ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 9 : PALI ROMAN Ma.A. (papa–ca.3)

page262.

5. Brahmanavagga 1. Brahmayusuttavannana [383] Evamme sutanti brahmayusuttam. Tattha mahata bhikkhusamghena saddhinti mahatati gunamahattenapi mahata, sankhyamahattenapi. So hi bhikkhusamgho 1- gunehipi maha ahosi appacchatadigunasamannagatatta, sankhyayapi maha pancasatasankhyatatta. Bhikkhunam samghena bhikkhusamghena, ditthisilasamannasanghatasankhatena samanaganenati attho. Saddhinti ekato. Pancamattehi bhikkhusatehiti panca matta etesanti pancamattani. Mattati pamanam vuccati, tasma yatha bhojane mattannuti vutte bhojane mattam janati pamanam janatiti attho hoti, evamidhapi tesam bhikkhusatanam pancamatta pancapamananti evamattho datthabbo. Bhikkhunam satani bhikkhusatani. Tehi pancamattehi bhikkhusatehi. Visavassasatikoti visadhikavassasatiko. Tinnam vedananti iruvedayajuvedasamavedanam. Otthapahatakaranavasena param gatoti paragu. Saha nighanduna ca ketubhena ca sanighandubhetubhanam, nighanduti namanighandurukkhadinam 2- vevacanappakasakam sattham. Ketubhanti kiriyakappavikappo kavinam upakaraya 3- sattham. Saha akkharappabhedena sakkharappabhedanam. Akkharappabhedoti sikkha ca nirutti ca. Itihasapancamananti athabbanavedam catuttham katva "itiha asa itiha asa"ti idisavacanappatisamyutto puranakathasankhato itihaso pancamo etesanti itihasapancama, tesam itihasapancamanam. Padanca tadavasesanca byakaranam adhiyati pavedeti cavati padako veyyakarano. Lokayatanti 4- vuccati vitandavadasattham. Mahapurisalakkhananti mahapurisanam buddhadinam lakkhanadipakam dvadasasahassaganthappamanam sattham, yattha @Footnote: 1 cha.Ma. bhikkhusamghe 2 su.vi. 1/526/222 @3 upakaravaham, su.vi. 1/256/222 4 cha.Ma. itisaddo na disasati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page263.

Solasasahassagathaparimanaya buddhamanta nama ahesum, yesam vasena "imina lakkhanena samannagata buddha nama honti, imina paccekabuddha nama honti, imina dve aggasavaka, asitimahasavaka, buddhamata, buddhapita, aggupatthako, aggupatthayika, raja cakkavatti"ti ayam viseso nayati. Anavayoti imesu lokayatamahapurisalakkhanesu anuno paripurikari, avayo na hotiti vuttam hoti. Avayo nama yo tani atthato ca ganthato ca sandharetum na sakkoti. Assosi khotiadisu yam vattabbam siya, tam saleyyakasutte 1- vuttameva. [384] Ayam tatati ayam mahallakataya gantum asakkonto manavam amantetva evamaha. Apica esa brahmano cintesi "imasmim loke `aham buddho aham buddho'ti uggatassa namam gahetva bahu jana vicaranti, tasma na me anussavamatteneva upasankamitum yuttam. Ekaccam hi upasankamantassa apakkamanampi garu hoti, anatthopi uppajjati. Yannunaham mama antevasikam pesetva `buddho va no va'ti janitva upasankameyyan"ti, tasma manavam amantetva "ayam tata"tiadimaha. Tam bhavantanti tassa bhoto. Tatha santamyevati tatha satoyeva. Idam hi itthambhutakhyanatthe upayogavacanam. Yatha katham panaham bhoti ettha katham panaham bho tam bhavantam gotamam janissami, yatha sakka so natum, tatha me acikkhati attho. Yathati va nipatamattamevetam. Kathanti ayam akarapuccha, kenakarenaham bhavantam gotamam janissamiti attho. Evam vutte kira nam upajjhayo "kim tvam tata pathaviyam thito pathavim na passamiti viya candimasuriyanam obhase thito candimasuriye na passamiti viya vadasi"tiadini vatva jananakaram dassento agatani kho tatatiadimaha. Tattha mantesuti vedesu. Tathagato kira uppajjissatiti patikacceva suddhavasa deva vedesu lakkhanani pakkhipitva "buddhamanta nama ete"ti brahmanavesena vede vacenti "tadanusarena mahesakkha satta tathagatam janissanti"ti. @Footnote: 1 Ma.mu. 12/439/387 culayamakavagga

--------------------------------------------------------------------------------------------- page264.

Tena pubbe vedesu mahapurisalakkhanani agacchanti. Parinibbute pana tathagate anukkamena antaradhayanti, tena etarahi natthi. Mahapurisassati panidhisamadanananakarunadigunamahato purisassa. Dveyeva gatiyoti dveeva nittha. Kamancayam gatisaddo "panca kho ima sariputta gatiyo"tiadisu 1- bhavabhede vattati, "gati miganam pavanan"tiadisu 2- nivasanatthane, "evam adhimattagatimanto"tiadisu 3- pannaya, "gatigatan"tiadisu visajjabhave, 4- idha pana nitthayam vattatiti veditabbo. Tattha kincapi yehi samannagato raja hoti, na teheva buddho hoti, jatisamannato pana taniyeva taniti vuccanti. Tena vuttam "yehi samannagatassa"ti. Sace agaram ajjhavasatiti yadi agare vasati, raja hoti cakkavattiti. 5- Catuhi acchariyadhammehi sangahavatthuhi ca lokam ranjanato raja. Cakkaratanam vatteti, catuhi sampatticakkehi vatteti, tehi ca param vatteti, parahitaya ca iriyapathacakkanam vatto etasmim atthiti cakkavatti. Ettha ca rajati samannam, cakkavattiti visesanam. Dhammena caratiti dhammiko, nayena samena vattatiti attho. Dhammena rajjam labhitva raja jatoti dhammaraja. Parahitadhammakaranena va dhammiko, attahitadhammakaranena dhammaraja. Caturantaya issaroti caturanto, catusamuddantaya catubbidhadipabhusitaya ca pathaviya issaroti attho. Ajjhattam kopadipaccatthike bahiddha ca sabbarajano vijesiti vijitavi. Janapadatthavariyappattoti janapade bhavarabhavam dhuvabhavam patto, na sakka kenaci caletum, janapado va tamhi thavariyappatto anussukko 6- sakammanirato 7- acalo asampavedhiti janapadatthavariyappatto. Seyyathidanti nipato, tassa tani katamaniti attho. Cakkaratanantiadisu cakkanca tam ratijananatthena ratanancati cakkaratanam. Eseva nayo sabbattha. Imesu pana ratanesu ayam cakkavattiraja cakkaratanena ajitam jinati, hatthiassaratanehi vijite yathasukham anuvicarati, parinayakaratanena vijitamanurakkhati, sesehi upabhogasukhamanubhavati. Pathamena cassa ussahasattiyogo, hatathiassagahapatiratanehi @Footnote: 1 Ma.mu. 12/153/113 mahasihanadasutta 2 vi.pa. 8/339/315 gathasanganika @3 Ma.mu. 12/161/125 mahasihanadasutta 4 Ma. visaddabhave, cha, visatabhave @5 cha.Ma. cakkavatti 6 su.vi. 1/258/225 ambatthamanavaka 7 Ma. sakammaniyato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page265.

Pabhusattiyogo, pacchimena mantasattiyogo suparipunno hoti, itthimaniratanehi tividhasattiyogaphalam. So itthimaniratanehi bhogasukhamanubhavati, sesehi issariyasukham. Visesatopassa 1- purimani tini adosakusalamulajanitakammanubhavena sampajjanti, majjhimani alobhakusalamulajanitakammanubhavena, pacchimakam 2- amohakusalamulajanitakammanubhavenati veditabbam. Ayamettha sankhepo, vittharo pana bojjhangasamyutte ratanasuttassa 3- upadesato gahetabbo. Apica balapanditasuttepi 4- imesam ratananam uppattikkamena saddhim vannana agamissati. Parosahassanti atirekasahassam. Surati abhirukajatika. Virangarupati devaputtasadisakaya, evam tava eke vannayanti, ayam panettha sabhavo:- virati uttamasura vuccanti. Viranam angam virangam, virakaranam viriyanti vuttam hoti. Virangam rupam etesanti virangarupa, viriyamayasarira viyati vuttam hoti. Parasenappamaddanati sace patimukham tittheyya parasena, tam madditum samatthati adhippayo. Dhammenati "pano na hantabbo"tiadina pancasiladhammena. Araham hoti sammasambuddho loke vivattacchadoti ettha ragadosamohamana- ditthiavijjaduccaritachadanehi sattahi paticchanne kilesandhakaraloke tam chadanam vivattetva samantato sanjataloko hutva thitoti vivattacchado. Tattha pathamena padena pujarahata, dutiyena tassa hetu yasma sammasambuddhoti, tatiyena buddhattahetubhuta vivatacchadata vuttati veditabba. Athava vivatto ca vicchado cati vivattacchado, vattarahito chadanarahito cati vuttam hoti. Tena araham vattabhavena, sammasambuddho chadanabhavenati evam purimapadadvayasseva hetudvayam vuttam hoti. Dutiyavesarajjena cettha purimasiddhi, pathamena dutiyasiddhi, tatiyacatutthehi tatiyasiddhi hoti. Purimanca dhammacakkhum, dutiyam buddhacakkhum, tatiyam samantacakkhum sadhetitipi veditabbam. Tvam mantanam patiggahetati iminassa surabhavam janeti. @Footnote: 1 cha.Ma. visesato cassa 2 cha.Ma. pacchimamekam @3 sam.maha. 19/223/88 4 Ma.u. 14/256/223

--------------------------------------------------------------------------------------------- page266.

[385] Sopi taya acariyakathaya lakkhanesu vigatasammoho ekobhasajato viya buddhamante sampassamano evam bhoti aha. Tassattho:- yatha bho mam tvam vadasi, evam karissamiti. Samannesiti gavesi, ekam dveti va ganayanto samanayi. Addasa khoti katham addasa? buddhananhi nisinnanam va nipannanam va koci Lakkhanam pariyesitum na sakkoti, thitanam pana cankamantanam va sakkoti. Tasma lakkhanapariyesanattham agatam disva buddha utthayasana titthanti va cankamam va adhitthahanti. Iti lakkhanadassananurupe iriyapathe vattamanassa addasa. Yebhuyyenati payena, bahukani addasa, appani na addasati attho. Tato yani na addasa, tesam dipanattham vuttam thapetva dveati kankhatiti "aho vata passeyyan"ti patthanam uppadeti. Vicikicchatiti tato tato tani vicinanto kicchati na sakkoti datthum. Nadhimuccatiti taya vicikicchaya sannitthanam na gacchati. Na sampasidatiti tato "paripunnalakkhano ayan"ti bhagavati pasadam napajjati. Kankhaya va dubbala vimati vutta, vicikicchaya majjhima, anadhimuccanataya balavati, asampasadena tehi tihi dhammehi cittassa kalussiyabhavo. Kosohiteti vatthikosenapi 1- paticchanne. Vatthaguyheti angajate. Bhagavato hi varanasseva kosohitavatthaguyham suvannavannam padumagabbhasamanam, tam so vatthapaticchannatta, apassanto 2- antomukhagataya ca jivhaya pahutabhavam asallakkhento tesu dvisu lakkhanesu kankhi ahosi vicikicchi. Athakho bhagavati athakho bhagava cintesi "sacaham imassa etani dve lakkhanani na dassessami, nikkankho na bhavissati. Etassa kankhaya sati acariyopissa nikkankho na bhavissati, atha mam dassanaya na agamissati, anagato dhammam na sossati, dhammam asunanto tini samannaphalani na sacchikarissati. Etasmim pana nikkankhe acariyopissa nikkankho mam upasankamitva dhammam sutva tini samannaphalani sacchikarissati, etadatthamyeva ca maya paramiyo purita. Dassessamissa tani lakkhanani"ti, @Footnote: 1 cha.Ma. pisaddo na dassati 2 cha.Ma. ayam patho na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page267.

Tatharupam iddhabhisankharam akasi. Kathamrupam? kimettha annena vattabbam, vuttametam nagasenatthereneva milindaranna putthena:- aha ca dukkaram bhante nagasena bhagavata katanti. Kim maharajati. Mahajanena hirikaranokasam brahmayubrahmanassa ca antevasiuttarassa ca bavarissa antevasinam solasabrahmanananca selassa ca brahmanassa antevasinam tisatamanavananca dassesi bhanteti. Na maharaja bhagava guyham dasseti, chayam bhagava dasseti, iddhiya abhisankharitva nivasananivattham kayabandhanabaddham civaraparutam chayarupakamattam dassesi maharajati. Chayam ditthe sati ditthoyeva nanu bhanteti. Titthatetam maharaja, hadayarupam, disva bujjhanakasatto bhaveyya, hadayamamsam niharitva dasseyya sammasambuddhoti. Kallosi bhante nagasenati. Ninnametvati niharitva. Anumasiti kathinasucim viya katva anumajji. Tatha karanena cettha mudubhavo, kannasotanumasanena dighabhavo, nasikasotanumasanena tanubhavo, nalatacchadanena puthulabhavo pakasitoti veditabbo. Ubhopi kannasotanitiadisu cettha buddhanam kannasotesu malam va jallika va natthi, dhovitva thapitarajatapanalika viya honti, tatha nasikasotesu, tanipi hi suparikammakatakancanapanalika viya ca manipanalika viya ca honti. Tasma jivham niharitva kathinasucim viya katva mukhapariyante upasamharanto dakkhinakannasotam pavesetva tato niharitva vamakannasotam pavesesi, tato niharitva dakkhinanasikasotam pavesetva tato niharitva vamanasikasotam pavesesi, tato niharitva puthulabhavam dassento rattavalahakena addhacandam viya ca suvannapattam viya ca rattakambalapatalena vijjujotasadisaya jivhaya kevalakappam nalatamandalam paticchadesi. Yannunahanti kasma cintesi? aham hi mahapurisalakkhanani samannesitva Gato "ditthani te tata mahapurisalakkhanani"ti acariyena pucchito "ama

--------------------------------------------------------------------------------------------- page268.

Acariya"ti vattum sakkhissami, sace pana mam "kiriyakaranamassa kidisan"ti pucchissati, tam vattum na sakkhissami, na janamiti vutte pana acariyo kujjhissati "nanu tvam maya sabbampetam jananatthaya pesito, kasma ajanitva agatosi"ti, tasma yannunahanti cintetva anubandhi. Bhagava nahanatthanam mukhadhovanatthanam sarirapatijagganatthanam rajarajamahamattadinam orodhehi saddhim parivaretva nisinnatthananti imani cattari thanani thapetva sesatthanesu antamaso ekagandhakutipi okasam akasi. Gacchante gacchante kale "ayam kira brahmayubrahmanassa manavo uttaro nama `buddho va no va'ti tathagatassa buddhabhavam vimamsanto carati, buddhavimamsako namayan"ti pakato jato. Yamhi yamhi thane buddha vasanti, pancakiccani kataneva honti, tani hettha dassitaneva. Tattha pacchabhattam alankatadhammasane nisiditva dantakhacitam cittabijanim gahetva mahajanassa dhammam desente bhagavati uttaropi avidure nisidati dhammassavanapariyosane saddha manussa svatanaya bhagavantam nimantetva manavampi upasankamitva evam vadanti "tata amhehi bhagava nimantito, tvampi bhagavata saddhim agantva amhakam gehe bhattam ganheyyasi"ti. Punadivase tathagato bhikkhusamghaparivuto gamam pavisati, uttaropi padavare padavare pariganhanto padanupadiko anubandhati. Kulageham pavitthakale dakkhinodakaggahanam adim katva sabbam olokento nisidati. Bhattakiccavasane tathagatassa pattam bhumiyam thapetva nisinnakale manavakassa patarasabhattam sajjenti. So ekamante nisinno bhunjitva puna satthu santike thatva bhattanumodanam sutva bhagavata saddhimyeva viharam gacchati. Tattha bhagava bhikkhunam bhattakiccapariyosanam agamento gandhamandalamale nisidati, bhikkhuhi bhattakiccam katva pattacivaram patisametva agamma vanditva kale arocite bhagava gandhakutim pavisati, manavopi bhagavata saddhimyeva gacchati. Bhagava parivaretva agatam bhikkhusamgham gandhakutippamukhe thito ovaditva uyyojetva gandhakutim pavisati, manavopi pavisati. Bhagava khuddakamance appamattakam kalam nisidati,

--------------------------------------------------------------------------------------------- page269.

Manavopi avidure olokento nisidati. Bhagava muhuttam nisiditva sisokampanam 1- dassesi, "bhoto gotamassa viharavela bhavissati"ti manavo gandhakutidvaram pidahanto nikkhamitva ekamantam nisidati. Manussa purebhattam danam datva bhuttapatarasa samadinnauposathanga suddhuttarasanga malagandhadihattha dhammam sunissamati viharam agacchanti, cakkavattino khandhavaratthanam viya hoti. Bhagava muhuttam sihaseyyam kappetva vutthaya pubbabhagena paricchinditva samapattim samapajjati. Samapattito vutthaya mahajanassa agatabhavam natva gandhakutito nikkhamma mahajanaparivuto gandhamandalamalam gantva punnattapavarabuddhasanam gato 2- parisaya dhammam desesi. Manavopi avidure nisiditva "kim nu kho samano gotamo gehassitavasena parisam ussapento va apasadento va dhammam deseti, udahu no"ti akkharam akkharam padam padam parigganhati, bhagava tathavidham katham akathetvava kalam natva desanam nitthapesi. Manavo imina niyamena parigganhanto sattamase ekato vicaritva bhagavato kayadvaradisu anumattampi avakkhalitam na addasa. Anacchariyancetam, yam buddhabhutassa manussabhuto manavo na passeyya, yassa bodhisattabhutassa chabbassani padhanabhumiyam amanussabhuto maro devaputto gehassitavitakkamattampi adisva buddhabhutam ekasamvaccharam anubandhitva kinci apassanto:- "satta vassani bhagavantam anubandhim padapadam 3- otaram 4- nadhigacchissam sambuddhassa sirimato"ti 5- adigathayo vatva pakkami. Tato manavo cintesi "aham bhavantam gotamam satta mase anubandhamano kinci vajjam na passami. Sace panaham annepi satta mase satta va vassani vassasatam va vassasahassam anubandheyyam, nevassa vajjam passeyyam. Acariyo kho panassa me mahallako, yogakkhemam nama na sakka janitum. Samanassa gotamassa sabhavaguneneva buddhabhavam vatva mayham acariyassa arocessami"ti bhagavantam apucchitva bhikkhusamgham vanditva nikkhami. @Footnote: 1 cha.Ma. sisokkamanam 2 cha.Ma. pannattavarabuddhasanagato @3 Ma. padanupadam 4 Ma. okasam 5 khu.su. 25/449/417

--------------------------------------------------------------------------------------------- page270.

Acariyassa santikanca panagantva "kacci tata uttara tam bhavantam gotamam tathasantamyeva saddo abbhuggato"ti pucchito "acariya kim vadasi, cakkavalam atisambadham, bhavaggam atinicam, tassa hi bhoto gotamassa akasam viya apariyanto gunagano. Yathasantamyeva 1- bho tam bhavantam gotaman"tiadini vatva yathaditthani 2- dvattimsamahapurisalakkhanani patipatiya acikkhitva kiriyasamacaram acikkhi. Tena vuttam "athakho uttaro manavo .pe. Ediso ca ediso ca bhavam gotamo tato ca bhiyyo"ti. [386] Tattha suppatitthitapadoti yatha hi annesam bhumiyam padam thapentanam aggatalam va panhi va passam va pathamam phusati, vemajjham va pana chiddam hoti, ukkhipantanampi aggataladisu ekakotthasova pathamam utthahati, na evam tassa. Tassa pana suvannapadukatalam viya ekappahareneva sakalam padatalam bhumim phusati, bhumito utthahati. Tasma "suppatitthitapado kho pana so bhavam gotamo"ti vadati. Tatridam bhagavato suppatitthitapadataya:- sacepi hi bhagava anekasataporisam narakam akkamissamiti padam niharati, tavadeva ninnatthanam vatapuritam viya kammarabhastam 3- unnamitva pathavisamam hoti, unnatatthanampi anto pavisati. Dure akkamissamiti abhiniharantassa sineruppamanopi pabbato seditavettankuro viya onamitva 4- padasamipam agacchati. Tathahissa yamakapatihariyam katva yugandharapabbatam akkamissamiti pade abhiniharite 5- pabbato namitva padasamipam agato, so tam akkamitva dutiyapadena tavatimsabhavanam akkami. Na hi cakkalakkhanena patitthatabbatthanam visamam bhavitum sakkoti. Khanu va kantaka va sakkharakathala va uccarapassava va khelasinghanikadini va purimatarava apagacchanti, tattha tattheva va 6- pathavim pavisanti. Tathagatassa hi silatejena pannatejena dhammatejena dasannam paraminam anubhavena ayam mahapathavi sama mudu pupphabhikinna hoti. @Footnote: 1 cha.Ma. tathasantamyeva 2 ka. yathaditthati 3 Si. vatapurita viya kammarabhasta @4 cha.Ma. namitva 5 cha.Ma. abhiniharato 6 cha.Ma. ca saddo dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page271.

Tatra tathagato samam padam nikkhipati, samam uddharati, sabbavantehi padatalehi bhumim phusati. (1) Cakkaniti dvisu padesu dve cakkani. Tesam ara ca nemi ca nabhi ca paliyam vuttava. Sabbakaraparipuraniti imina pana ayam viseso veditabbo:- tesam kira cakkanam padatalassa majjhe nabhi dissati, nabhiparicchinna vattalekha dissati, nabhimukhe parikkhepapatto dissati, panalimukham dissati, ara dissanti, aresu vattalekha dissanti, nemi dissanti, 1- nemimanika dissanti. Idam tava paliyam agatameva. Sambahulavaro pana anagato, so evam datthabbo:- satti siri vaccho nandi sovatthiko vatamsako vaddhamanakam macchayugalam bhaddapitham ankusam tomaro pasado toranam setacchattam khaggo talapannam 2- morahatthako valavijani unhisam patto 3- mani kusumadamam niluppalam setuppalam rattuppalam padumam pundarikam punnaghato punnapati samuddo cakkavalam 4- himava sineru candimasuriya nakkhattani cattaro mahadipa dve parittadipasahassani, antamaso cakkavattiranno parisam upadaya sabbo cakkalakkhanasseva parivaro. (2) Ayatapanhiti dighapanhi, paripunnapanhiti attho. Yatha hi annesam aggapado digho hoti, panhimatthake jangha patitthati, panhi tacchetva thapita viya hoti, na evam tathagatassa. Tathagatassa pana catusu kotthasesu dve kotthasa aggapado hoti, tatiye kotthase jangha patitthati, catutthe kotthase araggena vattetva thapita viya rattakambalagendukasadisa panhi hoti. (3) Dighanguliti yatha annesam kaci anguli digha hoti, kaci rassa, na evam tathagatassa. Tathagatassa pana makkatasseva digha hatthapadanguliyo mule thula anupubbena gantva agge tanuka niyyasatelena madditva vattitaharitalavattisadisa honti. Tena vuttam "dighanguli"ti. (4) @Footnote: 1 Ma. nemi dissati 2 cha.Ma. talavantam @3 Si. unhisapatato 4 cha.Ma. cakkavalo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page272.

Mudutalunahatthapadoti sappimande osaditva thapitam satavaravihatakappasapatalam viya mudu, 1- jatamattakumarassa viya ca niccakalam taluna ca hatthapada assati mudutalunahatthapado. (5) Jalahatthapadoti na cammena patibaddhaangulantaro. Ediso hi phanahatthako purisadosena upahato pabbajjampi na labhati. Tathagatassa pana catasso hatthanguliyo pancapi padanguliyo ekappamana honti, tasam ekappamanataya yavalakkhanam annamannam pativijjhitva titthati. Athassa hatthapada kusalena vaddhakina yojitajalavatapanasadisa honti. Tena vuttam "jalahatthapado"ti. (6) Uddham patitthitagopphakatta ussankha pada assati ussankhapado. Annesam hi pitthipade gopphaka honti. Tena nesam pada anibaddha viya thaddha 2- honti, na yathasukham parivattanti, gacchantanam padatalani na dissanti. Tathagatassa pana abhiruhitva upari gopphaka patitthahanti. Tenassa nabhito patthaya uparimakayo navaya thapitasuvannapatima viya niccalo hoti, adhokayova injati. Sukhena pada paripattanti. Puratopi pacchatopi ubhayapassesupi thatva passantanam padatalani pannayanti, na hatthinam viya pacchatoyeva. (7) Enijanghoti enimigasadisajangho mamsussadena paripunnajangho, na ekato baddhapindikamamso, samantato samasanthitena mamsena parikkhittahi suvattitahi saligabbhasadisahi janghahi samannagatoti attho. (8) Anonamantoti anamanto. Etenassa akhujjaavamanabhavo dipito. Avasesa jana hi khujja va honti vamana va, khujjanam uparimakayo aparipunno hoti, vamananam hetthimakayo. Te aparipunnakayatta na sakkonti anonamanta jannukani parimajjitum. Tathagato pana paripunnaubhayakayatta sakkoti. (9) @Footnote: 1 cha.Ma. mudu 2 Ma. baddha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page273.

Usabhavaranadinam viya suvannapadumakannikasadise kose ohitam paticchannam vatthaguyham assati kosohitavatthaguyho. Vatthaguyhanti vatthena guhitabbam angajatam vuccati. (10) Suvannavannoti jatihingulakena majjitva dipidathaya 1- ghamsitva gerukaparikammam katva thapitaghanasuvannarupakasadisoti attho. Etenassa ghanasiniddhasanhasariratam dassetva chavivannadassanattham kancanasannibhattacoti vuttam, purimassa va vevacanameva etam. (11) Rajojallanti rajo va malam va. Na upalimpatiti na laggati, padumapannato 2- udakabindu viya vivattati. Hatthadhovanapadadhovanadini pana utugahanatthaya ceva dayakanam punnaphalatthaya ca buddha karonti, vattasisenapi ca karontiyeva. Senasanam pavisantena hi bhikkhuna pade dhovitva pavisitabbanti vuttametam. 3- (12) Uddhaggalomoti avattapariyosane uddhaggani hutva mukhasobham olokayamanani 4- viya thitani lomani assati uddhaggalomo. (14) Brahmujugattoti brahma viya ujugatto, ujumeva uggatadighasariro. Yebhuyyena hi satta khandhe katiyam janusuti tisu thanesu namanti. Te katiyam namanta pacchato namanti, itaresu dvisu thanesu purato. Dighasarira paneke passavanka honti, eke mukham unnametva nakkhattani ganayanta viya caranti, eke appamamsalohita sulasadisa honti, pavedhamana gacchanti. Tathagato pana ujumeva uggantva dighappamano devanagare ussitasuvannatoranam viya hoti. (15) Sattussadoti dve hatthapitthiyo dve padapitthiyo dve amsakutani khandhoti imesu sattasu thanesu paripunnamamsussado assati sattussado. Annesam pana hatthapadapitthisu naharujala pannayanti, amsakutakhandhesu atthikotiyo, te manussapeta viya khayanti, na evam 5- tathagato. Tathagato pana sattasu @Footnote: 1 Ma. nisadaya 2 cha.Ma. padumapalasato 3 Si. vattametam @4 cha.Ma. ullokayamanani 5 cha.Ma. ayam saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page274.

Thanesu paripunnamamsussadatta niggulhanaharujalehi hatthapitthadihi vattetva thapitasuvannavannalingasadisena khandhena silarupakam viya cittakammarupakam viya ca khayati. (16) Sihassa pubbaddham viya kayo assati sihapubbaddhakayo. Sihassa hi puratthimakayova paripunno hoti, pacchimakayo aparipunno. Tathagatassa pana sihassa pubbaddhakayo sabbo kayo paripunno. So hi 1- sihasseva na tattha tattha vinatuggatadivasena 2- dussanthitavisanthito, dighayuttatthane pana digho, rassakisathulaanuvattitayuttatthanesu tathavidhova hoti. Vuttam hetam:- manapiye ca kho bhikkhave kammavipake paccupatthite yehi angehi dighehi sobhati, tani angani dighani santhahanti. Yehi angehi rassehi sobhati, tani angani rassani santhahanti. Yehi angehi thulehi sobhati, tani angani thulani santhahanti. Yehi angehi kisehi sobhati, tani angani kisani santhahanti. Yehi angehi vattehi sobhati, tani angani vattani santhahantiti. Iti nanacittena punnacittena cittito dasahi paramihi sajjito tathagatassa attabhavo, tassa loke sabbasippino va iddhimanto va patirupakampi katum na sakkonti. (17) Citantaramsoti antaramsam vuccati dvinnam kottanamantaram, tam citam paripunnamassati citantaramso. Annesam hi tam thanam ninnam hoti, dve pitthikotta patiyekkam pannayanti. Tathagatassa pana katito patthaya mamsapatalam yava khandha uggamma samussitasuvannaphalakam viya pitthim chadetva patitthitam. (18) Nigrodhaparimandaloti nigrodho viya parimandalo. Yatha pannasahatthataya va satahatthataya va samakkhandhasakho nigrodho dighatopi vittharatopi ekappamanova hoti, evam kayatopi byamatopi ekappamano. Yatha annesam kayo va digho @Footnote: 1 cha.Ma. sopi 2 cha.Ma. vinatunnatadivasena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page275.

Hoti byamo va, na evam visamappamanoti attho. Teneva "yavatakvassa kayo"tiadi vuttam. Tattha yavatako assati yavatakvassa. (19) Samavattakkhandhoti samavattitakkhandho. Yatha eke konca viya baka viya varaha viya ca dighagala vankagala puthulagala ca honti, kathanakale sirajalam pannayati, mando saro nikkhamati, na evam tassa. Tathagatassa pana suvattitasuvannalingasadiso khandho hoti, kathanakale sirajalam na pannayati, meghassa viya gajjato saro maha hoti. (20) Rasaggasaggiti ettha rasam gasantiti rasaggasa, rasaharaninametam adhivacanam, ta agga assati rasaggasaggi. Tathagatassa hi sattarasaharanisahassani uddhaggani hutva givayameva patimukkani. Tilaphalamattopi aharo jivhagge thapito sabbam kayam anupharati, teneva mahapadhanam padahantassa ekatanduladihipi kalayayusapasatenapi kayassa yapanam ahosi. Annesam pana tatha abhava na sakalakayam oja pharati. Tena te bahvabadha honti. Idam lakkhanam appabadhatasankhatassa nissandaphalassa vasena pakatam hoti. (21) Sihasseva hanu assati sihahanu. Tattha sihassa hetthimahanumeva paripunnam hoti, na uparimam. Tathagatassa pana sihassa hetthimam viya dvepi paripunnani dvadasiyam pakkhassa candasadisani honti. (22) Cattalisadantotiadisu uparimahanuke patitthita visati, hetthime visatiti cattalisa danta assati cattalisadanto. Annesam hi paripunnadantanampi dvattimsa danta honti, tathagatassa cattalisam. (23) Annesanca keci danta ucca keci nicati visama honti, tathagatassa pana samucchinnasankhapatalam 1- viya sama. (24) Annesam kumbhilanam viya danta virala honti, macchamamsadini khadantanam dantantaram purati tathagatassa pana kanakaphalakaya 2- samussapitavajirapanti viya avirala tulikaya dassitapariccheda viya danta honti. (25) @Footnote: 1 cha.Ma. ayapattachinnasankhapatalam 2 cha.Ma. kanakalataya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page276.

Susukkadathoti annesanca putidanta utthahanti, tena kaci datha kalapi vivannapi honti. Tathagato susukkadatho osadhitarakampi atikkamma virocamanaya pabhaya samannagatadatho, tena vuttam "susukkadatho"ti. (26) Pahutajivhoti annesam jivha thulapi hoti kisapi rassapi thaddhapi visamapi, tathagatassa pana mudu digha puthula vannasampanna hoti. So tam lakkhanam pariyesitum agatanam kankhavinodanattham mudukatta tam jivham kathinasucim viya vattetva ubho nasikasotani paramasati, dighatta ubho kannasotani paramasati, puthulatta kesantapariyosanam kevalampi nalatam paticchadeti. Evam tassa mududighaputhulabhavam pakasento kankham vinodeti. Evam tilakkhanasampannam jivham sandhaya "pahutajivho"ti vuttam. (27) Brahmassaroti anne chinnassarapi bhinnassarapi kakassarapi honti, tathagato pana mahabrahmuno sarasadisena sarena samannagato. Mahabrahmuno hi pittasemhehi apalibuddhatta saro visuddho hoti. Tathagatenapi katakammam vatthum sodheti, vatthussa suddhatta nabhito patthaya samutthahanto saro visuddho atthangasamannagatova samutthati. Karaviko viya bhanatiti karavikabhani, mattakaravikarutamanjughosoti attho. Tatridam karavikarudasaramanjutaya 1- :- karavikasakune kira madhurarasam ambapakkam mukhatundakena paharitva paggharitarasam sayitva pakkhena talam datva vikujamane catuppadadini mattani viya lalitum arabhanti. Gocarappasutapi catuppada mukhagatanipi tinani chaddetva tam saddam sunanti, valamigapi 2- khuddakamige anubandhamana ukkhittapadam anukkhipitvava titthanti, anubaddhamigapi maranabhayam hitvapi titthanti, akase pakkhandapakkhinopi pakkhe pasaretva titthanti, udake macchapi kannapatalam na appothenta 3- tam saddam sunamanava titthanti. Evam manjuruta karavika. @Footnote: 1 cha.Ma. karavikarutassa manjutaya 2 cha.Ma. pi-saddo na dissati 3 cha. apphotenta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page277.

Asandhimittapi dhammasokassa devi "atthi nu kho bhante buddhasaddena sadiso kassaci saddo"ti samgham pucchi. Atthi karavikasakunassati. Kuhim bhante sakunati. Himavanteti. Sa rajanam aha "deva karavikasakunam datthukama"ti. Raja "imasmim panjare nisiditva karaviko agacchatu"ti suvannapanjaram vissajjesi. Panjaro gantva ekassa karavikassa purato atthasi. So "rajanaya agato panjaro, na sakka agantun"ti tattha nisidi. Panjaro agantva ranno puratova atthasi. Karavikam saddam karapetum na sakkonti. Atha raja "katham bhane ime saddam karonti"ti aha. Natake disva devati. Atha nam raja adasehi parikkhipapesi. So attanova chayam disva "nataka me agata"ti mannamano pakkhena talam datva manjussarena 1- manivamsam dhamamano viya viravi. Sakalanagare manussa matta viya lalimsu. Asandhimitta cintesi "imassa tava tiracchanassa evam madhuro saddo, kidiso nu kho sabbannutananasirippattassa bhagavato ahosi"ti pitim uppadetva tam pitim avijahitva sattahi janghasatehi saddhim sotapattiphale patitthasi. Evam madhuro karavikasaddo. Tato satabhagena sahassabhagena ca madhurataro tathagatassa saddo, loke pana karavikato annassa madhurasarassa abhavato "karavikabhani"ti vuttam. (28) Abhinilanettoti na sakalanilanettova, nilayuttatthane panassa ummapupphasadisena ativisuddhena nilavannena samannagatani akkhini honti. Pitayuttatthane kanikarapupphasadisena pitavannena, lohitayuttatthane bandhujivakapupphasadisena lohitavannena, setayuttatthane osadhitarakasadisena setavannena, kalayuttatthane addaritthakasadisena kalavannena samannagatani suvannavimane ugghatitamanisihapanjarasadisani khayanti. (29) Gopakhumoti ettha pakhumanti sakalam cakkhubhandam adhippetam. Tam kalavacchakassa bahaladhatukam hoti, rattavacchakassa vippasannam, tammuhuttajatarattavacchasadisacakkhubhandoti attho. Annesam hi akkhibhanda aparipunna honti, hatthimusikakakadina @Footnote: 1 Ma. mandassarena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page278.

Akkhisadisehi viniggatehi gambhirehipi akkhihi samannagata honti. Tathagatassa pana dhovitva majjitva thapitamanigulika viya mudusiniddhanilasukhumapakhumacitani akkhini. (30) Unnati unnaloma. Bhamukantareti dvinnam bhamukanam vemajjhe nasikamatthakeyeva jata. 1- Uggantva pana nalatamajjhe jata. Odatati parisuddha osadhitarakavanna. Muduti sappimande osadetva thapitasatavaravihatakappasapatalasadisa. Tulasannibhati simbalitulalatatulasamana, ayamassa odatataya upama. Sa panesa kotiyam gahetva akaddhiyamana upaddhabahuppamana hoti, vissattha dakkhinavattavasena avattitva uddhagga hutva santitthati, suvannaphalakamajjhe thapitarajatabubbulaka 2- viya suvannaghatato nikkhamamana khiradhara viya arunappabharanjite gaganatale osadhitaraka viya ca atimanoharaya siriya virocati. (31) Unhisasisoti idam paripunnanalatatanceva paripunnasisatancati dve atthavase paticca vuttam. Tathagatassa hi dakkhinakannaculikato patthaya mamsapatalam utthahitva sakalanalatam chadayamanam purayamanam gantva vamakannaculikaya patitthitam, ranno baddhaunhisapatto viya virocati. Pacchimabhavikabodhisattanam kira imam lakkhanam viditva rajunam unhisapattam akamsu, ayam tava eko attho. Anne pana jana aparipunnasisa honti, keci kappasisa, keci phalasisa, keci atthisisa, keci tumbasisa, keci pabbharasisa. Tathagatassa pana araggena vattetva thapitam viya suparipunnam udakababbulakasadisam 3- sisam hoti. Tattha purimanayena unhisavethitasiso viyati unhisasiso. Dutiyanayena unhisam viya sabbattha parimandalasisoti unhisasiso. (32) Imani pana mahapurisalakkhanani kammam kammasarikkhakam lakkhanam lakkhananisamsanti ime cattaro kotthase ekekasmim lakkhane dassetva kathitani sukathitani honti. Tasma bhagavata lakkhanasutte 4- vuttani imani kammadini dassetva kathetabbani. Suttavasena vinicchitum asakkontena sumangalavilasiniya dighanikayatthakathaya tasseva suttassa vannanayam vuttanayeneva 5- gahetabbani. @Footnote: 1 Si. jatati 2 cha.Ma. thapitarajatapupphulaka 3 cha.Ma. udakapupphulakasadisam @4 di.pa. 11/198/122, su.vi. 3/199/107 5 cha.Ma. vannanaya vuttanayena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page279.

Imehi kho bho so bhavam gotamoti bho acariya imehi dvattimsamahapurisalakkhanehi so bhavam gotamo samannagato devanagare samussitaratanavicittam suvannatoranam viya yojanasatubbedho sabbaphaliphullo 1- paricchattako viya selantaramhi supupphitasalarukkho viya taraganapatimanditagaganatalamiva ca attano sirivibhavena lokam alokam kurumano viya caratiti imamatthampi dipetva kiriyacaram acikkhitum gacchanto kho panatiadimaha. [387] Dakkhinenati buddhanam 2- hi thatva va nisiditva va nipajjitva va gamanam abhiniharantanam dakkhinapadova purato hoti. Satatapatihariyam kiretam. Natidure padam uddharatiti tam dakkhinapadam na atidure 3- thapessamiti uddharati. Atiduranhi abhihariyamane dakkhinapade 4- vamapado akaddhiyamano gaccheyya, dakkhinapadopi duram gantum na sakkuneyya, asanneyeva patitthaheyya, evam sati padavicchedo nama hoti. Dakkhinapade pana pamaneneva uddhate vamapadopi pamaneneva uddhariyati, pamanena uddhato patitthahantopi pamaneneva patitthati. Evam 5- pamanena tathagatassa dakkhinapadakiccam vamapadena niyamitam, vamapadakiccam dakkhinapadena niyamitanti veditabbam. Natisighanti divaviharabhattatthaya gacchanto bhikkhu viya na atisigham gacchati, natisanikanti yatha pacchato agacchanto okasam na labhati, evam na atisanikam gacchati. Adduvena adduvanti jannukena jannukam, na satthim unnametiti gambhire udake gacchanto viya na urum unnameti. Na onametiti rukkhasakhachedanadandankusapado viya na pacchato osakkapeti. Na sannametiti obaddhanabaddhatthanehi 6- padam kottento viya na thaddham karoti. Na vinametiti yantarupakam kilapento viya na ito cito ca caleti. Adharakayovati 7- hetthimakayova injati, uparimakayo navaya thapitasuvannapatima viya niccalo hoti. Dure thatva olokento hi buddhanam thitabhavam va gamanabhavam va na janati. Kayabalenati @Footnote: 1 cha.Ma. sababapaliphulalo 2 Si. buddhadinam 3 Ma. avidure @4 cha.Ma. dakakhinapadena 5 Ma. evam gamanena, cha. evamanena @6 Si. ovatatatthanehi, ka. ovadadhattatathanehi 7 ka. araddhakayova....

--------------------------------------------------------------------------------------------- page280.

Baha khipanto sarirato sedehi muccantehi na kayabalena gacchati. Sabbakayenevati givam aparivattetva rahulovade vuttanagapalokitavaseneva apaloketi. Na uddhantiadisu nakkhattani gananto viya na uddham ulloketi, nattham kakanikam va masakam va pariyesanto viya na adho oloketi, na hatthiassadayo passanto viya ito cito ca vikkhepamano gacchati. Yugamattanti navavidatthimatte cakkhuni thapetva gacchanto yugamattam pekkhati nama, bhagavapi yuge yutto sudantaajaniyo viya ettakam passanto gacchati. Tato cassa uttarinti 1- yugamattato param na passatiti na vattabbo. Na hi kuttam va kavatam va gaccho va lata va avaritum sakkoti, athakhvassa anavaranananassa anekani cakkavalasahassani ekangananeva honti. Antaragharanti hettha mahasakuludayisutte indakhilato patthaya antaragharam, idha gharaummarato patthaya veditabbam. Na kayantiadi pakatiiriyapatheneva pavisatiti dassanattham vuttam. Daliddamanussanam nicagharakam pavisantepi hi tathagate chadanam va uggacchati, pathavi va ogacchati, bhagava pana pakatigamaneneva gacchati. Natidureti atidure parivattantena hi ekam dve padavare pitthibhagena gantva nisiditabbam hoti. Naccasanneti accasanne parivattantena ekam dve padavare purato gantva nisiditabbam hoti. Tasma yasmim padavare thitena purato va pacchato va agantva nisiditabbam hoti, tattha parivattati. Paninati kativatabadhiko viya na asanam hatthehi gahetva nisidati. Pakkhipatiti yo kinci kammam katva kilanto thitakova patati, yopi orimam angam nissaya nisinno ghamsanto yava parimanga gacchati, parimangam va nissaya nisinno tatheva yava orimanga agacchati, sabbo so 2- asane kayam pakkhipati nama. Bhagava pana evam akatva asanassa majjhe olambakam varento viya tulapicum thapento viya sanikam nisidati. Hatthakukkuccanti pattamukhavattiyam udakabinduthapanam makkhikavijaniya ca pannacchedanaphalanadi hatthena asannatakaranam. Padakukkuccanti padena bhumighamsanadi asannatakaranam. @Footnote: 1 cha.Ma. uttariti 2 Ma. so sabbaso

--------------------------------------------------------------------------------------------- page281.

Na chambhatiti na bhayati. Na kampatiti na osidati. Na vedhatiti na calati. Na paritassatiti bhayaparitassanayapi tanhaparitassanayapi na paritassati. Ekacco hi dhammakathadinam atthaya agantva manussesu vanditva thitesu "sakkhissami nu kho tesam cittam ganhanto dhammam va kathetum, panham va pucchito vissajjetum, bhattanumodanam va katun"ti bhayaparitassanaya paritassati. Ekacco "manapa nu kho me yagu agacchissati, manapam antarakhajjakan"ti va tanhaparitassanaya paritassati. Tadubhayampi tassa natthiti na paritassati. Vivekavatto viveke nibbane avattamanaso hutva. Vivekavattotipi patho, vivekavattayutto hutvati attho. Vivekavattam nama katabhattakiccassa bhikkhuno divavihare samathavipassanavasena mulakammatthanam gahetva pallankam abhujitva nisidanam. Evam nisinnassa hi iriyapatho upasanto hoti. Na pattam unnametitiadisu ekacco pattamukhavattiya udakadanam aharanto viya 1- pattam unnameti, eko padapitthiyam thapento viya onameti, eko baddham katva ganhati, eko ito cito ca phandapeti, evam akatva ubhohi hatthehi gahetva isakam nametva udakam patigganhatiti attho. Na samparivattakanti parivattetva pathamameva pattapitthim na dhovati. Natidureti yatha nisinnasanato dure patati, na evam chaddeti. Naccasanneti padamuleyeva na chaddeti. Vicchaddayamanoti vikiranto, yatha patiggahako 2- temati, 3- na evam chaddeti. Natithokanti yatha ekacco papiccho appicchatam dassento mutthimattameva ganhati, na evam. Atibahunti yapanamattato atirekam. Byanjanamattayati byanjanassa matta nama odanato catuttho bhago. Ekacco hi bhatte manape bhattam bahum ganhati, byanjane manape byanjanam bahum. Sattha pana 4- tatha na ganhati. Na ca byanjanenati amanapam hi byanjanam thapetva bhattameva @Footnote: 1 Si. udaram aharanto viya 2 Ma., ka. pariggahetva gahako @3 Si. temeti ka. dhovati 4 ka. pana-saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page282.

Bhunjanto bhattam va thapetva byanjanameva khadanto byanjanena alopam atinameti nama. Sattha ekantarikam 1- byanjanam ganhati, bhattampi byanjanampi ekatova nitthanti. 2- Dvattikkhattunti tathagatassa hi puthujivhaya dantanam upanitabhojanam dvattikkhattum dantehi phutthamattameva sanhakaraniyam pitthivilepanam viya hoti, tasma evamaha. Na mukhe asitthati pokkharapatte patitaudakabindu viya vinivattitvapi paragalameva yati, tasma avasittha na hoti. Rasapatisamvediti madhuratittakatakadirasam janati. Buddhanam hi antamaso paniyepi dibboja pakkhittava hoti, tena nesam sabbattheva raso pakato hoti, rasagedho pana natthi. Atthangasamannagatanti "neva davaya"ti vuttehi atthahi angehi samannagatam. Visuddhimagge panassa vinicchayo agatoti sabbasavasutte 3- vuttametam. Hatthesu dhotesuti sattha kim karoti? pathamam pattassa gahanatthanam dhovati. Tattha pattam gahetva sukhumajalahattham pesetva dve vare sancareti. Ettavata pokkharapatte patitaudakam viya vinivattitva 4- gacchati. Na ca anatthikoti yatha ekacco pattam adharake thapetva patte udakam na punchati, raje patante ajjhupekkhati, na evam karoti. Na ca ativelanurakkhiti yatha ekacco pamanatikkantam arakkham thapeti, bhunjitva va patte udakam punchitva civarabhogantaram pavesetva pattam udarena akkamitva 5- ganhati, na evam karoti. Na ca anumodanassati yo hi bhuttamattova darakesu bhattatthaya rodantesu chatajjhattesu manussesu bhunjitva anagatesveva anumodanam arabhati, tato sabbakammani chaddetva ekacce agacchanti, ekacce anagatava honti, ayam kalam atinameti. Yopi manussesu agantva anumodanatthaya vanditva nisinnesu anumodanam akatvava "katham tissa, katham phussa, katham sumana, katham tisse, katham phusse, katham sumane kaccittha aroga, sassam sampannan"tiadim patiyekkam @Footnote: 1 Ma. na ekantarikam 2 Si. titthanti, ka. patitthapeti @3 Ma.mu. 12/14/10 @4 Si. vinivattitva 5 ka. atikkamitva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page283.

Katham samutthapeti, ayam anumodanassa kalam atinameti, manussanam pana okasam natva ayacitakale kathento natinameti nama, sattha tatha karoti. Na tam bhattanti kim bhattam nametam uttandulam atikilinnantiadini vatva na garahati. Na annam bhattanti svatanaya va punadivasaya va bhattam uppadessamiti hi anumodanam karonto annam bhattam patikankhati. Yo va "yava matugamanam bhattam paccati, 1- tava anumodanam karissami, atha me anumodanavasane attano pakkabhattatopi thokam dassanti"ti anumodanam vaddheti, ayampi patikankhati nama. Sattha na evam karoti. Na ca muncitukamoti ekacco hi patisammuncitva gacchati, vegena anubandhitabbo hoti. Sattha pana na evam gacchati, parisaya majjhe thitova gacchati. Accukkatthanti yo hi yava hanukatthito ukkhipitva parupati, tassa accukkattham nama hoti. Yo yava gopphaka otaretvava parupati, tassa accukkattham hoti. Yopi ubhato ukkhipitva udaram vivaritva yati, tassapi accukkattham hoti. Yo ekamsam katva thanam vivaritva yati, tassapi accukkattham. Sattha tam sabbam na karoti. Allinanti yatha annesam sedena tintam alliyati, na evam satthu. Apakatthanti khalisatako viya kayato muccitvapi na titthati. Vatoti verambhavatopi utthahitva caletum na sakkoti. Padamandananuyoganti itthakaya ghamsanadihi padasobhanuyogam. Pakkhaletvati padeneva padam dhovitva. So neva attabyabadhayatiadini na pubbenivasacetopariyanananam atthitaya vadati, iriyapathasantatam pana disva anumanena vadati. Dhammanti pariyattidhammam. Na ussadetiti kim maharatthika kim mahakutumbikatiadini vatva gehassitavasena na ussadeti. Na apasadetiti "kim upasaka katham te viharamaggo nato, kim bhayena nagacchasi. Na hi bhikkhu kinci acchinditva ganhati ma bhayi"ti va "kim tuyham evam macchariyassa jivitam nama"ti va adini vatva gehassitavasena na apasadeti. @Footnote: 1 Si. pacati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page284.

Vissatthoti siniddho 1- apalibuddho. Vinneyyoti vinnapaniyo pakato, vissatthatayeva cesa vinneyyo hoti. Manjuti madhuro. Savaniyoti sotasukho, madhuratayeva cesa savaniyo hoti. Binduti sampindito. Avisariti avisato bindutayeva cesa avisari hoti. Gambhiroti gambhirasamutthito. Ninnaditi ninnadava, gambhiratayeva cesa ninnadi hoti. Yathaparisanti cakkavalapariyantampi ekabaddhaparisam vinnapeti. Bahiddhati angulimattampi 2- parisato bahi na gacchati. Kasma? so evarupe madhurassaro akarana ma nassiti. Iti bhagavato ghoso Parisaya matthakeneva carati. Avalokayamanati sirasmim anjalim thapetva bhagavantam olokentova paccosakkitva dassanavijahanatthane vanditva gacchanti. Avijahitattati yo hi katham sutva vutthito annam ditthasutadikam katham kathento gacchati, esa sabhavena vijahati nama. Yo pana sutadhammakatha vannam kathentova gacchati, ayam na vijahati nama, evam avijhantabhavena pakkamanti. Gacchantanti rajjuyantavasena ratanasatubbedham suvannagghikam viya gacchantam. Addasama thitanti samussitakancanapabbatam viya thitam addasama. Tato ca bhiyyoti vittharetva gune kathetum asakkonto avasese gune sankhipitva kalapam viya suttakabaddham viya ca katva vissajjento evamaha. Ayam hettha 3- adhippayo:- maya hi kathitagunehi akathitava bahutaRa. Mahapathavimahasamuddadayo viya tassa bhoto ananta appameyya guna akasamiva vittharitati. [390] Appatisamviditoti avinnataagamano. Pabbajite upasankamantena hi civarakammadisamaye 4- va ekam nivasetva sariraubbhanjanasamaye 5- va upasankamitva tatova patinivattitabbam hoti, patisantharamattampi na jayati. Puretaram pana okase karite divatthanam sammajjitva civaram parupitva bhikkhu vivitte thane nisidati, @Footnote: 1 Si. asandittho, ka. asamsattho 2 Si. angulimattampi addhangulimattampi @3 cha.Ma. ayamettha 4 cha.Ma. sasirabhanjanasamaye @5 cha.Ma. civaraparikammadisamaye

--------------------------------------------------------------------------------------------- page285.

Tam agantva passanta dassanenapi pasidanti, patisantharo jayati, panhabyakaranam va dhammakatha va labbhati. Tasma pandita okasam karenti. So ca nesam annataro, tenassa etadahosi. Jinno vuddhoti attano uggatabhavam akathetva kasma evamaha? buddha nama anudayasampanna honti, mahallakabhavam natva sigham okasam karissatiti evamaha. [391] Oramiya 1- okasamakasiti vegena utthaya dvidha bhijjitva okasamakasi. Ye meti ye maya. Narisamanasavhayati narisamananamam itthilingam, tena avhatabbati narisamanasavhaya, itthilingena vattabbati voharakusalataya evam vadati. Pahutajivhoti puthulajivho. Ninnamayetanti nihara etam. [393] Kevaliti sakalagunasampanno. [394] Paccabhasiti ekappaharena pucchite attha panhe byakaronto patiabhasi. Yo vediti yo vidati 2- janati, tassa pubbenivaso pakato. Saggapayanca passatiti dibbacakkhunanam kathitam. Jatikkhayam pattoti arahattam patto. Abhinna vositoti tam arahattam abhijanitva vosito vosanappatto. Muniti arahattananamoneyyena samannagato. Visuddhanti pandaram. Muttam ragehiti kilesaragehi muttam. Pahinajatimaranoti jatikkhayappattatta pahinajatiko, jatippahaneneva pahinamarano. Brahmacariyassa kevaliti yam brahmacariyassa kevali sakalabhavo, tena samannagato, sakalacatumaggabrahmacariyavasoti attho. Paragu sabbadhammananti sabbesam lokiyalokuttaradhamamanam abhinnaya param gato, sabbadhamme abhijanitva thitoti attho. Paraguti va ettavata parinnaparagu pancannam khandhanam, pahanaparagu sabbakilesanam, bhavanaparagu catunnam magganam, sacchikiriyaparagu nirodhassa, samapattiparagu sabbasamapattinanti ayamattho vutto. Puna sabbadhammananti @Footnote: 1 ka. oramattha 2 ka. vedeti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page286.

Imina abhinnaparagu vuttoti. Buddho tadi pavuccatiti tadiso chahi akarehi param gato sabbakarena catunnam saccanam buddhatta buddhatta buddhoti pavuccatiti. Kim pana ettavata sabbe panha vissajjita hontiti. Ama vissajjita. Cittam visuddham janati, muttam ragehiti imina tava bahitapapatta brahmanoti pathamapanho vissajjito hoti. Paraguti imina vedahei 1- gatatta vedaguti dutiyapanho vissajjito hoti. Pubbenivasantiadihi imasam tissannam vijjanam atthitaya tevijjoti tatiyapanho vissajjito hoti. Muttam ragehi sabbasoti iminava 2- nissatatta papadhammanam sotthiyoti catutthapanho vissajjito hoti. Jatikkhayam pattoti imina pana arahattasseva vuttatta pancamapanho vissajjito hoti. Vositoti ca brahmacariyassa kevaliti ca imehi chatthapanho vissajjito hoti. Abhinnavosito muniti imina sattamapanho vissajjito hoti. Paragu sabbadhammanam, buddho tadi pavuccatiti imina atthamapanho vissajjito hoti. [395] Danakathantiadini hettha sutte vittharitaneva. Paccapaditi patipajji. Dhammassanudhammanti imasmim sutte dhammo nama arahattamaggo, anudhammo nama hetthima tayo magga tini ca samannaphalani, tani patipatiya patilabhatiti attho. Neva mam dhammadhikaranam vihesesiti mam ca dhammakarana na kilamesi, na punappunam kathapesiti vuttam hoti. Sesam sabbattha uttanameva. Tattha parinibbayiti pana padena desanaya arahatteneva kutam gahitanti. Papancasudaniya majjhimanikayatthakathaya brahmayusuttavannana nitthita. -------------- @Footnote: 1 ka. vedanam 2 Si. imina ca


             The Pali Atthakatha in Roman Book 9 page 262-286. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=9&A=6593&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=9&A=6593&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=13&i=584              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=13&A=9195              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=13&A=10804              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=13&A=10804              Contents of The Tipitaka Volume 13 http://84000.org/tipitaka/read/?index_13

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]