ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 7 : PALI ROMAN Ma.A. (papa–ca.1)

                        5. Ananganasuttavannana
     [57] Evamme sutam .pe. Ayasma sariputtoti ananganasuttam.
Tatrayam anuttanapadavannana:- yatha cettha, evam sabbasuttesu. Tasma ito
param ettakampi avatva apubbapadavannanamyeva karissama.
     Cattaroti gananaparicchedo. Puggalati satta nara posa. Ettavata ca
puggalavadi mahatheroti na gahetabbam, ayanhi ayasma buddhaputtanam settho,
so buddhassa bhagavato desanam avilomentoyeva deseti.
                      Sammati 1- paramatthadesanakatha
     buddhassa bhagavato duvidha desana sammatidesana paramatthadesana 2- cati.
Tattha puggalo satto itthi puriso khattiyo brahmano devo maroti evarupa
sammatidesana. Aniccam dukkham anatta khandha dhatu ayatana 3- satipatthanati
evarupa paramatthadesana.
     Tattha bhagava ye sammativasena desanam sutva attham pativijjhitva moham
pahaya visesamadhigantum samattha, tesam sammatidesanam deseti. Ye pana paramatthavasena
desanam sutva attham pativijjhitva moham pahaya visesamadhigantum samattha, tesam
paramatthadesanam deseti.
     Tatthayam upama, yatha hi desabhasakusalo tinnam vedanam atthasamvannako 4-
acariyo ye damilabhasaya vutte attham jananti, tesam damilabhasaya acikkhati.
Ye andhakabhasadisu annataraya, tesam taya taya bhasaya. Evante manavaka chekam
byattam acariyamagamma khippameva sippam ugganhanti. Tattha acariyo viya buddho
bhagava tayo veda viya kathetabbabhave 5- thitani tini pitakani. Desabhasakosallamiva
sammatiparamatthakosallam nanadesabhasamanavaka viya sammatiparamatthadesana
@Footnote: 1 cha.Ma. sammuti...evamuparipi   2 i. sammutiparamattha......   3 cha.Ma., i.
@ayatanani   4 cha.Ma. atthasamvannanako   5 cha.Ma. kathetabbabhavena
Pativijjhanasamattha veneyyasatta. Acariyassa damilabhasadiacikkhanam viya bhagavato
sammatiparamatthavasena desana veditabba. Aha cettha:-
         "duve saccani akkhasi             sambuddho vadatam varo
          sammatim paramatthanaca                tatiyam nupalabbhati.
          Sanketavacanam saccam                lokasammatikarana
          paramatthavacanam saccam                dhammanam bhutakarana.
          Tasma voharakusalassa             lokanathassa satthuno
          sammatim voharantassa musavado na jayati"ti.
     Apica atthahi karanehi bhagava puggalakatham kathesi 1- hirottappadipanattham,
kammassakatadipanattham, paccattapurisakaradipanattham, anantariyadipanattham,
brahmaviharadipanattham, pubbenivasadipanattham, dakkhinavisuddhidipanattham, lokasammatiya
appahanatthancati. "khandhadhatuayatanani hiriyanti ottappanti"ti hi vutte mahajano
na janati, sammohamapajjati, patisattu hoti "kimidam khandhadhatuayatanani hiriyanti
ottappanti nama"ti. "itthi hiriyati ottappati puriso khattiyo brahmano
devo maro"ti vutte pana janati, na sammohamapajjati, na patisattu hoti.
Tasma bhagava hirottappadipanattham puggalakatham katheti.
     "khandha kammassaka dhatuyo ayatanani"ti vuttepi ca 2- eseva nayo.
Tasma bhagava kammassakatadipanattham puggalakatham katheti.
     Veluvanadayo mahavihara khandhehi karapita dhatuhi ayatanehi"ti
vuttepi eseva nayo. Tasma bhagava paccattapurisakaradipanattham puggalakatham katheti.
     "khandha mataram jivita voropenti pitaram arahantam ruhiruppadakammam karonti,
samghabhedakammam karonti, dhatuyo ayatanani"ti vuttepi eseva nayo. Tasma
bhagava anantariyadipanattham puggalakatham katheti.
     "khandha mettayanti dhatuyo ayatanani"ti vuttepi eseva nayo. Tasma
bhagava brahmaviharadipanattham puggalakatham katheti.
@Footnote: 1 cha.Ma. katheti           2 cha.Ma. ca-saddo na dissati
     "khandha me pubbenivasamanussaranti dhatuyo ayatanani"ti vuttepi
eseva nayo. Tasma bhagava pubbenivasadipanattham puggalakatham katheti.
     "khandha danam patiganhanti dhatuyo ayatanani"ti vuttepi mahajano
na janati, sammohamapajjati, patisattu hoti "kimidam khandhadhatuayatanani
patiganhanti nama"ti. "puggala patiganhanti silavanto kalyanadhamma"ti
vutte pana janati, na sammohamapajjati, na patisattu hoti, tasma bhagava
dakkhinavisuddhidipanattham puggalakatham katheti.
     Lokasammatinca buddha bhagavanto na pajahanti, lokasamannaya
lokaniruttiya lokabhilape thitayeva dhammam desenti. Tasma bhagava lokasammatiya
appahanatthampi puggalakatham katheti. Tasma ayampi ayasma lokavoharakusalataya
buddhassa bhagavato desanam avilomento lokasammatiyam thatva cattaro me avuso
puggalati adimaha. Tasma ettha paramatthavasena aggahetva sammativaseneva 1-
puggalo veditabbo.
     Santo samvijjamanati lokasanketavasena atthi upalabbhamana. Lokasminti
sattaloke. Sanganova samanotiadisu pana angananti katthaci kilesa vuccanti.
Yathaha "tattha katamani tini anganani, rago anganam, doso anganam, moho
anganan"ti. 2- Katthaci yam kinci malam va panko va, yathaha "tasseva rajassa
va anganassa va pahanaya vayamati"ti. Katthaci tatharupo bhumibhago, so bodhiyanganam
cetiyangananti adivasena veditabbo. Idha pana nanappakara tibbakilesa
"anganan"ti adhippeta. Tathahi vakkhati "papakanam kho etam avuso akusalanam
icchavacaranam adhivacanam yadidam anganan"ti. 3- Saha anganena sangano. 4-
     Sanganova samanoti sakilesoyeva santo. Atthi me ajjhattam angananti
yathabhutam nappajanatiti mayham attani cittasantane kilesa atthitipi na janati.
"ime kilesa nama kakkhala vala pajahitabba na gahetabba
@Footnote: 1 cha.Ma. sammuti...evamuparipi   2 abhi. vibhanga. 35/924/449 khuddakavatthuvibhanga
@3 Ma.mu. 12/60/35 ananganasutta   4 cha.Ma. sangano evamuparipi
Visadatthasallasadisa"ti evam yathavasarasatopi na janati. Yo atthiti ca janati, evanca
janati. So "atthi me ajjhattam anganan"ti yathabhutam pajanatiti vuccati. Yassa
pana maggena samuhata kilesa, na ca uppajjanti yena va tena va varitatta,
ayamidha ananganoti adhippeto. Natthi me ajjhattam angananti yathabhutam
nappajanatiti "mayham kilesa yena va tena va nivaritatta natthi, na maggena
samuhatatta"ti na janati, "te uppajjamana mahaanattham karissanti kakkhala
vala pajahitabba na gahetabba visadatthasallasadisa"ti evam yathavasarasatopi
na janati. Yo pana "imina karanena natthi"ti ca janati, evanca janati,
so "natthi me ajjhattam anganan"ti yathabhutam pajanatiti vuccati. Tatrati tesu
catusu puggalesu tesu va dvisu sanganesu. Yvayanti yo ayam, yayantipi patho.
     [58] Ko nu kho avuso sariputta hetu ko paccayoti ubhayenapi
karanameva pucchati, yenimesanti yena hetuna yena paccayena imesam dvinnam
eko setthapuriso eko hinapuriso akkhayati, so ko hetu ko paccayoti
evamettha sambandho veditabbo. Tattha kincapi "nappajanati pajanati"ti
evam vuttam, pajanana nappajananati idameva ubhayam hetu ceva paccayo ca.
     [59] Thero pana attano vicitrapatibhanataya tam pakatataram katva dassetum
puna tatravusotiadimaha. Tattha tassetam patikankhanti tassa puggalassa etam
patikankhitabbam. Idameva esa papunissati, na annanti icchitabbam, avassam
bhaviti vuttam hoti. "na chandam janessati"tiadina nayena vuttam achandajananadim
sandhayaha.
     Tattha pana 1- na chandam janessatiti appajananto tassa anganassa
pahanattham kattukamyatachandam na janessati. Na vayamissatiti tato balavataram vayamampi
na karissati, na viriyam arabhissatiti thamagataviriyam pana neva arabhissati,
nappavattessatiti vuttam hoti. Sanganoti imehi ragadihi anganehi sangano.
Sankilitthacittoti tehiyeva sutthutaram kilitthacitto malinacitto 2- vibadhitacitto
upatapitacittova hutva. Kalam karissatiti marissati.
@Footnote: 1 cha.Ma., i. ca              2 cha.Ma. malinacitto
     Seyyathapiti yatha nama. Kamsapatiti kamsalohabhajanam. Abhatati anita.
Apana va kammarakula vati apanato va kamsapatikarakanam kammaranam gharato
va. Rajenati agantukarajena pamsuadina. Malenati tattheva utthitena lohamalena.
Pariyonaddhati sanchanna. Na ceva paribhunjeyyunti udakakhadaniyapakkhipanadihi
paribhogam na kareyyum. Na ca pariyodapeyyunti dhovanaghamsanadihi na parisuddham
karapeyyum. Rajapatheti rajapathe, ayameva patho, rajassa agamanatthane vutthanatthane
va hetthamance va thusakotthake va bhajanantare va, yatha 1- rajena okiriyatiti
attho. Sankilitthatara assa malaggahitati ettha rajapathe nikkhipanena sankilitthatara,
aparibhogaapariyodapanehi malaggahita 2- malaggahitatarati vuttam hoti, patipucchavacanam
cetam. Tenassa evamattho veditabbo, avuso sa kamsapati evam kariyamana aparena
kalena sankilitthatara ca malaggahitatara ca mattikapatiti va kamsapatiti vapi 3-
dujjana 3- bhaveyya nu kho noti, thero tam patijananto aha "evamavuso"ti.
Puna dhammasenapati opammam sampatipadento evameva khotiadimaha. Tatthevam
opammasamsandana veditabba:- kilitthakamsapatisadiso sangano puggalo.
Sankilitthakamsapatiya na paribhunjanamadim katva rajapathanikkhepo viya tassa puggalassa
pabbajjam labhamanassa vejjakammadisu pasutapuggalasantike pabbajjapatilabho.
Sankilitthakamsapatiya puna sankilitthatarabhavo viya tassa puggalassa anukkamena
acariyupajjhayanam anusikkhato vejjakammadikaranam, ettha thitassa sanganakalakiriya.
Athava anukkamena dukkatadubbhasitavitikkamanam, ettha thitassa sanganakalakiriya.
Athava anukkamena pacittiyathullaccayavitikkamanam, sanghadisesavitikkamanam,
parajikavitikkamanam, matughatadianantariyakaranam, ettha thitassa sangahanakalakiriyati.
     Sankilitthacitto kalam karissatiti ettha ca akusalacittena kalam karissatiti
na evam attho datthabbo. Sabbasatta hi pakaticittena bhavangacitteneva kalam
karonti. Ayam pana avisodhetva cittasantanam kalam karissatiti etamattham sandhaya
evam vuttoti veditabbo.
@Footnote: 1 cha.Ma., i. yattha     2 cha.Ma. ayam saddo na dissati   3-3 cha.Ma. va itipi dujjana
     Dutiyavare pariyodapeyyunti dhovanaghamsanasanhacharikaparimajjanadihi parisuddham
adasamandalasadisam kareyyum. Na ca nam rajapatheti pubbe vuttappakare thane
anikkhipitva karandakamanjusadisu va thapeyyum, palivethetva va nagadante
laggeyyum. Sesam vuttanayanusareneva gahetabbam.
     Opammasamsandana 1- cettha evam veditabba:- kilitthakamsapatisadiso
sanganabhabbapuggalo. Kilitthakamsapatiya paribhunjanamadim katva suddhatthane thapanam
viya tassa puggalassa pabbajjam labhamanassa pesalabhikkhunam santike pabbajjapatilabho.
Ye ovadanti anusasanti appamattakampi pamadam disva dandakammam
katva punappunam sikkhapenti, sankilitthapatiya aparakale parisuddhapariyodatabhavo
viya tassa puggalassa acariyupajjhayanam anusikkhato anukkamena sammavattapatipatti,
ettha thitassa ananganakalakiriya. Athava anukkamena parisuddhe sile
patitthaya attano anurupam buddhavacanam ugganhitva dhutangani samadaya attano
anukulakammatthanam gahetva gamantasenasanavasam muncitva pantasenasanavaso,
ettha thitassa ananganakalakiriya. Athava anukkamena kasinaparikammam katva
atthasamapattinibbattanena kilesavikkhambhanam, vipassanapadakajjhana vutthaya
vipassanaya kilesanam tadanganivaranam, sotapattiphaladhigamo .pe.
Arahattasacchikiriyati ettha thitassa accantananganakalakiriya eva.
     Tatiyavare subhanimittanti ragatthaniyam ittharammanam. Manasikarissatiti tasmim
pana sati tam nimittam avajjissati. Tassa subhanimittassa manasikarati tassa puggalassa
subhanimittamanasikarakarana. Anuddhamsessatiti himsissati abhibhavissati. Rago hi
uppajjanto kusalacaram pacchinditva sayameva akusalam javanam hutva titthanto
kusalacittam anuddhamsetiti veditabbo. Sesam vuttanayanusareneva gahetabbam.
     Opammasamsandana panettha evam veditabba:- parisuddhakamsapatisadiso
pakatiya appakileso ananganapuggalo. Parisuddhakamsapatiya na paribhunjanamadim katva
rajapathanikkhepo viya tassa puggalassa pabbajjam labhamanassati ito param sabbam
pathamavarasadisameva.
@Footnote: 1 cha.Ma. upamasamsandana
    Catutthavare subhanimittam na manasikarissatiti tasmim sativirahabhavato tannimittam
navajjissati, sesam dutiyavaranusarena veditabbam. "ayam kho avuso"tiadi "ko
nu kho avuso"ti 1- adimhi vuttanayameva.
     [60] Idani tam anganam nanappakarato pakatam karapetukamenayasmata
mahamoggallanena "anganam anganan"tiadina nayena puttho
tam byakaronto papakanam kho etam avusotiadimaha. Tattha icchavacarananti
icchaya avacaranam, icchavasena otinnanam pavattanam nanappakaranam
kopaappaccayananti attho. Yam idhekaccassati yena idhekaccassa evam iccha
uppajjeyya, tamthanam tam karanam vijjati atthi, upalabbhatiti vuttam hoti. Apanno
assanti apanno bhaveyyam. Na ca mam bhikkhu janeyyunti bhikkhu ca mam na janeyyum.
Kim panettha thanam, labhatthikata. Labhatthiko hi bhikkhu pakatiyapi ca katapunno
manussehi sakkato garukato evam cinteti "apattiapannam bhikkhum thera natva
majjhimanam arocenti, te navakanam, navaka vihare vighasadadinam, te ovadam
agatanam bhikkhuninam, evam kamena catasso parisa jananti, evamassa labhantarayo
hoti, aho vataham apattim ca vata apanno assam, na ca mam bhikkhu janeyyun"ti.
     Yantam bhikkhum bhikkhu janeyyunti yena karanena tam bhikkhum anne bhikkhu
janeyyum, tam karanam vijjati kho pana atthiyeva, na natthi. Thera hi natva
majjhimanam arocenti. Evam so pubbe vuttanayena catusu parisasu pakato hoti.
Evam pakato ca ayasabhibhuto gamasatampi pavisitva ummarasatesu pade punchitva 2-
yathadhotena pattena nikkhamati. Tato jananti mam bhikkhu apattim apannoti
tehi camhi evam nasitoti cintetva, iti so kupito hoti appatitoti 3-
so imina karanena kupito ca hoti kodhabhibhuto appatito ca domanassabhibhuto.
     Yo ceva kho avuso kopo yo ca appac ca yo ubhayametam angananti
avuso yo cayam sankharakkhandhasangahito kopo, yo ca vedanakkhandhasangahito
appacyo, etam ubhayam angananti evamettha attho veditabbo. Idanca tadisanam
puggalanam vasena vuttam. Lobho pana imassa anganassa pubbabhagavasena, moho
sampayogavasenapi gahitoyeva hoti.
@Footnote: 1 ka. yato nu khoti   2 cha.Ma. thanesu punchitva   3 cha.Ma., i. itisaddo na dissati
     Anuraho manti purimasadiso bhikkhu attanam gahetva viharapaccante
senasanam pavisitva dvaram thaketva codente icchati. Thanam kho panetanti etam
karanam vijjati, yantam bhikkhum catuparisamajjham anetva byatta vinita "taya
asukamhi nama thane vejjakammam katan"tiadina nayena codeyyum. So catusu
parisasu pakato hoti. Evam pakato ca ayasabhibhutoti sabbam pubbasadisameva.
     Sappatipuggaloti samano patipuggalo. 1- Samanoti sapattiko. Patipuggaloti
codako. Ayam sapattikeneva codanam icchati, tvampi imancimanca apattim apanno,
tam tava patikarohi paccha mam codessasiti vattum sakkati mannamano. Apica
jatiadihipi samano puggalo sappatipuggalo. Ayanhi attano jatiya kulena
bahusaccena byattataya dhutangenati evamadihipi samaneneva codanam icchati,
tadisena vuttam natidukkham hotiti mannamano. No 2- appatipuggaloti ettha
ayutto patipuggalo appatipuggalo. Imehi apattadihi asadisatta patisattu
patimallo, 3- codako bhavitum ayuttoti vuttam hoti. Iti so kupitoti iti so
imaya appatipuggalacodanaya evam kupito hoti.
     Catutthavare aho vatati "aho vata re amhakam panditaka, *- aho vata
re amhakam ca bahussutaka *- tevijjaka"ti *- 4- garahayampi dissati. "aho vata
mam daharamyeva samanam rajje abhisinceyyun"ti 5- patthanayam. Idha patthanayameva.
Patipucchitva patipucchitvati punappunam pucchitva. Ayam bhikkhu labhatthiko
bhagavato 6- attanam patipucchitabbam icchati, tanca kho anumatipucchaya, no maggam va
phalam va vipassanam va antaram katva. Ayanhi passati bhagavantam sariputtadayo
mahathere "tam kim mannasi sariputta, moggallana, kassapa, rahula cakkhum niccam
va aniccam va"ti evam parisamajjhe patipucchitva dhammam desente, 7- manusse
ca "tesam pandita thera satthu cittam aradhenti"ti vannam bhanante, labhasakkaram
@Footnote: 1 cha.Ma., i. puggalo  2 cha.Ma. noti saddo na dissati  3 cha.Ma. patisallo
@4 di.Si. 9/291/105 ambatthasutta  5 vinaYu. maha. 4/57/48 bimbisarasamagamakatha
@6 i. bhagavata * pali. panditaka.....bahussutaka tevijjaka
@7 cha.Ma., i. patipucchitva patipucchitva dhammam desentam
Ca upaharante. Tasma tam labhasakkaram icchanto evam cintetva 1- nikkhanitva
thapitakhandho viya 1- bhagavato purato ahosi. 2-
     Iti so kupitoti atha bhagava tam amanasikaritvava annam theram patipucchitva
dhammam deseti, tena so kupito hoti bhagavato ca therassa ca. Katham bhagavato
kuppati? "aham pabbajitakalato pabhuti gandhakutiparivenato bahinikkhamanam na janami,
sabbakalam chayava na vijahami mam nama pucchitva dhammadesanamattampi natthi,
tammuhuttam ditthamattakattheram pucchitva dhammam deseti"ti evam bhagavato kuppati.
Katham therassa kuppati? "ayam mahallakatthero bhagavato purato khanu viya nisidati,
Kada nu kho imam dhammakammika abhabbatthanam papetva niharissanti, ayanhi
yadi imasmim vihare na bhaveyya, avassam bhagava maya saddhim sallapeyya"ti evam
therassa kuppati.
     Purakkhatva purakkhatvati purato katva, samparivaretvati vuttam hoti.
Ayampi labhatthikoyeva, ayanhi passati bahussute bhikkhu parivarena gamam pavisante,
cetiyam vandante, tesam ca tam sampattim disva upasake pasanne pasannakaram
karonte. Tasma evam icchati. Kupitoti ayampi dvisu thanesu kuppati bhikkhunam
therassa ca. Katham bhikkhunam? "ime yadeva mayham uppajjati civaram va pindapato
va, tam gahetva paribhunjanti, mayham pana pattacivaram gahetva pitthito
agacchantopi natthi"ti evam bhikkhunam kuppati. Katham therassa? "eso mahallakatthero
tesu tesu thanesu sayameva pannayati, kadassu nama nam dhammakammika nikkaddhissanti,
imasmim asati avassam mamyeva pavaressanti"ti.
     Bhattaggeti bhojanatthane. Aggasananti samghatherasanam,. Aggodakanti
dakkhinodakam. Aggapindanti samghattherapindam. Sabbattha va agganti panitadhivacanametam.
Tattha ahameva labheyyanti iccha natimahasavajja. Na anno bhikkhu labheyyati
pana atimahasavajja. Ayampi labhatthiko pasadiko hoti civaradharanadihi,
@Footnote: 1-1 cha.Ma. cintetva nikhanitva thapitakhanu viya  2 cha.Ma. puratova hoti
Kadaci pabbajati, kadaci vibbhamati, tena so pubbe laddhapubbam asanadim
paccha alabhanto evam cintesi. Na so bhikkhu labheyyati na so bhikkhu theranam
aggasanadisu pattesu 1- tadanusarena majjhimanam annesanca navanam kadaci yam
va tam va sabbanihinam asanadim labhati. Neva va labhati. 2-  Kupitoti ayampi
dvisu thanesu kuppati manussananca therananca. Katham manussanam? "ime mangaladisu mam
nissaya bhikkhu labhanti, `bhante ettake bhikkhu gahetva amhakam anukampam
karotha'ti vadanti, idani tammuhuttam ditthamattakam mahalalkattheram gahetva 3- gata,
hotu idani, nesam kicce uppanne janissami"ti evam manussanam kuppati.
Katham theranam? "ime nama yadi na bhaveyyum, mamyeva manussa nimanteyyun"ti
Evam theranam kuppati.
     Anumodeyyanti anumodanam kareyyam. Ayampi labhatthiko yam va tam va
khandanumodanam janati, "so anumodanatthane bahu matugama agacchanti, ta
mam sanjanitva tato pabhuti thalakabhikkham dassanti"ti patthento evam cintesi.
Thananti bahussutanam anumodanabhavo, tena bahussuto anumodeyyati vuttam
hoti. Kupitoti ayampi tisu thanesu kuppati manussanam therassa dhammakathikassa ca.
Katham manussanam? "ime pubbe mamyeva upasankamitva yacanti `amhakam nagatthero
Amhakam sumanatthero anumodatu'ti, ajja pana navocun"ti evam manussanam
kuppati. Katham therassa? "ayam samghatthero `tumhakam kulupakam nagattheram sumanattheram
upasankamatha, ayam anumodissati'ti na bhanati"ti evam therassa kuppati. Katham
dhammakathikassa? "therena vuttamatteyeva paharam laddhakukkuto viya turitaturitam passati,
imam nama nikkaddhanta natthi, imasminhi asati ahameva anumodeyyan"ti evam
dhammakathikassa kuppati.
     Aramagatananti vihare sannipatitanam. Ayampi labhatthiko yam va tam va
khandadhammakatham janati, so passati tadisesu thanesu dviyojanatiyojanato
@Footnote: 1 cha.Ma. ayam saddo na dissati  2 cha.Ma. neva va labhatiti patho na dissati  3 i. vatva
Sannipatitva bhikkhu sabbarattikaniccadhammassavanani 1- sunante, tutthacitteva 2-
dahare va samanere va sadhu sadhuti mahasaddena sadhukaram dente, tato
dutiyadivaseva antogamagate bhikkhu upasaka pucchanti "ke bhante dhammam kathesun"ti
te bhananti "asuko ca asuko ca"ti. Tam sutva pasanna manussa dhammakathikanam
mahasakkaram karonti. So tam icchamano evam cinteti. Thananti bahussutanam
vinicchayakusalanam dhammadesana bharo, tena bahussuto dhammam deseyyati vuttam
hoti. Kupitoti catuppadikagathamattampi vattum okasam alabhamano kupito hoti
attano mandabhavassa "ahanhi mando duppanno kuto labhissami desetun"ti.
     Bhikkhuninanti ovadattham va uddesattham va paripucchattham va pujakaranattham
va aramam agantva sannipatitabhikkhuninam. Ayampi labhatthiko, tassevam hoti
ima mahakula pabbajita bhikkhuniyo, tasu kulesu pavisitva nisinnasu manussa
pucchissanti "kassa santike ovadam va uddesam va paripuccham va ganhatha"ti.
Tato vakkhanti "asuko nama ayyo bahussuto tassa detha karotha"ti, tenassa
evam iccha uppajjati. Thananti ovadadayo nama bahussutanam bharo, tena
bahussuto deseyyati vuttam hoti. Kupitoti ayam dvisu thanesu kuppati tasanca
bhikkhuninam "ima pubbe mam nissaya uposathapavaranadini labhanti, ta idani
tammuhuttam ditthamattakamahallakattherassa santikam gata"ti, dhammakathikassa ca "esa
imasam sahasa ovadam adasiyeva"ti.
     Upasakananti aramagata 3- upasaka nama nissatthakammanta mahaupasaka
honti, 3- te puttabhatukanam kammantam niyyadetva dhammam sunanta vicaranti,
ayam tesam desetum icchati. Kimkarana? ime pasiditva upasikanampi arocessanti,
tato saddhim upasikahi mayhameva labhasakkaram upaharissantiti. Thanam bahussuteneva
yojetabbam. Kupitoti ayampi dvisu thanesu kuppati upasakananca "ime annattha
@Footnote: 1 cha.Ma. sabbarattikani dhammassavanani     2 cha.Ma. tutthacitte ca
@3-3 cha.Ma. aramagatanam upasakanam. nissatthakammanta nama mahaupasaka honti,
Sunanti, amhakam kulupakassa santike sunamati, nagacchanti hotu idani, nesam
uppanne kicce janissami"ti dhammakathikassa ca "ayametesam deseti"ti.
     Upasikananti aramagatanam. Upasika nama asanapujadikaranattham va
uposathadivase va dhammassavanattham sannipatita. Sesam upasakavare vuttanayameva.
     Sakkareyyunti sakkaccam ca kareyyum, sundaranca kareyyum. Imina attani
karam kariyamanam sakkaccam katanca sundaranca pattheti. Garukareyyunti bhariyam
kareyyum, imina bhikkhuhi attanam garutthane thapiyamanam pattheti. Maneyyunti
piyayeyyum. Pujeyyunti evam sakkaronta garukaronta manenta paccayehi
pujeyyunti paccayapujam pattheti. Thananti "piyo garubhavaniyo"ti vuttappakaro
bahussuto ca silava ca etam vidhim arahati, tena bhikkhu evarupam evam kareyyunti
vuttam hoti. Kupitoti ayampi dvisu thanesu kuppati bhikkhunam ca "ime etam
sakkaronti"ti, therassa ca "imasmim asati mamyeva sakkareyyun"ti. Esa nayo
ito paresu tisu varesu.
     Panitanam civarananti patadukulapatunnakoseyyadinam 1-
mahagghasukhumasukhasamphassanam civaranam. Idhapi ahameva labhi assanti iccha
natimahasavajja. Na anno bhikkhu labhi assati pana mahasavajja.
     Panitanam pindapatananti sappitelamamsarasadipuritanam 2- setthapindapatanam.
Panitanam senasanananti anekasatasahassagghanakanam mancapithadinam. Panitanam
gilanapaccayabhesajjaparikkharananti, sappitelamadhuphanitadinam uttamabhesajjanam.
Sabbatthapi thanam bahussutehi punnavantehi ca yojetabbam. Kupitoti sabbatthapi
dvisu thanesu kuppati, manussananca "imesam nama paricitabhavopi natthi,
digharattam ekato vasantassa pamsukulatthaya va pindapatatthaya va
sappiteladikarana va gharapatipatiya carantassapi me ekadivasampi kinci panitam paccayam
na denti. Agantukamahallakam pana disvava yam icchati, tam denti"ti, therassa
ca "ayampi mahallako imesam attanam dassentoyeva carati, kadassu nama
nam dhammakammika nikkaddheyyum, evam imasmim asati ahameva labhi assan"ti.
@Footnote: 1 cha.Ma. pattadukulapattunnakoseyyadinam
@2 Ma. sappitelamamsasakkaradipuritanam, cha.Ma. sappitelamadhusakkaradipuritanam
     Imesam kho etam avusoti imesam hettha ekunavisativarehi vuttanam
icchavacaranam.
     [61] Dissanti ceva suyyanti cati na icchavacara cakkhuna dissanti,
na sotena suyyanti manovinnanavisayatta. Appahinaicchavacarassa puggalassa
icchavacaravasena pavattam kayakammam disva dittha viya vacikammam sutva suta viya ca
honti, tena vuttam "dissanti ceva suyyanti ca"ti. Paccakkhakalam 1- dissanti,
"asuko kira bhikkhu idiso"ti parokkhakale 2- suyyanti. Kincapiti
anuggahagarahavacanam. Tena arannikattam anugganhati, icchavacaranam appahanam garahati.
     Tatrayam yojana, kincapi so bhikkhu gamantasenasanam patikkhipitva
aranniko hoti, ante pantasenasane vasati, ime cassa ettaka icchavacara
appahina. Kincapi so atirekalabham patikkhipitva pindapatiko hoti. Kincapi
so loluppacaram vajjetva sapadanacari hoti. Kincapi so gahapaticivaram
patikkhipitva pamsukuliko hoti.
     Lukhacivaradharoti ettha pana lukhanati satthalukham suttalukham rajanalukhanti tihi
karanehi lukham veditabbam. Tattha satthena khandakhandikam chinnam satthalukham nama,
tam agghena parihayati, thuladighasuttakena sibbitam suttalukham nama, tam phassena
parihayati kharasamphassam hoti. Rajanena rattam rajanalukham nama, tam vannena parihayati
dubbannam hoti. Kincapi so bhikkhu evam satthalukhasuttalukharajanalukhacivaradharo hoti,
ime cassa ettaka icchavacara appahina dissanti ceva suyyanti ca, athakho
nam vinnu sabrahmacari neva sakkaronti .pe. Na pujentiti. Tam kissa hetuti
ettha tanti nipatamattam, kissa hetuti kimkarana. Te hi tassa .pe. Dissanti
ceva suyyanti ca yasma tassa te papaka dissanti ceva suyyanti cati vuttam
hoti. Imesam icchavacaranam appahinattati ayamettha adhippayo.
     Idani tamattham upamaya pakatam karonto seyyathapitiadimaha. Tattha
kunapanti matakalevaram. Ahissa kunapam ahikunapam. Evam itarani.
@Footnote: 1 cha.Ma., i. paccakkhakale    2 cha.Ma. tirokkhakala
Atipatikkulajigucchaniyabhavato cettha imaneva tini vuttaniti veditabbani.
Annesanhi pasusukaradinam 1- kunapam manussa katukabhandadihi abhisankharitva
paribhunjantipi. Imesam pana kupanam abhinavampi jigucchantiyeva, ko pana vado
kalatikkamena putibhutena. 2- Racayitvati vaddhetva, paripuretvati attho,
kupanam gahetva kamsapatiyam pakkhipitvati vuttam hoti. Annissati aparaya.
Patikujjitvati pidahitva. Antarapananti apananamantare mahajanasankinnam racchamukham.
Patipajjeyyunti gaccheyyum. Jannajannam viyati mokkhamokkham 3- viya
manapamanapam viya. Apica vadhuka pannakaram viyati vuttam hoti. Vadhuka hi
jananiti 4- vuccati, tassa niyamanapannakaram jannam, ubhayatthapi adaravasena
va pasamsavasena va puna vuttam. 5- "jannam jannam viyatipi 6- patho.
     Apapuritvati vivaritva. Tassa saha dassanena amanapata ca santhaheyyati
tassa kunapassa dassanena saheva tassa janassa amanapata tittheyya. Amanapatati
ca "amanapam idan"ti uppannacittacetasikanamevidam adhivacanam. Esa nayo
patikulyajegucchatasu. Jighacchitanampiti chatanampi. Na bhottukamyata assati
bhunjitukamata na bhaveyya. Pageva suhitananti chatanam 7- pana pathamatarameva
bhunjitukamata na bhaveyyati vuttam hoti.
     Tatrayam upamasamsandana:- parisuddhakamsapatisadisam imassa pabbajjalingam,
kunaparacitam 8- viya icchavacanam appahanam, aparakamsapatiya patikujjanam viya
arannikangadihi icchavacarapaticchadanam, kamsapatim vivaritva kunapadassanena janassa
amanapata viya arannikangadini anadiyitva icchavacaradassanena sabrahmacarinam
na sakkarakaranaditati.
     [62] Sukkapakkhe pana kincapiti anuggahapasamsavacanam, tena arannikattam
anugganhati, icchavacarappahanam pasamsati. Nemantanikoti nimantanapatiggahako.
Vicitakalakanti vicinitva apanitakalakam. Anekasupam anekabyanjananti ettha supo
nama hatthahariyo vuccati. Byanjananti uttaribhangam. Tena macchamamsamuggasupadihi
@Footnote: 1 cha.Ma., i. sasasukaradinam  2 cha.Ma., i. putibhute  3 cha.Ma. cokkhacokkham
@4 cha.Ma. vadhukati janetti vuccati,  5 cha.Ma., i. punaruttam  6 cha.Ma. jannajannam
@byatipi   7 Ma. achatanam, cha.Ma., i. dhatanam   8 cha.Ma. kunaparacanam
Anekasupam, nanappakaramamsadibyanjanehi anekabyanjananti vuttam hoti. Sesam
vuttanayeneva veditabbam.
     Upamasamsandane ca salivarabhattaracanam viya icchavacarappahanam, aparakamsapatiya
patikujjanam viya appicchatasamutthanehi gamantaviharadihi icchavacarappahana-
paticchadanam, kamsapatim vivaritva salivarabhattadassanena janassa manapata viya
gamantaviharadini anadiyitva icchavacarappahanadassanena sabrahmacarinam
sakkarakaranadini 1- veditabbani. 1-
     [63] Upama mam avuso sariputta patibhatiti mayham avuso sariputta
upama upatthati, ekam upamam vattukamo ahanti adhippayo. Patibhatu tanti
tuyham patibhatu upatthatu, vada tvanti adhippayo. Ekamidahanti ettha idati
nipatamattam, ekasmim samaye ahanti vuttam hoti, bhummatthe upayogavacanam. Rajagahe
viharami giribbajeti rajagahanti tassa nagarassa namam, samantato pana giriparikkhepena
vajo viya santhitatta giribbajanti vuccati. Tasmim nagare viharami,
tannissaya viharamiti vuttam hoti. Atha khvahanti atha kho aham. Ettha ca athati
annadhikaravacanarambhe nipato. Khoti padapuranamatte. Pubbanhasamayanti divasassa
pubbabhagasamayam, pubbanhasamayeti attho, pubbanhe va samayam pubbanhasamayam,
pubbanhe ekam khananti vuttam hoti. Evam accantasamyoge upayogavacanam labbhati.
Nivasetvati paridahitva, viharanivasanaparivattanavaseneva tam veditabbam.
Gamappavesanatthaya va santhapetva nivasanavaseneva, na hi so tato pubbe anivattho
ahosi.
     Pattacivaramadayati pattam hatthehi civaram kayena adiyitva. Pindayati
pindapatatthaya. Samititi tassa namam. Yanakaraputtoti rathakaraputto. Panduputtoti
pandussa putto. Ajivakoti naggasamanako. Puranayanakaraputtoti poranayanakarakulassa
putto. Paccupatthitoti upagantva thito. Vankam nama ekato kutilam.
Jimham sappagatamaggasadisam. Dosanti phegguvisamaganthikadim. Yatha yathati kalatthe
@Footnote: 1-1 cha.Ma. sakkarakaranadita veditabba
Nipato, yada yada yasmim yasmim kaleti vuttam hoti. Tatha tathati ayampi
kalatthoyeva, tasmim tasmim kaleti vuttam hoti. So attano suttanulomena
cinteti, itaro tena cintitakkhane cintitatthanameva gacchati. Attamanoti sakamano
tutathamano pitisomanassehi gahitamano. Attamanavacam niccharesiti attamanataya
vacam attamanabhavassa va yuttavacam niccharesi udirayi, pabyahariti vuttam hoti.
Hadaya hadayam manne annayati cittena cittam janitva viya.
     Assaddhati buddhadhammasamghesu saddhavirahita, jivikatthati inabhayadipilita bahi
jivitum asakkonta idha jivikatthika hutva. Na saddhati na saddhaya. Satha mayavinoti
mayasatheyyehi yutta. Ketubhinoti 1- sikkhitakeratika, nipphannathamagatasatheyyati
vuttam hoti. Satheyyanhi abhutagunadassanato abhutabhandagunadassanasamam 2- katva
"keratiyan"ti vuccati. Unnalati uggatanala, utthitatucchamanati vuttam hoti.
Capalati pattacivaramandanadina capalyena yutta. Mukharati mukhakhara, kharavacanati
vuttam hoti. Vikinnavacati asannatavacana, divasampi niratthakavacanappalapino.
Indriyesu aguttadvarati chasu indriyesu asamvutakammadvaRa. Bhojane
amattannunoti bhojane yapanamatta 3- janitabba 3- pariyesanapatiggahanaparibhogesu
yuttata, tassa anajanaka. Jagariyam ananuyuttati jagare ayutta. Samanne
anapekkhavantoti samanadhamme nirapekkha, dhammanudhammapatipattirahitati attho. Sikkhaya
na tibbagaravati sikkhapadesu bahulagarava na honti, apattivitikkamanabahula. 4-
Bahullikatiadi dhammadayade vuttam. Kusitatiadi bhayabherave. Dhammapariyayenati
dhammadesanaya.
     Saddha agarasmati pakatiyapi saddhaya, pabbajitapi saddha agarasma
anagariyam pabbajita. Pivanti manne ghasanti manneti pivanti viya gilanti 5-
viya. Attamanavacam niccharenta vacasa pivanti viya, abbhanumodanta manasa
ghasanti viya. Sadhu vatati sundaram vata. Sabrahmacariti rassampi vattati dighampi.
Rasse sati sariputtassa upari hoti, dighe sati sabrahmacarinam. Yada sariputtassa
@Footnote: 1 cha.Ma. ketabinoti   2 i....dassanasamampi   3-3 cha.Ma. ya matta janitabba
@4 cha.Ma....vitikkamabahula va.    5 cha.Ma. ghasanti
Upari hoti, tada sabrahmacari sariputto amhe akusala vutthapetvati attho.
Yada sabrahmacarinam, tada sabrahmacarino akusala vutthapetvati attho. Daharoti
taruno. Yuvati yobbanabhave thito. Mandanakajatikoti alankarakasabhavo, tattha
koci tarunopi yuva na hoti yatha atitaruno, koci yuvapi mandanakajatiko
na hoti yatha upasantasabhavo, alasiyabyasanadihi va abhibhuto, idha pana daharo
ceva yuva ca mandanakajatiko ca adhippeto, tasma evamaha. Unnaladini 1-
lokasammatatta vuttani. Itiha teti evam te. Ubho mahanagati dvepi mahanaga,
dvepi hi ete aggasavaka "mahanaga"ti vuccanti. Tatrayam vacanattho, chandadihi
na gacchantiti naga, tena tena maggena pahinakilese na agacchantiti naga,
nanappakarakam agum na karontiti naga, ayamettha sankhepo, vittharo pana
mahaniddese 2- vuttanayeneva veditabbo. Apica:-
              "agum na karoti kincipi loke
               sabbasamyoge visajja bandhanani
               sabbattha na sajjati vippamutto 3-
               nago tadi pavuccate tathatta"ti. 4-
     Evamettha attho veditabbo. Mahanta naga mahanaga, annehi
khinasavanagehi pujjatara ca pasamsatara cati attho. Annamannassati anno
annassa. Samanumodimsuti samam anumodimsu. Tattha imaya upamaya mahamoggallano
anumodi, patibhatu tam avusoti dhammasenapati. Tena vuttam "annamannassa subhasitam
samanumodimsu"ti.
                    Papancasudaniya majjhimanikayatthakathaya
                      ananganasuttavannana nitthita.
                          -------------
@Footnote: 1 cha.Ma., i. uppaladini    2 khu. maha. 29/363/242 magandiyasuttaniddesa (sya)
@3 cha.Ma., i. vimutto      4 khu.su. 25/528/437, khu. maha. 29/363/242



             The Pali Atthakatha in Roman Book 7 page 149-165. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=7&A=3790&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=7&A=3790&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=12&i=53              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=12&A=752              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=12&A=837              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=12&A=837              Contents of The Tipitaka Volume 12 http://84000.org/tipitaka/read/?index_12

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]