ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 7 : PALI ROMAN Ma.A. (papa–ca.1)

page119.

4. Bhayabheravasuttavannana [34] Evamme sutanti bhayabheravasuttam. Tatrayam anupubbapadavannana:- athati avicchedanatthe nipato. Khoti avadharanatthe, bhagavato savatthiyam vihare avicchinneyevati vuttam hoti. Janussoniti netam tassa matapituhi katanamam, apica kho thanantarapatilabhaladdham. Janusasonitthanam kiretam purohitatthanam, tam tassa ranna dinnam, tasma "janussoni"ti vuccati. Brahmam anatiti brahmano, mante sajjhayatiti attho, idameva hi jatibrahmananam niruttivacanam. Ariya pana bahitapapatta brahmanati vuccanti. Yena bhagava tenupasankamiti yenati bhummatthe karanavacanam, tasma yattha bhagava, upasankamiti evamettha attho datthabbo. Yena va karanena bhagava devamanussehi upasankamitabbo, tena karanena upasankamiti evamettha attho datthabbo. Kena ca karanena bhagava upasankamitabboti? nanappakaragunavisesa- dhigamadhippayena saduphalupabhogadhippayena dijaganehi niccaphalitamaharukkho viya. Upasankamiti ca gatoti vuttam hoti. Upasankamitvati upasankamanapariyosanadipanam. Athava evam gato tato asannataram thanam bhagavato samipasankhatam gantvatipi vuttam hoti. Bhagavata saddhim sammoditi yatha khamaniyadini pucchanto bhagava tena, evam sopi bhagavata saddhim samappavattamodo ahosi, sitodakam viya unhodakena sammoditam ekibhavam agamasi. Yaya ca "kacci bhoto gotamassa khamaniyam kacci yapaniyam kacci bhoto gotamassa gotamasavakanam ca appabadham appatankam lahutthanam balam phasuviharo"ti adikaya kathaya sammodi, tam pitipamojjasankhatasammodajananato sammoditum yuttabhavato ca sammodaniyam katham, atthabyanjanamadhurataya sucirampi kalam saretum nirantaram pavattetum araharupato saritabbabhavato ca saraniyam. Suyyamanasukhato ca sammodaniyam, anussariyamanasukhato saraniyam. Tatha byanjanaparisuddhataya sammodaniyam, atthaparisuddhataya saraniyanti evam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page120.

Anekehi pariyayehi sammodaniyam katham saraniyam vitisaretva pariyosapetva nitthapetva yenatthena agato, tam pucchitukamo ekamantam nisidi. Ekamantanti bhavanapumsakaniddeso "visamam candimasuriya parivattanti"ti adisu 1- viya. Tasma yatha nisinno ekamante nisinno hoti, tatha nisiditi evamettha attho datthabbo. Bhummatthe va etam upayogavacanam. Nisiditi upavisi. Pandita hi purisa garutthaniyam upasankamitva asanakusalataya ekamantam nisidanti, ayanca nesam annataro, tasma ekamantam nisidi. Kathampana nisinano ekamantam nisinno hotiti. Cha nisajjadose vajjetva. Seyyathidam, atiduramaccasannam uparivatamunnatappadesam atisammukhamatipacchati. Atidure nisinno hi sace kathetukamo hoti, uccasaddena kathetabbam hoti. Accasanne nisinno sanghattanam karoti. Uparivate nisinno sariragandhena badhati. Unnatappadese nisinno agaravam pakaseti. Sammukha 2- nisinno sace datthukamo hoti, cakkhuna cakkhum ahacca datthabbam hoti. Atipaccha nisinno sace datthukamo hoti, givam pasaretva datthabbam hoti. Tasma ayampi ete cha nisajjadose vajjetva nisidi, tena vuttam "ekamantam nisidi"ti. Yemeti ye ime. Kulaputtati duvidha kulaputta jatikulaputta acarakulaputta ca. Tattha "tena kho pana samayena ratthapalo nama kulaputto tasmimyeva thullakotthite aggakulikassa 3- putto hoti"ti 4- evam agata uccakulappasuta jatikulaputta nama. "ye te kulaputta saddha agarasma anagariyam pabbajita"ti 5- evam agata pana yattha katthaci kule pasutapi acarasampanna acarakulaputta nama. Idha pana dvihipi karanehi kulaputtayeva. Saddhati saddhaya. Agarasmati agarato. Anagariyanti pabbajjam bhikkhubhavanca. Pabbajjapi hi natthettha agariyanti anagariya, agarassa hitam kasigorakkhadikammam ettha natthiti attho. Bhikkhupi natthetassa agaranti anagaro, @Footnote: 1 an. catukka. 21/70/85 adhammikasutta 2 cha.Ma., i. atisammukha @3 cha.Ma. aggakulassa 4 Ma.Ma. 13/294/269 ratthapalasutta @5 Ma. upari. 14/78/58 ganakamoggallanasutta.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page121.

Anagarassa bhavo anagariyam. Pabbajitati upagata, evam sabbathapi anagariyasankhatam pabbajjam bhikkhubhavanca upagatati vuttam hoti. Pubbangamoti purato gami nayako. Bahukaroti hitakiriyaya bahupakaro. Bhavantesam gotamo samadapetati te kulaputte bhavam gotamo adhisiladini gaheta sikkhapeta. Sa janatati so janasamuho. Ditthanugatim apajjiti dassananugatim patipajjati, yanditthiko bhavam gotamo yamkhantiko yamruciko, tepi tanditthika honti tamkhantika tamrucikati attho. Kasma panayam evamahati, esa kira pubbe aneke kulaputte agaramajjhe vasante devaputte viya pancahi kamagunehi paricariyamane anto ca bahi ca susamvihitarakkhe disva te aparena samayena bhagavato madhurasaddhammadesanam 1- sutva saddhaya ghara nikkhamma pabbajitva ghasacchadanaparamataya santutthe arannakesu senasanesu kenaci arakkhiyamanepi anusankitaparisankite hatthapahatthe udaggudagge addasa, disva ca imesam kulaputtanam "ayam phasuviharo kim nissaya uppanno"ti cintento "samanam gotaman"ti bhagavati pasadam alattha. So tam pasadam nivedetum bhagavato santikam agato, tasma evamaha. Athassa bhagava tam vacanam sampaticchanto abbhanumodanto ca evametam brahmanati adimaha. Vacanasampatichannanumodanatthoyeva hi ettha ayam evanti nipato. Mamam uddissati mamam uddissa. Saddhati saddhayeva. Na inatta na bhayattati adini sandhayaha. Idisanamyeva hi bhagava pubbangamo na itaresam. Durabhisambhavani hiti sambhavitum dukkhani dussahani, na sakka appesakkhehi ajjhogahitunti vuttam hoti. Arannavanapatthaniti arannani ca vanapatthani ca. Tattha kincapi abhidhamme nippariyayena "nikkhamitva bahi indakhila, sabbametam arannan"ti 2- vuttam, tathapi yantam "pancadhanusatikam pacchiman"ti arannikanganipphadakam senasanam vuttam, tadeva adhippetanti veditabbam. Vanapatthanti gamantam atikkamitva manussanam anupacaratthanam, yattha na kasiyyati na vapiyyati. Vuttancetam "vanapatthanti duranametam senasananam adhivacanam, @Footnote: 1 Si. madhurarasam dhammadesanam, cha.Ma. madhurarasam dhammadesanam @2 abhi. vibhanga. 35/529/302 jhanavibhanga

--------------------------------------------------------------------------------------------- page122.

Vanapatthanti vanasandanametam senasananam, vanapatthanti bhimsanakanametam, vanapatthanti salomahamsanametam, vanapatthanti pariyantanametam, vanapatthanti na manussupacaranametam senasananam adhivacanan"ti. 1- Ettha ca pariyantananti imamekam pariyayam thapetva sesapariyayehi vanapatthani veditabbani. Pantaniti pariyantani atidurani. Dukkaram pavivekanti kayavivekam dukkaram. Durabhiramanti abhiramitum na sukham. Ekatteti ekibhave. Kim dasseti? kayaviveke katepi tattha cittam abhiramapetum dukkaram. Dvayadvayaramo 2- hi ayam lokoti. Haranti manneti haranti viya ghansanti 3- viya. Manoti manam. Samadhim alabhamanassati upacarasamadhim va appanasamadhim va alabhantassa. Kim dasseti? idisassa bhikkhuno tinapannamigadisaddehi vividhehi ca bhimsanakehi vanani cittam vikkhipanti manneti, sabbam brahmano saddhapabbajitanam kulaputtanam arannavasena 4- vimhito aha. Kayakammantavarakatha [35] Athassa bhagava purimanayeneva "evametam brahmana"ti adihi tam tam vacanam sampaticchitva abbhanumoditva ca yasma solasasu thanesu arammanapariggahitanamyeva 5- tadisani senasanani durabhisambhavani. Na tesu arammanapariggahayuttanam, attana ca bodhisatto samano tadiso ahosi, tasma attano tadisanam senasananam durabhisambhavatam dassetum mayhampi khoti adimaha. Tattha pubbeva sambodhati sambodhato pubbeva, ariyamagguppattito aparabhageyevati vuttam hoti. Anabhisambuddhassati appatividdhacatusaccassa. Bodhisattasseva satoti bujjhanakasattasseva sammasambodhim adhigantum arahasattasseva sato, bodhiya va sattasseva laggasseva sato. Dipankarassa hi bhagavato padamule atthadhammasamodhanena abhiniharasamiddhito pabhuti tathagato bodhisatto 6- laggo 6- "pattabba maya esa"ti va tadadhigamaya parakkamam amuncantoyeva agato, tasma @Footnote: 1 abhi. vibhanga. 35/531/303 jhanavibhanga 2 cha.Ma. dvayamdvayaramo 3 cha.Ma. ghasanti @4 cha.Ma. arannavase 5 cha.Ma. arammanapariggaharahitanamyeva 6-6 cha.Ma. @bodhiya satto laggo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page123.

Bodhisattoti vuccati. Tassa mayhanti tassa evam bodhisattasseva sato mayham. Ye kho keci samana va brahmana vati ye keci pabbajjupagata va bhovadino va. Aparisuddhakayakammantati aparisuddhena panatipatadina kayakammantena samannagata. Aparisuddhakayakammantasandosahetuti aparisuddhakayakammantasankhatassa attano dosassa hetu aparisuddhakayakammantakaranati vuttam hoti. Haveti ekamsavacane nipato. Akusalanti savajjam akkhemanca. Bhayabheravanti bhayanca bheravanca. Cittutrasassa ca bhayanakarammanassa cetam adhivacanam. Tatra bhayam savajjatthena akusalam, bheravam akkhematthenati veditabbam. Avhayantiti pakkosanti. Katham? te hi panatipatadini katva "mayam ayuttamakarimha, sace no te janeyyum, yesam aparajjhimha, idani anubandhitva anayabyasanam apadeyyun"ti arannam pavisitva gacchantare va gumbantare va nisidanti. Te "appamattakampi tinasaddam va pannasaddam va sutva idanimha nattha"ti tasanti vitasanti, agantva parehi parivarita viya bandha vadhita viya ca honti. Evantam bhayabheravam attani samaropanatthena avhayanti pakkosanti. Na kho panaham .pe. Patisevamiti aham kho aparisuddhakayakammanto hutva arannavanapatthani pantani senasanani nappatisevami. Ye hi voti ettha voti nipatamattam. Ariya vuccanti buddha ca buddhasavaka ca. Parisuddhakayakammantati idisa hutva. Aham tesam annataroti tesam ahampi eko annataro. Bodhisatto hi gahatthopi pabbajitopi parisuddhakayakammantova hoti. Bhiyyoti atirekatthe nipato. Pallomanti pannalomatam, khemam sotthibhavanti attho. Apadinti apajjim, atirekam sotthibhavam atirekena va sotthibhavamapajjinti vuttam hoti. Aranne viharayati aranne viharatthaya. Kayakammantavarakatha nitthita

--------------------------------------------------------------------------------------------- page124.

Vacikammantavaradivannana [36] Esa nayo sabbattha. Ayampana viseso, vacikammantavare tava aparisuddhavacikammantati aparisuddhena musavadadina vacikammantena samannagata. Te katham bhayabheravam avhayanti? te musavadena parassa attham bhanjitva Pisunavacaya mittabhedam katva pharusavacaya paresam parisamajjhe mammani tuditva 1- niratthakavacaya parasattanam 2- kammante nasetva "mayam ayuttamakarimha, sace no te janeyyum, yesam aparajjhimha, idani anubandhitva anayabyasanam papuneyyun"ti arannam pavisitva gacchantare va gumbantare va nisidanti. Te "appamattakampi tinasaddam va pannasaddam va sutva idanimha nattha"ti tasanti vitasanti, agantva parehi parivarita viya bandha vadhita viya ca honti. Evantam bhayabheravam attani samaropanatthena avhayanti pakkosanti. Manokammantavare aparisuddhamanokammantati aparisuddhena abhijjhadina manokammantena samannagata. Te katham bhayabheravam avhayanti? te paresam rakkhitagopitesu bhandesu abhijjhavisamalobham uppadetva parassa kujjhitva parasatte 3- micchadassanam gahapetva mayam ayuttamakarimha .pe. Attani samaropanatthena avhayanti pakkosanti. Ajivavare aparisuddhajivati aparisuddhena vejjakammadutakammavaddhipayogadina ekavisatianesanabhedena ajivena samannagata. Te katham bhayabheravam avhayanti? te evam jivikam kappetva sunanti "sasanasodhaka kira tepitaka bhikkhu sasanam sodhetum nikkhanta, ajja va sve va idhagamissanti"ti arannam pavisitva gacchantare va .pe. Tasanti vitasanti. Tehi 4- agantva parivaretva gahita viya odatavatthanivasita viya ca hontiti. Sesam tadisameva. [37] Ito param abhijjhaluti adisu kincapi abhijjhabyapada manokammanta- sangahita, tathapi nivaranavasena puna vuttati veditabba. Tattha abhijjhaluti @Footnote: 1 Si. mammani bhinditva tuditva 2 Ma. i. paraputtanam 3 Ma. i. paraputte @4 cha.Ma. te hi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page125.

Parabhandani abhijjhayanasila. Kamesu tibbasaragati vatthukamesu bahalakilesaraga. Te katham bhayabheravam avhayanti? te avavatthitarammana honti, tesam avavatthitarammananam Aranne viharantanam diva dittham rattim bhayabheravam hutva upatthati "te akusalacitta appamattakenapi tasanti vitasanti, rajjum va latam va disva sappasannino honti, khanum disva yakkhasannino, thalam va pabbatam va disva hatthisannino sappadihi anayabyasanam apadita viya honti"ti. Sesam tadisameva. [38] Byapannacittati pakatibhavavijahanena vipannacitta. Kilesanugatanhi cittam pakatibhavam vijahati, puranabhattabyanjanam viya putikam hoti. Padutthamanasankappati padutthacittasankappa, abhaddakena paresam anatthajanakena cittasankappena samannagatati vuttam hoti. Te katham bhayabheravam avhayanti? bhayabheravavhayanam ito pabhuti abhijjhaluvare vuttanayeneva veditabbam. Yattha pana viseso bhavissati, tattha pavakkhama. Na kho panaham byapannacittoti ettha pana mettacitto aham hitacittoti dasseti, idisa hi bodhisatta honti. Evam sabbattha vuttadosapatipakkhavasena bodhisattaguna vannetabba. [39] Thinamiddhapariyutthitati cittagelannabhutena thinena sesanamakayagelannabhutena middhena ca pariyutthita, abhibhuta gahitati vuttam hoti. Te niddabahula honti. [40] Uddhatati uddhaccapakatika vipphandamanacitta, uddhaccena hi ekarammane cittam vipphandati dhajayatthiyam vatena pataka viya. Avupasantacittati anibbutacitta, idha kukkuccam gahetum vattati. [41] Kankhi vicikicchiti ettha ekamevidam pancamam nivaranam. Kinnukho idanti arammanam kankhanato kankha, idamevidanti nicchetum asasatthabhavato vicikicchati vuccati, tena samannagata samanabrahmana "kankhi vicikicchi"ti vutta. [42] Attukkamsaka paravambhiti ye attanam ukkamsanti ukkhipanti, ucce thane thapenti, paranca vambhenti garahanti nindanti, nice thane thapenti, tesametam adhivacanam. Te katham bhayabheravam avhayanti? te parehi "asuko ca kira

--------------------------------------------------------------------------------------------- page126.

Asuko ca attanam ukkamsanti, amhe garahanti, dase viya karonti, ganhatha ne"ti anubandha palayitva arannam pavisitva gacchantare vati kayakammantasadisam vittharetabbam. [43] Chambhiti kayachambhanalomahamsanakarena chambhena samannagata. Bhirukajatikati bhirukapakatika, gamadaraka viya bhayabahula asurakatarati 1- vuttam hoti. [44] Labhasakkasilokoti ettha labbhatiti labho, catunnam paccayanametam adhivacanam. Sakkaroti sundarasakkaro, paccaya eva hi panitapanita sundarasundara ca abhisankharitva kata sakkarati vuccanti. Ya ca parehi attano garavakiriya pupphadihi va puja. Silokoti vannabhananam etam, labhanca sakkaranca silokanca labhasakkarasilokam. Nikamayamanati patthayamana. Bhayabheravavhayanam abhijjhaluvarasadisameva. Tadatthadipakam panettha piyagamikavatthum kathenti:- eko kira piyagamiko nama bhikkhu samadinnadhutanganam bhikkhunam labham disva "ahampi dhutangam samadayitva labham uppademi"ti cintetva sosanikangam samadaya susane vasati. Athekadivasam eko kammamutto jaragavo diva gocare caritva rattim tasmim susane pupphagumbe sisam katva romatthamano 2- atthasi. Piyagamiko rattim cankamana nikkhanto tassa hanusaddam sutva cintesi "addha mam labhagiddho esa susane vasatiti natva devaraja vihethetumagato"ti, so jaragavassa purato anjalim paggahetva "sappurisa devaraja ajja me ekarattim khama, sve patthaya na evam karissami"ti namassamano sabbarattim yacanto atthasi. Tato suriye utthite tam disva katarayatthiya paharitva palapesi "sabbarattim mam bhimsapesi"ti. [45] Kusitati kosajjanugata. Hinaviriyati hina viriyena rahita viyutta niviriyati vuttam hoti. Tattha kusita kayikaviriyarambhavirahita honti, hinaviriya @Footnote: 1 cha.Ma. asura katarati 2 cha.Ma., i. romanthayamano

--------------------------------------------------------------------------------------------- page127.

Cetasikaviriyarambhavirahita. Te arammanavavatthanamattampi katum na sakkonti. Tesam avavatthitarammanananti sabbam pubbasadisameva. [46] Mutthassatiti vissatthasati. 1- Asampajanati pannavirahita, imassa ca patipakkhe "upatthitasatihamasmi"ti vacanato satibhajaniyamevetam. Panna panettha satidubbaladipanattham vutta. Duvidha hi sati pannasampayutta pannavippayutta ca. Tattha pannasampayutta balavati, vippayutta dubbala, tasma yadapi tesam sati hoti, tadapi asampajanatta mutthassatiyeva te, dubbalaya satiya satikiccabhavatoti etamattham dipetum "asampajana"ti vuttam. Te evam mutthassati asampajana arammanavavatthanamattampi katum na sakkontiti sabbam pubbasadisameva. [47] Asamahitati upacarappanasamadhivirahita. Vibbhantacittati ubbhantacitta. Samadhivirahena laddhokasena uddhaccena tesam samadhiviraha cittam nanarammanesu paribbhamati, vanamakkato viya vanasakhasu uddhaccena ekarammanepi vipphandati. Pubbe vuttanayena evam te asamahitavibbhantacitta arammanavavatthanamattampi katum na sakkontiti sabbam pubbasadisameva. [48] Duppannati nippannanametam adhivacanam. Panna pana duttha nama natthi. Elamugati elamukha, khakarassa gakaro kato. Lalamukhati vuttam hoti. Duppannananhi kathentanam lala mukhato galati, lala ca elati vuccati. Yathaha "passelamugam uragam dvijivhan"ti. Tasma te "elamuga"ti vuccanti. "elamukha"tipi patho. "elamuka"tipi keci pathanti, apare "elamuka"tipi, sabbattha "elamukha"ti attho. Te katham bhayabheravam avhayanti? te duppanna elamuga arammanavavatthanamattampi katum na sakkonti. Tesam avavatthitarammananam aranne viharantanam diva dittham rattim bhayabheravam hutva upatthati "te akulacitta appamattakenapi tasanti vitasanti, rajjum va latam va disva sappasannino honti, khanum disva yakkhasannino, thalam va pabbatam va disva hatthisannino @Footnote: 1 cha.Ma., i. natthassati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page128.

Sappadihi anayabyasanam apadita viya honti. Evam tam bhayabheravam attani samaropanatthena avhayanti pakkosanti. Pannasampannohamasmiti ettha pannaya sampanno samannagato, no ca kho vipassanapannaya, na maggapannaya, apica kho pana imesu solasasu thanesu arammanavavatthanapannayati attho. Sesam sabbattha vuttanayamevati. Solasatthanarammanapariggaho nitthito. ------------ Bhayabheravasenasanadivannana [49] Tassa mayhanti ko anusandhi? bodhisatto kira imani solasarammanani parigganhanto ca 1- bhayabheravam adisva bhayabheravannama evarupasu rattisu evarupe senasane ca pannayati, handa nam tatthapi gavesamiti 2- bhayabheravagavesanam akasi, etamattham bhagava idani brahmanassa dassento tassa mayhanti adimaha. Tattha ya tati ubhayametam rattinamyeva uddesavacanam. 3- Abhinnatati ettha abhiti lakkhanatthe upasaggo. Tasma abhinnatati candaparipuriya candaparikkhayenati evamadihi lakkhanehi natati veditabba. Abhilakkhitati ettha upasaggamattameva, tasma abhilakkhita 4- lakkhaniya icceva attho, uposathasamadanadhammassavanapuja- sakkaradikaranattham lakkhetabba sallakkhetabba upalakkhetabbati vuttam hoti. Catuddasiti pakkhassa pathamadivasato pabhuti 5- catuddasannam purani eka ratti. Evam pancaddasi atthami ca. Pakkhassati sukkapakkhassa kanhapakkhassa ca. Eta tisso tisso katva cha rattiyo, tasma sabbattha pakkhavacanam yojetabbam "pakkhassa catuddasi pakkhassa pancaddasi pakkhassa atthami"ti. Atha pancami kasma @Footnote: 1 i. ca saddo na dissati 2 cha.Ma. gavesissamiti 3 cha.Ma., i. @uddesaniddesavacanam 4 cha.Ma. abhilakkhitati 5 cha.Ma., i. pabhuti evamuparipi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page129.

Na gahitati asabbakalikatta. Pubbe kira bhagavati anuppannepi uppajjitva aparinibbutepi pancami anabhilakkhitayeva, parinibbute pana dhammasangahaka thera 1- cintesum "dhammassavanam cirena hoti"ti. Tato sammannitva pancamiti dhammassavanadivasam thapesum, tato pabhuti sa abhilakkhita jata, evam asabbakalikatta ettha na gahitati. Tatharupasuti tathavidhasu. Aramacetiyaniti puppharamaphalaramadayo arama eva aramacetiyani. Cittikatatthane hi te cetiyaniti vuccanti, pujaniyatthenati vuttam hoti. Vanacetiyaniti baliharanavanasandasubhagavanadevasalavanadini vananiyeva vanacetiyani. Rukkhacetiyaniti gamanigamadidvaresu pujaniyarukkhayeva rukkhacetiyani. Lokiya hi dibbadhivutthati va mannamana tesuyeva va dibbasannino hutva aramavanarukkhe cittim karonti pujenti, tena te sabbepi cetiyaniti vuccanti. Bhimsanakaniti bhayajanakani, passatopi sunatopi bhayam janenti. Salomahamsaniti saheva lomahamsena vattanti pavisamanasseva lomahamsajananato. Appeva nama passeyyanti api nama tam bhayabheravam passeyyameva. Aparena samayenati "etadahosi yannunahan"ti evam cintitakalato patthaya annena kalena. Tattha ca me brahmana viharatoti tatharupesu senasanesu yam yam manussanam ayacanupaharakaranaraham yakkhatthanam pupphadhupamamsaruhiravasamedapihakapapphasasuramerayadihi okinnakilinnadharanitalam ekanipatam viya yakkharakkhasapisacanam, yam divapi passantanam hadayam manne phalati, tanthanam sandhayaha "tattha ca me brahmana viharato"ti. Migo 2- va agacchatiti singani va khurani va kottento gokannakhaggadipivarahadibhedo migo va agacchati, sabbacatuppadananhi idha migoti namam. Katthaci pana kanasingalopi 3- vuccati. Yathaha:- "usabhasseva te khandho sihasseva vijambhati 4- migaraja namo tayatthu api kinci labhamase"ti 5- @Footnote: 1 cha.Ma., i. dhammasangahakatthera 2 cha.Ma., i. mago 3 cha.Ma. kalasinagalopi @4 cha.Ma. pali. vijambhitam 5 khu.ja.tika. 27/484/123 antajataka

--------------------------------------------------------------------------------------------- page130.

Moro va kattham patetiti moro va sukkhakattham rukkhato caletva pateti. Moragahanena ca idha sabbapakkhigahanam adhippetam, tena yo koci pakkhiti vuttam hoti. Athava moro vati vasaddena anno va koci pakkhiti. Esa nayo purime migagahanepi, vato va pannakasatam eretiti vato va pannakacavaram ghatteti. Etam nuna tam bhayabheravam agacchatiti yam etam agacchati, tam bhayabheravam nuna 1- ito pabhuti ca arammanameva bhayabheravanti veditabbam. Parittassa ca adhimattassa ca bhayassa arammanatta sukharammanam rupam sukhamiva. Kinnu kho aham annadatthu bhayapatikankhi viharamiti aham kho kim karanam ekamseneva bhayam akankhamano icchamano hutva viharami, yathabhutassa 2- yathabhutassati yena yena iriyapathena bhutassa bhavitassa sato vattamanassa samangibhutassa va. Meti mama santike. Tathabhuto tathabhuto vati tena teneva iriyapathena bhuto bhavito santo vattamano samangibhuto vati attho. So kho aham .pe. Pativinemiti bodhisattassa kira cankamantassa tasmim migasingakhurasaddadibhede bhayabheravarammane agate neva mahasatto titthati, na nisidati na sayati, athakho cankamantova parivimamsanto parivicinanto bhayabheravam na passati, migasingakhurasaddadimattameva tam hoti, so tam natva idam nametam, na bhayabhevaranti tato titthati va nisidati va sayati va. Etamattham dassento "so kho ahan"ti adimaha. Esa nayo sabbapeyyalesu. Ito paranca iriyapathapatipatiya avatva asannapatipatiya iriyapatha vuttati veditabba, cankamantassa hi bhayabherave agate na thito na nisinno na nipanno thitassapi agate na cankamamiti evam tassa tassa asannapatipatiya vuttati. Asammohaviharavannana [50] Evam bhimsanakesupi thanesu attano bhayabheravabhavam dassetva idani jhayinam sammohatthanesu attano asammohaviharam dassetum santi kho pana brahmanati adimaha. @Footnote: 1 cha.Ma. nunati 2 cha.Ma., i. yathabhutam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page131.

Tattha santiti atthi samvijjanti upalabbhanti. Rattimyeva samananti rattimyeva santam. Divati sanjanantiti "divaso ayan"ti sanjananti. Divayeva samananti divasamyeva santam. Rattiti sanjanantiti "ratti ayan"ti sanjananti. Kasma panete evam sannino hontiti. Vutthanakosallabhavato va sakunarutato va. Katham? idhekacco odatakasinalabhi diva parikammam katva diva samapanno divayeva Vutthahamiti manasikaram uppadeti, no ca kho addhanaparicchede kusalo hoti. So divasam atikkamitva rattibhage vutthati. Odatakasinapharanavasena cassa visadam hoti vibhutam suvibhutam. So diva vutthahamiti uppaditamanasikarataya odatakasinapharanavisadavibhutataya ca rattimyeva samanam divati sanjanati. Idha panekacco nilakasinalabhi rattim parikammam katva rattim samapanno rattimyeva vutthahamiti manasikaram uppadeti, no ca kho addhanaparicchede kusalo hoti. So rattim atikkamitva divasabhage vutthati. Nilakasinapharanavasena cassa avisadam hoti avibhutam. So rattim vutthahamiti uppaditamanasikarataya nilakasinapharanavisadavibhutataya ca divayeva samanam rattiti sanjanati. Evam tava vutthanakosallabhavato evam sannino honti. Sakunarutato pana idhekacco anto senasane nisinno hoti. Atha diva ravanakasakunakakadayo candalokena divati mannamana rattim ravanti annehi va karanehi. So tesam saddam sutva rattimyeva samanam divati sanjanati. Idha panekacco pabbatantare gambhiraya ghanavanapaticchannaya giriguhaya sattahavaddalikaya vattamanaya antarahitasuriyaloke kale nisinno hoti. Atha rattim ravanakasakunaulukadayo majjhantikasamayepi tattha tattha samandhakare nisinna rattisannaya va annehi va karanehi ravanti. So tesam saddam sutva divayeva samanam rattiti sanjanati. Evam sakunarutato evamsannino hontiti. Idamahanti idam aham evam sanjananam. Sammohaviharasmim vadamiti sammohaviharapariyapannam antogadham, sammohaviharannataram vadamiti vuttam hoti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page132.

Aham kho pana brahmana .pe. Sanjanamiti pakato bodhisattassa rattindivaparicchedo. Sattahavaddalikakalepi candimasuriyesu adissamanesupi janatiyeva "ettakam purebhattakalo gato, ettakam pacchabhattakalo, ettakam pathamayamo, ettakam majjhimayamoti, tasma evamaha. Anacchariyam cetam, yam puritaparami bodhisatto evam janati. Padesannane thitanam savakanampi rattindivaparicchedo pakato hoti. Kalyanimahavihare 1- kira godattatthero dvangulakale bhattam gahetva dvangulakale bhunjati. Suriye adissamanepi patoyeva senasanam pavisitva taya velaya nikkhamati. Ekadivasam aramika "sve therassa nikkhamanakale passama"ti bhattam sampadetva kalatthambhamule nisidimsu. Thero dvangulakaleyeva nikkhamati. 2- Tato pabhuti kira suriye adissamanepi therassa nikkhamanasannaya eva bherim akotenti. Dhajagaraviharepi 3- kalidevatthero 4- antovasse yamagandikam paharati, acinnametam therassa. Na ca yamayantanalikam payojeti, anne bhikkhu payojenti. Atha nikkhante pathame yame there muggaram gahetva thitamatteyeva ekadvearam 5- paharanteyeva va yamayantam patati, evam tisu yamesu samanadhammam katva thero patoyeva gamam pavisitva pindapatam adaya viharam agantva bhojanavelaya 6- pattam gahetva divaviharatthanam gantva samanadhammam karoti. Bhikkhu kalatthambham disva therassa agamanatthaya pesenti. So bhikkhu theram diva viharatthana nikkhamantameva va antara magge va passati. Evam padesannane thitanam savakanampi rattindivaparicchedo pakato hoti, kimangampana bodhisattananti. Yam kho tam .pe. Vadeyyati ettha pana "yam kho tam brahmana asammohadhammo satto loke uppanno .pe. Sukhaya devamanussanan"ti vacanam vadamano koci sammavadeyya sammavadamano siya, na vitathavadi assa. Mameva tam vacanam vadamano sammavadeyya sammavadamano siya, na vitathavadi assati evam padasambandho veditabbo. @Footnote: 1 cha.Ma. kalyaniyamahavihare 2 Si. nikkhami 3 katthaci:- vajagaragirivihare @cha.Ma. ajagaraviharepi 4 katthaci:- kaladevatthero cha.Ma. kaladevatthero @5 cha.Ma. ekam dve vare 6 Si. bhojanasalaya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page133.

Tattha asammohadhammoti asammohasabhavo. Loketi manussaloke. Bahujanahitayati bahujanassa hitatthaya, pannasampattiya ditthadhammikasamparayikahitupadesakoti. Bahujanasukhayati bahujanassa sukhatthaya, cagasampattiya upakaranasukhasampattidayakoti. 1- Lokanukampayati lokassa anukampatthaya, mettakarunasampattiya matapitaro viya lokassa rakkhita gopayitati. 2- Atthaya hitaya sukhaya devamanussananti idha devamanussagahanena ca bhabbapuggalaveneyyasatteyeva gahetva tesam nibbanamagga- phaladhigamaya attano uppattim dassetiti veditabbo, atthayati hi vutte paramatthatthaya nibbanayati vuttam hoti. Hitayati vutte tamsampapakamaggatthayati vuttam hoti. Nibbanasampapakamaggato hi uttarim hitam nama natthi. Sukhayati vutte phalasamapatti sukhatthayati vuttam hoti, tato uttarim sukhabhavato. Vuttam cetam "ayam samadhi paccuppannasukho ceva ayatinca sukhavipako"ti. 3- Pubbabhagapatipadadivannana [51] Evam bhagava buddhagunapatilabhavasanam attano asammohaviharam brahmanassa dassetva idani yaya patipadaya tam kotippattam asammohaviharam adhigato, tam pubbabhagato pabhuti dassetum araddham kho pana me brahmanati adimaha. Keci panahu "imam asammohaviharam sutva brahmanassa cittamevam uppannam hoti `kaya nu kho patipadaya imam patto'ti, tassa cittamannaya imayaham patipadaya imam uttamam asammohaviharam pattoti dassento evamaha"ti. Tattha araddham kho pana me brahmana viriyam ahositi brahmana na maya ayam uttamo asammohaviharo kusitena mutthassatina saraddhakayena vikkhittacittena va adhigato, apica kho tadadhigamaya araddham kho pana me viriyam @Footnote: 1 Si. upakaranasukhasampadayakoti, cha.Ma. upakaranasukhassa dayakoti 2 Ma. gopapayitati. @cha.Ma. gopayitati 3 di. pati. 11/355/249 dasuttarasutta, an. pancaka. @22/27/25 (sya), abhi. vi. 35/804/407- nanavibhanga.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page134.

Ahosi, bodhimande nisinnena maya caturangaviriyam araddham ahosi, paggahitam asithilappavattitanti vuttam hoti. Araddhattayeva ca me tam asallinam ahosi. Upatthita sati appamutthati na kevalanca viriyameva satipi me arammanabhimukhibhavena upatthita ahosi. Upatthitattayeva ca appamuttha. Passaddho kayoti kayacittapassaddhisambhavena kayopi me passaddho ahosi. Tattha yasma namakaye passaddhe rupakayopi passaddhoyeva hoti, tasma namakayo rupakayoti avisesetvava passaddho kayoti vuttam. Asaraddhoti so ca kho passaddhattayeva asaraddho, vigatadarathoti vuttam hoti. Samahitam cittam ekagganti cittampi me samma ahitam sutthu thapitam viya 1- ahosi, samahitatta eva ca ekaggam acalam nipphandananti, ettavata jhanassa pubbabhagapatipada kathita hoti. Idani imaya patipadaya adhigatam pathamajhanam adim katva vijjattayapariyosanam visesam dassenato so kho ahantiadimaha. Tattha vivicceva kamehi .p. Catuttham jhanam upasampajja vihasinti ettha tava yam vattabbam siya, tam sabbam visuddhimagge pathavikasinakathayam vuttam. Kevalanhi tattha "upasampajja viharati"ti agatam, idha "vihasin"ti, ayameva viseso. Kim katva pana bhagava imani jhanani upasampajja vihasiti, kammatthanam bhavetva. Kataram? anapanassatikammatthanam. Imani ca pana cattari jhanani kesanci cittekaggatthani honti, kesanci vipassanapadakani, kesanci abhinnapadakani, kesanci nirodhapadakani, kesanci bhavokkamanatthani. Tattha khinasavanam cittekaggatthani honti. Te hi samapajjitva ekaggacitta sukham divasam viharissamati iccevam kasinaparikammam katva attha samapattiyo nibbattenti. Sekhaputhujjananam samapattito vutthaya samahitena cittena vipassissamati nibbattentanam vipassanapadakani honti. Ye pana attha samapattiyo nibbattetva abhinnapadakajjhanam samapajjitva samapattito vutthaya "ekopi hutva bahudha hoti"ti 2- vuttanaya abhinnayo @Footnote: 1 cha.Ma., i. thapitam appitam viya 2 di.Si. 9/238/87 samannaphalasutta, khu. @pati. 31/253/163- nanakatha (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page135.

Patthenta nibbattenti, tesam abhinnapadakani honti. Ye pana attha samapattiyo nibbattetva nirodhasamapattim samapajjitva sattaham acitta hutva dittheva dhamme nirodham nibbanam patva sukham viharissamati nibbattenti, tesam nirodhapadakani honti. Ye pana attha samapattiyo nibbattetva aparihinajjhana brahmaloke upapajjissasamati nibbattenti, tesam bhavokkamanatthani honti. Bhagavata panidam catutthajjhanam bodhirukkhamule nibbattitam, tam tassa vipassanapadakanceva ahosi abhinnapadakanca sabbakiccasadhakanca, sabbalokiyalokuttaragunadayakanti veditabbam. Pubbenivasakathavannana [52] Yesanaca gunanam dayakam ahosi. Tesam ekadesam dassento so evam samahite cittetiadimaha. Tattha dvinnam vijjanam anupadavannana ceva bhavananayo ca visuddhimagge vittharito. Kevalanhi tattha "so evam samahite citte .pe. Abhininnameti"ti vuttam. Idha "abhininnamesin"ti. Ayam kho me brahmanati ayanca appanavaro tattha anagatoti ayamevettha viseso. Tattha soti so aham. Abhininnamesinti abhiniharim. Abhininnamesinti ca vacanato soti ettha so ahanti evamattho veditabbo. Yasma cidam bhagavato vasena pubbenivasanussatinanam agatam, tasma "so tato cuto idhupapanno"ti ettha evam yojana veditabba. Ettha hi so tato cutoti patinivattantassa paccavekkhanam. Tasma idhupapannoti imissa idhupapattiya anantaram, amutra udapadinti tusitabhavanam sandhayahati veditabbo. Tatrapasim evamnamoti tatrapi tusitabhavane setaketu nama devaputto ahosim. Evamgottoti tahi devatahi saddhim ekagotto. Evamvannoti suvannavanno. Evamaharoti dibbasudhaharo. Evam sukhadukkhapatisamvediti evam dibbasukhapatisamvedi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page136.

Dukkham pana sankharadukkhamattameva. Evamayupariyantoti evam sattapannasavassa- kotisatthivassasatasahassayupariyanto. So tato cutoti so aham tato tusitabhavanato cuto. Idhupapannoti idha mahamayadeviya kucchimhi nibbatto. Ayam kho me brahmanatiadisu meti maya. Vijjati viditakaranatthena vijja. Kim viditam karoti? pubbenivasam. Avijjati tasseva pubbenivasassa aviditakaranatthena tappaticchadako mohoti vuccati. Tamoti sveva moho paticchadakatthena "tamo"ti vuccati. Alokoti sayeva vijja obhasakaranatthena "aloko"ti vuccati. Ettha ca vijja adhigatati ayam attho, sesam pasamsavacanam. Yojana panettha ayam kho me vijja adhigata, tassa me adhigatavijjassa avijja vihata, vinatthati attho. Kasma? yasma vijja uppanna. Esa nayo itarasmimpi padadvaye. Yathatanti ettha yathati opamme. Tanti nipato. Satiya avippavasena appamattassa. Viriyatapena atapino. Kaye ca jivite ca anapekkhataya pahitattassa pesitattassati attho. Idam vuttam hoti "yatha appamattassa atapino pahitattassa viharato avijja vihanneyya, vijja uppajjeyya, tamo vihanneyya, aloko uppajjeyya. Evameva mama avijja vihata, vijja uppanna. Tamo vihato, aloko uppanno. Etassa me padhananuyogassa anurupameva phalam laddhan"ti. Pubbenivasakatha nitthita. --------- Dibbacakkhunanakathavannana [53] Cutupapatakathayam yasma pana 1- idha bhagavato vasena pali agata, tasma "passami pajanami"ti vuttam, ayam viseso. Sesam visuddhimagge vuttasadisameva. @Footnote: 1 cha.Ma. pana-saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page137.

Ettha pana vijjati dibbacakkhunanavijja. Avijjati sattanam cutipatisandhipaticchadika avijja. Sesam vuttanayamevati. Yasma ca puritaparaminam mahasattanam parikammakiccam nama natthi. Te hi citte abhininnamitamatteyeva anekavihitam pubbenivasam anussaranti, dibbena cakkhuna satte passanti. Tasma yo tattha parikammam adim katva bhavananayo vutto, na tena idha atathoti. ----------- Asavakkhayananakathavannana [54] Tatiyavijjaya so evam samahite citteti vipassanapadakam catutthajjhanacittam veditabbam. Asavanam khayananayati arahattamaggananatthaya, arahattamaggo hi asavavinasanato asavanam khayoti vuccati, tatra cetam nanam tattha pariyapannattati. Cittam abhininnamesinti vipassanacittam abhiniharim. So idam dukkhanti evamadisu "ettakam dukkham, na ito bhiyyo"ti sabbampi dukkhasaccam sarasalakkhanapativedhena yathabhutam abbhannasim janim pativijjhim. Tassa ca dukakhassa nibbattikam tanham ayam dukkhasamudayoti. Tadubhayampi yam thanam patva nirujjhati, tantesam appavattinibbanam ayam dukkhanirodhoti. Tassa ca sampapakam ariyamaggam ayam dukkhanirodhagamini patipadati saralakkhanapativedhena yathabhutam abbhannasim janim pativijjhinti evamattho veditabbo. Evam sarupato saccani dassetva idani kilesavasena pariyayato dassento ime asavatiadimaha. Tassa me evam janato evam passatoti tassa mayham evam janantassa evam passantassa. Saha vipassanaya kotippattam maggam katheti. Kamasavati kamasavato. Vimuccitthati imina phalakkhanam dasseti, maggakkhane hi cittam vimuccati, phalakkhane vimuttam hoti. Vimuttasmim vimuttamhiti 1- nananti imina paccavekkhanananam dasseti. Khina jatitiadihi tassa bhumim, tena hi nanena bhagava paccavekkhanto "khina jati"ti adini abbhannasi. Katama pana bhagavato jati khina, katham ca nam abbhannasiti. Na tavassa atita @Footnote: 1 pali. vimuttamiti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page138.

Jati khina pubbeva khinatta, na anagata anagate vayamabhavato, na paccuppanna vijjamanatta. Ya pana maggassa abhavitatta uppajjeyya ekacatupancavokarabhavesu ekacatupancakkhandhappabheda jati, sa maggassa bhavitatta anuppadadhammatam apajjanena khina, tam so maggabhavanaya pahinakilese paccavekkhitva "kilesabhave vijjamanampi kammam ayatim appatisandhikam hoti"ti jananto annasiti. Vusitanti vuttham parivuttham, katam caritam nitthitanti attho. Brahmacariyanti maggabrahmacariyam, puthujjanakalyanakehi saddhim satta sekha brahmacariyavasam vasanti nama, khinasavo vutthavaso. Tasma bhagava attano brahmacariyavasam paccavekkhanto "vusitam brahmacariyan"ti abbhannasi. Katam karaniyanti catusu saccesu catuhi maggehi parinnapahanasacchikiriyabhavanavasena solasavidhampi kiccam nitthapitanti attho. Puthujjanakalyanakadayo hi tam kiccam karonti, khinasavo katakaraniyo. Tasma bhagava attano karaniyam paccavekkhanto "katam karaniyan"ti abbhannasi. Naparam itthattayati idani puna itthambhavaya 1- evam solasakiccabhavaya va kilesakkhayaya va maggabhavanakiccam me natthiti abbhannasi. Athava itthattayati itthabhavato imasma evampakara idani vattamanakkhandhasantana aparam khandhasantanam mayham natthi. Ime pana pancakkhandha parinnata titthanti chinnamulaka rukkha viya. Te carimakavinnananirodhena anupadano viya jatavedo nibbayissantiti abbhannasi. Idani evam paccavekkhanananapariggahitam tam asavanam khayananadhigamam brahmanassa dassento ayam kho me brahmanatiadimaha. Tattha vijjati arahattamaggananavijja. Avijjati catusaccapaticchadika avijja. Sesam vuttananayameva. Ettavata ca pubbenivasananena atitamsananam, dibbacakkhuna paccuppannanagatamsananam. Asavakkhayena sakalalokuttaragunanti 2- evam tihi vijjahi sabbepi sabbannugune sangahetva pakasento attano asammohaviharam brahmanassa dassesi. @Footnote: 1 cha.Ma. itthabhavaya 2 cha.Ma. sakalalokiyalokuttaragunanti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page139.

Arannavasakaranavannana [55] Evam vutte kira brahmano cintesi "samano gotamo sabbannutam patijanati, ajjapi ca arannavasam na vijahati, atthi nu khvassa annampi kinci karaniyan"ti. Athassa bhagava ajjhasayam viditva imina ajjhasayanusiddhiya siya kho pana tetiadimaha. Tattha siya kho pana te brahmana evamassati brahmana kadaci tuyham evam bhaveyya. Na kho panetam brahmana evam datthabbanti evam kho pana brahmana taya mayham pantasenasanapatisevanam avitaragaditayati evam na datthabbam. Evam pantasenasanam patisevane akaranam patikkhipitva karanam dassento dve kho ahantiadimaha. Tattha atthoyeva atthavaso. Tasma dve kho aham brahmana atthavaseti aham kho brahmana dve atthe dve karanani sampassamanoti vuttam hoti. Attano ca ditthadhammasukhaviharanti ettha ditthadhammo nama ayam paccakkho attabhavo. Sukhaviharo nama catunnam iriyapathaviharanam phasuta, ekakassa hi aranne antamaso uccarapassavakiccam upadaya sabbeva iriyapatha phasuka honti, tasma ditthadhammassa sukhaviharam ditthadhammasukhaviharanti 1- ayamattho veditabbo. Pacchimanca janatam anukampamanoti katham arannavasena pacchima janata anukampita hoti? saddha pabbajita hi kulaputta bhagavato arannavasam disva bhagavapi nama arannasenasanani na muncati, yassa nevatthi parinnatabbam na pahatabbam na bhavetabbam na sacchikatabbam, kimangam pana mayanti cintetva tattha vasitabbameva mannissanti. Evam khippameva dukkhassantakara bhavissantiti. Evam pacchima janata anukampita hoti, etamattham dassento aha "pacchimanca janatam anukampamano"ti. Desananumodanavannana [56] Tam sutva attamano brahmano anukampitarupatiadimaha. Tattha anukampitarupati anukampitajatika anukampitasabhava. Janatati janasamuho. Yathatam @Footnote: 1 cha.Ma., i. ditthadhammassa sukhaviharanti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page140.

Arahata sammasambuddhenati yatha araham sammasambuddho anukampeyya, tatheva anukampitarupati. Evanca vatva puna tam bhagavato dhammadesanam abbhanumodamano bhagavantam etadavoca abhikkantam bho gotama abhikkantam bho gotamati. Tatthayam abhikkantasaddo khayasundarabhirupaabbhanumodanesu dissati. "abhikkanta bhante ratti, nikkhanto pathamo yamo, ciranisinno bhikkhusamgho"tiadisu 1- hi khaye dissati. "ayam imesam catunnam puggalanam abhikkantataro ca panitataro ca"tiadisu 2- sundare. "ko me vandati padani iddhiya yasasa jalam abhikkantena vannena sabba obhasayam disa"ti adisu 3- abhirupe. "abhikkantam bhante"tiadisu 4- abbhanumodane. Idhapi abbhanumodaneyeva. Yasma ca abbhanumodane, tasma sadhu sadhu bho gotamati vuttam hotiti veditabbam. "bhaye kodhe pasamsayam turite kotuhalacchare hase soke pasade ca kare amenditam budho"ti imina ca lakkhanena idha pasadavasena pasamsavasena cayam dvikkhattum vuttoti veditabbo. Athava abhikkantanti abhikkantam 5- atiittham atimanapam, atisundaranti vuttam hoti. Tattha ekena abhikkantasaddena desanam thometi, ekena attano pasadam. Ayanhettha adhippayo:- abhikkantam bho gotama yadidam bhoto gotamassa dhammadesana, abhikkantam yadidam bhoto gotamassa dhammadesanam agamma mama pasadoti. Bhagavatoyeva va vacanam dve dve atthe sandhaya thometi:- bhoto gotamassa vacanam abhikantam dosanasanato, abhikkantam gunadhigamanato, tatha saddhajananato. Pannajananato, @Footnote: 1 vinaYu. cula. 7/383/204 patimokkhatthapanakkhandhaka, an. atthaka. @23/110(20)/207 (sya) 2 an catukka. 21/100/114 potaliyasutta @3 khu. vimana. 26/857/87 purisavimana 4 di.Si. 9/250/85 @ajatasattuupasakattapativedana, vinaYu. mahavi. 1/15/7 veranjakanda. @5 Si. atikantam, cha.Ma. abhikantam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page141.

Satthato, sabyanjanato, uttanapadato, gambhiratthato, kannasukhato, hadayangamato, anattukkamsanato, aparavambhanato, karunasitalato pannavadatato, apatharamaniyato, vimaddakkhamato, suyyamanasukhato vimamsiyamanahitatoti evamadihi yojetabbam. Tato parampi catuhi upamahi desanamyeva thometi. Tattha nikujjitanti adhomukham thapitam hetthamukhajatam va. Ukkujjeyyati upari mukham thapeyya. Paticchannanti tinapannadicchaditam. Vivareyyati ugghateyya. Mulhassati disamulhassa. Maggam acikkheyyati hatthe gahetva "esa maggo"ti vadeyya. Andhakareti kalapakkhacatuddasiaddharattaghanavanasandameghapatalehi caturange tame, ayam tava anuttanapadattho. Ayam pana adhippayayojana:- yatha koci nikujjitam ukkujjeyya, evam saddhammavimukham asaddhamme patitam mam asaddhamma vutthapentena yatha paticchannam vivareyya, evam kassapassa bhagavato sasanantaradhanato pabhuti micchaditthigahanapaticchannam sasanam vivarantena yatha mulhassa maggam acikkheyya, evam kummaggam miccha maggam patipannassa me saggamokkhamaggam acikkhantena 1- yatha andhakare telapajjotam dhareyya, evam mohandhakare nimuggassa me buddhadiratanarupani apassato tappaticchadakamohandhakaraviddhamsakadesanapajjotadharanena mayham bhota gotamena etehi pariyayehi pakasitatta anekapariyayena dhammo pakasitoti. Pasannakaravannana evam desanam thometva imaya desanaya ratanattaye pasannacitto pasannakaram karonto "esahan"tiadimaha. Tattha esahanti eso aham. Bhavantam gotamam saranam gacchamiti bhavam me gotamo saranam parayano aghassa hanta 2- hitassa ca vidhatati imina adhippayena bhavantam gotamam gacchami bhajami sevami payirupasami, evam va janami bujjhamiti. Yesanhi dhatunam gati attho, buddhipi tesam @Footnote: 1 Si. avikarontena 2 cha.Ma. tata

--------------------------------------------------------------------------------------------- page142.

Attho. Tasma gacchamiti imassa janami bujjhamiti ayamattho vutto. Dhammanca bhikkhusamghancati ettha pana adhigatamagge sacchikatanirodhe yathanusittham patipajjamaneva catusu apayesu apatamane dharetiti dhammo, so atthato ariyamaggo ceva nibbananca. Vuttam hetam "yavata bhikkhave dhamma sankhata, ariyo atthangiko maggo tesam aggamakkhayati"ti 1- vittharo. Na kevalanca ariyamaggo ceva nibbananca, apica kho ariyaphalehi saddhim pariyattidhammopi. Vuttanhetam chattamanavakavimane:- "ragaviragamanejamasokam *- dhammamasankhatamappatikulam madhuramimam pagunam suvibhattam dhammamimam saranatthamupehi"ti. 2- Ettha ragaviragoti maggo kathito. Anejamasokan *- ti phalam. Dhammamasankhatanti nibbanam. Appatikulam madhuramimam pagunam suvibhattanti pitakattayena vibhattasabbadhammakkhandhani. 3- Ditthisilasanghatena samhatoti samgho, so atthato atthaariyapuggalasamuho. Vuttanhetam tasmimyeva vimane:- "yattha ca dinnamahapphalamahu catusu sucisu purisayugesu attha ca puggaladhammadasa te samghamimam saranatthamupehi"ti. 4- Bhikkhunam samgho bhikkhusamgho. Ettavata brahmano tini saranagamanani pativedesi. Saranagamanakatha idani tesu saranagamanesu kosallattham saranam, saranagamanam, yo ca saranam gacchati, saranagamanappabhedo, saranagamanaphalam, sankileso, bhedoti ayam vidhi veditabbo. @Footnote: 1 an. catukka. 21/34/39 aggappasadasutta * pali. manenjamasokam,... @2 khu. vimana. 26/887/91 chattamanavakavimana 3 cha.Ma., i. vibhatta sabbadhammakkhandhati @4 khu. vimana. 26/888/92 chattamanavakavimana

--------------------------------------------------------------------------------------------- page143.

Seyyathidam:- padatthato tava himsatiti saranam, saranagatanam teneva saranagamanena bhayam santasam dukkham duggatiparikilesam hanati vinasetiti attho, ratanattayassetam adhivacanam. Athava hite pavattanena ahita ca nivattanena sattanam bhayam himsatiti 1- buddho. Bhavakantara uttaranena assasadanena ca dhammo. Appakanampi karanam vipulaphalapatilabhakaranena samgho. Tasma iminapi pariyayena ratanattayam saranam. Tappasadataggarutahi vihatakileso tapparayanatakarappavatto cittuppado saranagamanam. Tamsamangi satto saranam gacchati, vuttappakarena cittuppadena etani tini ratanani saranam, etani parayananti evam upetiti attho. Evam tava saranam saranagamanam yo ca saranam gacchatiti idattayam veditabbam. Saranagamanappabhede pana duvidham saranagamanam lokuttaram lokiyanca. Tattha lokuttaram ditthasaccanam maggakkhane saranagamanupakilesamucchedena arammanato nibbanarammanam hutva kiccato sakalepi ratanattaye ijjhati. Lokiyaputhujjananam saranagamanupakilesavikkhambhanena arammanato buddhadigunarammanam hutva ijjhati, tam atthato buddhadisu vatthusu saddhapatilabho, saddhamulika ca sammaditthi dasasu punnakiriyavatthusu ditthujukammanti vuccati. Tayidam catudha pavattati attasanniyatanena tapparayanataya sissabhavupagamanena panipatenati. 2- Tattha attasanniyyatanam nama "ajjadim katva aham attanam buddhassa niyyademi, dhammassa samghassa"ti evam buddhadinam attapariccajanam. Tapparayanata nama "ajjadim katva aham buddhaparayano, dhammaparayano, samghaparayano iti mam dharetha"ti evam tapparayanabhavo. Sissabhavupagamanam nama "ajjadim katva aham buddhassa antevasiko, dhammassa, samghassa iti mam dharetha"ti evam sissabhavupagamo. Panipato nama "ajjadim katva aham abhivadanam paccutthanam anjalikammam samicikammam buddhadinamyeva tinnam vatthunam karomi, iti mam dharetha"ti evam buddhadisu paramanipaccakaro. Imesanhi catunnam akaranam annatarampi karontena gahitamyeva hoti saranagamanam. @Footnote: 1 cha.Ma. himsati 2 Ma. panipatenati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page144.

Apica bhagavato attanam pariccajami, dhammassa, samghassa attanam pariccajami. Jivitam pariccajami, pariccattoyeva me atta, pariccattamyeva me jivitam, jivitapariyantikam buddham saranam gacchami, buddho me saranam lenam tananti evampi attasanniyyatanam veditabbam. "sattharanca vataham passeyyam bhagavantameva passeyyam, sugatanca vataham passeyyam bhagavantameva passeyyam, sammasambuddham ca vataham passeyyam bhagavantameva passeyyan"ti 1- evampi mahakassapassa saranagamane 2- viya sissabhavupagamanam datthabbam. "so aham vicarissami gama gamam pura puram namassamano sambuddham dhammassa ca sudhammatan"ti 3- evampi alavakadinam saranagamanam viya tapparayanata veditabba. "atha kho brahmayu brahmano utthayasana ekamsam uttarasangam karitva bhagavato padesu sirasa nipatitva bhagavato padani mukhena ca paricumbati, panihi ca parisambahati, namanca saveti brahmayu aham bho gotama brahmano, brahmayu aham bho gotama brahmano"ti 4- evampi panipato datthabbo. So panesa natibhayacariyadakkhineyyavasena catubbidho hoti. Tattha dakkhineyyapanipatena saranagamanam hoti, na itarehi. Setthavaseneva hi saranam gayhati, setthavasena bhijjati, tasma yo sakiyo va koliyo va "buddho amhakam natako"ti vandati, aggahitameva hoti saranam. Yo va "samano gotamo rajapujito mahanubhavo, avandiyamano anatthampi kareyya"ti bhayena vandati, aggahitameva hoti saranam. Yopi 5- bodhisattakale bhagavato santike kinci uggahitam saramano buddhakale va:- "ekena bhoge 6- bhunjeyya dvihi kammam payojaye catuttham ca nidhapeyya apadasu bhavissati"ti 7- evarupam anusasanim uggahetva "acariyo me"ti vandati, aggahitameva hoti saranam. Yo pana "ayam loke aggadakkhineyyo"ti vandati, teneva gahitam hoti saranam. @Footnote: 1 sam. ni. 16/154/210 kassapasamyutta: civarasutta 2 cha.Ma. saranagamanam @3 khu. su. 25/194/371 alavakasutata, sam. saga. 15/246/259 yakkhasamyutta. @4 Ma.Ma. 13/394/377 burahmayusutta 5 cha.Ma. yo va @6 ka. bhagena 7 di. pati. 11/265/164 singalakasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page145.

Evam gahitasaranassa ca upasakassa va upasikaya va annatitthiyesu pabbajitampi natim "natako me ayan"ti vandato saranagamanam na bhijjati, pageva apabbajitam. Tatha rajanam bhayavasena vandato, so hi ratthapujitatta avandiyamano anatthampi kareyyati. Tatha yam kinci sippam sikkhapakam titthiyampi "acariyo me ayan"ti vandatopi na bhijjatiti evam saranagamappabhedo veditabbo. Ettha ca lokuttarassa saranagamanassa cattari samannaphalani vipakaphalam, sabbadukkhakkhayo anisamsaphalam. Vuttanhetam:- "yo ca buddhanca dhammanca samghanca saranam gato cattari ariyasaccani sammappannaya passati dukkham dukkhasamuppadam dukkhassa ca atikkamam ariyancatthangikam maggam dukkhupasamagaminam etam kho saranam khemam etam saranamuttamam etam saranamagamma sabbadukkha pamuccati"ti. 1- Apica niccato anupagamanadivasenapetassa anisamsaphalam veditabbam. Vuttanhetam:- "atthanametam bhikkhave anavakaso, yam ditthisampanno puggalo kinci sankharam niccato upagaccheyya, sukhato upagaccheyya, kinci dhammam attato upagaccheyya, mataram jivita voropeyya, pitaram, arahantam jivita voropeyya, dutthacitto tathagatassa lohitam uppadeyya, samgham bhindeyya, annam sattharam uddiseyya, netam thanam vijjati"ti. 2- Lokiyassa pana saranagamanassa bhavasampadapi bhogasampadapi phalameva. Vuttanhetam:- "yekeci buddham saranam gatase na te gamissanti apayabhumim. Pahaya manusam deham devakayam paripuressanti"ti. 3- @Footnote: 1 khu. dhamMa. 25/190-92/50-1 aggidattapurohitavatthu @2 Ma. upari. 14/127-8/114 bahudhatukasutta, an. ekaka. 20/268-75/28-9 @3 sam. saga. 15/37/30 samayasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page146.

Aparampi vuttam "atha kho sakko devanamindo asitiya devatasahassehi saddhim yenayasma mahamoggallano, tenupasankami .pe. Ekamantam thitam kho sakkam devanamindam ayasma mahamoggallano etadavoca `sadhu kho devanaminda buddham saranagamanam hoti, buddham saranagamanahetu kho devanaminda evamidhekacce satta kayassa bheda parammarana sugatim saggam lokam upapajjanti'ti te anne deve dasahi thanehi adhiganhanti dibbena ayuna dibbena vannena sukhena yasena adhipateyyena dibbehi rupehi saddehi gandhehi rasehi photthabbehi"ti. 1- Esa nayo dhamme samghe ca. Apica velamasuttadivasenapi 2- saranagamanassa phalaviseso veditabbo. Evam saranagamanaphalam veditabbam. Tattha lokiyasaranagamanam tisu vatthusu annanasamsayamicchananadihi sankilissati, na mahajutikam hoti na mahavippharam. Lokuttarassa natthi sankileso. Lokiyassa ca saranagamanassa duvidho bhedo savajjo anavajjo ca. Tattha savajjo annasattharadisu attasanniyyatanadihi hoti, so anitthaphalo. Anavajjo kalakiriyaya, so avipakatta aphalo. Lokuttarassa pana nevatthi bhedo. Bhavantarepi hi ariyasavako annam sattharam na uddisatiti evam saranagamanassa sankileso ca bhedo ca veditabboti. Upasakam mam bhavam gotamo dharetuti mam bhavam gotamo "upasako ayan"ti evam dharetu, janatuti attho. Upasakavidhikatha upasakavidhim kosallattham panettha ko upasako, kasma upasakoti vuccati, kimassa silam, ko ajivo, ka vipatti, ka sampattiti idam pakinnakam veditabbam. Tattha ko upasakoti yo koci tisaranam gato gahattho, vuttanhetam "yato kho mahanama upasako buddham saranam gato hoti, dhammam saranam gato hoti, samgham saranam gato hoti. Ettavata kho mahanama upasako hoti"ti. 3- Kasma upasakoti ratanattayaupasanato. So hi buddham upasatiti upasako. Dhammam, samgham upasatiti upasako. @Footnote: 1 sam. sala. 18/532,535/339/342 moggallanasamyutta @2 an navaka. 23/224/(20)/406 sihanadavagga (saya) @3 sam. maha. 19/1033/343 mahanamasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page147.

Kimassa silanti panca veramaniyo. Yathaha "yato kho mahanama upasako panatipata pativirato hoti adinnadana, kamesu micchacara, musavada, suramerayamajjapamadatthana pativirato hoti. Ettavata kho mahanama upasako silava hoti"ti. 1- Ko ajivoti panca micchavanijja pahaya dhammena samena jivitakappanam. Vuttanhetam "pancima bhikkhave vanijja upasakena akaraniya. Katama panca? Satthavanijja, sattavanijja, mamsavanijja, majjavanijja, visavanijja. Ima kho bhikkhave panca vanijja upasakena akaraniya"ti. 2- Ka vipattiti ya tasseva silassa ca ajivassa ca vipatti, ayamassa vipatti. Apica yaya esa candalo ceva hoti malanca patimalanca 3- patikittho 4- ca. Sapissa vipattiti veditabba. Te ca atthato assaddhiyadayo panca dhamma honti. Yathaha "pancahi bhikkhave dhammehi samannagato upasako upasakacandalo ca hoti upasakamalanca upasakapatikittho ca. 5- Katamehi pancahi? assaddho hoti, dussilo hoti, kotuhalamangaliko hoti, mangalam pacceti, no kammam, ito ca bahiddha dakkhineyyam pariyesati, *- tattha ca pubbakaram karoti"ti. 6- Ka sampattiti ya cassa silasampada ca ajivasampada ca, sa sampatti. Ye cassa ratanabhavadikara saddhadayo panca dhamma. Yathaha "pancahi bhikkhave dhammehi samannagato upasako upasakaratanam ca hoti upasakapadumanca upasakapundarikam 7- ca. Katamehi pancahi? saddho hoti, silava hoti, na kotuhalamangaliko hoti, kammam pacceti, no mangalam, na ito bahiddha dakkhineyyam gavesati, idha ca pubbakaram karoti"ti. 8- @Footnote: 1 sam. maha. 19/1033/343 mahanamasutta 2 an. pancaka. 22/177/232 upasakavagga @3 cha.Ma. ayam patho na dissati 4 Si. patikittho. cha.Ma. patikuttho @5 cha.Ma....patikuttho evamuparipi 6 an. pancaka. 22/175/230 (sya) @7 ka., Si., i.,Ma. upasakapundariko 8 an. pancaka. 22/175/230 @candalasutta * pali. gavesati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page148.

Ajjataggeti ettha ayam aggasaddo adikotikotthasasetthesu dissati. "ajjatagge samma dovarika avarami dvaram niganthanan"ti 1- adisu hi adimhi dissati. "teneva angulaggena tam angulaggam *- paramaseyya, 2- ucchuggam 3- velaggan"ti adisu kotiyam. "ambilaggam va madhuraggam va tittakaggam va, 4- anujanami bhikkhave viharaggena va parivenaggena va *- bhajetun"ti 5- adisu kotthase. "yavata bhikkhave satta apada va .pe. Tathagato tesam aggamakkhayati"ti 6- adisu setthe. Idha panayam adimhi datthabbo. Tasma ajjataggeti ajjatam adim katvati 7- evamettha attho veditabbo. Ajjatanti ajjabhavam. Ajjadaggetipi 8- patho, dakaro padasandhikaro, ajja aggam katvati attho. Panupetanti panehi upetam, yava me jivitam pavattati, tava upetam. Anannasatthukam tihi saranagamanehi saranam gatam upasakam kappiyakarakam mam bhavam gotamo dharetu janatu. Ahanhi sacepi me tikhinena asina sisam chindeyyum, neva buddham "na buddho"ti va dhammam "na dhammo"ti va samgham "na samgho"ti va vadeyyanti. Evam attasanniyyatanena saranam gantva catuhi ca paccayehi pavaretva utthayasana bhagavantam abhivadetva tikkhattum padakkhinam katva pakkamiti. Papancasudaniya majjhimanikayatthakathaya bhayabheravasuttavannana nitthita. ----------- @Footnote: 1 Ma.Ma. 13/70/47 upalivadasutta 2 pali. *paramasati, abhi. katha. 37/441/267 @3 cha.Ma. ucchaggam 4 sam. maha. 19/174/131 5 pali. *gahetum.., vinaYu. @cula. 7/318/89 senasanakkhandhaka 6 an. catukka. 21/34/39 aggappasadasutta @7 cha.Ma. katva, 8 cha.Ma. ajjadaggeti va


             The Pali Atthakatha in Roman Book 7 page 119-148. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=7&A=3019&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=7&A=3019&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=12&i=27              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=12&A=517              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=12&A=554              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=12&A=554              Contents of The Tipitaka Volume 12 http://84000.org/tipitaka/read/?index_12

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]