto
patihariyakaranam, tasma tatha avatva "divaviharaya"ti aha.
@Footnote: 1 cha.Ma., i. niggahitapubbo       2 cha.Ma. i. tenupasankami.
                       Iddhipatihariyakathavannana
     [20] Gahapatinecayikati gahapatimahasala. Tesanhi mahadhanadhannanicayo,
tasma "necayika"ti vuccanti. Anekasahassati sahassehipi aparimanaganana.
Evam mahatim kira parisam thapetva sunakkhattam anno sannipatetum
samattho natthi. Teneva bhagava ettakam kalam sunakkhattam gahetva vicari.
     [21] Bhayanti cittutrasabhayam. Chambhitattanti sakalasariracalanam.
Lomahamsoti lomanam uddhaggabhavo. So kira cintesi "aham atimahantam katham
kathetva sadevake loke aggapuggalena saddhim pativiruddho, mayham kho pana
abbhantare arahattam va patihariyakaranahetu va natthi, samano pana gotamo
patihariyam karissati, athassa patihariyam disva mahajano `tvamdani patihariyam
katum asakkonto kasma attano pamanam ajanitva loke aggapuggalena
saddhim patimallo hutva gajjasi'ti katthaleddudandadihi vihethessati"ti.
Tenassa mahajanasannipatanceva tena bhagavato ca agamanam sutva bhayam va
chambhitattam va lomahamso va udapadi. So tato dukkha muncitukamo
tindukakhanuparibbajakaramam agamasi. Tamattham dassetum atha kho bhaggavati adimaha.
     Tattha upasankamiti na kevalam upasankami, upasankamitva pana duram
addhayojanantaram paribbajakaramam pavittho, tatthapi cittassadam alabhamano
antantena avijjhitva 1- aramapaccante ekam gahanatthanam upadharetva
pasanaphalake nisidi. Atha bhagava cintesi "sace ayam balo kassacideva katham
gahetva idhagaccheyya, ma nassatu balo"ti "nisinnapasanaphalakam tassa sarire
allinam hotu"ti adhitthasi. Saha adhitthanacittena tam tassa sarire alliyi. So
mahaaddubandhanabandho viya chinnapado viya ca ahosi.
     Assositi ito cito ca patikaputtam pariyesamana parisa tassa
anupadam gantva nisinnatthanam natva agatena annatarena purisena "tumhe
kam pariyesatha"ti vutte patikaputtanti. So "tindukakhanuparibbajakarame
nisinno"ti vuttavacanena assosi.
@Footnote: 1 Ma. avinchitva
     [22] Samsappatiti osidati. Tattheva sancarati. Pavala 1- vuccati
anisadatthika.
     [23] Parabhutarupoti parajitarupo, vinattharupo va.
     [25] Goyugehiti goyuttehi satamattehi va sahassamattehi va
yugehi. Avinjeyyamati akaddheyyama. Chijjeranti chijjeyyum. Patikaputto
va bandhatthane chijjeyya.
     [26] Darupattikantevasiti darupattikassa antevaSi. Tassa kira
etadahosi "titthatu tava patihariyam, samano gotamo `acelo patikaputto
asanapi na vutthahissati'ti aha. Handaham gantva yena kenaci upayena
tam asana vutthapemi. Ettavata ca samanassa gotamassa parajayo bhavissati"ti.
Tasma evamaha.
     [27] Sihassati cattaro siha tinasiho ca kalasiho ca
pandusiho ca kesarasiho ca. Tesam catunnam sihanam kesarasiho aggatam gato,
so idha adhippeto. Migarannoti sabbacatuppadanam ranno. Asayanti nivasam.
Sihanadanti abhitanadam. Gocaraya pakkameyyanti aharatthaya pakkameyyam. Varam
varanti uttamuttamam, thulam thulanti attho. Mudumamsaniti muduni mamsani.
"madhumamsani"ti patho, madhuramamsaniti attho. Ajjhupeyyanti upagaccheyyam. Sihanadam
naditvati ye dubbala pana, te palayantuti attano surabhavasannissitena
karunnena naditva.
     [28] Vighasasamvaddhoti vighasena samvaddho, vighasam bhakkhitatirittam
mamsam khaditva vaddhito. Dittoti dappito 2- thulasariro, balavati balasampanno.
Etadahositi kasma ahosi? asmimanadosena.
     Tatrayam anupubbikatha:- ekadivasam kira so siho gocarato nivattamano
tam singalam bhayena palayamanam disva karunnajato hutva "vayasa ma bhayi,
tittha ko nama tvan"ti aha. Jambuko namaham samiti. Vayasa jambuka ito
@Footnote: 1 Si. pavula                2 Ma. dabbito
Patthaya mam upatthatum sakkhissasiti. Upatthahissamiti. So tato patthaya
upatthati. Siho gocarato agacchanto mahantam mahantam mamsakhandam aharati. So
tam khaditva avidure pasanapitthe vasati. So katipahaccayeneva thulasariro
mahakhandho jato. Atha nam siho avoca "vayasa jambuka mama vijambhanakale
avidure thatva `virodha sami'ti vattam sakkhissasi"ti. Sakkomi samiti. So tassa
vijambhanakale tatha karoti. Tena sihassa atireko asmimano hoti.
     Athekadivasam jarasingalo udakasondiyam paniyam pivanto attano chayam
olokento addasa attano thulasarirattanceva mahakhandhattanca. Disvana
`jarasingalo jarasingalosmi'ti manam akatva "ahampi siho jato"ti mannamano 1-
tato attanava attanam etadavoca "vayasa jambuka yuttam nama tava imina
attabhavena parassa ucchitthamamsam khaditum, kim tvam puriso na hosi, sihassapi
cattaro pada dve dadha dve kanna ekam nanguttham, tavapi sabbam
tatheva, kevalam tava kesarabharamattameva natthi"ti. Tassevam cintayato asmimano
vaddhi. Athassa tena asmimanadosena etam "ko cahan"ti adi mannittamahosi. 2-
Tattha ko cahanti aham ko, siho migaraja ko, na mama nati, na
samiko, kimahantassa nipaccakaram karomiti adhippayo. Singalakamyevati singalaravameva.
Bherandakamyevati appiyaamanapasaddameva. Ke ca chave singaleti ko ca lamako
singalo. Ke pana sihanadeti ko pana sihanado, singalassa ca sihanadassa ca ko
sambandhoti adhippayo. Sugatapadanesuti sugatalakkhanesu. Sugatassa sasanasambhutasu
tisu sikkhasu. Katham panesa tattha jivati. Etassa hi cattaro paccaye dadamana
siladigunasampannanam sambuddhanam demati denti, esa 3- abuddho samano
buddhanam niyamitapaccaye paribhunjanto sugatapadanesu jivati nama.
Sugatatirittaniti tesam kira bhojanani dadamana buddhananca buddhasavakananca
datva paccha avasesam sayanhasamaye denti. Evamesa sugatatirittani bhunjati
@Footnote: 1 cha.Ma. i. manni      2 cha.Ma. i. mannitamahosi     3 Si. tesam
Nama. Tathagateti tathagatam arahantam sammasambuddham asadetabbam ghattayitabbam.
Athava "tathagate"ti adini upayogabahuvacananeva. Asadetabbanti idampi
bahuvacanameva ekavacanam viya vuttam. Asadanati aham buddhena saddhim patihariyam
karissamiti ghattana.
     [29] Samekkhiyanati samekkhitva, mannitvati attho. Amanniti
puna amannittha. Kotthuti singalo.
     [30] Attanam vighase samekkhiyati sondiyam ucchitthodake thulam
attabhavam disva. Yava attanam na passatiti yava aham sihavighasasamvaddhitako
jarasingaloti evam yathabhutam attanam na passati. Byagghoti mannatiti
sihohamasmiti mannati, sihena va samanabalo byagghoyeva ahanti mannati.
     [31] Bhutvana bheketi avatamanduke khaditva. Khalamusikayoti
khalesu musikayo ca khaditva. Katasisu khittani ca kunapaniti susanesu
chadditakunapani ca khaditva. Mahavaneti mahante mahavanasmim. Sunnavaneti
tucchavane. Vivaddhoti vaddhito. Tatheva so singalakam anaditi evam samvaddhopi
migarajahamasmiti mannitvapi yatha pubbe dubbalasingalakale, tatheva so
singalaravamyeva araviti. Imayapi gathaya bhekadini bhutva vaddhitasingalo viya
labhasakkaragiddho tvanti patikaputtameva ghattesi. Nagehiti hatthihi.
     [34] Mahabandhanati mahata kilesabandhana mocetva. Mahaviduggati
mahaviduggam nama cattaro ogha. Tato uddharitva nibbanathale patitthapetva.
                       Aggannapannattikathavannana
     [36] Iti bhagava ettakena kathamaggena patihariyam na karotiti
padassa anusandhim dassetva idani "na aggannam pannapeti"ti imassa
anusandhim dassento aggannancahanti desanam arabhi.
     Tattha aggannancahanti aham bhaggava aggannanca pajanami
lokuppatticariyavattanca. Tanca pajanamiti na kevalam aggannameva, tanca
Aggannam pajanami. Tato ca uttaritaram silasamadhito patthaya yava sabbannutanana
pajanami. Tanca pajananam na paramasamiti tanca pajanantopi aham idam
nama pajanamiti tanhaditthimanavasena na paramasami. Natthi tathagatassa
paramasoti dipeti. Paccattamyeva nibbuti viditati attanayeva attani
kilesanibbanam viditam. Yadabhijanam tathagatoti yam kilesanibbanam janam jananto.
Tathagato. No anayam apajjatiti aviditanibbana titthiya viya anayam dukkham
byasanam napajjati.
     [37] Idani yantam titthiya aggannam pannapenti, tam dassento
santi bhaggavati adimaha. Tattha issarakuttam brahmakuttanti issarakatam
brahmakatam, issaranimmitam 1- brahmanimmitanti attho. Brahmaeva hi ettha
adhipaccabhavena issaroti veditabbo. Acariyakanti acariyabhavam acariyavadam.
Tattha acariyavado aggannam. Aggannam pana ettha desitanti katva so
aggannantveva vutto. Kathamvihitakanti kena vihitam kinti vihitam. Sesam
brahmajale vittharitanayeneva veditabbam.
     [41] Khiddapadosikanti khiddapadosikamulam.
     [47] Asatati avijjanena, avijjamanatthenati attho. Tucchati
tucchena antosaravirahitena. Musati musavadena. Abhutenati bhutatthavirahitena.
Abbhacikkhantiti abhiacikkhanti. Viparitoti viparitasanno viparitacitto. Bhikkhavo
cati na kevalam samano gotamoyeva, ye ca assa anusitthim karonti, te bhikkhu
ca viparita. Atha yam sandhaya viparitoti vadanti, tam dassetum samano gotamoti
adi vuttam. Subham vimokkhanti vannakasinam. Asubhantvevati subhanca asubhanca
sabbam asubhanti evam pajanati. Subhantveva tasmim samayeti subhantieva ca tasmim
samaye pajanati, na asubham. Bhikkhavo cati ye te evam vadanti, tesam bhikkhavo ca
antevasikasamana viparita. Pahotiti samattho patibalo.
@Footnote: 1 Si. issaranimittam
     [48] Dukkaram khoti ayam paribbajako yadidam "evam pasanno aham
bhante"ti adimaha, tam satheyyena kohannena aha. Evam kirassa ahosi
"samano gotamo mayham ettakam dhammakatham kathesi, tamaham sutvapi pabbajitum na
sakkomi, maya etassa sasanam patipannasadisena bhavitum vattati"ti. Tato so
satheyyena kohannena evamaha. Tenassa bhagava mammam 1- ghattento viya
"dukkaram kho etam bhaggava taya annaditthikena"ti adimaha. Tam
potthapadasutte vuttatthameva. Sadhukamanurakkhati sutthu anurakkha.
     Iti bhagava pasadamattanurakkhane paribbajakam niyojesi. Sopi evam
mahantam suttantam sutvapi nasakkhi kilesakkhayam katum. Desana panassa ayatim
vasanaya paccayo ahosi. Sesam sabbattha uttanatthamevati.
                  Iti sumangalavilasiniya dighanikayatthakathaya
                       patikasuttavannana nitthita.
                        -----------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 6 page 1-16. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=6&A=1&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=6&A=1&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=11&i=1              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=11&A=1              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=11&A=1              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=11&A=1              Contents of The Tipitaka Volume 11 http://84000.org/tipitaka/read/?index_11

previous bookdispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]