ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 9 : PALI ROMAN Ma.A. (papa–ca.3)

                       6. Upalivadasuttavannana
     [56] Evamme sutanti upalivadasuttam. Tattha nalandayanti nalandati
evamnamake nagare tam nagaram gocaragamam katva. Pavarikambavaneti dussapavarikasetthino
ambavane. Tam kira tassa uyyanam ahosi, so bhagavato dhammadesanam
sutva bhagavati pasanno tasmim uyyane kutilenamandapadipatimanditam bhagavato
viharam katva niyyadesi, so viharo jivakambavanam viya pavarikambavananteva
sankham gato. Tasmim pavarikambavane viharatiti attho. Dighatapassiti dighatapatta 3-
evamladdhanamako. Pindapatapatikkantoti pindapatato patikkanto. Sasane viya
hi 4- bahirayatane pindapatoti voharo atthiti natthi.
     Pannapetiti dasseti thapeti. Dandani pannapetiti idam niganthasamayena
pucchanto aha. Kayadandam vacidandam manodandanti ettha purimadandadvayam thokam 5-
@Footnote: 1 cha.Ma. ayam saddo na dissati         2 cha.Ma. sukaramamsanti      3 cha.Ma. dighatta
@4 cha.Ma. kim  pana                  5 cha.Ma. te
Acittakam pannapenti. Yatha kira vate vayante sakha calati, udakam calati, na
ca tattha cittam atthi, evam kayadandopi acittakova hoti. Yatha ca vate
vayante talapannadini 1- saddam karonti, udakam saddam karoti, 2- na ca tattha
cittam atthi, evam vacidandopi acittakova hotiti imam dandadvayam acittakam
pannapenti. Cittam pana manodandanti pannapenti. Athassa bhagava vacanam
patitthapetukamo "kim pana tapassi"tiadimaha.
     Tattha kathavatthusminti ettha kathayeva kathavatthu. Kathayam patitthapesiti
attho. Kasma pana bhagava evamakasi? passati hi bhagava "ayam imam katham
adaya gantva attano satthu mahaniganthassa arocessati, tissanca parisati
upali gahapati nisinno, so imam katham sutva mama vadam aropetum agamissati,
tassaham dhammam desessami, so tikkhattum saranam gamissati, athassa cattari saccani
pakasissami, so saccappakasanavasane sotapattiphale patitthahissati, paresam
sangahatthameva hi maya paramiyo purita"ti. Imamattham passanto evamakasi.
     [57] Kammani pannapesiti idam nigantho buddhasamayena pucchanto aha. Kayakammam
vacikammam manokammanti ettha kayadvare adanaggahanamuncanacopanappatta 3-
atthakamavacarakusalacetana dvadasaakusalacetanati visaticetana kayakammam
nama. Kayadvare adanadini appatva vacidvare vacanabhedam papayamana
uppanna tayeva visaticetana vacikammam nama. Ubhayadvare copanam appatta 4-
manodvare uppanna ekunatimsakusalacetana manokammam nama. Apica sankhepato
tividham kayaduccaritam kayakammam nama, catubbidham vaciduccaritam vacikammam
nama, tividham manoduccaritam manokammam nama. Imasmim ca sutte kammam dhuram,
anantarasutte "cattarimani punna kammani maya sayam abhinna sacchikatva
paveditani"ti 5- evam agatepi cetana dhuram. Yattha katthaci hi 6- pavatta cetana
"kanham kanhavipakan"tiadibhedam labhati. Niddesavarepissa 7- "sabyapajjham
@Footnote: 1 Si. talavantadini 2 cha.Ma. udakani saddam karonti 3 Ma....puncanacopanappatta
@4 cha.Ma. appatva 5 Ma.Ma. 13/81/57 kukkuravatikasutta
@6 cha.Ma. ayam saddo na dissati 7 cha.Ma. niddesavare cassa
Kayasankharam abhisankharoti"tiadina nayena sa vuttava. Kayadvare pavatta pana
idha kayakammanti adhippetam, vacidvare pavatta vacikammam, manodvare pavatta
manokammam. Tena vuttam "imasmim sutte kammam dhuram, "anantarasutte cetana"ti.
Kammampi hi bhagava kammanti pannapeti yatha imasmimyeva sutte. Cetanapi, 1- yathaha
"cetanaham bhikkhave kammam vadami, cetayitva kammam karoti"ti. 2- Kasma pana
cetana kammanti vutta? cetanamulakatta kammassa.
     Ettha ca akusalam patva kayakammam vacikammam mahantanti vadanto na
kilamati, kusalam patva manokammam. Tathahi matughatadini cattari kammani kayeneva
upakkamitva kayeneva karoti, niraye kappatthikam samghabhedakammam vacidvarena karoti.
Evam akusalam patva kayakammam vacikammam mahantanti vadanto na kilamati nama.
Eka pana jhanacetana caturasitikappasahassani saggasampattim avahati, eka
maggacetana sabbam akusalam samugghatetva arahattam ganhati. Evam kusalam patva
manokammam mahantanti vadanto na kilamati nama. Imasmim  pana thane bhagava
akusalam patva manokammam mahasavajjam vadamano niyatamicchaditthim sandhaya vadati.
Tenevaha "naham bhikkhave annam ekadhammampi samanupassami, yam evam mahasavajjam,
yathayidam bhikkhave micchaditthi, micchaditthiparamani bhikkhave vajjani"ti. 3- Idani
niganthopi tathagatena gatamaggam patipajjanto kinci atthanipphattim apassantopi
"kim panavuso gotama"tiadimaha.
     [58] Balakimiyati upalissa kira balakagamo 4- nama atthi, tato ca
yam gahetva 5- gahetva manussa agata, so "ettha gane amhakam sattharam
mahanigantham passissama"ti taya parisaya parivuto tattha agamasi. Tam sandhaya
vuttam "balakimiya parisaya"ti, balakagamavasiniyati attho. Upalippamukhayati
upalijetthakaya. Apica balakimiyati balavatiya balussannayatipi attho.
@Footnote: 1 cha.Ma. cetanampi 2 an. chakka. 22/334(63)/464 mahavagaga,abhi.katha. 37/1281/422
@(sya) 3 an. ekaka. 20/310/35 tatiyavagga 4 cha.Ma. balakalonavaragamo 5 cha.Ma. ayam
Upalippamukhayati upaligahapatiyeva tattha thokam sappanno, so tesam 1- pamukho
jetthako. Tenapi vuttam "upalippamukhaya"ti. Handati vacasayatthe 2- nipato.
Chavoti lamako. Olarikassati mahantassa. Upanidhayati upanikkhipitva. Idam
vuttam hoti, kayadandassa santike nikkhipitva "ayam nu kho mahanto, ayam
mahanto"ti evam olokiyamano chavo manodando kim sobhati, kuto sobhissati,
na sobhati, upanikkhepamattampi nappahotiti dipeti. Sadhu sadhu bhante tapassiti
dighatapassissa sadhukaram dento bhanteti nataputtam alapati.
     [60] Na kho me tam bhante ruccatiti bhante etam mayham na  ruccati.
Mayaviti mayakaro. Avattanimayanti avattetva ganhanamayam. Avattetiti
avattetva parikkhipitva ganhati. Gaccha tvam gahapatiti kasma mahanigantho
gahapatim yavatatiyam pahinatiyeva? dighatapassi pana patibahateva? mahaniganthena hi
bhagavata saddhim ekam nagaram upanissaya viharantenapi na bhagava ditthapubbo. Yo
hi satthuvadapatinno hoti, so tam patinnam appahaya buddhadassane abhabbo.
Tasma esa buddhadassanassa aladdhapubbatta dasabalassa dassanasampattinca
niyyanikakathabhavanca ajananto yavatatiyam pahinateva. Dighatapassi pana kalena
kalam bhagavantam upasankamitva titthatipi nisidatipi panhampi pucchati, so tathagatassa
dassanasampattimpi niyyanikakathabhavampi janati. Athassa etadahosi "ayam gahapati-
pandito samanassa gotamassa santikam 3- gantva dassanepi pasideyya, niyyanikakatham
sutvapi pasideyya. Tato na puna amhakam santikam agaccheyya"ti. Tasma
yavatatiyam patibahateva.
     Abhivadetvati vanditva. Tathagatam hi disva pasannapi appasannapi
yebhuyyena vandantiyeva, appaka na vandanti. Kasma? atiucce hi kule jato
agaram ajjhavasantopi vanditabboyevati. Ayam pana gahapati pasannattava vandi,
dassaneyeva kira pasanno. Agama nu khvidhati agama nu kho idha.
@Footnote: 1 cha.Ma. tassa       2 Si. vacasanatthe, Ma.vacasayatte     3 cha.Ma. santike
     [61] Sadhu sadhu bhante tapassiti dighatapassissa sadhukaram dento
bhanteti bhagavantam alapati. Sacce patitthayati thusarasimhi akotitakhanuko viya
acalanto vacisacce patitthahitva. Siya noti bhaveyya amhakam.
     [62] Idhati imasmim loke. Assati bhaveyya. Sitodakam patikkhittoti
nigantho sattasannaya sitodakam patikkhipati. Tam sandhayetam vuttam. Manosatta
nama devati manamhi satta lagga laggita. Manopatibaddhoti yasma manamhi
patibandho hutva kalam karoti, tasma manosattesu devesu uppajjatiti dasseti.
Tassa hi cittajarogo 1- bhavissati. Tenassa unhodakam pivitum va hatthapadadi-
dhovanatthaya va attaparasincanatthaya va upanetum na vattati, rogo balavataro
hoti. Sitodakam vattati, rogam vupasameti. Ayam pana unhodakameva patisevati, tam
alabhamano odanakanjikam patisevati. Cittenapi 2- sitodakam patukamo ca paribhunjitu-
kamo ca hoti. Tenassa manodando tattheva bhijjati. So kayadandavacidandam
rakkhamiti sitodakam patukamo va paribhunjitukamo va sitodakameva dethati vattum
na sahati. 3- Tassa evam rakkhitapi kayadandavacidanda cutim va patisandhim va
akaddhitum na sakkonti. Manodando pana bhinnopi cutimpi patisandhimpi
akaddhatiyeva. Iti nam bhagava dubbala kayadandavacidanda chava lamaka,
manodando 4- balava mahantoti vadapesi.
     Tassapi upasakassa etadahosi "mucchavasena asannibhutananhi sattahampi
assasapassasa nappavattanti, cittasantatipavattimatteneva pana te matati na
vuccanti. Yada nesam cittam nappavattati, tada `mata ete niharitva jhapethati
vattabbatam apajjati. Kayadando niriho abyaparo, tatha vacidando. Citteneva
pana tesam cutipi patisandhipi hoti. Itipi manodandova mahanto. Bhijjitvapi
cutipatisandhiakaddhanato eseva mahanto. Amhakam pana  mahaniganthassa katha
aniyyanika"ti sallakkhesi. Bhagavato pana vicittani panhapatibhanani sotukamo
na tava anujanati.
@Footnote: 1 Ma. pittajarogo, cha. pittajararogo         2 cha.Ma. cittena  pana
@3 cha.Ma. visahati                         4 cha.Ma. manodandova
     Na kho te sandhiyatiti na kho te ghatiyati. Purimena va pacchimanti
"kayadando mahanto"ti imina purimavacanena idani "manodando mahanto"ti idam
vacanam. Pacchimena va purimanti tena va pacchimena adum purimavacanam na ghatiyati.
     [63] Idanissa bhagava annanipi karanani aharanto "tam kim
mannasi"tiadimaha. Tattha catuyamasamvarasamvutoti na panamatipapeti, na panamati-
patayati, na panamatipatayato samanunno hoti. Na adinnam adiyati, na adinnam
adiyapeti, na adinnam adiyato samanunno hoti. Na musa bhanati, na musa
bhanapeti, na musa bhanato samanunno hoti. Na bhavitamasimsati, na bhavitama-
simsapeti, na bhavitamasimsato samanunno hotiti imina catukotthasena samvarena
samvuto. Ettha ca bhavitanti pancakamaguna.
     Sabbavarivaritoti varitasabbaudako, patikkhittasabbasitodakoti attho.
So hi sitodake sattasanni hoti, tasma tam na valanjeti. Athava sabbavari-
varitoti sabbena papavaranena varitapaPo. Sabbavariyuttoti sabbena papa-
varanena yutto. Sabbavaridhutoti sabbena papavaranena dhutapaPo. Sabbavariphutthoti
sabbena papavaranena phuto. Khuddake pane sanghatam apadetiti khuddake pane
vadham apadeti. So kira ekindriyam pananti 1- dvindriyam pananti pannapeti.
Sukkhadandakaporanapannasakkharakathalanipi panotveva pannapeti. Tattha khuddakam
udakabindum khuddako pano, mahantam mahantoti sanni hoti. Tam sandhayetam
vuttam. Kismim pannapetiti kattha katarasmim kotthase pannapeti. Manodandasminti
manodandakotthase bhanteti. Ayam pana upasako bhanantova sayampi sallakkheti 2-
"amhakam mahanigantho `asancetanikakammam appasavajjam, sancetanikam maha-
savajjan'ti pannapetva cetanam manodandoti pannapeti, aniyyanika etassa
katha, bhagavatova niyyanika"ti.
@Footnote: 1 cha.Ma. panam                  2 cha.Ma. sallakkhesi
     [64] Iddhati samiddha. Phitati  atisamiddha sabbaphaliphulla viya.
Akinnamanussati janasamakula. Panati hatthiassadayo tiracchanagata ceva
itthipurisadarakadayo manussajatika ca. Ekamamsakhalanti ekamamsarasim. Punjanti
tasseva vevacanam. Iddhimati anubhavasampanno. Cetovasippattoti citte
vasibhavappatto. Bhasmam karissamiti charikam karissami. Kinhi sobhati eka
chava nalandati idampi bhananto so gahapati "kayappayogena pannasampi
manussa ekam nalandam ekamamsakhalam katum na sakkoti, iddhima pana eko
ekeneva manopadosena bhasmam katum samattho. Amhakam mahaniganthassa katha
aniyyanika, bhagavatova katha niyyanika"ti sallakkhesi.
     [65] Arannam arannabhutanti agamakam arannameva hutva arannajatam.
Isinam manopadosenati isinam atthaya katena manopadosena. Tam manopadosam
asahamanahi devatahi tani ratthani vinasitani. Lokika pana isayo manam
padosetva vinasayimsuti mannanti. Tasma imasmim lokavade thatvava idam
vadaropanam katanti veditabbam.
     Tattha dandakiarannadinam evam arannabhutabhavo janitabbo:- sarabhanga-
bodhisattassa tava parisaya ativepullatam gataya kisavaccho nama tapaso mahasattassa
antevasi vivekavasam patthayamano ganam pahaya godhavaritirato kalingaratthe
dandakiranno kumbhapuram nama nagaram upanissaya rajuyyane vivekamanubruhayamano
viharati. Tassa senapati upatthako hoti. Tada ca eka ganika ratham abhiruhitva
pancasatamatugamaparivara 1- nagaram upasobhayamana vicarati. Mahajano tameva
olokayamano parivaretva vicarati, nagaravithiyo nappahonti. Raja vatapanam
vivaritva thito tam disva ka esati pucchi. Tumhakam nagarasobhini devati.
So ussuyyamano "kim etaya sobhitam 2- nagaram sayam sobhissati"ti tam thanantaram
acchindapesi.
@Footnote: 1 cha.Ma. pancamatugamasataparivara       2 Ma. sobhitaya, cha. sobhati
     Sa tato patthaya tena tena 1- saddhim santhavam katva thanantaram pariyesamana
ekadivasam rajuyyanam pavisitva cankamanakotiyam alambanaphalakam nissaya pasanaphalake
nisinnam tapasam disvava 2- cintesi "kilittho vatayam tapaso ananjitamandito,
dathikahi parulhahi mukham pihitam. Massuna uram pihitam ubho kaccha parulha"ti.
Athassa domanassam uppajji "aham ekena kiccena vicarami, ayanca me kalakanni
dittho, udakam aharatha, akkhini dhovissami"ti udakadantakattham aharapetva dantakattham
khaditva tapasassa sarire pindapindam khelam patetva dantakattham jatamatthake
khipitva mukham vikkhaletva udakam tapasassa matthakasmimyeva sincitva "yehi me
akkhihi kalakanni dittho, tani dhotani kalipavahita"ti nikkhanta.
     Tamdivasanca raja satim patilabhitva "bho kuhim nagarasobhini"ti pucchi.
Imasmimyeva nagare devati. Pakatithanantaramevassa dethati thanantaram dapesi.
Sa pubbe sukatakammam nissaya laddham thanantaram tapasassa sarire khelapatanena
laddhanti sannam akasi.
     Tato katipahaccayena 3- raja purohitassa thanantaram ganhi. So nagara-
sobhiniya santikam gantva "bhagini kinti katva thanantaram patilabhi"ti pucchi.
"brahmana kim annam katabbam atthi, rajuyyane ananjitakalakanni kutajatilo
eko atthi, tassa sarire khelam patehi, evam thanantaram labhissasi"ti aha.
So "evam karissami bhagini"ti tattha gantva taya kathitasadisameva sabbam katva
nikkhami. Rajapi tamdivasameva satim patilabhitva "kuhim bho brahmano"ti pucchi.
Imasmimyeva nagare devati. "amhehi anupadharetva katam, tadevassa thanantaram
detha"ti dapesi. Sopi punnabalena labhitva 4- "tapasassa sarire khelapatanena
laddham me"ti sannamakasi.
     Tato katipahaccayena ranno paccanto kupito. Raja paccantam vupasamessamiti
caturanginiya senaya nikkhami. Purohito gantva ranno purato thatva "jayatu
@Footnote: 1 cha.Ma. kenaci 2 cha.Ma. disva 3 cha.Ma. katipahassaccayena, evamuparipi 4 Ma. labhitam
Maharaja"ti vatva "maharaja tumhe jayatthaya gacchatha"ti pucchi. Ama
brahmanati. Evam sante rajuyyane ananjitakalakanni eko kutajatilo
vasati, tassa sarire khelam patethati. Raja tassa vacanam gahetva yatha ganikaya
ca tena ca katam, tatheva sabbam karetva 1- orodhepi anapesi "etassa
kutajatilassa sarire khelam patetha"ti. Tato orodhapi orodhapalakapi tatheva
akamsu. Atha raja uyyanadvare rakkham thapapetva "ranna saddhim nikkhamanta
sabbe tapasassa sarire khelam apatetva nikkhamitum na labhanti"ti anapesi.
Atha sabbo balakayo ca seniyo ca teneva niyamena tapasassa upari khelanca
dantakatthani ca mukhavikkhalitaudakanca pavahayimsu, 2- khelo ca dantakatthani ca
sakalasariram avattharimsu.
     Senapati sabbapaccha sunitva "mayham kira sattharam bhagavantam punnakkhettam
saggasopanam evam ghattayimsu"ti usumajatahadayo mukhena assasanto vegena rajuyyanam
gantva 3- tathabyasanappattam isim disva kaccham bandhitva dvihi hatthehi
dantakatthe apabyuhitva 4- ukkhipitva nisidapetva udakam aharapetva
nhapetva sabbaosathehi ceva catujatigandhehi ca sariram ubbattetva sukhumasatakena
punchitva purato anjalim katva thito evamaha "bhante ayuttam manussehi katam, etesam
kim bhavissati"ti. Devata senapati tidha bhinna, ekacca  "rajanameva
nasessama"ti vadanti, ekacca "saddhim parisaya rajanan"ti, ekacca
"rannova jitam 5- sabbam nasessama"ti. Idam vatva ca pana tapaso appamattakam 6-
kopam akatva lokassa santiupayameva acikkhanto aha "aparadho nama hoti,
accayam pana desetum janantassa pakatikameva hoti"ti.
     Senapati nayam labhitva ranno santikam gantva rajanam vanditva
"maharaja tumhehi niraparadhe mahiddhike tapase aparajjhantehi bhariyam kammam
katam, devata kira tidha bhinna evam vadanti"ti sabbam arocetva "khamapite
@Footnote: 1 cha.Ma. katva 2 Si. mukhavikkhalanaudakanca pavahayimsu, cha.Ma......papayimsu
@3 cha.Ma. agantva 4 cha.Ma. dantakatthani apaviyuhitva 5 cha.Ma. ranno vijitam
@6 cha.Ma. appamattakampi
Kira maharaja pakatikam hoti, rattham ma nasetha, tapasam khamapetha"ti aha.
Raja attana 1- dosam katam disvapi evam vadeti "na tam khamapessami"ti.
Senapati yavatatiyam yacitva anicchantam aha "aham maharaja tapasassa balam
janami, na so abhutavadi, napi kupito, sattanudayena pana evamaha, khamapetha
nam maharaja"ti. Na khamapemiti. Tenahi senapatitthanam annassa detha, aham
tumhakam anapavattitthane na vasissamiti. Tvamyeva yenakamam gaccha, aham mayham
senapatim labhissamiti. Tato senapati tapasassa santikam agantva vanditva
"katham patipajjami bhante"ti aha. Senapati ye te vacanam sunanti, sabbe
saparikkhare sadhane sadvipadacatuppade gahetva sattadivasabbhantare bahirajjasimam
gacchantu, 2- devata ativiya kupita dhuvam ratthapilam 3- karissantiti. Senapati
tatha akasi.
     Raja tattha mattoyeva 4- amittamathanam katva janapadam vupasametva agamma
jayakhandhavaratthane nisiditva nagaram patijaggapetva antonagaram pavisi. Devata
pathamamyeva udakavutthim patayimsu. Mahajano attamano ahosi "kutajatilam aparaddhakalato
patthaya amhakam ranno vuddhiyeva, 5- amitte nimmathesi, agatadivaseyeva devo
vuttho"ti. Devata puna sumanapupphavutthim patayimsu, mahajano attamanataro ahosi.
Devata puna masakavutthim patayimsu. Tato kahapanavutthim, tato kahapanattham na
nikkhameyyunti 6- mannamana hatthupagapadupagadikatabhandavutthim patesum. Mahajano
sattabhumikapasade thitopi otaritva abharanani pilandhanto attamano ahosi.
"arahati vata kutajatile khelapatanam, tassa upari khelapatitakalato patthaya
amhakam ranno vuddhi jata, amittamathanam katam, agatadivaseyeva devo vassi,
tato sumanavutthi masakavutthi kahapanavutthi katabhandavutthiti catasso vutthiyo
jata"ti attamanavacam niccharetva ranno katapape samanunno jato.
@Footnote: 1 cha.Ma. attani    2 cha.Ma. gaccha   3 cha.Ma. ratthampi  arattham   4 cha.Ma. gatamattoyeva
@5 cha.Ma. vaddhiyeva  6 Ma. nikkhameyyati
     Tasmim samaye devata ekatodharaubhatodharadini nanappakarani avudhani
mahajanassa upariphalake mamsam kottayamana viya patayimsu. Tadanantaram vitaccike
vitadhume kimsukapupphavannaangare, tadanantaram kutagarappamane pasane, tadanantaram
antomutthiyam asanthahanakam sukhumavalikam vassapayamana asitihatthubbedham thalam akamsu.
Ranno vijitatthane kisavacchatapaso senapati matuposakaramoti tayova manussabhuta
aroga ahesum. Sesanam tasmim kamme asamangibhutanam tiracchananam paniyatthane
paniyam nahosi, tinatthane tinam. Te yena paniyam yena tinanti gacchanta
appatteyeva sattame divase bahirajjasimam papunimsu.  tenaha sarabhangabodhisatto:-
                   "kisanhi vaccham avakriya dandaki
                    ucchinnamulo sajano sarattho
                    kukkulaname nirayamhi paccati
                    tassa phullingani patanti naye"ti. 1-
                Evam tava dandakiarannassa arannabhutabhavo veditabbo.
     Kalingaratthe kira 2- nalikiranne rajjam karayamane himavati pancasatatapasa
anitthigandha ajinajatavakaciradhara vanamulaphalabhakkha hutva ciram vitinametva
lonambilasevanattham manussapatham otaritva anupubbena kalingaratthe nalikiranno
nagaram sampatta. Te jatajinavakacirani santhapetva pabbajitanurupam upasamasirim
dassayamana nagaram bhikkhaya pavisimsu. Manussa anuppanne buddhuppade tapasa-
pabbajite disva pasanna nisajjatthanam samvidhaya hatthato bhikkhabhajanam gahetva
nisidapetva bhikkham sampadetva adamsu. Tapasa katabhattakicca anumodanam
akamsu. Manussa sutva pasannacitta "kuhim bhadanta gacchanti"ti pucchimsu.
Yathaphasukatthanam avusoti. Bhante alamannattha gamanena rajuyyane vasatha,
mayam bhuttapatarasa agantva dhammakatham  sossamati. Tapasa adhivasetva
uyyanam agamamsu. Nagara bhuttapatarasa suddhavatthanivattha suddhuttarasanga 3-
"dhammakatham sossama"ti sanghasanghiganaganibhuta 4- uyyanabhimukha agamamsu. Raja
@Footnote: 1 khu. ja. 27/2464/539 sarabhangajataka (sya)     2 cha.Ma. pana
@3 cha.Ma. ayam patho na dissati                    4 cha.Ma. sangha gana ganibhuta
Uparipasade thito te tatha gacchamane disva upatthakam pucchi "kim ete
bhane nagara suddhavatthanivattha suddhuttarasanga hutva uyyanabhimukha gacchanti,
kim ettha samajjam va natakam va atthi"ti. Natthi deva, ete tapasanam santike
dhammakatham 1- sotukama gacchantiti. Tenahi bhane ahampi gacchissami, maya saddhim
gacchantuti. So agantva 2-  tesam arocesi "rajapi gantukamo, rajanam
parivaretvava gacchatha"ti. Nagara pakatiyapi attamana tam sutva "amhakam
raja assaddho appasanno dussilo, tapasa dhammika, te agamma rajapi
dhammiko bhavissati"ti attamanatara ahesum.
     Raja nikkhamitva tehi parivarito uyyanam gantva tapasehi saddhim
patisantharam katva ekamantam nisidi. Tapasa rajanam disva parikathaya kusalassa
ekassa tapasassa "ranno dhammakatham 1- kathehi"ti sannamadamsu, so tapaso parisam
oloketva pancasu veresu adinavam pancasu ca silesu anisamsam kathento:-
            pano na hantabbo, adinnam nadatabbam, kamesu micchacaro
     na caritabbo, musa na bhanitabba, 3- majjam na patabbam, panatipato
     nama nirayasamvattaniko hoti tiracchanayonisamvattaniko pittivisayasamvattaniko,
     tatha adinnadanadini. Panatipato niraye paccitva manussalokam
     agatassa vipakavasesena appayukasamvattaniko hoti, adinnadanam
     appabhogasamvattanikam, micchacaro bahusapattasamvattaniko, musavado
     abhutabbhakkhanasamvattaniko, majjapanam ummattakabhavasamvattanikan"ti
     pancasu veresu imam adinavam kathesi.
     Raja pakatiyapi assaddho appasanno dussilo, dussilassa ca silakatha
nama dukkatha kanne sulapavesanam viya hoti. Tasma so cintesi "aham `ete
pagganhissami'ti agato, ime pana mayham agatakalato patthaya mamyeva ghattenta
@Footnote: 1 cha.Ma. dhammam       2 cha.Ma. gantva        3 cha.Ma. na bhasitabba
Vijjhanta parisamajjhe kathenti, karissami nesam kattabban"ti. So dhammakatha-
pariyosane "acariya sve mayham gehe bhikkham ganhatha"ti nimantetva agamasi.
So dutiyadivase mahante mahante kolumbe 1- aharapetva guthassa purapetva
kadalipattehi nesam mukhani bandhapetva tattha tattha thapapesi, puna bahalamadhuka-
telanagavasapicchilladinam 2- kute puretva nissenimatthake thapapesi, tattheva ca
mahamalle bandhakacche hatthehi muggare gahapetva thapetva aha "kutatapasa
ativiya  mam vihethayimsu, tesam pasadato otaranakale kutehi picchillam sopana-
matthake  vissajjetva sise muggarehi pothetva gale gahetva sopane
khipatha"ti. Sopanapadamule pana cande kukkure bandhapesi.
     Tapasapi "sve rajagehe bhunjissama"ti annamannam ovadimsu "marisa
rajageham nama sasankam sappatibhayam, pabbajitehi nama chadvararammanasannatehi
bhavitabbam, ditthaditthe arammane nimittam na gahetabbam, cakkhudvare samvaro
paccupatthapetabbo"ti.
     Punadivase bhikkhacaravelam sallakkhetva vakaciram nivasetva ajinacammam
ekamsagatam karitva jatakalapam santhapetva bhikkhabhajanam gahetva patipatiya
rajanivesanam abhirulha. Raja arulhabhavam natva guthakolumbamukhato kadalipattam
niharapesi. Duggandho tapasanam nasaputam paharitva matthalungapatanakarappatto
ahosi. Mahatapaso rajanam olokesi. Raja "etha 3- bhonto yavadattham bhunjantu
ceva harantu ca, tumhakam etam anucchavikam, hiyyo aham tumhe paggahessamiti 4-
agato, tumhe pana mamyeva ghattenta vijjhanta parisamajjhe kathayittha, tumhakam
idam anucchavikam, bhunjatha"ti mahatapasassa ulunkena gutham upanamesi. Tapaso 5-
dhi dhiti vadanto patinivatti. "ettakeneva gacchissatha tumhe"ti sopane kutehi
picchillam vissajjapetva mallanam sannamakasi. Malla muggarehi sisani
pothetva givayam gahetva sopane khipimsu. Ekopi sopane patitthatum nasakkhi,
pavattamana sopanapadamulamyeva papunimsu. Sampatte sampatte candakukkura
@Footnote: 1 Si. kolambe            2 cha.Ma......nagabalapicchilladinam    3 cha.Ma. ettha
@4 cha.Ma. pagganhissamiti      5 cha.Ma. mahatapaso
Patapatati luncamana khadimsu. Yopi nesam utthahitva palayati, sopi avate
patati, tatrapi nam kukkura anubandhitva  khadantiyeva. Iti nesam kukkura
atthisankhalikameva avasesayimsu. Evam so raja tapasampanne pancasate tapase
ekadivaseneva jivita voropesi.
     Athassa ratthe devata purimanayeneva puna nava vutthiyo patesum. Tassa
rattham 1- satthiyojanubbedhena valukathalena avacchadiyittha. Tenaha sarabhango
bodhisatto:-
                    "yo sannate pabbajite ahethayi 2-
                     dhammam bhanante samane adusake
                     tam nalikeram sunakha parattha
                     sangamma khadanti viphandamanan"ti 3-
     evam kalingarannassa arannabhutabhavo veditabbo.
     Atite pana baranasinagare ditthamangalika nama cattalisakotivibhavassa
setthino eka dhita ahosi dassaniya pasadika. Sa rupabhogakulasampatta-
sampannataya bahunnam patthaniya ahosi. Yo yo panassa vareyyatthaya pahinati 4-
tantam disvanassa jatiyam va hatthapadadisu va yattha katthaci dosam aropetva
"ko esa dujjato dussanthito"tiadini vatva "niharatha nan"ti niharapetva
"evarupampi nama addasam, udakam aharatha, akkhini dhovissami"ti akkhini dhovati.
Tassa dittham dittham vippakaram papetva niharapetiti ditthamangalikatveva cassa 5-
sankha udapadi, mulanamam antaradhayi.
     Sa ekadivasam gangaya udakakilam kilissamiti tittham sajjapetva pahutam
khadaniyam bhojaniyam sakatesu purapetva bahuni gandhamaladini adaya paticchanna-
yanam aruyha natiganaparivuta gehamha nikkhami. Tena ca samayena mahapuriso
candalayoniyam nibbatto bahinagare cammagehe vasati, matangotvevassa namam
@Footnote: 1 cha.Ma. rajjam    2 ka. avancayi            3 khu. ja. 27/2464/539 (sya)
@4 Ma. pahiyyati, cha. pahinati                5 cha.Ma. ayam patho na dissati
Ahosi. So solasavassuddesiko hutva kenacideva karaniyena antonagaram
pavisitukamo ekam nilapilotikam nivasetva ekam hatthe bandhitva ekena hatthena
pacchim, ekena ghandam gahetva "ussaratha ayya, candalohan"ti janapanattham
tam tam varento nicacittam paccupatthapetva ditthaditthe manusse namassamano nagaram
pavisitva mahapatham patipajji.
     Ditthamangalika ghandasaddam sutva saniantarena olokenti duratova
tam agacchantam disva "kim etan"ti pucchi. Matango ayyeti. "kim vata bho
akusalam akarimha, kassayam nissando, vinaso nu kho me paccupatthito,
mangalakiccena nama gacchamana candalam addasan"ti sariram kampetva 1-
jigucchamana khelam patetva dhatiyo aha "vegena udakam aharatha, candalo
dittho, akkhini ceva nama gahitamukhanca dhovissami"ti dhovitva ratham nivattapetva
sabbam patiyadanam geham pesetva pasadam abhiruhi. Surasondadayo ceva tassa
upatthakamanussa ca "kuhim bho ditthamangalika, imayapi velaya nagacchati"ti
pucchanta tam pavattim sutva "mahantam vata bho suramamsagandhamaladipannakaram 2-
candalam nissaya anubhavitum na labhimha, 3- ganhatha candalan"ti gatatthanam
gavesitva niraparadham 4- matangapanditam tajjetva 5- "are matanga tam nissaya
idancidanca sakkaram anubhavitum na labhimha"ti kesesu gahetva bhumiyam patetva
janukapparapasanadihi kottetva matoti sannaya pade gahetva kaddhanta
sankarakute chaddesum.
     Mahapuriso annam patilabhitva hatthapade paramasitva "idam dukkham kam
nissaya uppannan"ti cintento "na annam kanci, ditthamangalikam nissaya
uppannan"ti natva "sacaham puriso, padesu nam patessami"ti 6- cintetva
vedhamano ditthamangalikaya kuladvaram gantva "ditthamangalikam labhanto vutthahissami,
alabhantassa ettheva maranan"ti gehangane nipajji. Tena ca samayena jambudipe
@Footnote: 1 Ma. kappetva  2 cha.Ma....sakkaram   3 cha.Ma. labhimha
@4 cha.Ma. niraparadham 5 cha.Ma. tajjitva      6 cha.Ma. nipatessamiti
Ayam dhammata hoti:- yassa candalo kujjhitva gabbhadvare nipanno marati,
ye ca tasmim gabbhe vasanti, sabbe candala honti. Gehamajjhamhi mate sabbe
gehavasino, dvaramhi mate ubhato anantaragehavasika, anganamhi mate ito
satta ito sattati cuddasagehavasino sabbe candala hontiti. Bodhisatto
pana angane nipajji.
     Setthissa arocesum "matango te sami gehangane patito"ti. Gacchatha
bhane, kim karanati vatva ekam masakam datva utthapethati. Te gantva "imam
kira masakam gahetva utthahi"ti 1- vadimsu. So "naham masakatthaya nipanno,
ditthamangalikaya svaham nipanno"ti aha. Ditthamangalikaya ko dosoti. Kinti 2-
tassa dosam na passatha, niraparadho aham tassa manussehi byasanam papito,
tam labhantova utthahissami, alabhantova na utthahissamiti.
     Te gantva setthissa arocesum. Setthi dhitudosam natva "gacchatha,
ekam kahapanam detha"ti pesesi. 3- So "na icchami kahapanam, kannameva 4-
icchami"ti aha. Tam sutva setthi ca setthibhariya ca "ekayeva no piyadhita,
paveniya ghatako anno darakopi natthi"ti samvegappatta "gacchatha tata, koci
amhakam asahanako etam jivitapi voropeyya, etasmim hi mate sabbe mayam
nattha homa, arakkhamassa ganhatha"ti parivaretva arakkham samvidhaya yagum
pesayimsu bhattam dhanam pesayimsu, evam so sabbam patikkhipi. Evam eko divaso
gato, dve, tayo, cattaro, panca divasa gata.
     Tato sattasattagehavasika utthaya "na sakkoma mayam tumhe nissaya
candala bhavitum, amhe ma nasetha, tumhakam darikam datva etam utthapetha"ti
ahamsu. Te satampi sahassampi satasahassampi pahinimsu, so patikkhipateva. Evam cha
divasa gata. Sattame divase ubhato cuddasagehavasika sannipatitva "na mayam
candala bhavitum sakkoma, tumhakam akamakanampi mayam etassa darikam dassama"ti
ahamsu.
@Footnote: 1 cha.Ma. utthahati    2 cha.Ma. kim      3 cha.Ma. peseti     4 cha.Ma. tameva
     Matapitaro sokasallasamappita visannino hutva sayane nipatimsu. Ubhato
cuddasagehavasino pasadam aruyha pupphitakimsukasakham ocinanta 1- viya tassa
sabbabharanani omuncitva nakhehi simantam katva kese bandhitva nilasatakam
nivasetva hatthe nilapilotikakhandam vethetva kannesu tipupattake pilandhapetva
talapannapacchim datva pasadato otaretva 2- dvisu bahasu gahetva "tava
samikam gahetva yahi"ti mahapurisassa adamsu.
     Niluppalampi atibharoti anukkhittapubba sukhumaladarika "utthahi sami
gacchama"ti aha. Bodhisatto nipannakova aha "naham utthahami"ti. Atha
kinti vadamiti. "utthahi 3- ayya matangati evam mam vadahi"ti. Sa tatha avoca.
Na tuyham manussa utthanasamattham mam akamsu, bahaya mam gahetva utthapehiti.
Sa tatha akasi. Bodhisatto utthahanto viya parivattetva bhumiyam patitva
"nasitam bho ditthamangalikaya pathamam manussehi kottapetva, idani sayam
kotteti"ti viravittha. Sa kim karomi ayyati. Dvihi hatthehi gahetva uttha-
pehiti. Sa utthapetva nisidapetva gacchama samiti. Gaccha nama aranne honti,
mayam manussa, atikottitomhi tumham manussehi, na sakkomi padasa gantum,
pitthiya mam nehiti. Sa onamitva pitthim adasi. Bodhisatto abhiruhi. Kuhim
nemi samiti. Bahinagaram nehiti. Sa pacinadvaram gantva "idha te sami
vasanatthanan"ti pucchi. Kataram thanam etanti. Pacinadvaram samiti. Pacinadvare
candalaputta vasitum na labhantiti attano vasanatthanam anacikkhitvava sabbadvarani
ahindapesi. Kasma?  bhavaggappattamassa manam patessamiti. Mahajano
ukkutthimakasi "thapetva tumhadisam anno etissa manabhedako natthi"ti.
     Sa pacchimadvaram patva "idha te sami vasanatthanan"ti pucchi. Kataram
thanam etanti. Pacchimadvaram samiti. Imina dvarena nikkhamitva cammageham
olokenti gacchati. Sa tattha gantva aha "idam cammageham tumhakam vasanatthanam
sami"ti. Amati pitthito otaritva cammageham pavisi.
@Footnote: 1 cha.Ma. supupphitakimsukasakham ucchindanta  2 cha.Ma. otarapetva  3 cha.Ma. utthehi
     Tattha sattatthadivase vasanto sabbannutagavesanadhiro ettakesu divasesu na
jatisambhedam 1- akasi. "mahakulassa dhita sace mam nissaya mahantam yasam na papunati,
na aham 2- catuvisatiya buddhanam antevasiko. Etissa padadhovanaudakena
sakalajambudipe rajunam abhisekakiccam karessami"ti 3- puna cintesi "tato 4-
agaramajjhe vasanto na sakkhissami, pabbajitva pana sakkhissami"ti. Cintetva tam
amantesi "ditthamangalike mayam pubbe ekacara kammam katvapi akatvapi sakka
jivitum, idani pana darabharanam patipannamha, kammam akatva na sakka jivitum, tvam
yavaham agacchami, tava ma ukkanthi"ti 5- arannam pavisitva susanadisu
nantakani sankaddhitva nivasanaparupanam katva samanapabbajjam pabbajitva
ekacaro laddhakayaviveko kasinaparikammam katva attha samapattiyo panca abhinnayo
ca nibbattetva "idani sakka ditthamangalikaya avassayena 6- maya bhavitun"ti
baranasiabhimukho gantva civaram parupitva bhikkham caramano ditthamangalikaya
gehabhimukho agamasi.
     Sa tam dvare thitam disva asanjananti "aticchatha bhante, candalanam
vasanatthanam etan"ti aha. Bodhisatto tattheva atthasi. Sa punappunam
olokenti sanjanitva hatthehi uram paharitva viravamana padamule patitva
aha "yahi te sami edisam cittam atthi, kasma mam mahata yasa parihapetva
anatham akasi"ti. Nanappakaram paridevam paridevitva akkhini punchamana
utthaya bhikkhabhajanam gahetva antogehe nisidapetva  bhikkham  adasi.
Mahapuriso bhattakiccam katva aha "ditthamangalike ma soci ma paridevi, aham
tuyham padadhovanaudakena sakalajambudipe rajunam abhisekakiccam karetum samattho,
tvam pana ekam mama vacanam karohi, nagaram pavisitva `na mayham samiko candalo,
mahabrahma mayham samiko'ti ugghosayamana sakalanagaram carahi"ti.
@Footnote: 1 cha.Ma. na  ca  jatisambhedam      2  cha.Ma. na camhaham        3 cha.Ma. karissamiti
@4 cha.Ma. ayam  patho  na  dissati   5  cha.Ma. ukkanthitthati      6 Ma. avassayo
     Evam vutte ditthamangalika "pakatiyapi aham sami mukhadoseneva byasanam
patta, na sakkhissamevaham vattun"ti aha. Bodhisatto "kim pana taya mayham
agare vasantassa alikavacanam sutapubbam, aham tadapi alikam na bhanami, idani
pabbajito kim vakkhami, saccavadi puriso namahan"ti vatva "ajja pakkhassa
atthami, tvam `ito sattahassa accayena uposathadivase mayham samiko mahabrahma
candamandalam bhinditva mama santikam agamissati'ti sakalanagare ugghosehi"ti vatva
pakkami.
     Sa saddahitva hatthatuttha sura hutva sayam patam nagaram pavisitva
tatha ugghosesi. Manussa panina panim paharanta "passatha, amhakam dittha-
mangalika candalaputtam mahabrahmanam karoti"ti hasanta kelim karonti. Sa
punadivasepi tatheva sayam patam pavisitva "idani chahaccayena, pancaha, catuha,
tiha dviha, ekahaccayena mayham samiko mahabrahma candamandalam bhinditva
mama santikam agamissati"ti ugghosesi.
     Brahmana cintayimsu "ayam ditthamangalika atisura hutva katheti, kadaci
evam siya, etha mayam ditthamangalikaya vasanatthanam patijaggama"ti cammagehassa
bahirabhagam samanta tacchapetva valikam okirimsu. Sapi uposathadivase patova
nagaram pavisitva "ajja kira mayham samiko agamissati"ti ugghosesi. Brahmana
cintayimsu "ayam bho na duram apadissati, ajja kira mahabrahma agamissati,
vasanatthanam samvidahama"ti cammageham sammajjapetva haritupalittam katva 1- ahata-
vatthehi parikkhipitva maharaham pallankam attharitva upari celavitanam bandhitva 2-
gandhamaladamani osarayimsu. Tesam patijaggantanamyeva suriyo atthangato.
     Mahapuriso cande uggatamatte abhinnapadakajjhanam samapajjitva
vutthaya kamavacaracittena parikammam katva iddhicittena dvadasayojanikam brahmatta-
bhavam mapetva vehasam abbhuggantva candavimanassa anto pavisitva vanantato
@Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na  dissati         2 ka.  datva
Abbhussukkamanam 1- candam bhinditva candavimanam ohaya purato hutva "mahajano
mam passatu"ti adhitthasi. Mahajano disva "saccam bho ditthamangalikaya vacanam,
agacchantam mahabrahmanam pujessama"ti gandhamalam adaya ditthamangalikaya
gharam parivaretva atthasi. Mahapuriso matthakamatthakena sattavare baranasim
anuparigantva mahajanena ditthabhavam natva dvadasayojanikam attabhavam vijahitva
manussappamanameva mapetva mahajanassa passantasseva cammageham pavisi.
Mahajano disva "otinno no mahabrahma, sanim aharatha"ti nivesanam
mahasaniya parikkhipitva parivaretva thito.
     Mahapurisopi sirisayanamajjhe nisidi. Ditthamangalika samipe atthasi. Atha
nam pucchi "utusamayo te ditthamangalike"ti. Ama ayyati. Maya dinnaputtam
ganhahiti angutthakena nabhimandalam phusi. Tassa paramasaneneva gabbho patitthasi.
Mahapuriso "ettavata te ditthamangalike padadhovanaudakam sakalajambudipe rajunam
abhisekodakam bhavissati, tvam tittha"ti vatva brahmattabhavam mapetva passantasseva
mahajanassa nikkhamitva vehasam accuggantva candamandalameva pavittho. Sa
tato patthaya brahmapajapati nama jata. Padadhovanaudakam labhanto nama natthi.
     Brahmana "brahmapajapatim antonagare vasapessama"ti suvannasivikaya
aropetva yava sattamakotiya aparisuddhajatikassa sivikam gahetum na adamsu.
Solasajatimanta brahmana ganhimsu. Sesa gandhapupphadihi pujetva 2- nagaram
pavisitva "na sakka bho ucchitthagehe brahmapajapatiya vasitum, vatthum gahetva
geham karissama, yava pana tam kariyati, tava mandapeva vasatu"ti mandape
vasapesum. Tato patthaya cakkhupathe thatva vanditukama kahapanam datva vanditum
labhanti, savanupacare vanditukama satam datva labhanti, asanne pakatikatham savanat-
thane vanditukama pancasatani datva labhanti, padapitthiyam sisam thapetva
vanditukama sahassam datva labhanti, padadhovanaudakam patthayamana dasasahassani
@Footnote: 1 cha.Ma. abbhassakkamanam          2 ka. pujenta
Datva labhanti. Bahinagarato antonagare yava mandapa agacchantiya laddhadhanamyeva
kotisatamattam ahosi.
     Sakalajambudipo sankhubhi tato sabbe rajano "brahmapajapatiya pada-
dhovanena abhisekam karissama"ti satasahassam pesetva labhimsu. Mandape vasantiyaeva
gabbhavutthanam ahosi. Mahapurisam paticca laddhakumaro pasadiko ahosi lakkhana-
sampanno. Mahabrahmuno putto jatoti sakalajambudipo ekakolahalo ahosi.
Kumarassa khiramanimulam hotuti tato tato agatadhanam kotisahassam 1- ahosi. Ettavata
nivesanampi nitthitam. Kumarassa namakaranam karissamati nivesanam sajjetva kumaram
gandhodakena nhapetva alankaritva mandape jatatta mandabyotveva namam akamsu.
     Kumaro sukhena samvaddhamano sippuggahanavayappatto 2- sakalajambudipe
sippajananaka tassa santikam 3- agantva sippam sikkhapenti. Kumaro medhavi
pannava sutam sutam muttam avunanto viya ganhati, gahitam gahitam suvannaghate
pakkhittatelam viya titthati. Yavata vacuggata pariyatti atthi, tena anuggahita
nama nahosi. Brahmana tam parivaretva caranti, sopi brahmanabhato 4- ahosi.
Gehe asiti brahmanasahassani niccabhattam bhunjanti. Gehampissa sattadvara-
kotthakam mahantam ahosi. Gehe mangaladivase jambudipavasihi pesitadhanam kotisata-
sahassamattam 5- ahosi.
     Bodhisatto pana avajjesi  "pamatto nu kho kumaro appamatto"ti.
Athassa tam pavattim natva "brahmanabhato jato, yattha dinnam mahapphalam hoti,
tam na janati, gacchami nam damemi"ti civaram parupitva bhikkhabhajanam gahetva
"dvarakotthaka atisambadha, na sakka kotthakena pavisitun"ti akasenagantva
asitiya brahmanasahassanam bhunjanatthane akasangane otari. Mandabya-
kumaropi suvannakatacchum gahapetva "idha supam detha idha odanan"ti
parivisapento bodhisattam disva dandakena ghattitaasiviso viya kupitva imam
gathamaha:-
@Footnote: 1 Si. kotisatasahassam         2 cha.Ma.....vayapattoti     3 cha.Ma. santike
@4 cha.Ma. brahmanabhatto, evamuparipi     5 cha.Ma. kotisahassamattam
                        "kuto nu agacchasi dummavasi 1-
                        ogallako 2- pamsupisacakova
                        sankaracolam patimunca kanthe
                        ko re tuvam hosi adakkhineyyo"ti. 3-
Atha nam mahasatto akujjhitvava ovadanto aha:-
                        "annam  tavayidam 4-  pakati  yasassi 5-
                        tam  khajjare  bhunjare  piyyare  ca
                        janasi  mam  tvam  paradattupajivim
                        uttitthapindam  labhatam  sapako"ti 3-
so  nayidam  tumhadisanam  patiyattanti  dassento  aha:-
                        "annam  mamayidam 6-  pakatam  pakatam  brahmananam
                        attatthaya 7-  saddahato  mamayidam 6-
                        apehi  etto  kimidhatthitosi
                        na  madisa tuyham  dadanti  jamma"ti. 3-
      Athakho bodhisatto "danam nama sagunassapi niggunassapi yassa kassaci
databbam, yatha hi ninnepi thalepi patitthapitam bijam pathavirasam aporasanca
agamma sampajjati, evam nipphalam nama natthi, sukhette vapitabijam viya gunavante
mahapphalam hoti"ti dassetum imam gathamaha:-
                       "thale ca ninne ca vapanti bijam
                         anupakhette phalamasamana 8-
                         etaya saddhaya dadahi danam
                         appeva aradhaye dakkhineyye"ti.
      Atha kumaro kodhabhibhuto "kenimassa mundakassa paveso dinno"ti
dvararakkhakadayo tajjetva:-
@Footnote: 1 Si. rummavasi, tika. duppavasi,               2 tika. okallako
@3 khu. ja. 27/2033-4-5/409 matangajataka (sya)  4 cha.Ma. tavedam  5 pali. yasassinam
@6 cha.Ma. mamedam      7 cha.Ma. atthatthitam      8 Si. mesasana
                       "khettani mayham viditani loke
                        yesaham bijani patitthapemi
                        ye brahmana jatimantupapanna
                        tanidha khettani supesalani"ti
gatham vatva "imam jammam venupadarena pothetva givayam gahetva sattapi
dvarakotthake atikkamitva bahi niharatha"ti aha. Atha nam mahapuriso aha:-
                       "girim nakhena khanasi   ayo dantebhi khadasi
                        jatavedam padahasi   yo isim paribhasasi"ti. 1-
     Evanca pana vatva "sace myayam hatthe va pade va ganhapetva dukkham
uppadeyya, bahum apunnam pasaveyya"ti sattanudayataya vehasam abbhuggantva
antaravithiyam otari. Bhagava sabbannutam patto tamattham pakasento imam gathamaha:-
             "idam vatvana matango      isi saccaparakkamo
              antalikkhasmim pakkami       brahmananam udikkhatan"ti. 2-
      Tavadeva nagararakkhikadevatanam jetthakadevaraja mandabyassa givam parivattesi.
Tassa mukham parivattetva pacchamukham jatam, akkhini parivattani, mukhena khelam
vamati, sariram thaddham sule aropitam viya ahosi. Asitisahassa paricaraka yakkha
asitibrahmanasahassani tatheva akamsu. Vegena gantva brahmapajapatiya arocayimsu,
sa taramanarupa agantva tam vippakaram disva evamaha:-
                     "avethitam 3- pitthito uttamangam
                      baham pasareti akammaneyyam
                      setani akkhini yatha matassa
                      ko me imam puttamakasi evan"ti.
@Footnote: 1 khu.ja. 27/2030/410 matangajataka (sya)  2 khu. ja. 27/2041/410 matangajataka
@(sya)  3 cha.Ma. avedhitam, evamuparipi
      Athassa arocesum:-
                   "idhagama samano dummavasi
                    ogallako pamsupisacakova
                    sankaracolam parimunce kanthe
                    so te imam puttamakasi evan"ti.
      Sa sutvava annasi "mayham yasadayako ayyo anukampaya puttassa
pamattabhavam natva agato bhavissati"ti. Tato upatthake pucchi:-
                   "katamam disam agama bhuripanno
                    akkhatha me manava etamattham
                    gantvana tam patikaremu accayam
                    appeva nam putta labhemu jivitan"ti.
      Te ahamsu:-
                   "vehayasam agama bhuripanno
                    pathaddhuno pannaraseva cando
                    athapi 1- so purimam disam aganchi
                    saccappatinno isi sadhurupo"ti.
      Mahapurisopi antaravithiyam otinnatthanato patthaya "mayham padavalanjam
hatthiassadinampi vasena ma antaradhayi, 2- ditthamangalikayeva nam passatu, ma
anno"ti 3- adhitthahitva pindaya caritva yapanamattam missakodanam gahetva
patikkamanasalayam nisinno bhunjitva thokam bhuttavasesam bhikkhabhajaneyeva thapesi.
Ditthamangalikapi pasada oruyha antaravithim patipajjamanava 4- padavalanjam disva
"idam mayham yasadayakassa ayyassa padan"ti padanusarenagantva vanditva
aha "bhante tumhakam dasena kataparadham mayham khamatha, na hi tumhe kodhavasika
nama, detha me puttassa jivitan"ti. Evanca pana vatva:-
@Footnote: 1 cha.Ma. apicapi    2 cha.Ma. antaradhayittha     3 cha.Ma. anneti   4 cha.Ma. patipajjamana
                     "avethitam pitthito uttamangam
                      baham pasareti akammaneyyam
                      setani akkhini yatha matassa
                      ko me imam puttamakasi evan"ti
gatham abhasi. Mahapuriso aha "na mayam evarupam karoma, pabbajitam pana himsante
disva pabbajitesu sagaravahi bhutayakkhadevatahi katam bhavissati"ti.
      Kevalam bhante tumhakam manopadoso ma hotu, devatahi katam hotu,
sukhamapaya bhante devata, apicaham bhante katham patipajjamiti. Tenahi osadham
te kathessami. Mama bhikkhabhajane bhuttavasesam bhattamatthi, tattha thokam udakam
asincitva thokam gahetva tava puttassa mukhe pakkhipa, avasesam udakacatiyam
aloletva asitiya brahmanasahassanam mukhe pakkhipati. Sa evam karissamiti
bhattam gahetva mahapurisam vanditva gantva tatha akasi.
      Mukhe pakkhittamatte jetthakadevaraja "samimhi sayam bhesajjam karonte
amhehi na sakka kinci katun"ti kumaram vissajjesi. Sopi khipitva kinci
dukkham appattapubbo viya pakativanno ahosi. Atha nam mata avoca "passa
tata tava kulupakanam hirottapparahitanam vippakaram, samana ca 1- na evarupa
honti, samane tata bhojeyyasi"ti. Tato sesakam udakacatiyam alulapetva
brahmananam mukhe pakkhipapesi. Yakkha tavadeva vissajjetva palayimsu. Brahmana
khipitva khipitva utthahitva kim amhakam mukhe pakkhittanti pucchimsu.
Matangaisissa ucchitthabhattanti. Te "candalassa ucchitthakam khadapitamha,
abrahmana danimha jata, idani no brahmana `asuddhabrahmana ime'ti
samabhagam 2- na dassanti"ti tato palayitva majjharattham gantva majjharajassa nagare
aggasanika brahmana nama mayanti rajagehe bhunjanti.
@Footnote: 1 cha.Ma. pana                     2 Ma. samabhavam, cha. sambhogam
      Tasmim samaye bodhisatto papaniggaham karonto manajatike nimmadayanto
vicarati. Atheko "jatimantatapaso nama maya sadiso natthi"ti annesu sannampi
na karoti. Bodhisatto tam gangatire vasamanam disva "mananiggahamassa karissami"ti
tattha agamasi. Tam jatimantatapaso pucchi "kim jacco bhavan"ti. Candalo aham
acariyati. Apehi candala apehi candala, hetthagangaya vasa, ma uparigangaya
udakam ucchitthamakasiti.
      Bodhisatto "sadhu acariya tumhehi vuttatthane vasissami"ti hetthagangaya
vasanto "gangaya udakam patisotam sandatu"ti adhitthasi. Jatimantatapaso
patova gangam oruyha udakam acamati, jata dhovati. Bodhisatto dantakattham
khadanto pindapindam khelam udake pateti. Dantakatthaucchitthakampi tattheva
pavaheti. Yathapetam 1- annattha alaggitva tapasasseva jatasu laggati, tatha
adhitthasi. Khelampi dantakatthampi tapasassa jatasuyeva patitthati.
      Tapaso candalassidam kammam bhavissatiti vippatisari hutva gantva
pucchi "bho candala idam gangaya udakam taya patisotagamikatan"ti. Ama
acariyati. Tenahi tvam ma hetthagangaya vasa. Uparigangaya vasati. Sadhu
acariya, tumhehi vuttatthane vasissamiti tattha vasanto iddhim patipassambhesi,
udakam yathagatikameva jatam. Puna tapaso tadeva byasanam papuni. So puna
gantva bodhisattam pucchi "bho candala tvam idam gangaya udakam kalena
patisotagamim kalena anusotagamim karosi"ti. Ama acariyati. Candala tvam
sukhaviharinam pabbajitanam sukhena vasitum na desi, sattame te divase sattadha
muddha phalatuti. Sadhu acariya, aham pana suriyassa uggantum na dassamiti.
      Atha mahasatto cintesi "etassa abhisapo etasseva upari patissati,
rakkhami nan"ti. Sattanudayataya punadivase iddhiya suriyassa uggantum na
adasi. Iddhimato iddhivisayo nama acinteyyo, tato patthaya arunuggamanam. 2-
@Footnote: 1 cha.Ma. yatha cetam                2 cha.Ma. arunuggam
Na pannayati, rattindivaparicchedo natthi, kasivanijjadini kammani payojento
nama natthi.
      Manussa "yakkhavatto nu kho ayam bhutadevatanagasupannavatto"ti
upaddavappatta "kinnu kho katabban"ti cintetva "rajakulam nama mahapannam,
lokassa hitam cintetum sakkoti, tattha gacchama"ti rajakulam gantva tamattham
arocesum. Raja sutva bhitopi abhitakaram katva "tata ma bhayatha, imam
karanam gangatiravasi jatimantatapaso janissati, tam pucchitva nikkankha
bhavissama"ti katipaheneva 1- atthacarakehi manussehi saddhim tapasam upasankamitva
katapatisantharo tamattham pucchi. Tapaso aha "ama maharaja, eko candalo
atthi, so imam gangaya udakam kalena anusotagamim kalena patisotagamim karoti,
maya tadattham kinci kathitam atthi, tam pucchatha, so janissati"ti.
      Raja matangaisissa santikam gantva "bhante tumhe arunassa uggantum
na detha"ti pucchi. Ama maharajati. Kimkarana bhanteti. Jatimantatapasakarana
maharaja, 2- jatimantatapaso mam niraparadham abhisapi tena 2- agantva
mam vanditva khamapitakale dassami maharaja"ti. Raja gantva "etha acariya
tapasam khamapetha"ti aha. Naham maharaja candalam vandamiti. Ma acariya
evam karotha, janapadassa mukham passathati. So puna patipakkhipiyeva. Raja bodhisattam
upasankamitva "acariyo khamapetum na icchati"ti aha. Akhamapite aham suriyam
na muncamiti. Raja "ayam khamapetum na icchati, ayam akhamapite suriyam na
muncati, kim amhakam tena tapasena, lokam olokessama"ti "gacchatha bho
tapasasantikam, tam hatthesu ca padesu ca gahetva matangaisissa padamule
nipajjapetva khamapetha etassa janapadanudayatam paticca"ti aha. Te rajapurisa
gantva tam tatha katva anetva matangaisissa padamule nipajjapetva
khamapesum.
@Footnote: 1 cha.Ma. katipayeheva         2-2 cha.Ma. jatimantatapakarana maharaja jatimantatapasena
      Aham nama khamitabbam khamami, apica kho pana etassa katha etasseva
upari patissati. Maya suriye vissajjite suriyasmim etassa matthake patissati,
athassa sattadha muddha phalissati. Tanca kho panesa byasanam ma papunatu, etha
tumhe etam galappamane udake otaretva mahantam mattikapindamassa sise
thapetha. Athaham suriyam vissajjissami. Suriyasmim mattikapinde patitva tam sattadha
bhindissati. Athesa mattikapindam chaddetva nimmujjitva annena titthena
uttaratu, iti nam vadatha, etassa 1- sotthi bhavissatiti. Te manussa "evam
karissama"ti tatha karesum. Tassapi tatheva sotthi jata. So tato patthaya
"jati nama akaranam, pabbajitanam abbhantare gunova karanan"ti jatigottamanam
pahaya nimmado ahosi.
      Iti jatimantatapase damite mahajano bodhisattassa thamam annasi,
mahakolahalam jatam. Raja attano nagaram gamanatthaya bodhisattam yaci. Mahasatto
patinnam datva tani ca asitibrahmanasahassani damissami, patinnanca mocissamiti
mejjharajassa nagaram agamasi. Brahmana bodhisattam disvava "bho ayam so
mahacoro agato, idaneva sabbe ete mayam ucchitthakam khaditva abrahmana
jatati amhe pakate karissati, evam no idhapi avaso na bhavissati.
Patikacceva nam maressama"ti rajanam pana upasankamitva ahamsu:- "maharaja
tumhe imam 2- candalapabbajitam ma sadhurupoti mannittha, esa garukamantam
janati, pathavim gahetva akasam karoti, akasam pathavim, duram gahetva santikam
karoti, santikam duram, gangam nivattetva uddhamgaminim karoti, icchanto pathavim
ukkhipitva patetum sakkoti. Parassa va cittam nama sabbakalam na sakka gahetum,
ayam idha patittham labhanto tumhakam rajjampi naseyya, jivitantarayampi vamsupacchedampi
kareyya, amhakam vacanam karotha maharaja, ajjeva imam maretum vattati"ti.
      Rajano nama parapattiya honti, iti  so bahunnam kathavasena
nitthangato. Bodhisatto pana nagare pindaya caritva udakaphasukatthane missakodanam
bhunjitva rajuyyanam gantva niraparadhataya nirasanko mangalasilapatte nisidi.
@Footnote: 1 cha.Ma. evamassa               2 cha.Ma. tumhe maharaja etam
Atite cattalisa, anagate cattalisati asitikappe anussaritum samatthananassa
anavajjanataya muhuttamattake kale sati nappahosi, 1- raja annam ajanapetva
sayameva gantva niravajjanataya pamadena nisinnam mahapurisam asina paharitva
dve bhage akasi. Imassa ranno vijite atthamam lohakutavassam 2- navamam kalalavassam
vassi. Iti imassapi ratthe nava vutthiyo patita. So ca raja sapariso
mahaniraye nibbatto. Tenaha sankiccapandito:-
                upahacca manam mejjho 3-         matangasmim yasassine
                saparisajjo ucchinno           mejjharannam tada ahuti. 4-
      Evam mejjharannassa arannabhutabhavo veditabbo. Matangassa pana isino
vasena tadeva matangarannanti vuttam.
      [66] Panhapatibhananiti panhabyakaranani. Paccanikam katabbanti
paccanikam katabbam. Avamannissanti vilomagaham 5- ganhanto viya ahosinti attho.
      [67] Anuviccakaranti anuvicaretva cintetva tulayitva katabbam
karohiti vuttam hoti. Sadhu hotiti sundaro hoti. Tumhadisasminhi mam disva
mam saranam gacchante nigantham disva nigantham saranam gacchante "kim ayam upali
ditthaditthameva saranam gacchati"ti garaha uppajjati, 6- tasma anuviccakaro
tumhadisanam sadhuti dasseti. Patakam parihareyyunti te kira evarupam savakam
labhitva "asuko nama raja va rajamahamatto va setthi va amhakam saranam
gato savako jato"ti patakam upkhipitva nagare ugghosenta ahindanti.
Kasma? evam no mahantabhavo avibhavissatiti ca, sace tassa "kimaham etena 7-
Saranam gato"ti vippatisaro uppajjeyya, tampi so "ete sabbe 8- saranagatabhavam
bahu jananti, dukkham idani patinivattitun"ti vinodetva na patikkamissatiti ca
tenaham "patakam parihareyyun"ti.
@Footnote: 1 cha.Ma. nappahoti    2 Si. lohakinnavassam    3 cha.Ma. majjho
@4 khu. ja. 28/92/91 sankiccajataka (sya) 5 Ma. lamakaggaham, cha. vilomabhagam
@6 cha.Ma. uppajjissati    7 cha.Ma. etesam    8 cha.Ma. etesam me
      [68] Opanabhutanti patiyattaudapano viya thitam. Kulanti tava nivesanam.
Databbam manneyyasiti pubbe dasapi visatipi satthipi jane agate disva
natthiti avatva deti. Idani mam saranam gatakaranamatteneva ma imesam deyyadhammam
ucchindittha, 1- sampattanam hi databbamevati ovadati. Sutametam bhanteti kuto
sutam? niganthanam santika, te kira kulagharesu evam pakasenti "mayam `yassa
kassaci sampattassa databban'ti vadama, samano pana gotamo `mayhameva danam
databbam .pe. Na annesam savakanam dinnam mahapphalan'ti vadati"ti. Tam sandhaya
ayam gahapati "sutametan"ti aha.
      [69] Anupubbikathanti 2- dananantaram silam, silanantaram saggam, sagganantaram
kamanam adinavanti 3- evam anupatipatikatham. Tattha danakathanti idam danam nama
sukhanam nidanam, sampattinam mulam, bhoganam patittha, visamagatassa tanam lenam gati
parayanam, idhalokaparalokesu danasadiso avassayo patittha arammanam tanam
lenam gati parayanam natthi. Idanhi avassayatthena ratanamayasihasanasadisam, patitthanatthena
mahapathavisadisam, arammanatthena 4- alambanarajjusadisam. Idanhi dukkhanittharanatthena
nava, samassasanatthena sangamasuro, bhayaparittanatthena susankhatanagaram,
maccheramaladihi anupalittatthena padumam, tesam nidahanatthena aggi, durasadatthena
asiviso. Asantasanatthena siho, balavantatthena hatthi, abhimangalasammatatthena
setavasabho, khemantabhumisampapanatthena valahako assaraja. Danam nametam maya 5-
gatamaggo, mayheveso 6- vamso, maya dasaparamiyo purentena velamamahayanno
mahagovindamahayanno mahasudassanamahayanno vessantaramahayannoti anekamahayanna
pavattita, sampavattita, 7- sasabhutena jalite aggikkhandhe attanam
niyyatentena sampattayacakanam cittam gahitam. Danam hi loke sakkasampattim deti,
marasampattim deti, brahmasampattim deti, cakkavattisampattim deti, savakaparinanam,
paccekabodhinanam, abhisambodhinanam detiti evamadidanagunapatisamyuttam katham.
@Footnote: 1 cha.Ma. upacchindittha   2 cha.Ma. anupubbim kathanti    3 cha.Ma. magganti
@4 cha.Ma. alambanatthena  5 cha.Ma. mayham  6 ka. mayhameva  7 cha.Ma. ayam patho na dissati
      Yasma pana danam dadanto silam samadatum sakkoti, tasma tadanantaram silakatham
kathesi. Silakathanti silam nametam avassayo patittha arammanam tanam lenam gati
parayanam, silam nametam mama vamso, aham sankhapalanagarajakale, bhuridattanagarajakale,
campeyyanagarajakale, silavanagarajakale, matuposakahatthirajakale,
chaddantahatthirajakaleti anantesu attabhavesu silam paripuresim.
Idhalokaparalokasampattinam hi silasadiso avassayo, silasadisa patittha, arammanam
tanam lenam gati parayanam natthi, silalankarasadiso alankaro natthi, silapupphasadisam
puppham natthi, silagandhasadiso gandho natthi. Silalankarena hi alankatam
silakusumapilandhanam silagandhanulittam sadevakopi loko olokento tittim na gacchatiti
evamadisilagunapatisamyuttam katham.
      Idam pana silam nissaya ayam saggo labbhatiti dassetum silanantaram saggakatham
kathesi. Saggakathanti ayam saggo nama ittho kanto manapo, niccamettha kila,
niccam sampattiyo labbhanti, catummaharajika deva navutivassasatasahassani
dibbasukham dibbasampattim anubhavanti, tavatimsa tisso ca vassakotiyo satthi ca
vassasatasahassaniti evamadisaggagunapatisamyuttam katham. Saggasampattim kathayantanam hi
buddhanam mukham nappahoti. Vuttampi cetam "anekapariyayena kho aham bhikkhave
saggakatham katheyyan"tiadi. 1-
      Evam saggakathaya palobhetva puna hatthim alankaritva tassa sondam
chindanto viya "ayampi saggo anicco adhuvo, na ettha chandarago katabbo"ti
dassanattham "appassada kama vutta maya bahudukkha bahupayasa, adinavo
ettha bhiyyo"tiadina 2- nayena kamanam adinavam okaram sankilesam
kathesi. Tattha adinavoti doso. Okaroti avakaro lamakabhavo. Sankilesoti
tehi sattanam samsare sankilissanam 3- yathaha "kilissanti vata bho satta"ti. 4-
@Footnote: 1 Ma. upari. 14/251, 255/219, 233 atthato samanam
@2 vinaYu. mahavi. 2/417/307 sappanakavagga, Ma. mula 12/236/199 alagaddupamasutta
@3 ka. kilisanam                   4 Ma.Ma. 13/351/335 angulimalasutta
      Evam kamadinavena tajjitva nekkhamme anisamsam pakasesi. Kallacittanti
arogacittam. Samukkamsikati samam ukkamsika attanayeva gahetva uddharitva
gahita, sayambhunanena dittha, asadharana annesanti attho. Ka panesati,
ariyasaccadesana. Tenevaha "dukkham samudayam nirodham maggan"ti.
      Virajam vitamalanti ragarajadinam abhava virajam, ragamaladinam vigatatta
vitamalam. Dhammacakkhunti upari brahmayusutte tinnam magganam, cularahulovade
asavakkhayassetam namam. Idha pana sotapattimaggo adhippeto. Tassa
uppattiakaradassanattham "yankinci samudayadhammam, sabbantam nirodhadhamman"ti aha.
Tanhi nirodham arammanam katva kiccavasena evam sabbam sankhatam pativijjhantam
uppajjati.
      Dittho ariyasaccadhammo etenati ditthadhammo. Eseva nayo sesapadesupi.
Tinna vicikiccha anenati tinnavicikiccho. Vigata kathamkatha assati vigatakathamkatho.
Vesarajjappattoti vesarajjam patto, kattha? satthu sasane. Nassa paro paccayo,
Na parassa saddhaya ettha vattatiti aparappaccayo.
      [70] Cittena sampaticchamano abhinanditva, vacaya pasamsamano
anumoditva. Avaramiti thakemi pidahami. Anavatanti na avaritam vivatam ugghatitam.
      [71] Assosi kho dighatapassiti so kira tassa gatakalato patthaya
"pandito gahapati, samano ca gotamo dassanasampanno niyyanikakatho, dassanepissa 1-
pasidissati, dhammakathayapi pasidissati, pasiditva saranam gamissati, tato nu kho
saranam gamissati 2- na tava tato"ti ohitasotova hutva vicarati. Tasma
pathamamyeva assosi.
      [72] Tenahi sammati balavasokena abhibhuto "ettheva tittha"ti vacanam
sutvapi attham asallakkhento dovarikena saddhim sallapatiyeva.
      Majjhimaya dvarasalayanti yassa gharassa satta dvarakotthaka, tassa
sabbaabbhantarato 3- va sabbabahirato va patthaya catutthadvarakotthako yassa
@Footnote: 1 cha.Ma. dassanepi tassa      2 cha.Ma. gahapati       3 ka. sabbaabbhantarimato
Panca, tassa tatiyo, yassa tayo, tassa dutiyo dvarakotthako majjhimadvarasala
nama. Ekadvarakotthakassa pana gharassa majjhimatthane 1- mangalatthambham nissaya
majjhimadvarasala. Tassa pana gehassa satta dvarakotthaka, pancatipi vuttam.
      [73] Aggantiadini sabbani annamannavevacanani. Yam sudanti ettha
yanti yam nataputtam. Sudanti nipatamattam. Pariggahetvati teneva uttarasangena
udare parikkhipanto gahetva. Nisidapetiti sanikam acariya sanikam acariyati
mahantam telaghatam thapento viya nisidapeti. Dattositi kim jalosi jatoti
attho. Patimukkoti sise parikkhipitva gahito. Andaharakotiadim dutthullavacanampi
samanam upatthakassa annathabhavena uppannabalavasokataya idam nama bhanamiti
asallakkhetvava bhanati.
      [74] Bhaddika bhante avattaniti nigantho mayameva sandhaya vadati,
upasako attana patividdham sotapattimaggam. Tenahiti nipatamattametam, bhante
upamante karissamicceva attho. Karanavacanam va, yena karanena tumhakam
sasanam aniyyanikam, mama satthu niyyanikam, tena karanena upamam me karissamiti
vuttam hoti.
      [75] Upavijannati vijayanakalam upagata. Makkatacchapakanti makkatapotakam.
Kinitva anehiti mulam datvava ahara. Apanesu hi savinnanakampi avinnanakampi
makkatadikilanabhandakam 2- vikkinanti. Tam sandhayetam aha. Rajitanti bahalabahalam
pitavalepanam rangajatam gahetva rajitva dinnam idam icchamiti attho.
Akotitapaccakotitanti akotitanceva parivattetva punappunam akotitanca.
Ubhatobhagavimatthanti venumanipasanena 3- ubhosu passesu sutthu vimattham ghattetva
uppaditacchavim.
      Rangakkhamo hi khoti savinnanakampi avinnanakampi rangam pivati. Tasma
evamaha. No akottanakkhamoti savinnanakassa tava akottanaphalake thapetva
@Footnote: 1 cha.Ma. majjhatthane        2 ka. makkatanam kilanabhandakam       3 cha.Ma. manipasanena
Kucchiyam akotitassa kucchi bhijjati, karisam nikkhamati. Sise akotitassa sisam
bhijjati, matthalungam nikkhamati. Avinnanako khandakhandikam 1- gacchati. Tasma
evamaha. No vimajjanakkhamoti savinnanako manipasanena vimaddiyamano
nillomatam nicchavitancapajjati, avinnanakopi vicunnakabhavam apajjati. Tasma
evamaha. Rangakkhamo hi kho balananti balanam mandabuddhinam 2- rangakkhamo,
ragamattam janeti, piyo hoti. Panditanam pana niganthavado va anno va
bharataramasitaharanadiniratthakakathamaggo appiyova hoti. No anuyogakkhamo, no
vimajjanakkhamoti anuyogam va vimamsam va na khamati, thuse kottetva tandulapariyesanam
viya kadaliyam saragavesanam viya ca rittakova tucchakova hoti. Rangakkhamo ceva
panditananti catusaccakatha hi panditanam piya hoti, vassasatampi sunanto
tittim na gacchati. Tasma evamaha. Buddhavacanam pana yatha yathapi ogahiyati 3-
mahasamuddo viya gambhirameva hotiti "anuyogakkhamo ca vimajjanakkhamo ca"ti
aha. Sunahi yassaham savakoti tassa gune sunahiti bhagavato vanne vattum
araddho.
      [76] Dhirassati dhiram 4- vuccati pandiccam, ya panna pajanana .pe.
Sammaditthi, tena samannagatassa dhatuayatanapaticcasamuppadatthanatthanakusalassa
panditassaham savako, so mayham satthati evam sabbapadesu sambandho veditabbo.
Pabhinnakhilassati bhinnapancacetokhilassa. Sabbaputhujjane vijinimsu vijinanti
vijinissanti vati vijaya. Ke te, maccumarakilesamaradevaputtamarati.
Te vijita vijaya etenati vijitavijayo. Bhagava, tassa vijitavijayassa.
Anighassati kilesadukkhenapi vipakadukkhenapi niddukkhassa. Susamacittassati
devadattadhanapalakaangulimalarahulattheradisupi devamanussesu sutthu samacittassa.
Vuddhasilassati vuddhitacarassa. Sadhupannassati sundarapannassa. Vesamantarassati
ragadivisamam 5- taritva vitaritva thitassa. Vimalassati vigataragadimalassa.
@Footnote: 1 cha.Ma. khandakhanditam      2 ka. dubbuddhinam          3 cha.Ma. ogahissati
@4 Ma. dhi              5 tika. vesantarassati ragadivisam
      Tusitassati tutthacittassa. Vantalokamisassati vantakamagunassa. Muditassati
muditaviharavasena muditassa, puna vuttameva 1- va etam. Pasadavasena hi ekampi
gunam punappunam vadatiyeva. Katasamanassati katasamannassa, samanadhammassa matthakam
pattassati attho. Manujassati lokavoharavasena ekassa sattassa. Narassati
puna vuttam. 1- Annatha vuccamane ekekagathaya dasaguna nappahonti.
      Venayikassati sattanam vinayakassa. Ruciradhammassati sucidhammassa. Pabhasakassati
obhasakarassa. 2- Virassati viriyasampannassa. Nisabhassati usabhavasabhanisabhesu
sabbattha appatisamatthena nisabhassa. Gambhirassati gambhiragunassa, gunehi va
gambhirassa. Monapattassati nanappattassa. Vedassati vedo vuccati nanam, tena
samannagatassa. Dhammatthassati dhamme thitassa. Samvutattassati pihitattassa.
      Nagassati catuhi karanehi nagassa. Pantasenassati pantasenasanassa.
Patimantakassati patimantanapannaya samannagatassa. Monassati monam vuccati
nanam, tena samannagatassa dhutakilesassa va. Dantassati nibbisevanassa.
      Isisattamassati vipassiadayo cha isayo upadaya sattamassa. Brahmapattassati
setthapattassa. Nhatakassati nhatakilesassa. Padakassati akkharadini
samodhanetva gathapadakaranakusalassa. Viditavedassati viditananassa. Purindadassati
sabbapathamam dhammadanadayakassa. Sakkassati samatthassa. Pattipattassati ye pattabba
guna, te pattassa. Veyyakaranassati vittharetva atthadipakassa. Bhagavata hi
byakatannametanti padam natthi, sabbesamyeva attho kathito.
      Vipassissati vipassanakassa. Anabhinatassati anatassa. No apanatassati
anutthassa. 3-
      Ananugatantarassati 4- kilese ananugatacittassa. Asitassati 5- abaddhassa.
@Footnote: 1 cha.Ma. punaruttameva           2 cha.Ma. obhasakassa           3 cha.Ma. adutthassa
@4 ka. anugatassati             5 ka. asattassati
      Bhuripannassati bhuri vuccati pathavi, taya pathavisamaya pannaya vipulaya
mahantaya vitthataya samannagatassati attho. Mahapannassati mahapannaya
samannagatassa.
      Anupalittassati tanhaditthilepehi 1- alitattassa. Ahuneyyassati ahutim
patiggahetum yuttassa. Yakkhassati anubhavadassanatthena va adissamanakatthena 2-
va bhagava yakkho nama. Tenaha "yakkhassa"ti. Mahatoti mahantassa. Tassa
savakohamasmiti tassa evamvidhagunassa 3- satthuno aham savakoti. Upasakassa
sotapattimaggeneva patisambhida agata. Iti patisambhidavisaye thatva padasatena
dasabalassa kilesappahane vannam 4- kathento "kassa tam gahapati savakam dharema"ti
panhassa attham vissajjesi.
      [77] Kada sannulhati kada sampindita. Evam kirassa ahosi "ayam
idaneva samanassa gotamassa santikam gantva agato, kadanena ete vanna
sampindita"ti. Tasma evamaha. Vicittam malam gantheyyati sayampi dakkhataya
pupphanampi nanavannataya ekato vantikadibhedam vicitramalam gantheyya. Evameva
kho bhanteti ettha nanapupphanam nanapuppharasi viya nanavidhanam vannanam
bhagavato sinerumatto vannarasi datthabbo. Cheko malakaro viya upali gahapati.
Malakarassa vicitramalaganthanam viya gahapatino tathagatassa vicatravannaganthanam.
     Unham lohitam mukhato ugganchiti 5- tassa hi bhagavato sakkaram asahamanassa
etadahosi "anatthiko dani ayam gahapati amhehi, sve patthaya pannasasatthijane
gahetva etassa gharam pavisitva bhunjitum na labhissami, bhinna me bhuttakumbhi"ti.
Athassa upatthakaviparinamena balavasoko uppajji. Ime hi satta attano
attanova cintayanti. Tassa tasmim soke uppanne abbhantaram unham ahosi,
lohitam viliyittha, tam mahavatena samuddharitam kute pakkhittarajanam viya pattamattam
mukhato ugganchi. Nidhanagatam lohitam vamitva pana appaka satta jivitum sakkonti.
@Footnote: 1 cha.Ma. tanhaditthikilesehi  2 cha.Ma. adissamanakatthena  3 cha.Ma. evamvidhidhagunassa
@4 cha.Ma. kilesappahanavannam   5 cha.Ma. uggacchiti
Nigantho tattheva januna patito, atha nam patankiya bahinagaram haritva 1-
pancakasivikaya gahetva pavam agamimsu, 2- so na cirasseva pavayam kalamakasi.
Imasmim pana sutte uggatitannupuggalassa vasena dhammadesana parinitthitati.
                    Papancasudaniya majjhimanikayatthakathaya
                       upalisuttavannana nitthita.
                              Chattham.
                         ---------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 9 page 39-75. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=9&A=975&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=9&A=975&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=13&i=62              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=13&A=1044              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=13&A=1082              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=13&A=1082              Contents of The Tipitaka Volume 13 http://84000.org/tipitaka/read/?index_13

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]