ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 8 : PALI ROMAN Ma.A. (papa–ca.2)

                        8. Kosambiyasuttavannana
    [491] Evamme sutanti kosambiyasuttam. Tattha kosambiyanti evamnamake
nagare. Tassa kira nagarassa aramapokkharaniadisu tesu tesu thanesu kosambarukkhava
ussanna ahesum. Tasma kosambiti sankham agamasi. Kusambassa nama isino
assamato avidure mapitattatipi eke. Ghositarameti ghositasetthina karite
arame.
    Pubbe kira adilarattham 1- nama ahosi. Tato kotuhaliko 2- daliddo
chatakabhayena saputtadaro kedaraparicchinnam subhikkham rattham gacchanto puttam vahitum
asakkonto chaddetva agamasi. Mata nivattitva tam gahetva gata, te ekam
@Footnote: 1 Ma. indhilarattham         2 cha.Ma. kotuhalako
Gopalakagamakam pavisimsu, gopalakananca tada bahupayaso 1- patiyatto hoti, tato
payasam labhitva bhunjimsu, atha so puriso bahupayasam 2- bhunjitva jirapetum
asakkonto rattibhage kalam katva tattheva sunakhiya kucchismim patisandhim gahetva
kukkuro jato, so gopalakassa piyo ahosi manapo, gopalako ca paccekabuddham
upatthasi. Paccekabuddhopi bhattakiccavasane kukkurassa ekam pindam deti, so
paccekabuddhe sineham uppadetva gopalakena saddhim pannasalampi gacchati.
    So gopalake asannihite bhattavelayam sayameva gantva kalarocanattham
pannasaladvare bhussati, antaramaggepi candamige disva bhussitva palapeti,
so paccekabuddhe mudukena cittena kalam katva devaloke nibbatti, tatrassa
ghosakadevaputtotveva namam ahosi, so devalokato cavitva kosambiyam ekasmim
kulaghare nibbatti, tam aputtako setthi tassa matapitunam dhanam datva puttam
katva aggahesi, atha so attano putte jate sattakkhattum marapetum upakkami,
so punnavantataya sattasupi thanesu maranam apatva avasane ekaya setthidhitaya
veyyattiyena laddhajivito aparabhage pituaccayena setthitthanam patto 3- ghositasetthi
nama jato, annepi kosambiyam kukkutasetthipavarikasetthiti dve setthino
atthi, imina saddhim tayo ahesum.
    Tena ca samayena tesam sahayakanam setthinam kulupaka pancasata 4- isayo
pabbatapade vasimsu, te kalena kalam lonambilasevanatthaya manussapatham agacchanti.
Athesmim vare gimhasamaye manussapatham agacchanta nirudakamahakantaram atikkamitva
kantarapariyosane mahantam nigrodharukkham disva cintesum "yadiso ayam rukkho,
addha ettha mahesakkhaya devataya bhavitabbam, sadhu vatassa, sace no paniyam
va bhojaniyam va dadeyya"ti. Devata isinam ajjhasayam viditva imesam sangaham
karissamiti attano anubhavena vitapantarato nangalasisamattam udakadharam pavattesi.
Isigano rajatakkhandhasadisam udakavattim disva attano bhajanehi udakam gahetva
paribhogam katva cintesi "devataya amhakam paribhogaudakam dinnam, idam pana
@Footnote: 1 cha.Ma. pahutapayaso  2 Si. balavapayasam  3 cha.Ma. patva  4 Ma. pannasa
Agamakam mahaarannam, sadhu vatassa, sace no aharampi dadeyya"ti. Devata
isinam upasankappanavasena dibbani yagukhajjakadini datva santappesi. Isayo
cintayimsu "devataya amhakam paribhogaudakampi bhojanampi sabbam dinnam, sadhu vatassa,
sace no attanam dasseyya"ti.
    Devata tesam ajjhasayam viditva upaddhakayam dassesi. Te ahamsu "devate
mahati te sampatti, kim kammam katva imam sampattim adhigatasi"ti. Bhante natimahantam
parittam kammam katvati, upaddhauposathakammam nissaya hi devataya sa sampatti
laddha.
      Anathapindikassa kira gehe ayam devaputto kammakaro ahosi. Setthissa
hi gehe uposathadivasesu antamaso dasakammakare upadaya sabbo jano
uposathiko hoti, ekadivasam ayam kammakaro ekakova pato utthaya kammantam
gato, mahasetthi nivapam labhanamanussesu 1- sallakkhento etassevekassa arannam
gatabhavam natva assa sayamasatthaya nivapam adasi. Bhattakarika dasi ekasseva
bhattam pacitva arannato agatassa bhattam vaddhetva adasi, kammakaro aha
"annesu divasesu imasmim kale geham ekasaddam ahosi, ajja ativiya
sannisinnam, kim nu kho etan"ti. Tassa sa acikkhi "ajja imasmim gehe
sabbe manussa uposathika, mahasetthi tuyham ekassa 2- nivapam adasi"ti. Evam
ammati. Ama samiti. Imasmim kale uposatham samadinnassa uposathakammam hoti
na hotiti mahasetthim puccha ammati. Taya gantva pucchito mahasetthi aha
"sakalauposathakammam na hoti, upaddhauposathakammam 3- pana hoti, uposathiko hotu"ti.
Kammakaro bhattam abhunjitva mukham vikkhaletva uposathiko hutva vasanatthanam
gantva nipajji. Tassa aharaparikkhinakayassa rattim vato kuppi, so paccusasamaye
kalam katva upaddhauposathakammanissandena mahavattaniataviyam nigrodharukkhadevaputto
hutva nibbatti. So tam pavattim isinam arocesi.
@Footnote: 1 cha.Ma. labhanamanusse   2 cha.Ma. tuyhevekassa    3 cha.Ma. upaddhakammam
    Isayo tumhehi mayam buddho dhammo samghoti assutapubbam savitam, 1- uppanno
nu kho loke buddhoti. Ama bhante uppannoti. Idani kuhim vasatiti. Savatthim
nissaya jetavane bhanteti. Isayo titthatha tava tumhe mayam sattharam passissamati
hatthatuttha nikkhamitva anupubbena kosambinagaram papunimsu, 2- mahasetthino
"isayo agata"ti paccuggamanam katva "sve amhakam bhikkham ganhatha bhante"ti
nimantetva punadivase isiganassa mahadanam adamsu. Isayo bhunjitvava gacchamati
pucchimsu. 3- Bhante tumhe annasmim kale ekampi masam dvepi tayopi cattaropi
mase vasitva gacchatha, yasmim pana vare hiyyo agantva ajjeva gacchamati
vadatha, kim idanti. Ama gahapatayo buddho loke uppanno, na kho pana sakka
jivitantarayo janitum, 4- tena mayam turiya gacchamati. Tenahi bhante mayampi
gacchama, amhehi saddhimyeva gacchathati. Tumhe agariya nama mahajana, 5-
titthatha tumhe, mayam puretaram gamissamati nikkhamitva ekatthane dvepi divasani
avasitva turitagamaneneva savatthim patva jetavanavihare satthu santikameva agamamsu,
satthu 6- madhuradhammakatham sutva sabbeva pabbajitva arahattam papunimsu.
    Tepi tayo setthino pancahi pancahi sakatasatehi sappimadhuphanitadini
ceva patadukuladini 7- ca adaya kosambito nikkhamitva anupabbena savatthim
patva jetavanasamante khandhavaram bandhitva satthu santikam gantva vanditva
patisantharam katva ekamantam nisidimsu. Sattha tinnampi sahayakanam madhuradhammakatham
kathesi. Te balavasomanassajata sattharam nimantetva punadivase mahadanam adamsu,
punadivase datva 8- punadivaseti  evam addhamasam danam datvava 9- "amhakam
janapadam agamanaya patinnam detha"ti padamule nipajjimsu. Bhagava "sunnagare
kho gahapatayo tathagata abhiramanti"ti aha. Ettavata patinna dinna nama
hotiti gahapatayo sallakkhetva dinna no bhagavata patinnati dasabalam
vanditva nikkhamitva antaramagge yojane yojane thane viharam karetva
@Footnote: 1 cha.Ma. savita  2 cha.Ma. sampapunimsu 3 cha.Ma. apucchimsu  4 cha.Ma. viditum
@5 cha.Ma. mahajata  6 ka. tattha   7 cha.Ma. pattunnadukuladini
@8 cha.Ma. puna nimantetva  9 cha.Ma. datva
Anupubbena kosambim patva "loke buddho uppanno"ti kathayimsu. Tayopi jana
attano attano arame mahantam dhanapariccagam katva bhagavato vasanatthaya vihare
karayimsu. 1- Tattha kukkutasetthina karito kukkutaramo nama ahosi.
Pavarikasetthina ambavane karito pavarikambavanam 2- nama ahosi. Ghositena karito
ghositaramo nama ahosi. Tam sandhaya vuttam "ghositasetthina karite arame"ti.
    Bhandanajatatiadisu kalahassa pubbabhago bhandanam nama, tam jatam
etesanti bhandanajata. Hatthaparamasadivasena matthakam patto kalaho jato
etesanti kalahajata. Viruddhabhutam vadanti vivadam, tam apannati vivadapanna.
Mukhasattihiti vacasattihi. Vitudantati vijjhanta. Te na ceva annamannam
sannapenti na ca sannattim upentiti te atthanca karananca dassetva neva
annamannam janapenti. Sacepi sannapetum arabhanti, tathapi sannattim na
upenti, janitum na icchantiti attho. Nijjhattiyampi eseva nayo. Ettha ca
nijjhattiti sannattivevacanamevetam. Kasma panete bhandanajata ahesunti?
appamattakena karanena.
    Dve kira bhikkhu ekasmim avase vasanti vinayadharo ca suttantiko ca.
Tesu suttantiko bhikkhu ekadivasam vaccakutim pavittho acamanaudakavasesam bhajane
thapetvava nikkhami. Vinayadharo paccha pavittho tam udakam disva nikkhamitva tam
bhikkhum pucchi, avuso taya idam udakam thapitanti. Ama avusoti. Tvam ettha
apattibhavam na janasiti. Ama na janamiti. Hoti avuso ettha apattiti.
Sace hoti desessamiti. Sace pana te avuso asancicca asatiya katam, natthi
te apattiti. So tassa apattiya anapattiditthi ahosi.
    Vinayadharo attano nissitakanam "ayam suttantiko apattim apajjamanopi
na janati"ti arocesi. Te tassa nissitake disva "tumhakam upajjhayo
apattim apajjitvapi apattibhavam na janati"ti ahamsu. Te gantva attano
upajjhayassa arocesum. So evamaha "ayam vinayadharo pubbe `anapatti'ti
@Footnote: 1 cha.Ma. karapayimsu     2 cha.Ma. pavarikambavano
Vatva idani `apatti'ti vadati, musavadi eso"ti. Te gantva "tumhakam
upajjhayo musavadi"ti evam annamannam kalaham vaddhayimsu, tam sandhayetam vuttam.
    Bhagavantam etadavocati etam "idha bhante kosambiyam bhikkhu bhandanajata"ti-
adivacanam avoca. Tanca kho neva piyakamyataya na bhedadhippayena, athakho atthakamataya
hitakamataya. Samaggikarako kiresa bhikkhu, tasmassa etadahosi "yatha ime
bhikkhu bhandanavivadam 1- araddha, na sakka mayapi, napi annena bhikkhuna
samagga katum, appeva nama sadevake loke appatipuggalo bhagava sayam va
gantva attano va santikam pakkosapetva etesam bhikkhunam khantimettapatisamyuttam
saraniyam dhammadesanam kathetva samaggim kareyya"ti atthakamataya hitakamataya
gantva avoca.
    [492] Chayime bhikkhave dhamma saraniyati hettha kalahabhandanavasena
desana araddha. Imasmim thane cha saraniyadhamma agatati evamidam kosambiyasuttam
yathanusandhinava gatam hoti, tattha saraniyati saritabbayutta addhane atikkantepi
na pamussitabba. Yo te dhamme pureti, tam sabrahmacarinam piyam karontiti piyakarana.
Garum karontiti garukarana. Sangahayati sangahanatthaya. Avivadayati avivadanatthaya.
Samaggiyati samaggabhavatthaya. Ekibhavayati ekibhavatthaya ninnanakaranaya.
Samvattantiti bhavanti. Mettam kayakammanti mettacittena kattabbam kayakammam.
Vacikammamanokammesupi eseva nayo. Imani bhikkhunam vasena agatani, gihisupi
labbhantiyeva. Bhikkhunam hi mettacittena abhisamacarikadhammanam puranam mettam
kayakammam nama. Gihinam cetiyavandanatthaya bodhivandanatthaya samghanimantanatthaya
gamanam gocaragamam 2- pindaya pavitthe bhikkhu disva paccuggamanam pattapatiggahanam
asanapannapanam anugamananti evamadikam mettam kayakammam nama.
    Bhikkhunam mettacittena acarapannattisikkhapadam kammatthanakathanam dhammadesana
tepitakam 3- buddhavacanam mettam vacikammam nama. Gihinanca "cetiyavandanatthaya gacchama,
bodhivandanatthaya gacchama, dhammassavanam karissama, dipamalapupphapujam karissama, tini
@Footnote: 1 cha.Ma. vivadam   2 cha.Ma. gamam  3 cha.Ma. tepitakampi
Sucaritani samadaya vattissama, salakabhattadini dassama. Vassavasikam dassama,
ajja samghassa cattaro paccaye dassama, samgham nimantetva khadaniyadini samvidahatha,
asanani pannapetha, paniyam upatthapetha, samgham paccuggantva anetha, pannattasane
nisidapetva chandajata ussahajata veyyavaccam karotha"tiadikathanakale mettam
vacikammam nama.
    Bhikkhunam patova utthaya sarirapatijagganam cetiyanganavattadini ca katva
vivittasane nisiditva "imasmim vihare bhikkhu sukhi hontu, avera abyapajjha"ti
cintanam mettam manokammam nama. Gihinam "ayya sukhi hontu, avera abyapajjha"ti
cintanam mettam manokammam nama.
    Avi ceva raho cati sammukha ca parammukha ca. Tattha navakanam civarakammadisu
sahayabhavupagamanam sammukha mettam kayakammam nama. Theranam pana padadhovanavandana-
vijanadanadibhedampi sabbam samicikammam sammukha mettam kayakammam nama. Ubhayehipi
dunnikkhittanam darubhandadinam tesu avamannam akatva attana dunnikkhittanam
viya patisamanam parammukha mettam kayakammam nama. Devatthero 1- tissattheroti evam
paggayha vacanam sammukha mettam vacikammam nama. Vihare asantam pana patipucchantassa  2-
kuhim amhakam devatthero, amhakam tissatthero kada nu kho agamissatiti evam
mamayanavacanam parammukha mettam vacikammam nama. Mettasinehasiniddhani pana nayanani
ummiletva supasannena mukhena olokanam sammukha mettam manokammam nama.
Devatthero tissatthero arogo hotu appabadhoti samannaharanam parammukha
mettam manokammam nama.
    Labhati civaradayo laddhappaccaya. Dhammikati kuhanadibhedam micchajivam vajjetva
dhammena samena bhikkhacariyavattena uppanna. Antamaso pattapariyapannamattampiti
pacchimakotiya patte pariyapannam pattassa antogatam dvattikatacchubhikkhamattampi.
Appativibhattabhogiti ettha dve pativibhattani nama amisapativibhattam puggala-
pativibhattam ca. Tattha "ettakam dassami, ettakam na dassami"ti evam cittena vibhajanam
amisapativibhattam nama. "asukassa dassami, asukassa na dassami"ti evam cittena
@Footnote: 1 Ma. revatthero    2 cha.Ma. paripucchantassa
Vibhajanam 1- puggalapativibhattam nama. Tadubhayampi akatva yo appativibhattam bhunjati,
ayam appativibhattabhogi nama.
    Silavantehi sabrahmacarihi sadharanabhogiti ettha sadharanabhogino idam
lakkhanam, yam yam panitam labhati, tam tam neva labhena labham jigimsanamukhena 2- gihinam
deti, na attana paribhunjati, patigganhantova samghena dharanam hotuti gahetva
gandim paharitva paribhunjitabbam samghasantakam viya passati. Imam 3- pana saraniyadhammam
ko pureti, ko na puretiti. Dussilo tava na pureti, na hi tassa santakam
silavanta ganhanti, parisuddhasilo pana vattam akhandento pureti.
    Tatridam vattam:- yo hi odissakam katva matu va pitu va acariyupajjhayadinam
va deti, so databbam deti, 4- saraniyadhammo panassa na hoti, palibodhajagganam
nama hoti, saraniyadhammo hi muttapalibodhasseva vattati, tena pana odissakam
dentena gilanagilanupatthakaagantukagamikanam ceva navapabbajitassa ca sanghatipattaggahanam
ajanantassa databbam. Etesam datva avasesam therasanato patthaya
thokam thokam adatva yo yattakam ganhati, tassa ca 5- tattakam databbam. Avasitthe
asati puna pindaya caritva therasanato patthaya yam yam panitam, tam tam datva
sesam paribhunjitabbam, "silavantehi"ti evam 6- vacanato dussilassa adatumpi vattati.
    Ayam pana saraniyadhammo susikkhitaya parisaya supuro hoti, no asikkhitaya
parisayapi. 7- Susikkhitaya hi parisaya yo annato labhati, so na ganhati,
annato alabhantopi pamanameva 8- ganhati, na atirekam. Ayam ca pana saraniyadhammo
evam punappunam pindaya caritva laddham laddham dentassapi dvadasahi vassehi
purati, na tato oram. Sace hi dvadasamepi vasse saraniyadhammapurako pindapatapuram
pattam asanasalayam thapetva nahayitum gacchati, samghatthero ca kasseso pattoti.
Saraniyadhammapurakassati vutte "aharatha nan"ti sabbam pindapatam vicaretva
@Footnote: 1 cha.Ma. vibhajanam pana   2 cha.Ma. jigisanamukhena   3 cha.Ma. idam
@4 Si. detu  5 cha.Ma. ca-saddo na dissati  6 cha.Ma. evam-saddo na dissati
@7 cha.Ma. parisaya  8 cha.Ma. pamanayuttameva
Bhunjitva ca rittapattam thapeti, atha so bhikkhu rittapattam disva "mayham asesetva
paribhunjimsu"ti domanassam uppadeti, saraniyadhammo bhijjati, puna dvadasa vassani
puretabbo hoti, titthiyaparivasasadiso hesa. Sakim khande jate puna puretabbova.
Yo pana "labha vata me, suladdham vata me, yassa me pattagatam anapucchava
sabrahmacari paribhunjanti"ti somanassam janeti, tassa punno nama hoti.
    Evam puritasaraniyadhammassa pana neva issa, na macchariyam hoti, so
manussanam piyo hoti sulabhapaccayo, pattagatamassa diyyamanampi na khiyati,
bhajaniyabhandatthane aggabhandam labhati, bhaye va chatake va sampatte devata
ussukkam apajjanti.
    Tatrimani vatthuni:- sela 1- girivasitissatthero kira mahagirigamam upanissaya
vasati, pannasa mahathera nagadipam cetiyavandanatthaya gacchanta girigame
pindaya caritva kinci alabhitva 2- nikkhamimsu. Thero pavisanto te disva pucchi
"laddham bhante"ti. Vicarimha avusoti. So aladdhabhavam natva aha "yavaham
bhante agacchami, tava idheva hotha"ti. Mayam avuso pannasajana
pattatemanamattampi na labhimhati. Bhante nevasika nama patibala honti, alabhantapi
bhikkhacaramaggasabhavam janantiti. Thera agamimsu. Thero gamam pavisi, durageheyeva
mahaupasika khirabhattam sajjetva theram olokayamana thita therassa dvaram
sampattasseva pattam puretva adasi, so tam adaya theranam santikam gantva
"ganhatha bhante"ti samghattheram aha. Thero "amhehi ettakehi kinci na laddham,
ayam sighameva gahetva agato, kim nu kho"ti sesanam mukham olokesi. Thero
olokanakareneva natva "bhante dhammena samena laddhapindapato, nikkukkucca
ganhatha"ti adito patthaya sabbesam yavadattham datva attanapi yavadattham bhunji.
    Atha nam bhattakiccavasane thera pucchimsu "kadavuso lokuttaradhammam pativijjhi"ti.
Natthi me bhante lokuttaradhammoti. Jhanalabhisi avusoti. Etampi me bhante
natthiti. Nanu avuso patihariyanti. Saraniyadhammo me bhante purito, tassa
@Footnote: 1 si. lona......cha.Ma. lena.....          2 cha.Ma. aladdha
Me dhammassa puritakalato patthaya sace bhikkhusahassam 1- hoti, pattagatam na khiyatiti.
Sadhu sadhu sappurisa, anucchavikamidam tuyhanti. Idam tavassa 2- pattagatam na khiyatiti
ettha vatthu.
    Ayameva pana thero cetiyapabbate giribhandamahapujaya danatthanam gantva
"imasmim dane 3- kim varabhandan"ti pucchati. Dve sataka bhanteti. Ete mayham
papunissantiti. Tam sutva amacco ranno arocesi "deva 4- daharo evam
vadati"ti. "daharassevam cittam, mahatheranam pana sukhumasataka vattanti"ti vatva
"mahatheranam dassami"ti thapesi. Tassa bhikkhusamghe patipatiya thite dentassa
matthake thapitapi dve 5- sataka hattham narohanti, anneva arohanti.
Daharassa danakale pana hattham arulha. So tassa hatthe thapetva amaccassa
mukham oloketva daharam nisidapetva danam datva samgham vissajjetva daharassa
santike nisiditva "kada bhante imam dhammam pativijjhittha"ti aha. So pariyayenapi
asantam avadanto "natthi mayham maharaja lokuttaradhammo"ti aha. Nanu bhante
pubbeva avacutthati. Ama maharaja, saraniyadhammapurako aham, tassa me dhammassa
puritakalato patthaya bhajaniyatthane 6- aggabhandam papunatiti. Sadhu sadhu bhante,
anucchavikamidam tumhakanti vanditva 7- pakkami. Idam bhajaniyatthane 6- aggabhandam
papunatiti ettha vatthu.
    Candalatissabhaye 8- pana bhataragamavasino nagattheriya anarocetvava
pakkamimsu. 9- Theri paccusasamaye 10- "ativiya appanigghoso gamo, upadharetha tava"ti
daharabhikkhuniyo aha. Ta gantva sabbesam gatabhavam natva agamma theriya
arocesum. Sa sutva "ma tumhe tesam gatabhavam cintayittha, attano
uddesaparipuccha yonisomanasikaresuyeva yogam karotha"ti vatva bhikkhacaravelaya
parupitva attadvadasama gamadvare nigrodharukkhamule atthasi. Rukkhe adhivattha
@Footnote: 1 cha.Ma. bhikkhusatasahassam  2 cha.Ma. tava   3 cha.Ma. thane  4 cha.Ma. eko  5 cha.Ma. te
@6 cha.Ma. bhajaniyabhandatthane  7 Ma. vatva  8 cha.Ma. brahmanatissabhaye Si. candalatiyabhaye
@9 cha.Ma. palayimsu     10 cha.Ma. paccusakale
Devata dvadasannampi bhikkhuninam pindapatam datva "ayye annattha ma gacchatha,
niccam idheva etha"ti aha. Theriya pana kanitthabhata nagatthero nama atthi,
so "mahantam bhayam, na sakka idha yapetum, paratiram gamissamati attadvadasamova
attano vasanatthana nikkhanto therim disva gamissami"ti bhataragamam agato.
Theri "thera agata"ti sutva tesam santikam gantva kim ayyati pucchi. So
tam pavattim acikkhi. Sa "ajja ekadivasam vihare vasitva sveva gamissatha"ti
aha. Thera viharam agamimsu.
    Theri punadivase rukkhamule pindaya caritva theram upasankamitva "imam
pindapatam paribhunjatha"ti aha. Thero "vattissati theri"ti vatva tunhi atthasi.
Dhammiko tata pindapato kukkuccam akatva paribhunjathati. Vattissati theriti.
Sa pattam gahetva akase khipi, patto akase atthasi. Thero "sattatalamatte
thitampi bhikkhunibhattameva theriti vatva bhayam nama sabbakale 1- na hoti, bhaye
vupasante ariyavamsam kathayamano `bho pindapatikabhikkhunibhattam bhunjitva
vitinamayittha'ti cittena anuvattiyamano santhambhitum na sakkhissami, appamatta
hotha theriyo"ti maggam aruhi.
    Rukkhadevatapi "sace thero theriya hatthato pindapatam paribhunjissati,
na tam nivattessami, sace pana na paribhunjissati, nivattessami"ti cintayamana
thatva therassa gamanam disva rukkha oruyha pattam bhante dethati pattam
gahetva theram rukkhamulamyeva anetva asanam pannapetva pindapatam datva
katabhattakiccam patinnam karetva dvadasabhikkhuniyo dvadasa ca bhikkhu sattavassani
upatthahi. Idam devata ussukm apajjantiti ettha vatthu, tatra hi theri
saraniyadhammapurika ahosi.
    Akkhandanitadisu yassa sattasu apattikkhandhesu adimhi va ante va
sikkhapadam bhinnam hoti, tassa silam pariyante chinnasatako viya khandam nama.
Yassa pana vemajjhe bhinnam, tassa vemajjhe chiddasatako viya chiddam nama hoti,
@Footnote: 1 cha.Ma. sabbakalam
Yassa pana patipatiya dve tini bhinnani, tassa pitthiyam va kucchiyam va
utthitena visabhagavannena kalarattadinam annataravannagavi viya sabalam nama
hoti, yassa pana antarantara bhinnani, tassa antarantara vibhagabinducitra
gavi viya kammasam nama hoti. Yassa pana sabbena sabbam abhinnani, tassa
tani silani akhandani acchindani asabalani akammasani nama honti.
Tani panetani tanhadasabyato mocetva bhujissabhavakaranato bhujissani.
Buddhadihi vinnuhi pasatthatta vinnuppasatthani. Tanhaditthihi aparamatthatta,
"idam nama tvam apannapubbo"ti kenaci paramatthum asakkuneyyatta ca aparamatthani.
Upacarasamadhim va appanasamadhim va samvattayantiti samadhisamvattanikaniti vuccanti.
Silasamannagato viharatiti tesu tesu disabhagesu viharantehi bhikkhuhi saddhim
samanabhavupagatasilo viharati. Sotapannadinanhi silam samuddantarepi devalokepi
vasantanam annesam sotapannadinam silena samanameva hoti, natthi maggasilena 1-
nanattam, tam sandhayetam vuttam.
    Yayam ditthiti maggasampayutta sammaditthi. Ariyati niddosa. Niyyatiti
niyyanika. Takkarassati yo tathakari hoti. Dukkhakkhayayati sabbadukkhayattham.
Ditthisamannagatoti samanaditthibhavam upagato hutva viharati. Agganti jetthakam
sabbagopanasiyo sanganhatiti sangahikam. Sabbagopanasinam sanghatam karotiti
sanghatanikam, sanghataniyanti attho. Yadidam kutanti yam etam kutagarakannikasankhatam
kutam nama. Pancabhumikadipasada hi kutabaddhava titthanti, tasmim patite mattikam
adim katva sabbe te 2- patanti, tasma evamaha. Evameva khoti yatha kutam
kutagarassa, evam imesampi saraniyadhammanam ya ayam ariya ditthi, sa agga
ca sangahi ca sanghataniya cati datthabba.
    [493] Kathanca bhikkhave yayam ditthiti ettha bhikkhave ya ayam
sotapattimaggaditthi ariya niyyanika niyyati takkarassa samma dukkhakkhayayati
vutta, sa katham kena karanena niyyatiti attho. Pariyutthitacittova hotiti
@Footnote: 1 cha.Ma. maggasile   2 cha.Ma. ayam patho na dissati
Ettavatapi pariyutthitacittoyeva nama hotiti attho. Esa nayo sabbattha
supanihitam me manasanti mayham cittam sutthu thapitam. Saccanam bodhayati catunnam
saccanam bodhanatthaya. Ariyantiadisu tam nanam yasma ariyanam hoti, na puthujjananam,
tasma ariyanti vuttam. Yesam pana so 1- lokuttaradhammopi atthi, tesamyeva hoti,
na annesam, tasma lokuttaranti vuttam. Puthujjananam pana abhavato asadharanam
puthujjanehiti vuttam. Eseva nayo sabbavaresu.
    [494] Labhami paccattam samathanti attano citte samatham labhamiti attho.
Nibbutiyampi eseva nayo. Etthapi 2- samathoti ekaggata. Nibbutiti kilesavupasamo.
    [495] Tatharupaya ditthiyati evarupaya sotapattimaggaditthiya.
    [496] Dhammatayati sabhavena. 3- Dhammata esati sabhavo esa. Vutthanam
pannayatiti samghakammavasena va desanaya va vutthanam dissati. Ariyasavako hi
apattim apajjanto garukapattisu kutikarasadisam lahukapattisu sahaseyyadisadisam
acittakapattimyeva apajjati, tampi asancicca, no sancicca, apannam na paticchadeti,
tasma athakho nam khippamevatiadimaha. Daharoti taruno. Kumaroti  na mahallako.
Mandoti cakkhusotadinam mandataya mando. Uttanaseyyakoti atidaharataya
uttanaseyyako, dakkhinena va vamena va passena sayitum na sakkoti. 4- Angaram
akkamitvati ito cito ca pasaritena hatthena va padena va phusitva. Evam
phusantanam pana manussanam na sigham hattho jhayati, tadapi ekacce hatthena
angaram gahetva parivattamana durampi gacchanti. Daharassa pana hatthapada
sukhumala honti, so phutthamatteneva dayhamano ciriti saddam karonto khippam
patisamharati, tasma idha daharova dassito. Mahallakova 5- dayhanto adhivaseti,
ayam pana adhivasetum na sakkoti. Tasmapi daharova dassito. Desetiti apatti-
patiggahake sabhagapuggale sati ekadivasam va rattim va anadhivasetva rattim
caturangepi tame sabhagabhikkhuno vasanatthanam gantva desetiyeva.
@Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati      2 cha.Ma. ettha ca   3 Ma. evam sabhavena
@4 cha.Ma. na sakkotiti attho       5 mahallako ca
    [497] Uccavacaniti uccanicani. Kimkaraniyaniti kim karomiti evam vatva
kattabbakammani. Tattha uccakammam nama civarassa karanam rajanam cetiye sudhakammam
uposathagaracetiyagharabodhigharesu kattabbakammanti evamadini. 1- Avacakammam nama
padadhovanamakkhanadikhuddakakammam, athava cetiye sudhakammadi uccakammam nama.
Tattheva kasavapacanaudakanayanakucchakarananissenibandhanadi 2- avacakammam nama.
Ussukkamapanno hotiti ussukkabhavam kattabbatam patipanno hoti. Tibbapekkho
hotiti bahalapatthano hoti. Thambhanca alumpatiti tinanca alumpamana khadati.
Vacchakanca apacinatiti vacchakanca apaloketi. Tarunavaccha hi gavi aranne
ekato agatam vacchakam ekasmim thane nipannam pahaya duram na gacchati, vacchakassa
asannatthane caramana tinam alumpitva givam ukkhipitva ekantam vacchakameva
ca viloketi, evameva sotapanno uccavacani kimkaraniyani karonto tanninno
hoti, asithilapurako tibbacchando bahalapatthano hutvava karoti.
    Tatridam vatthu:- mahacetiye kira sudhakamme kariyamane eko ariyasavako
ekena hatthena sudhabhajanam ekena kuccham gahetva sudhakammam karissamiti
cetiyatthanam 3- arulho. Eko kayadalhibahulo bhikkhu gantva therassa santike
atthasi. Thero annasmim atipapanco 4- hotiti tasma thana annam thanam gato.
Sopi bhikkhu tattheva agamasi. Thero puna annam thananti evam katipayatthane
agatam "sappurisa mahantam cetiyanganam kim annasmim thane okasam na labhatha"ti
aha. Na itaro pakkamiti. 5-
    [498] Balataya samannagatoti balena samannagato. Atthim katvati atthikabhavam
katva, atthiko hutvati attho. Manasikatvati manasmim karitva. Sabbacetasa
samannaharitvati appamattakampi vikkhepam akaronto sakalacittena 6- samannaharitva.
@Footnote: 1 cha.Ma. evamadi   2 Si. kasavasincanaudakadanakocchakarananissenibandhanadi
@cha.Ma......niyyasabandhanadi  3 cha.Ma. cetiyanganam  4 cha.Ma. sati papanco
@5 Si. tada itaro pakkamiti    6 Si. sabbacittena
Ohitasototi thapitasoto. Ariyasavaka hi piyadhammassavana honti, dhammassavanaggam
gantva niddayamana va yena kenaci saddhim sallapamana va vikkhittacitta
va na nisidanti, athakho amatam paribhunjanta viya atittava honti dhammassavane,
atha arunam uggacchati, tasma evamaha.
    [500] Dhammata susamannittha hotiti sabhavo sutthu samannesito hoti.
Sotapattiphalasacchikiriyayati karanavacanam, sotapattiphalasacchikatananenati attho.
Evam sattangasamannagatoti evam imehi sattahi mahapaccavekkhanananehi samannagato.
Ayantava acariyanam samanakatha. Lokuttaramaggo hi bahucittakkhaniko nama
natthi.
    Vitandavadi pana ekacittakkhaniko nama maggo natthi, "evam bhaveyya
sattavassani"ti hi vacanato sattapi vassani maggabhavana hoti. Kilesa pana
lahuchijjanta sattahi nanehi chijjantiti vadati. So suttam aharati vattabbo,
addha annam suttam apassanto "idamassa pathamam nanam adhigatam hoti, idamassa
dutiyam nanam .pe. Idamassa sattamam nanam adhigatam hoti"ti imameva aharitva
dassessati. Tato vattabbo kim panidam suttam neyyattham nitatthanti. Tato vakkhati
"nitatthattham, yatha suttam tatheva attho"ti. So vattabbo "dhammata susamannittha
hoti sotapattiphalasacchikiriyayati ettako attho"ti. Addha sotapatti-
phalasacchikiriyayatthoti vakkhati. Tato pucchitabbo "maggasamangi phalam sacchikaroti,
phalasamangi"ti. Jananto phalam sacchikaroti phalasamangiti vakkhati. 1- Tato vattabbo
"evam sattangasamannagato kho bhikkhave ariyasavako sotapattiphalasamannagato
hotiti idha maggam abhavetva manduko viya uppatitva ariyasavako phalameva
ganhissati, 2- ma suttam me laddhanti yam va tam va avaca. Panham vissajjentena
nama acariyasantike vasitva buddhavacanam ugganhitva attharasam viditva vattabbam
@Footnote: 1 cha.Ma. jananto phalasamangi sacchikarotiti vakkhati    2 Ma. ganhissatiti
Hoti"ti. "imani satta nanani ariyasavakassa paccavekkhananananeva,
lokuttaramaggo bahucittakkhaniko nama natthi, ekacittakkhanikoyeva"ti
sannapetabbo. Sace sanjanati sanjanatu. No ce sanjanati, "gaccha patova
viharam pavisitva yagum pivahi"ti uyyojetabbo. Sesam sabbattha uttanamevati.
                    Papancasudaniya majjhimanikayatthakathaya
                      kosambiyasuttavannana nitthita.
                          ------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 8 page 297-312. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=8&A=7615&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=8&A=7615&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=12&i=540              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=12&A=9992              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=12&A=11758              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=12&A=11758              Contents of The Tipitaka Volume 12 http://84000.org/tipitaka/read/?index_12

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]