ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 7 : PALI ROMAN Ma.A. (papa–ca.1)

     Tattha viddasunoti panditassa. Anuruddhapativiruddhassati ragena anuruddhassa
kodhena pativiruddhassa. Papancaramassa papancaratinoti attha aramanti etthati
aramo. Papanco aramo assati papancaramo. Papance 1- rati assati papancarati.
Papancoti ca mattapamattakarabhavena pavattanam tanhaditthimananam etam adhivacanam.
Idha pana tanhaditthiyova adhippeta. Saragassatiadisu pancasu thanesu
ekova kileso agato. Tassa akarananattam veditabbam. Saragassati hi
vuttatthane pancakamagunikaragavasena gahito. Satanhassati bhavatanhavasena.
Saupadanassati gahanavasena. Anuruddhapativiruddhassati yugalavasena. Papancaramassati
papancuppattidassanavasena. Saragassati va ettha akusalamulavasena gahito.
Satanhassati ettha tanhapaccaya upadanavasena. 2- Sesam purimasadisameva. Thero
panaha "kasma evam viddhamsetha, ekoyeva hi ayam lobho rajjanavasena ragoti
vutto. Tanhakaranavasena pana 3- tanha gahanatthena upadanam. Yugalavasena
anurodhapativirodho. Papancuppattiyatthena 4- papanco"ti.
     [142] Idani imesam kilesanam mulabhutam ditthivadam dassento dvema
bhikkhave ditthiyotiadimaha.
     Tattha bhavaditthiti sassataditthi. Vibhavaditthiti ucchedaditthi. Bhavaditthim
allinati tanhaditthivasena sassataditthim allina. Upagatati tanhaditthivaseneva
upagata. Ajjhositati tanhaditthivaseneva anupavittha. Vibhavaditthiya te
pativiruddhati te sabbe ucchedavadihi saddhim "tumhe andhabala na janatha, sassato
ayam loko, nayam loko ucchijjati"ti pativiruddha niccam kalahabhandanapasuta viharanti.
Dutiyavarepi eseva nayo.
     Samudayancatiadisu dve ditthinam samudaya khanikasamudayo paccayasamudayo
ca. Khanikasamudayo ditthinam nibbatti. Paccayasamudayo atthatthanani. Seyyathidam,
@Footnote: 1 Ma. papancova    2 cha.Ma. upadanadassanavasena   3 cha.Ma. ayam saddo na dissati
@4 cha.Ma. papancuppattidassanatthena
Khandhapi ditthitthanam, avijjapi, phassopi, sannapi, vitakkopi, ayoniso-
manasikaropi, papamittopi, parato ghosopi ditthitthanam. "khandha hetu khandha
paccayo ditthinam *- upadaya samutthanatthena. Evam khandhapi ditthitthanam.
Avijja, phasso, sanna, vitakko, ayonisomanasikaro, papamitto,
paratoghoso hetu paratoghoso paccayo ditthinam upadaya samutthanatthena. Evam
paratoghosopi ditthitthanam". 1- Atthangamapi dveyeva khanikatthangamo paccayatthangamo
ca. Khanikatthangamo nama khayo vayo bhedo paribhedo aniccata antaradhanam.
Paccayatthangamo nama sotapattimaggo. Sotapattimaggo hi ditthinam samugghatoti 2-
vutto.
     Assadanti ditthimulakam anisamsam. Sandhaya vuttam "yamditthiko sattha hoti,
tamditthika savaka honti. Yamditthikam 3- sattharam savaka sakkaronti, garukaronti,
manenti, pujenti, labhanti tatonidanam civarapindapatasenasanagilanapaccaya-
bhesajjaparikkharanam. 4- Ayam bhikkhave ditthiya ditthadhammiko anisamso"ti.
Adinavanti. Ditthiggahanamulakam upaddavam. So vaggulivattam 5- ukkutikappadhanam
kantakapassayata pancatapatappanam 6- 7- maruppapatapatanam kesamassulocanam
appanakajjhanantiadinam 7- vasena veditabbo. Nissarananti ditthinam nissaranam nama
nibbanam. Yathabhutam nappajanantiti ye etam sabbam yathasabhavam na jananti. Na
parimuccanti dukkhasmati sakalavattadukkhato na parimuccanti. Imina etesam nittha
nama natthiti dasseti. Parimuccanti dukkhasmati sakalavattadukkhato parimuccanti.
Imina etesam nittha nama atthiti dvinnam attakarakanam attam chindanto viya
sasanasmimyeva nitthaya atthitam patitthapeti.
     [143] Idani ditthicchedanam dassento cattarimani bhikkhave
upadananitiadimaha. Tesam vittharakaka visuddhimagge vuttayeva.
@Footnote: * pali. ditthitthanam, 1. khu. pati. 31/304/200 ditthikatha (sya)
@2 cha.Ma. ditthitthanasamugghatoti  3 cha.Ma. yamditthika  4 cha.Ma......parikkharam
@5 cha.Ma. vaggulivatam 6 Si. pancatapatappanam
@7-7 cha.Ma. sanupapatapatanam kesamassuluncanam appanakam jhananti
     Sabbupadanaparinnavada patijanamanati mayam sabbesam upadananam
parinnam samatikkamam vadamati evam patijanamana. Na samma sabbupadanaparinnam
pannapentiti sabbesam upadananam samatikkamam samma na pannapenti. Keci
kamupadanamattassa parinnam pannapenti, keci ditthupadanamattassa pannapenti,
keci silabbatupadanamattassapi. 1- Attavadupadanassa pana parinnam pannapento
nama natthi. Tesam pana bhedam dassento kamupadanassa parinnam pannapentitiadimaha.
Tattha sabbepi kamupadanassa parinnam pannapentiyeva, channavuti
pasandapi hi "kama kho pabbajitena na sevitabba"ti vatthupatisevanako 2-
kappatiti na pannapenti, akappiyameva katva pannapenti. Ye pana sevanti,
te theyyena sevanti. Tena vuttam "kamupadanassa parinnam pannapenti"ti.
     Yasma "natthi dinnan"tiadini gahetva caranti. "silena suddhi vatena
suddhi na 3- bhavanaya suddhi"ti ganhanti, attupaladdhim nappajahanti, tasma na
ditthupadanassa, na silabbatupadanassa, attavadupadanassa parinnam pannapenti.
Tam kissa hetuti tam apannapanam etesam kissa hetu kim karana. Imani hi
te bhontoti yasma te bhonto imani tini karanani yathasabhavato na
janantiti attho. Ye panettha dvinnam parinnanam pannapanakaranam ditthinceva
silabbatanca "etam pahatabban"ti yathasabhavato jananti. Te sandhaya parato dve
vara vutta. Tattha ye "atthi dinnan"tiadini ganhanti, te ditthupadanassa
parinnam pannapenti. Ye pana "silena suddhi, vatena suddhi, bhavanaya suddhi"ti 4-
ganhanti, te silabbatupadanassapi parinnam pannapenti. Attavadupadanassa
parinnam pana ekopi parato 5- pannapetum na sakkoti. Atthasamapattilabhinopi
hi candimasuriye panina parimajjitvava samanapi 6- ca titthiya tisso parinna
pannapenti. Attavadam 7- pana 8- muncitum na sakkonti. Tasma punappunam
vattasmimyeva patanti, pathavijigucchanasasako viya hi ete.
@Footnote: 1 cha.Ma. silabbatupadanassapi  2 cha.Ma. vatthupatisevanam kamam
@3 cha.Ma. na-saddo na dissati  4 cha.Ma. "na silena suddhi, na vatena suddhi,
@na bhavanaya suddhiti  5 cha.Ma. idam padam na dissati   6 cha.Ma. caramanapi
@7 Si. attavadupadanam  8 cha.Ma. ayam saddo na dissati
     Tatthayam atthasallapika upama:- pathavi kira sasakam aha "bho sasaka"ti.
Sasako aha "ko eso"ti. "kasma mameva upari sabbairiyapathe kappento
uccarapassavam karonto mam na janasi"ti. "sutthu taya aham dittho, maya
akkantatthananhi 1- angulaggehi phutthatthanam viya hoti, vissatthaudakam
appamattakam, karisam katakaphalamattam hatthiassadihi pana akkantatthanampi mahantam,
passavopi nesam ghatamatto hoti, uccaro pacchimatto hoti, alam mayham taya"ti
uppatitva annasmim thane patito. Tato nam pathavi aha "aho durangatosi 2- nanu mayham
upariyeva patitosi"ti. So puna tam jigucchanto uppatitva annattha patito,
evam vassasahassampi uppatitva patamano sasako pathavim muncitum na sakkoti.
Evameva titthiya sabbupadanaparinnam pannapentapi kamupadanadinam tinnamyeva
samatikkamam pannapenti. Attavadam pana muncitum na sakkonti, asakkonta punappunam
vattasmimyeva patantiti.
     Evam yam titthiya samatikkamitum na sakkonti, tassa vasena ditthicchedavadam
vatva idani pasadacchedavadam dassento evarupe kho bhikkhave dhammavinayetiadimaha.
Tattha dhammavinayeti dhamme ceva vinaye ca, ubhayenapi aniyyanikasasanam dasseti. "yo
satthari pasado so na sammaggato"ti aniyyanikasasanasmim hi sattha kalam
katva sihopi hoti, byagghopi hoti, dipipi acchopi taracchopi. Savaka panassa
migapi sukarapi sasakapi 3- honti, so "ime mayham pubbe upatthaka
paccayadayaka"ti khantim va mettam va anuddayam va akatva tesam upari patitva
lohitam pivati, thulathulamamsanipi khadati. Sattha va pana vilaro 4- hoti, savaka
kukkuta va musika va. Atha ne vuttanayeneva anukampam akatva khadati.
Athava sattha nirayapalo hoti, savaka nerayikasatta. So "ime mayham pubbe
upatthaka paccayadayaka"ti anukampam akatva vividha kammakarana karoti,
adittepi rathe yojeti, angarapabbatampi aropeti, 5- lohakumbhiyam siram khipati, 5-
@Footnote: 1 cha.Ma. akkantatthanampi   2 cha.Ma. are duram gatopi   3 cha.Ma. pasadapi
@4 cha.Ma. bilaro         5-5  cha.Ma. lohakumbhiyampi khipati
Anekehipi dukkhadhammehi sampayojeti. Savaka va pana kalam katva sihadayo
honti, sattha migadisu annataro. Te "imam mayam pubbe catuhi paccayehi
upatthahimha, sattha no ayan"ti tasmim khantim va mettam va anuddayam va
akatva vuttanayeneva anayabyasanam papenti. Evam aniyyanikasasane yo satthari
pasado, so na sammaggato hoti. Kanci kalam gantvapi paccha vinassatiyeva.
     Yo dhamme pasadoti aniyyanikasasanasmim hi dhamme pasado nama,
uggahitapariyapunitadharitavacitamattake 1- tantidhamme pasado hoti, vattamokkho
panettha natthi. Tasma yo ettha pasado, so punappunam vattameva gambhiram
karotiti sasanasmim asammaggato asabhavato akkhayati.
     Ya silesu paripurakaritati yapi 2- aniyyanikasasane ajasiladinam vasena
paripurakarita, sapi yasma vattamokkham bhavanissaranam na sampapeti. Sampajjamana
pana tiracchanayonim avahati, vipaccamana nirayam, tasma na samgaggato 3- akkhayati.
Ya sahadhammikesuti aniyyanikasasanasmim hi ye sahadhammika, tesu yasma ekacce
kalam katva sihadayopi honti, ekacce migadayo. Tattha sihadibhuta "ime
amhakam sahadhammika ahesun"ti migadibhutesu khantiadini akatva pubbe
vuttanayeneva nesam mahadukkham uppadenti. Tasma ettha sahadhammikesu piyamanapatapi
asammaggata akkhayati.
     Imam 4- pana sabbampi karanabhedam ekato katva dassento bhagava tam kissa
hetu evam hetam bhikkhave hotitiadimaha. Tatrayam sankhepattho:- evam hetam bhikkhave
hoti, yam maya vuttam "yo satthari pasado so na sammaggato hoti"ti 5- adi, tam
evametam 6- hoti. Kasma? yasma te pasadadayo durakkhate dhammavinaye .pe.
Asammasambuddhappavediteti, ettha hi yathatanti karanatthe nipato. Tattha
durakkhateti dukkathite, dukkathitattayeva duppavedite. So panesa yasma maggaphalatthaya
@Footnote: 1 cha.Ma. uggahitapariyaputa....  2 cha.Ma. yapi ca       3 cha.Ma. sammaggata
@4 cha.Ma. idam               5 cha.Ma. akkhayatiti     6 cha.Ma. evameva
Na niyyati, tasma aniyyaniko. Ragadinam upasamaya asamvattanato anupasamasamvattaniko.
Na sammasambuddhena sabbannuna paveditoti asammasambuddhappavedito. Tasmim
aniyyanike anupasamasamvattanike asammasambuddhappavedite. Ettavata bhagava
titthiyesu pasado surapitasingale pasado viya niratthakoti dassesi.
     Eko kira kanasingalo 1- rattim nagaram pavittho surajallikam khaditva
punnagavane nipajjitva niddayanto suriyuggamane pabujjhitva cintesi
"imasmim kale na sakka gantum, bahu amhakam verino, ekam vancetum vattati"ti.
So ekam brahmanam gacchantam disva imam vancissamiti 2- "ayya brahmana"ti
aha. Ko eso brahmanam pakkosatiti. Aham sami ito tava ehiti. Kim
bhoti. Mam bahigamam nehi, ahante dve kahapanasatani dassamiti. Sopi nayissamiti
tam padesu ganhi. Ayya 3- bala brahmana na mayham kahapana chadditaka
atthi, dullabha kahapana, sadhukam mam ganhahiti. Katham bho ganhamiti, uttarasange 4-
bhandikam katva amse laggetva ganhahiti, brahmano tam tatha gahetva
dakkhinadvarasamipatthanam gantva ettha otaremiti pucchi. Kataram thanam nama
etanti. Mahadvaram etanti. Are balabrahmana kim tava nataka antaradvare
kahapanam thapenti, parato mam harati. So punappunam thokam gantva "ettha
otaremi ettha otaremi"ti pucchitva tena tajjito 5- khematthanam gantva
tattha otarehiti vutto otaretva satakam ganhi. Kanasingalo aha "aham
te dve kahapanasatani dassamiti avocam, mayaham pana kahapana bahu, na dve
kahapanasataneva, yava aham kahapane aharami, tava tvam suriyam olokento
tittha"ti vatva thokam gantva nivatto 6- puna brahmanam aha "ayya brahmana
ma ito olokehi, suriyameva olokento tittha"ti. Evanca pana vatva
ketakivanam 7- pavisitva yatharucim pakkanto. Brahmanassapi suriyam olokentasseva
nalatato ceva kacchehi ca seda muccimsu. Atha nam rukkhadevata aha:-
@Footnote: 1 cha.Ma. kalasingalo, evamuparipi  2 cha.Ma. vancessamiti  3 cha.Ma. are
@4 cha.Ma. uttarasangena  5 Si. tajjitavancito   6 cha.Ma. nivattetva
@7 cha.Ma. ketakavanam
         "saddahasi singassa *-       surapitassa brahmana
       *- sippiyanam satam natthi          kuto kamsasata duve"ti 1-
     evam yatha kanasingale pasado niratthako, evam titthiyesupiti.
     [144] Aniyyanikasasane pasadassa niratthakabhavam dassetva
niyyanikasasane tassa satthakabhavam 2- dassetum tathagato ca kho bhikkhavetiadimaha. Tattha
kamupadanassa parinnam pannapetiti arahattamaggena kamupadanassa pahanaparinnam
samatikkamam pannapeti, itaresam tinnam upadananam sotapattimaggena parinnam
pannapeti. Evarupe kho bhikkhave dhammavinayeti bhikkhave evarupe dhamme ca vinaye
ca. Ubhayenapi niyyanikasasanam dasseti. Satthari pasadoti evarupe sasane yo
satthari pasado, so sammaggato akkhayati, bhavadukkhanissaranaya samvattati.
     Tatrimani vatthuni:- bhagava kira vedissakapabbate 3- indasalaguhayam
pativasati. Atheko ulukasakuno bhagavati gamam pindaya pavisante upaddhamaggam
anugacchati, nikkhamante upaddhamaggam paccuggamanam karoti, so ekadivasam samma-
sambuddham sayanhasamaye bhikkhusamghaparivutam nisinnam pabbata oruyha vanditva pakkhe
panametva anjalim paggayha sisam hettha katva dasabalam namassamano atthasi.
Bhagava tam oloketva sitam patum akasi. 4- Anandatthero "ko nu kho bhante
hetu ko paccayo sitassa patukammaya"ti pucchi. "passananda imam ulukasakunam,
ayam mayi ca bhikkhusamghe ca cittam pasadetva satasahassakappe devesu ca manussesu
ca samsaritva somanasso nama paccekabuddho bhavissati"ti aha.
                Uluka 5- mandalakkhika 5-
                vedissake 6- ciradighavasika
                sukhitosi tvam ayya kosiya
                kalutthitam passasi buddhavaram.
@Footnote: 1 cha.Ma. pali. * sigalassa, ** sippikanam khu. ja. ekaka. 27/113/37
@sigalajataka (sya)  2 cha.Ma. satthakatam   3 cha.Ma. vedisakapabbate
@4 cha.Ma. patvakasi   5-5 uluko mandalakkhiko, khu. khuddaka. A. 10/131
@mangalasuttavannana  6 paramatthajotikayam vediyaketi patho dissati, cha.Ma. vedissake
         Mayi cittam pasadetva               bhikkhusamghe anuttare
         kappanam satasahassani                duggatim so 1- na gacchati.
         Devaloka cavitvana                kusalamulena codito
         bhavissati anantanano                somanassoti vissutoti.
     Annanipi cettha rajagahanagare sumanamalakaravatthu mahabherivadakavatthu
morajatakavatthu 2- vinavadakavatthu sankhadhamakavatthuti evamadini vatthuni
vittharetabbani. Evam niyyanikasasane satthari pasado sammaggato hoti.
     Dhamme pasadoti niyyanikasasanamhi dhamme pasado sammaggato hoti,
saramatte nimittam gahetva sunantanam tiracchanagatanampi sampattidayako hoti,
paramatthe kim pana vattabbam. Ayamattho mandukadevaputtadinam vatthuvasena veditabbo.
     Silesu paripurakaritati niyyanikasasanamhi silesu paripurakaritapi sammaggata
hoti, saggamokkhasampattim avahati. Tattha chattamanavakavatthusamaneravatthuadini
dipetabbani.
     Sahadhammikesuti niyyanikasasane sahadhammikesu piyamanapatapi sammaggata
hoti, mahasampattim avahati. Ayamattho vimanapetavatthuhi dipetabbo. Vuttam hetam:-
              "khirodanamahamadasim bhikkhuno pindaya carantassa .pe.
               Phanitam .pe. Ucchukhandikam.
               Timbarusakam. Kakkarikam.
               Elalukam. Vallipakkam. 3-
               Pharusakam. Hatthapatakam. 4-
               Sakamutthim. Pupphakamutthim. Mulakam.
               Nimbamutthim. Ambilakanjikam. 5-
@Footnote: 1 cha.Ma. dugateso   2 cha.Ma. morajikavatthu   3 pali. valliphalam, cha.Ma. vallipakkam
@4 pali. hatthappatapakam. cha.Ma. hatthapatakam   5 pali. ambakanjikam cha.Ma. ambakanjikam
               Doninimmajjanim. Kayabandhanam.
               Amsabandhakam. 1- Ayogapattam.
               Vidhupanam. Talapannam. 2-
               Morahattham. Chattam. Upahanam.
               Puvam. Modakam.
         Sankhalikamahamadasim, bhikkhuno pindaya carantassa .pe.
         Tassa me passa vimanam, acchara kamavanninihamasmi"ti. 3-
     Tam kissa hetutiadi vuttanayanusareneva yojetva veditabbam.
     [145] Idani yesam upadananam titthiya na samma parinnam pannapenti,
tathagato pannapeti, tesam paccayam dassetum ime ca bhikkhavetiadimaha. Tattha
kimnidanatiadisu nidanadini sabbaneva karanavevacanani. Karanam hi yasma
phalam nideti handa nam ganhathati appeti viya, tasma nidananti vuccati.
Yasma tam tato jayati samudeti pabhavati, tasma samudayo, jati, pabhavoti vuccati.
Ayam panettha padattho:- kim nidanam etesanti kimnidana. Ko samudayo etesanti
kimsamudaya. Ka jati etesanti kimjatika. Ko pabhavo etesanti kimpabhava.
Yasma pana tesam tanha yathavuttena atthena nidananceva samudayo ca jati
ca pabhavo ca, tasma "tanhanidana"tiadimaha. Evam sabbapadesu attho
veditabbo. Yasma pana bhagava na kevalam upadanasseva paccayam janati,
upadanassa paccayabhutaya tanhayapi, tanhadipaccayanam vedanadinampi paccayam
janatiyeva, tasma tanha cayam bhikkhavetiadimaha.
     Yato ca khoti yasmim kale. Avijja pahina hotiti vattamulika avijja
anuppadanirodhena pahina hoti. Vijja uppannati arahattamaggavijja uppanna.
@Footnote: 1 cha.Ma. amsabaddhakam   2 cha.Ma. talavantam
@3 khu. vimana. 26/413/55 khirodanadayikavimana
So avijjaviraga vijjuppadati so bhikkhu avijjaya ca pahinatta vijjaya
ca uppannatta. Neva kamupadanam upadiyatiti neva kamupadanam ganhati na
upeti, na sesani upadanani. Anupadiyam na paritassatiti evam kinci upadanam
agganhanto tanhaparitassanaya na paritassati. Aparitassanti aparitassanto
tanham anuppadento. Paccattamyeva parinibbayatiti sayameva kilesaparinibbanena
parinibbayatiti. 1- Evamassa asavakkhayam dassetva idani khinasavassa bhikkhuno
paccavekkhanam dassento khina jatitiadimaha. Sesam 2- vuttatthamevati.
                    Papancasudaniya majjhimanikayatthakathaya
                     culasihanadasuttavannana nitthita.
                          ------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 7 page 330-339. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=7&A=8420&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=7&A=8420&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=12&i=153              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=12&A=2151              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=12&A=2614              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=12&A=2614              Contents of The Tipitaka Volume 12 http://84000.org/tipitaka/read/?index_12

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]