ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย  
อรรถกถาเล่มที่ ๑ ภาษาบาลีอักษรไทย วินย.อ. (สมนฺต.๑)

     {๑๗๔} เอวํ อุทฺทิฏฺสิกฺขาปทํ ปทานุกฺกเมน วิภชิตฺวา อิทานิ
ยสฺมา เหฏฺา ปทภาชนียมฺหิ สงฺเขเปเนว มนุสฺสวิคฺคหปาราชิกํ
ทสฺสิตํ น วิตฺถาเรน อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา ตนฺติ ปิตา
สงฺเขปทสฺสิเต จ อตฺเถ น สพฺพากาเรเนว ภิกฺขู นยํ คเหตุํ
สกฺโกนฺติ อนาคเต จ ปาปปุคฺคลานมฺปิ โอกาโส โหติ
ตสฺมา ภิกฺขูนญฺจ สพฺพากาเรน นยคฺคหณตฺถํ อนาคเต จ
ปาปปุคฺคลานํ โอกาสปฏิพาหนตฺถํ ปุน สามํ
@เชิงอรรถ: ๑. สกฺกฏภาสายํ อวโฏ โหติ ฯ
อธิฏฺายาติอาทินา นเยน มาติกํ เปตฺวา วิตฺถารโต
มนุสฺสวิคฺคหปาราชิกํ ทสฺเสนฺโต สามนฺติ สยํ หนตีติอาทิมาห ฯ ตตฺรายํ
อนุตฺตานปทวณฺณนาย สทฺธึ วินิจฺฉยกถา ฯ กาเยนาติ หตฺเถน
วา ปาเทน วา มุฏฺินา วา ชานุนา วา เยนเกนจิ
องฺคปจฺจงฺเคน ฯ กายปฏิพทฺเธนาติ กายโต อโมจิเตน
อสิอาทินา ปหรเณน ฯ นิสฺสคฺคิเยนาติ กายโต จ
กายปฏิพทฺธโต จ โมจิเตน อุสุสตฺติอาทินา ฯ เอตฺตาวตา
สาหตฺถิโก จ นิสฺสคฺคิโย จาติ เทฺว ปโยคา วุตฺตา โหนฺติ ฯ
ตตฺถ เอกเมโก ๑- อุทฺทิสฺสานุทฺทิสฺสเภทโต ทุวิโธ ฯ
     ตตฺถ อุทฺทิสิเก ยํ อุทฺทิสฺส ปหรติ ตสฺเสว มรเณน
กมฺมุนา พชฺฌติ ฯ โยโกจิ มรตูติ เอวํ อนุทฺทิสิเก ปหารปจฺจยา
ยสฺส กสฺสจิ มรเณน กมฺมุนา พชฺฌติ ฯ อุภยถาปิ ปหริตมตฺเต
วา มรตุ ปจฺฉา วา เตเนว โรเคน มรตุ ปหริตมตฺเตเยว
กมฺมุนา พชฺฌติ ฯ มรณาธิปฺปาเยน จ ปหารํ ทตฺวา เตน
อมตสฺส ปุน อญฺจิตฺเตน ปหาเร ทินฺเน ปจฺฉาปิ ยทิ
ปมปฺปหาเรเนว มรติ ตทาเอว กมฺมุนา พทฺโธ อถ
ทุติยปฺปหาเรน มรติ นตฺถิ ปาณาติปาโต ฯ อุภเยหิ มเตปิ
ปมปฺปหาเรเนว กมฺมุนา พทฺโธว ฯ อุภเยหิ อมเต เนวตฺถิ
ปาณาติปาโต ฯ เอส นโย พหูหิปิ เอกสฺส ปหาเร ทินฺเน ฯ
ตตฺราปิ หิ ยสฺส ปหาเรน มรติ ตสฺเสว กมฺมุนา พนฺโธ
@เชิงอรรถ: ๑. เอเกโก ฯ
โหตีติ ฯ กมฺมาปตฺติพฺยตฺติภาวตฺถญฺเจตฺถ เอฬกจตุกฺกมฺปิ
เวทิตพฺพํ ฯ โย หิ เอฬกํ เอกสฺมึ าเน นิปนฺนํ อุปธาเรติ
รตฺตึ อาคนฺตฺวา วธิสฺสามีติ ฯ เอฬกสฺส จ นิปนฺโนกาเส ตสฺส
มาตา วา ปิตา วา อรหา วา ปณฺฑุกาสาวํ ปารุปิตฺวา นิปนฺโน
โหติ ฯ โส รตฺติภาเค อาคนฺตฺวา เอฬกํ มาเรมีติ มาตรํ วา
ปิตรํ วา อรหนฺตํ วา มาเรติ ฯ อิมํ วตฺถุํ มาเรมีติ เจตนาย
อตฺถิภาวโต ฆาตโก จ โหติ อานนฺตริยกมฺมญฺจ ผุสติ
ปาราชิกญฺจ อาปชฺชติ ฯ อญฺโ โกจิ อาคนฺตุโก นิปนฺโน
โหติ ฯ เอฬกํ มาเรมีติ ตํ มาเรติ ฆาตโก จ โหติ
ปาราชิกญฺจ อาปชฺชติ อานนฺตริยํ น ผุสติ ฯ ยกฺโข วา เปโต
วา นิปนฺโน โหติ ฯ เอฬกํ มาเรมีติ ตํ มาเรติ ฆาตโก จ
โหติ น จ อานนฺตริยํ ผุสติ น จ ปาราชิกํ อาปชฺชติ
ถุลฺลจฺจยํ ปน โหติ ฯ อญฺโ โกจิ นิปนฺโน นตฺถิ
เอฬโกว โหติ ฯ ตํ มาเรติ ฆาตโก จ โหติ ปาจิตฺติยญฺจ
อาปชฺชติ ฯ มาตาปิตุอรหนฺตานํ อญฺตรํ มาเรมีติ เตสํเยว
อญฺตรํ มาเรติ ฆาตโก จ โหติ อานนฺตริยญฺจ ผุสติ
ปาราชิกญฺจ อาปชฺชติ ฯ เตสํเยว อญฺตรํ มาเรสฺสามีติ
อญฺ อาคนฺตุกํ มาเรติ ยกฺขํ วา เปตํ วา มาเรติ
เอฬกํ วา มาเรติ ฯ ปุพฺเพ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ ฯ อิธ
ปน เจตนา ทารุณา โหตีติ ฯ อญฺานิปิ เอตฺถ ปลาสปุญฺชาทีนิ
วตฺถูนิ เวทิตพฺพานิ ฯ โย หิ โลหิตกํ อสึ วา สตฺตึ วา
ปุญฺฉิสฺสามีติ ปลาสปุญฺเช ปเวเสนฺโต ตตฺถ นิปนฺนํ มาตรํ
วา ปิตรํ วา อรหนฺตํ วา อาคนฺตุกปุริสํ วา ยกฺขํ วา เปตํ
วา ติรจฺฉานคตํ วา มาเรติ โวหารวเสน ฆาตโกติ วุจฺจติ
วธกเจตนาย ปน อภาวโต เนว กมฺมํ ผุสติ น อาปตฺตึ
อาปชฺชติ ฯ โย ปน เอวํ ปเวเสนฺโต สรีรสมฺผสฺสํ สลฺลกฺเขตฺวา
สตฺโต มญฺเ อพฺภนฺตรคโต มรตูติ ปเวเสตฺวา มาเรติ ฯ
ตสฺส เตสํ วตฺถูนํ อนุรูเปน กมฺมพนฺโธ จ อาปตฺติ จ
เวทิตพฺพา ฯ เอส นโย ตตฺถ นิทหนตฺถํ ปเวเสนฺตสฺสาปิ
วนปฺปคุมฺพาทีสุ ขิปนฺตสฺสาปิ ฯ โยปิ โจรํ มาเรมีติ โจรเวเสน
คจฺฉนฺตํ ปิตรํ มาเรติ อานนฺตริยญฺจ ผุสติ ปาราชิโก จ
โหติ ฯ โย ปน ปรเสนาย อญฺญฺจ โยธํ ปิตรญฺจ กมฺมํ
กโรนฺเต ทิสฺวา โยธสฺส อุสุํ ขิปติ เอตํ วิชฺฌิตฺวา มม
ปิตรํ วิชฺฌิสฺสตีติ ยถาธิปฺปายํ คเต ปิตุฆาตโก โหติ ฯ
โยเธ วิทฺเธ มม ปิตา ปลายิสฺสตีติ ขิปติ อุสุ น
ยถาธิปฺปายํ คนฺตฺวา ปิตรํ มาเรติ โวหารวเสน ปิตุฆาตโกติ
วุจฺจติ อานนฺตริยํ ปน นตฺถีติ ฯ
     อธิฏฺหิตฺวาติ สมีเป ตฺวา ฯ อาณาเปตีติ อุทฺทิสฺส
วา อนุทฺทิสฺส วา อาณาเปติ ฯ ตตฺถ ปรเสนาย ปจฺจุปฏฺิตาย
อนุทฺทิสฺเสว เอวํ วิชฺฌ เอวํ ปหร เอวํ ฆาเตหีติ อาณตฺเต
ยตฺตเก อาณตฺโต ฆาเตติ ตตฺตกา อุภินฺนํ ปาณาติปาตา ฯ
สเจ ตตฺถ อาณาปกสฺส มาตาปิตโร โหนฺติ อานนฺตริยมฺปิ
ผุสติ ฯ สเจ อรหา โหติ อุโภปิ อานนฺตริยํ ผุสนฺติ ฯ สเจ
อาณตฺตสฺเสว มาตาปิตโร โสว อานนฺตริยํ ผุสติ ฯ อุทฺทิสิตฺวา
ปน เอตํ ทีฆํ รสฺสํ รตฺตกญฺจุกํ นีลกญฺจุกํ หตฺถิกฺขนฺเธ นิสินฺนํ
มชฺเฌ นิสินฺนํ วิชฺฌ ปหร ฆาเตหีติ อาณตฺเต สเจ โส
ตเมว ฆาเตติ อุภินฺนมฺปิ ปาณาติปาโต อานนฺตริยวตฺถุมฺหิ
จ อานนฺตริยํ ฯ สเจ อญฺ มาเรติ อาณาปกสฺส นตฺถิ
ปาณาติปาโต ฯ เอเตน อาณตฺติโก ปโยโค วุตฺโต โหติ ฯ
ตตฺถ        วตฺถุํ กาลญฺจ โอกาสํ     อาวุธํ อิริยาปถํ
            ตุลยิตฺวา ปญฺจ านานิ     ธาเรยฺยตฺถํ วิจกฺขโณ ฯ
อปโร นโย ฯ วตฺถุ กาโล จ โอกาโส    อาวุธํ อิริยาปโถ
            กิริยาวิเสโสติ อิเม       ฉ อาณตฺตินิยามกา ฯ
ตตฺถ วตฺถุนฺติ มาเรตพฺโพ สตฺโต ฯ กาโลติ ปุพฺพณฺหสายณฺหาทิกาโล
จ โยพฺพนตฺถามวิริยาทิกาโล จ ฯ โอกาโสติ คาโม วา วนํ
วา เคหทฺวารํ วา เคหมชฺฌํ วา รถิกา วา สึฆาฏกํ วาติ
เอวมาทิ ฯ อาวุธนฺติ อสิ วา อุสุ วา สตฺติ วาติเอวมาทิ ฯ
อิริยาปโถติ มาเรตพฺพสฺส คมนํ วา นิสชฺชา วาติ เอวมาทิ ฯ
กิริยาวิเสโสติ วิชฺฌนํ วา เฉทนํ วา เภทนํ วา สงฺขมุณฺฑกํ
วาติเอวมาทิ ฯ ยทิ หิ วตฺถุํ วิสํวาเทตฺวา ยํ มาเรหีติ
อาณตฺโต ตโต อญฺ มาเรติ ปุรโต ปหริตฺวา มาเรหีติ วา
อาณตฺโต ปจฺฉโต วา ปสฺสโต วา อญฺสฺมึ วา ปเทเส
ปหริตฺวา มาเรติ อาณาปกสฺส นตฺถิ กมฺมพนฺโธ อาณตฺตสฺเสว
กมฺมพนฺโธ ฯ อถวา วตฺถุํ อวิสํวาเทตฺวา ยถาอาณตฺติยา
มาเรติ อาณาปกสฺส อาณตฺติกฺขเณ อาณตฺตสฺส ปหรณกฺขเณติ
อุภเยสมฺปิ กมฺมพนฺโธ ฯ วตฺถุวิเสเสน ปเนตฺถ กมฺมวิเสโส จ
อาปตฺติวิเสโส จ โหติ ฯ เอวํ ตาว วตฺถุมฺหิ สงฺเกตวิสงฺเกตตา
เวทิตพฺพา ฯ กาเล ปน ฯ โย อชฺช เสฺวติ อนิยเมตฺวา
ปุพฺพณฺเห มาเรหีติ อาณตฺโต ยทา กทาจิ ปุพฺพณฺเห มาเรติ
นตฺถิ วิสงฺเกโต ฯ โย ปน อชฺช ปุพฺพณฺเหติ วุตฺโต มชฺฌณฺเห
วา สายณฺเห วา เสฺว วา ปุพฺพณฺเห มาเรติ วิสงฺเกโต โหติ
อาณาปกสฺส นตฺถิ กมฺมพนฺโธ ฯ ปุพฺพณฺเห มาเรตุํ วายมนฺตสฺส
มชฺฌณฺเห ชาเตปิ เอเสว นโย ฯ เอเตน นเยน สพฺพกาลปฺปเภเทสุ
สงฺเกตวิสงฺเกตตา เวทิตพฺพา ฯ โอกาเสปิ ฯ โย เอตํ
คาเม ิตํ มาเรหีติ อาณตฺโต ตํ ยตฺถกตฺถจิ มาเรติ นตฺถิ
วิสงฺเกโต ฯ โย ปน คาเมเยวาติ นิยเมตฺวา อาณตฺโต
วเน มาเรติ ตถา วเนติ อาณตฺโต คาเม มาเรติ อนฺโตเคหทฺวาเรติ
อาณตฺโต เคหมชฺเฌ มาเรติ วิสงฺเกโต ฯ เอเตน นเยน
สพฺโพกาสเภเทสุ สงฺเกตวิสงฺเกตตา เวทิตพฺพา ฯ อาวุเธปิ ฯ
โย อสินา วา อุสุนา วาติ อนิยเมตฺวา อาวุเธน มาเรหีติ
อาณตฺโต เยนเกนจิ อาวุเธน มาเรติ นตฺถิ วิสงฺเกโต ฯ
โย ปน อสินาติ วุตฺโต อุสุนา อิมินา วา อสินาติ วุตฺโต
อญฺเน อสินา เอกสฺเสว วา อสิสฺส อิมาย ธาราย มาเรหีติ
วุตฺโต อิตราย วา ธาราย ตเลน วา ตุณฺเฑน วา ถรุนา
วา มาเรติ วิสงฺเกโต ฯ เอเตน นเยน สพฺพอาวุธเภเทสุ
สงฺเกตวิสงฺเกตตา เวทิตพฺพา ฯ อิริยาปเถ ปน ฯ โย เอตํ
คจฺฉนฺตํ มาเรหีติ อาณตฺโต ปน สเจปิ คจฺฉนฺตํ มาเรติ
นตฺถิ วิสงฺเกโต ฯ คจฺฉนฺตเมว มาเรหีติ วุตฺเต ปน สเจ
นิสินฺนํ มาเรติ นิสินฺนเมว วา มาเรหีติ วุตฺเต คจฺฉนฺตํ
มาเรติ วิสงฺเกโต โหติ ฯ เอเตน นเยน สพฺพอิริยาปถเภเทสุ
สงฺเกตวิสงฺเกตตา เวทิตพฺพา ฯ กิริยาวิเสเสปิ ฯ โย วิชฺฌิตฺวา
มาเรหีติ วุตฺโต วิชฺฌิตฺวา มาเรติ นตฺถิ วิสงฺเกโต ฯ โย
ปน วิชฺฌิตฺวา มาเรหีติ วุตฺโต ฉินฺทิตฺวาว มาเรติ
วิสงฺเกโต ฯ เอเตน นเยน สพฺพกิริยาวิเสสเภเทสุ สงฺเกตวิสงฺเกตตา
เวทิตพฺพา ฯ โย ปน ลิงฺควเสน ทีฆํ รสฺสํ กาฬํ โอทาตํ
กิสํ ถูลํ มาเรหีติ อนิยเมตฺวา อาณาเปติ อาณตฺโต จ
ยงฺกิญฺจิ ตาทิสํ มาเรติ นตฺถิ วิสงฺเกโต อุภินฺนํ ปาราชิกํ ฯ
อถ ปน โส อตฺตานํ สนฺธาย อาณาเปติ อาณตฺโต จ
อยเมว อีทิโสติ อาณาปกเมว มาเรติ อาณาปกสฺส ทุกฺกฏํ
วธกสฺส ปาราชิกํ ฯ อาณาปโก อตฺตานํ สนฺธาย อาณาเปติ
อิตโร อญฺ ตาทิสํ มาเรติ อาณาปโก มุจฺจติ วธกสฺเสว
ปาราชิกํ ฯ กสฺมา ฯ โอกาสสฺส อนิยมิตตฺตา ฯ สเจ ปน
อตฺตานํ สนฺธาย อาณาเปนฺโตปิ โอกาสํ นิยเมติ อสุกสฺมึ
นาม รตฺติฏฺาเน วา ทิวาฏฺาเน วา เถราสเน วา มชฺฌิมาสเน
วา นิสินฺนํ เอวรูปนฺนาม มาเรหีติ ตตฺถ จ อญฺโ นิสินฺโน
โหติ สเจ อาณตฺโต ตํ มาเรติ เนว วธโก มุจฺจติ
น อาณาปโก กสฺมา ฯ โอกาสสฺส นิยมิตตฺตา ฯ สเจ
ปน นิยมิโตกาสโต อญฺตฺร มาเรติ อาณาปโก มุจฺจตีติ
อยนฺนโย มหาอฏฺกถายํ สุฏฺุ ทฬฺหํ กตฺวา วุตฺโต ตสฺมา
เอตฺถ น อนาทริยํ กาตพฺพนฺติ ฯ
     อธิฏฺายาติ มาติกาวเสน อาณตฺติกปฺปโยคกถา นิฏฺิตา ฯ
     อิทานิ เย ทูเตนาติ อิมสฺส มาติกาปทสฺส นิทฺเทสตฺถํ
ภิกฺขุ ภิกฺขุํ อาณาเปตีติอาทโย จตฺตาโร วารา วุตฺตา
เตสุ ฯ โส ตํ มญฺมาโนติ โส อาณตฺโต โย อาณาปเกน
อิตฺถนฺนาโมติ อกฺขาโต ตํ มญฺมาโน ตเมว ชีวิตา โวโรเปติ
อุภินฺนํ ปาราชิกํ ฯ ตํ มญฺมาโน อญฺนฺติ ยํ ชีวิตา
โวโรเปหีติ วุตฺโต ตํ มญฺมาโน อญฺ ตาทิสํ ชีวิตา
โวโรเปติ มูลฏฺสฺส อนาปตฺติ ฯ อญฺ มญฺมาโน ตนฺติ
โย อาณาปเกน วุตฺโต ตสฺส พลวสหายํ สมีเป ิตํ ทิสฺวา
อิมสฺส พเลนายํ ตชฺชติ อิมนฺตาว ชีวิตา โวโรเปมีติ ปหรนฺโต
อิตรเมว ปริวตฺติตฺวา ตสฺมึ าเน ิตํ สหาโยติ มญฺมาโน
ชีวิตา โวโรเปติ อุภินฺนํ ปาราชิกํ ฯ อญฺ มญฺมาโน
อญฺนฺติ ปุริมนเยเนว อิมํ ตาวสฺส สหายํ ชีวิตา
โวโรเปมีติ สหายเมว ชีวิตา โวโรเปติ ตสฺเสว ปาราชิกํ ฯ
ทูตปรมฺปราปทสฺส นิทฺเทสวาเร อิตฺถนฺนามสฺส ปาวทาติอาทีสุ ฯ
เอโก อาจริโย ตโย พุทฺธรกฺขิตธมฺมรกฺขิตสงฺฆรกฺขิตนามกา
อนฺเตวาสิกา ทฏฺพฺพา ฯ ตตฺถ ภิกฺขุํ ภิกฺขุํ อาณาเปตีติ
อาจริโย กญฺจิ ปุคฺคลํ มาราเปตุกาโม เอตมตฺถํ อาจิกฺขิตฺวา
พุทฺธรกฺขิตํ อาณาเปติ ฯ อิตฺถนฺนามสฺส ปาวทาติ คจฺฉ ตฺวํ
พุทฺธรกฺขิต เอตมตฺถํ ธมฺมรกฺขิตสฺส ปาวท ฯ อิตฺถนฺนาโม
อิตฺถนฺนามสฺส ปาวทตูติ ธมฺมรกฺขิโตปิ สงฺฆรกฺขิตสฺส ปาวทตุ ฯ
อิตฺถนฺนาโม อิตฺถนฺนามํ ชีวิตา โวโรเปตูติ เอวํ ตยา
อาณตฺเตน ธมฺมรกฺขิเตน อาณตฺโต สงฺฆรกฺขิโต อิตฺถนฺนามํ
ปุคฺคลํ ชีวิตา โวโรเปตุ โส หิ อมฺเหสุ วีรชาติโก ปฏิพโล
อิมสฺมึ กมฺเมติ ฯ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ เอวํ อาณาเปนฺตสฺส
อาจริยสฺส ตาว ทุกฺกฏํ ฯ โส อิตรสฺส อาโรเจตีติ พุทฺธรกฺขิโต
ธมฺมรกฺขิตสฺส ธมฺมรกฺขิโต สงฺฆรกฺขิตสฺส อมฺหากํ อาจริโย
เอวํ วทติ อิตฺถนฺนามํ กิร ชีวิตา โวโรเปหิ ตฺวํ กิร
อมฺเหสุ วีรปุริโสติ อาโรเจติ ฯ เอวํ เตสํปิ ทุกฺกฏํ ฯ วธโก
ปฏิคฺคณฺหาตีติ สาธุ โวโรเปสฺสามีติ สงฺฆรกฺขิโต สมฺปฏิจฺฉติ ฯ
มูลฏฺสฺส อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสาติ สงฺฆรกฺขิเตน ปฏิคฺคหิตมตฺเต
อาจริยสฺส ถุลฺลจฺจยํ ฯ มหาชโน หิ เตน ปาเป นิโยชิโตติ ฯ
โส ตนฺติ โส เจ สงฺฆรกฺขิโต ตํ ปุคฺคลํ ชีวิตา โวโรเปติ
สพฺเพสํ จตุนฺนํปิ ชนานํ ปาราชิกํ ฯ น เกวลญฺจ จตุนฺนํ
เอเตน อุปาเยน วิสงฺเกตํ อกตฺวา ปรมฺปราย อาณาเปนฺตํ
สมณสตํ วา สมณสหสฺสํ วา โหตุ สพฺเพสํ ปาราชิกเมว ฯ
วิสกฺกิยทูตปทนิทฺเทเส ฯ โส อญฺ อาณาเปตีติ โส อาจริเยน
อาณตฺโต พุทฺธรกฺขิโต ธมฺมรกฺขิตํ อทิสฺวา วา อวตฺตุกาโม วา
หุตฺวา สงฺฆรกฺขิตเมว อุปสงฺกมิตฺวา อมฺหากํ อาจริโย เอวมาห
อิตฺถนฺนามํ กิร ชีวิตา โวโรเปหีติ วิสงฺเกตํ กโรนฺโต อาณาเปติ ฯ
วิสงฺเกตกรเณเนว หิ เอส วิสกฺกิยทูโตติ วุจฺจติ ฯ อาปตฺติ
ทุกฺกฏสฺสาติ อาณตฺติยา ตาว พุทฺธรกฺขิตสฺส ทุกฺกฏํ ฯ
ปฏิคฺคณฺหาติ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ สงฺฆรกฺขิเตน สมฺปฏิจฺฉิเต
มูลฏฺสฺเสว ทุกฺกฏนฺติ เวทิตพฺพํ ฯ เอวํ สนฺเต ปฏิคฺคหเณ
อาปตฺติเยว น สิยา สญฺจริตฺตปฏิคฺคหณมรณาภินนฺทเนสุปิ จ
อาปตฺติ โหติ มรณปฏิคฺคหเณ กถํ น สิยา ตสฺมา
ปฏิคฺคณฺหนฺตสฺเสเวตํ ทุกฺกฏํ ฯ เตเนเวตฺถ มูลฏฺสฺสาติ น
วุตฺตํ ฯ ปุริมนเยปิ เจตํ ปฏิคฺคณฺหนฺตสฺส เวทิตพฺพเมว ฯ
โอกาสาภาเวน ปน น วุตฺตํ ฯ ตสฺมา โย โย ปฏิคฺคณฺหาติ
ตสฺส ตสฺส ตปฺปจฺจยา อาปตฺติเยวาติ อยเมตฺถ อมฺหากํ ขนฺติ ฯ
ยถา เจตฺถ เอวํ อทินฺนาทาเนปีติ ฯ สเจ ปน โส ตํ  ชีวิตา
โวโรเปติ อาณาปกสฺส พุทฺธรกฺขิตสฺส โวโรปกสฺส จ
สงฺฆรกฺขิตสฺสาติ อุภินฺนมฺปิ ปาราชิกํ ฯ มูลฏฺสฺส ปน อาจริยสฺส
วิสงฺเกตตฺตา ปาราชิเกน อนาปตฺติ ฯ ธมฺมรกฺขิตสฺส อชานนตาย
สพฺเพน สพฺพํ อนาปตฺติ ฯ พุทฺธรกฺขิโต ปน ทฺวินฺนํ โสตฺถิภาวํ
กตฺวา อตฺตนา นฏฺโติ ฯ คตปจฺจาคตทูตนิทฺเทเส ฯ โส
คนฺตฺวา ปุน ปจฺจาคจฺฉตีติ ตสฺส ชีวิตา โวโรเปตพฺพสฺส
สมีปํ คนฺตฺวา สุสํวิหิตารกฺขตฺตา ตํ ชีวิตา โวโรเปตุํ อสกฺโกนฺโต
อาคจฺฉติ ฯ ยทา สกฺโกสิ ตทา ตนฺติ กึ อชฺเชว มาริโต
มาริโต โหติ คจฺฉ ยทา สกฺโกสิ ตทา นํ ชีวิตา โวโรเปหีติ ฯ
อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ เอวํ ปุน อาณตฺติยา ทุกฺกฏเมว โหติ ฯ
สเจ ปน โส อวสฺสํ ชีวิตา โวโรเปตพฺโพ โหติ
อตฺถสาธกเจตนา มคฺคานนฺตรผลสทิสา ตสฺมา อยํ อาณตฺติกฺขเณเยว
ปาราชิโก ฯ สเจปิ วธโก สฏฺิวสฺสาติกฺกเมน ตํ วเธติ
อาณาปโก จ อนฺตราว กาลํ กโรติ หีนาย วา อาวตฺตติ
อสฺสมโณว หุตฺวา กาลํ กริสฺสติ หีนาย วา อาวตฺติสฺสติ ฯ
สเจ อาณาปโก คิหิกาเล มาตรํ วา ปิตรํ วา อรหนฺตํ วา
สนฺธาย เอวํ อาณาเปตฺวา ปพฺพชติ ตสฺมึ ปพฺพชิเต อาณตฺโต
ตํ มาเรติ อาณาปโก คิหิกาเลเยว มาตุฆาตโก ปิตุฆาตโก
อรหนฺตฆาตโกว โหติ ตสฺมา เนวสฺส ปพฺพชฺชา น
อุปสมฺปทา รุหติ ฯ สเจปิ มาเรตพฺพปุคฺคโล อาณตฺติกฺขเณ
ปุถุชฺชโน ยทา ปน นํ อาณตฺโต มาเรติ ตทา อรหา โหติ
อาณตฺตโต วา ปหารํ ลภิตฺวา ทุกฺขมูลิกํ สทฺธํ นิสฺสาย
วิปสฺสนฺโต อรหตฺตํ ปตฺวา เตเนวาพาเธน กาลํ กโรติ อาณาปโก
อาณตฺติกฺขเณเยว อรหนฺตฆาตโก วธโก ปน สพฺพตฺถ
อุปกฺกมกรณกฺขเณเยว ปาราชิโกติ ฯ อิทานิ เย จ
สพฺเพสุปีเมสุ ทูตวเสน วุตฺตมาติกาปเทสุ สงฺเกตวิสงฺเกตทสฺสนตฺถํ
วุตฺตา ตโย วารา เตสุ ปมวาเร ตาว ฯ ยสฺมา ตํ สณิกํ
วา ภณนฺโต ตสฺส วา พธิรตาย มา ฆาเตหีติ เอตํ วจนํ
น สาเวติ ตสฺมา มูลฏฺโ น มุตฺโต ฯ ทุติยวาเร สาวิตตฺตา
มุตโต ฯ ตติยวาเร ปน เตน จ สาวิตตฺตา อิตเรน จ สาธูติ
สมฺปฏิจฺฉิตฺวา โอรมิตตฺตา อุโภปิ มุตฺตาติ ฯ
                     ทูตกถา นิฏฺิตา ฯ
     {๑๗๕} อรโห รโหสญฺินิทฺเทสาทีสุ ฯ อรโหติ สมฺมุเข ฯ รโหติ
ปรมฺมุเข ฯ ตตฺถ โย อุปฏฺานกาเล เวริภิกฺขุมฺหิ ภิกฺขูหิ สทฺธึ
อาคนฺตฺวา ปุรโต นิสินฺเนเยว อนฺธการโทเสน ตสฺส อาคตภาวํ
อชานนฺโต อโห วต อิตฺถนฺนาโม หโต อสฺส โจราปิ
นาม ตํ น หนนฺติ สปฺโป น ฑํสติ น โกจิ สตฺถํ วา วิสํ
วา อาหรตีติ ตสฺส มรณํ อภินนฺทนฺโต อีทิสานิ วจนานิ
อุลฺลปติ อยํ อรโห รโหสญฺี อุลฺลปติ นาม ฯ สมฺมุเข จ
ตสฺมึ ปรมฺมุขสญฺีติ อตฺโถ ฯ โย ปน ตํ ปุรโต นิสินฺนํ
ทิสฺวา ปุน อุปฏฺานํ กตฺวา คเตหิ ภิกฺขูหิ สทฺธึ คเตปิ ตสฺมึ
อิเธว โส นิสินฺโนติ สญฺี หุตฺวา ปุริมนเยเนว อุลฺลปติ
อยํ รโห อรโหสญฺี อุลฺลปติ นาม ฯ เอเตเนว อุปาเยน
อรโห อรโหสญฺี รโห รโหสญฺี จ เวทิตพฺโพ  ๑- ฯ จตุนฺนมฺปิ
เจเตสํ วาจาย วาจาย ทุกฺกฏนฺติ เวทิตพฺพํ ฯ
     อิทานิ มรณสํวณฺณนาย วิภาคทสฺสนตฺถํ วุตฺเตสุ ปญฺจสุ
กาเยน สํวณฺณนาทิมาติกานิทฺเทเสสุ ฯ กาเยน วิการํ ทสฺเสตีติ
ยถา โส ชานาติ สตฺถํ วา อาหริตฺวา วิสํ วา ขาทิตฺวา
@เชิงอรรถ: ๑. เวทิตพฺพา ฯ
รชฺชุยา วา อุพฺพนฺธิตฺวา โสพฺภาทีสุ วา ปปติตฺวา โย มรติ
โส กิร ธนํ วา ลภติ ยสํ วา ลภติ สคฺคํ วา คจฺฉตีติ
อยมตฺโถ เอเตน วุตฺโตติ ตถา หตฺถมุทฺธาทีหิ ทสฺเสติ ฯ
วาจาย ภณตีติ ตเมวตฺถํ วากฺยเภทํ กตฺวา ภณติ ฯ ตติยวาโร
อุภยวเสน วุตฺโต ฯ สพฺพตฺถ สํวณฺณนาย ปโยเค ปโยเค
ทุกฺกฏํ ฯ ตสฺส ทุกฺขุปฺปตฺติยํ สํวณฺณกสฺส ถุลฺลจฺจยํ ฯ ยํ
อุทฺทิสฺส สํวณฺณนา กตา ตสฺมึ มเต สํวณฺณนากฺขเณเยว
สํวณฺณกสฺส ปาราชิกํ ฯ โส ตํ น ชานาติ อญฺโ ตฺวา
ลทฺโธ วต เม สุขุปฺปตฺติอุปาโยติ ตาย สํวณฺณนาย มรติ
อนาปตฺติ ฯ ทฺวินฺนํ อุทฺทิสฺส สํวณฺณนาย กตาย เอโก ตฺวา
มรติ ปาราชิกํ เทฺวปิ มรนฺติ ปาราชิกญฺจ อกุสลราสิ จ ฯ
เอส นโย สมฺพหุเลสุ ฯ อนุทฺทิสฺส มรณํ สํวณฺเณนฺโต
อาหิณฺฑติ โย โย ตํ สํวณฺณนํ ตฺวา มรติ สพฺโพ เตน
มาริโต โหติ ฯ ทูเตน สํวณฺณนาย ฯ อสุกนฺนาม เคหํ
วา คามํ วา คนฺตฺวา อิตฺถนฺนามสฺสเอว มรณวณฺณํ สํวณฺเณหีติ
สาสเน อาโรจิตมตฺเต ทุกฺกฏํ ฯ ยสฺสตฺถาย ปหิโต ตสฺส
ทุกฺขุปฺปตฺติยา มูลฏฺสฺส ถุลฺลจฺจยํ มรเณ ปาราชิกํ ฯ ทูโต
าโต ทานิ อยํ สคฺคมคฺโคติ ตสฺส อนาโรเจตฺวา อตฺตโน
าตกสฺส วา สาโลหิตสฺส วา อาโรเจติ ตสฺมึ มเต วิสงฺเกโต
โหติ มูลฏฺโ มุจฺจติ ฯ ทูโต ตเถว จินฺเตตฺวา สยํ
สํวณฺณนาย วุตฺตํ กตฺวา มรติ วิสงฺเกโตว ฯ อนุทฺทิสฺส
ปน สาสเน อาโรจิเต ยตฺตกา ทูตสฺส สํวณฺณนาย มรนฺติ
ตตฺตกา ปาณาติปาตา ฯ สเจ มาตาปิตโร มรนฺติ อานนฺตริยมฺปิ
โหติ ฯ {๑๗๖} เลขาสํวณฺณนาย ฯ เลขํ ฉินฺทตีติ ปณฺเณ วา
โปตฺถเก วา อกฺขรานิ ลิขติ โย สตฺถํ วา อาหริตฺวา
ปปาเต วา ปปติตฺวา อญฺเหิ วา อคฺคิปฺปเวสนอุทกปฺปเวสนาทีหิ
อุปาเยหิ มรติ โส อิทญฺจีทญฺจ ลภตีติ วา ตสฺส ธมฺโม
โหตีติ วา ฯ เอตฺถาปิ ทุกฺกฏถุลฺลจฺจยปาราชิกา วุตฺตนเยเนว
เวทิตพฺพา ฯ อุทฺทิสฺส ลิขิเต ปน ยํ อุทฺทิสฺส ลิขิตํ
ตสฺเสว มรเณ ปาราชิกํ ฯ พหู อุทฺทิสฺส ลิขิเต ยตฺตกา มรนฺติ
ตตฺตกา ปาณาติปาตา ฯ มาตาปิตูนํ มรเณ อานนฺตริยํ ฯ
อนุทฺทิสฺส ลิขิเตปิ เอเสว นโย ฯ พหู มรนฺตีติ วิปฏิสาเร
อุปฺปนฺเน ตํ โปตฺถกํ ฌาเปตฺวา วา ยถา วา อกฺขรานิ น
ปญฺายนฺติ ตถา กตฺวา มุจฺจติ ฯ สเจ โส ปรสฺส โปตฺถโก
โหติ อุทฺทิสฺส ลิขิโต วา โหตุ อนุทฺทิสฺส ลิขิโต วา
คหิตฏฺาเน เปตฺวา มุจฺจติ ฯ สเจ มูเลน กีโต โหติ
โปตฺถกสฺสามิกานํ โปตฺถกํ เยสํ หตฺถโต มูลํ คหิตํ เตสํ
มูลํ ทตฺวา มุจฺจติ ฯ สเจ สมฺพหุลา มรณวณฺณํ ลิขิสฺสามาติ
เอกชฺฌาสยา หุตฺวา เอโก ตาลรุกฺขํ อาโรหิตฺวา ปณฺณํ
ฉินฺทติ เอโก อาหรติ เอโก โปตฺถกํ กโรติ เอโก ลิขติ เอโก
สเจ กณฺฏกเลขา โหติ มสึ มกฺเขติ มสึ มกฺเขตฺวา ตํ
โปตฺถกํ สชฺเชตฺวา สพฺเพว สภายํ วา อาปเณ วา ยตฺถ วา
ปน เลขาทสฺสนโกตุหลกา พหู สนฺนิปตนฺติ ตตฺถ เปนฺติ ฯ ตํ
วาจาเปตฺวา ๑- สเจ เอโก มรติ สพฺเพสํ ปาราชิกํ ฯ สเจ
พหุกา มรนฺติ วุตฺตสทิโสว นโย ฯ วิปฏิสาเร ปน
อุปฺปนฺเน ตํ โปตฺถกํ สเจ มญฺชุสาย โคเปนฺติ อญฺโ จ นํ
ทิสฺวา นีหริตฺวา ปุน พหูนํ ทสฺเสติ เนว มุจฺจนฺติ ฯ
ติฏฺตุ มญฺชุสา สเจปิ ตํ โปตฺถกํ นทิยา วา สมุทฺเท วา
ขิปนฺติ วา โธวนฺติ วา ขณฺฑาขณฺฑํ วา ฉินฺทนฺติ อคฺคิมฺหิ
วา ฌาเปนฺติ ยาว สงฺฆฏิเตปิ ทุทฺโธเต ทุชฺฌาปิเต วา
ปณฺเณ อกฺขรานิ ปญฺายนฺติ ตาว น มุจฺจนฺติ ฯ ยถา
ปน อกฺขรานิ น ปญฺายนฺติ ตเถว กเต มุจฺจนฺตีติ ฯ
     อิทานิ ถาวรปฺปโยคสฺส วิภาคทสฺสนตฺถํ วุตฺเตสุ
โอปาตาทิมาติกานิทฺเทเสสุ ฯ มนุสฺสํ อุทฺทิสฺส โอปาตํ ขนตีติ อิตฺถนฺนาโม
ปปติตฺวา มริสฺสตีติ กญฺจิ มนุสฺสํ อุทฺทิสิตฺวา ยตฺถ โส เอกโก
วิจรติ ตตฺถ อาวาฏํ ขนติ ฯ ขนนฺตสฺส ตาว สเจปิ ชาตปวึ
ขนติ ปาณาติปาตสฺส ปโยคตฺตา ปโยเค ปโยเค ทุกฺกฏํ ฯ
ยํ อุทฺทิสฺส ขนติ ตสฺส ทุกฺขุปฺปตฺติยา ถุลฺลจฺจยํ มรเณ
ปาราชิกํ ฯ อญฺสฺมึ ปติตฺวา มเตปิ อนาปตฺติ ฯ สเจ
อนุทฺทิสฺส โยโกจิ มริสฺสตีติ ขนนฺโต โหติ ยตฺตกา
ปติตฺวา มรนฺติ ตตฺตกา ปาณาติปาตา อานนฺตริยวตฺถูสุ จ
อานนฺตริยํ ถุลฺลจฺจยปาจิตฺติยวตฺถูสุ ถุลฺลจฺจยปาจิตฺติยานิ ฯ พหู
@เชิงอรรถ: ๑. วาเจตฺวา ฯ
ตตฺถ เจตนา กตมาย ปาราชิกํ โหตีติ ฯ มหาอฏฺกถายํ ตาว
วุตฺตํ อาวาฏํ คมฺภีรโต จ อายามวิตฺถารโต จ ขนิตฺวา ปมาเณ
เปตฺวา ตจฺเฉตฺวา ปุญฺชิตฺวา ปํสุปจฺฉึ อุทฺธรนฺตสฺส สนฺนิฏฺาปิกา
อตฺถสาธิกเจตนา มคฺคานนฺตรสทิสา ฯ สเจปิ วสฺสสตสฺส อจฺจเยน
ปติตฺวา อวสฺสํ มรณกสตฺโต โหติ สนฺนิฏฺาปิกเจตนาเยว
ปาราชิกนฺติ ฯ มหาปจฺจริยํ ปน สงฺเขปฏฺกถายญฺจ อิมสฺมึ อาวาเฏ
ปติตฺวา มริสฺสตีติ เอกสฺมิมฺปิ กุทฺทาลปฺปหาเร ทินฺเน สเจ โกจิ
ตตฺถ ปกฺขลิโต ปติตฺวา มรติ ปาราชิกเมว สุตฺตนฺติกตฺเถรา ปน
สนฺนิฏฺาปิกเจตนํ คณฺหนฺตีติ วุตฺตํ ฯ เอโก โอปาตํ ขนิตฺวา
อสุกนฺนาม อาเนตฺวา อิธ ปาเตตฺวา มาเรหีติ อญฺ อาณาเปติ ฯ
โส ตํ ปาเตตฺวา มาเรติ อุภินฺนํ ปาราชิกํ ฯ อญฺ ปาเตตฺวา
มาเรติ สยํ ปติตฺวา มรติ อญฺโ อตฺตโน ธมฺมตาย ปติตฺวา
มรติ ฯ สพฺพตฺถ วิสงฺเกโต โหติ มูลฏฺโ มุจฺจติ ฯ อสุโก อสุกํ
อาเนตฺวา อิธ มาเรสฺสตีติ ขเตปิ เอเสว นโย ฯ มริตุกามา
อิธ มริสฺสนฺตีติ ขนติ ฯ เอกสฺส มรเณ ปาราชิกํ ฯ
พหุนฺนํ มรเณ อกุสลราสิ ฯ มาตาปิตูนํ มรเณ อานนฺตริยํ ฯ
ถุลฺลจฺจยปาจิตฺติยวตฺถูสุ ถุลฺลจฺจยปาจิตฺติยานิ ฯ เยเกจิ
มาเรตุกามา เต อิธ ปาเตตฺวา มาเรสฺสนฺตีติ ขนติ ฯ ตตฺถ
ปาเตตฺวา มาเรนฺติ ฯ เอกสฺมึ มเต ปาราชิกํ ฯ พหูสุ
อกุสลราสิ ฯ อานนฺตริยาทิวตฺถูสุ อานนฺตริยาทีนิ ฯ อิธ จ
อรหนฺตาปิ สงฺคหํ คจฺฉนฺติ ฯ ปุริมนเย ปน เตสํ
มริตุกามตาย ปตนํ นตฺถีติ น สงฺคยฺหนฺติ ฯ ทฺวีสุปิ นเยสุ
อตฺตโน ธมฺมตาย ปติตฺวา มเต วิสงฺเกโต ฯ เยเกจิ อตฺตโน
เวริเก เอตฺถ ปาเตตฺวา มาเรสฺสนฺตีติ ขนติ ฯ ตตฺถ จ เวริกา
เวริเก ปาเตตฺวา มาเรนฺติ ฯ เอกสฺมึ มาริเต ปาราชิกํ พหูสุ
อกุสลราสิ มาตริ วา ปิตริ วา อรหนฺเต วา เวริเกหิ
อาเนตฺวา ตตฺถ มาริเต อานนฺตริยํ อตฺตโน ธมฺมตาย มเตสุ
วิสงฺเกโต ฯ โย ปน มริตุกามา วา อมริตุกามา วา
มาเรตุกามา วา อมาเรตุกามา วา เยเกจิ เอตฺถ ปติตา
วา ปาติตา วา มริสฺสนฺตีติ สพฺพถาปิ อนุทฺทิสฺเสว ขนติ โย
โย มรติ ตสฺส ตสฺส มรเณน ยถานุรูปํ กมฺมญฺจ ผุสติ
อาปตฺติญฺจ อาปชฺชติ ฯ สเจ คพฺภินี ปติตฺวา สคพฺภา มรติ
เทฺว ปาณาติปาตา ฯ คพฺโภเยว วินสฺสติ เอโก คพฺโภ น
วินสฺสติ มาตา มรติ เอโกเยว ฯ โจเรหิ อนุพทฺโธ
ปติตฺวา มรติ โอปาตขนกสฺเสว ปาราชิกํ ฯ โจรา ตตฺถ
ปาเตตฺวา มาเรนฺติ ปาราชิกเมว ฯ ตตฺถ ปติตํ พหิ นีหริตฺวา
มาเรนฺติ ปาราชิกเมว ฯ กสฺมา ฯ โอปาเต ปติตปฺปโยเคน
คหิตตฺตา ฯ โอปาตโต นิกฺขมิตฺวา เตเนวาพาเธน มรติ
ปาราชิกเมว ฯ พหูนิ วสฺสานิ อติกฺกมิตฺวา ปุน กุปิเตน
เตเนวาพาเธน มรติ ปาราชิกเมว ฯ โอปาเต ปตนปจฺจยา
อุปฺปนฺนโรเคน คิลานสฺเสว อญฺโ โรโค อุปฺปชฺชติ โอปาตโรโค
พลวตโร โหติ เตน มเตปิ โอปาตขนโก น มุจฺจติ ฯ
สเจ ปจฺฉา อุปฺปนฺนโรโค พลวา โหติ เตน มเต มุจฺจติ ฯ
อุโภหิ มเต น มุจฺจติ ฯ โอปาเต อุปปาติกมนุสฺโส นิพฺพตฺติตฺวา
อุตฺตริตุํ อสกฺโกนฺโต มรติ ปาราชิกเมว ฯ มนุสฺสํ อุทฺทิสฺส
ขเต ยกฺขาทีสุ ปติตฺวา มเตสุ อนาปตฺติ ฯ ยกฺขาทโย อุทฺทิสฺส
ขเต มนุสฺสาทีสุ มรนฺเตสุปิ เอเสว นโย ฯ ยกฺขาทโย อุทฺทิสฺส
ขนนฺตสฺส ปน ขนเนปิ เตสํ ทุกฺขุปฺปตฺติยมฺปิ ทุกฺกฏเมว มรเณ
วตฺถุวเสเนว ถุลฺลจฺจยํ วา ปาจิตฺติยํ วา ฯ อนุทฺทิสฺส ขเต
โอปาเต ยกฺขรูเปน วา เปตรูเปน วา ปตติ ติรจฺฉานรูเปน
มรติ ปตนรูปญฺจ ปมาณํ ตสฺมา ถุลฺลจฺจยนฺติ อุปติสฺสตฺเถโร ฯ
มรณรูปํ ปมาณํ ตสฺมา ปาจิตฺติยนฺติ ปุสฺสเทวตฺเถโร ฯ
ติรจฺฉานรูเปน ปติตฺวา ยกฺขรูปเปตรูเปน มเตปิ เอเสว นโย ฯ
โอปาตขนโก โอปาตํ อญฺสฺส วิกฺกีณาติ วา มุธา วา เทติ
โย โย ปติตฺวา มรติ ตปฺปจฺจยา ตสฺเสว อาปตฺติ จ
กมฺมพนฺโธ จ เยน ลทฺโธ โส นิทฺโทโสติ ฯ เอวํ ปติตา
อุตฺตริตุํ สกฺโกนฺตา น นสฺสิสฺสนฺติ สุอุทฺธรา ภวิสฺสนฺตีติ ตํ
โอปาตํ คมฺภีรตรํ วา อุตฺตานตรํ วา ทีฆตรํ วา รสฺสตรํ วา
วิตฺถตรํ วา สมฺพาธตรํ วา กโรติ อุภินฺนมฺปิ อาปตฺติ จ
กมฺมพนฺโธ จ ฯ พหู มรนฺตีติ วิปฏิสาเร อุปฺปนฺเน โอปาตํ
ปํสุนา ปูเรติ ฯ สเจ โกจิ ปํสุมฺหิ ปติตฺวา มรติ ปูเรตฺวาปิ
น มุจฺจติ ฯ เทเว วสฺสนฺเต กทฺทโม โหติ ตตฺถ ลคฺคิตฺวา
มเตปิ รุกฺโข วา ปตนฺโต วาโต วา วสฺโสทกํ วา ปํสุํ หรติ
กนฺทมูลตฺถํ วา ปวึ ขนนฺตา ตตฺถ อาวาฏํ กโรนฺติ ตตฺถ สเจ
โกจิ ลคฺคิตฺวา วา ปติตฺวา วา มรติ มูลฏฺโ น มุจฺจติ ฯ ตสฺมึ
ปน โอกาเส มหนฺตํ ตฬากํ วา โปกฺขรณึ วา กาเรตฺวา เจติยํ
วา ปติฏฺาเปตฺวา โพธึ วา โรเปตฺวา อาวาสํ วา สกฏมคฺคํ
วา การาเปตฺวา มุจฺจติ ฯ ยทาปิ ถิรํ กตฺวา ปูริเต โอปาเต
รุกฺขาทีนํ มูลานิ มูเลหิ สํสิพฺพิตานิ โหนฺติ ชาตปวี ชาตา
ตทาปิ มุจฺจติ ฯ สเจปิ นที อาคนฺตฺวา โอปาตํ หรติ เอวมฺปิ
มุจฺจตีติ
                   อยํ ตาว โอปาตกถา ฯ
     โอปาตสฺเสว ปน อนุโลเมสุ ปาสาทีสุปิ โย ตาว
ปาสํ โอเฑติ เอตฺถ พชฺฌิตฺวา สตฺตา มริสฺสนฺตีติ อวสฺสํ
พชฺฌนกสตฺตานํ วเสน หตฺถา มุตฺตมตฺเต ปาราชิกานนฺตริย-
ถุลฺลจฺจยปาจิตฺติยานิ เวทิตพฺพานิ ฯ อุทฺทิสฺส กเต ยํ
อุทฺทิสฺส โอฑิโต ตโต อญฺเสํ พนฺธเน อนาปตฺติ ฯ ปาเส
มูเลน วา มุธา วา ทินฺเนปิ มูลฏฺสฺเสว กมฺมพนฺโธ ฯ สเจ
เยน ลทฺโธ โส อุคฺคลิตํ วา ปาสํ สณฺเปติ ปสฺเสน วา
คจฺฉนฺเต ทิสฺวา วตึ กตฺวา สมฺมุเข ปเวเสติ ถทฺธตรํ วา
ปาสยฏฺเปติ ทฬฺหตรํ วา ปาสรชฺชุํ พนฺธติ ถิรตรํ
วา ขาณุกํ อาโกฏฺเฏติ อุโภปิ น มุจฺจนฺติ ฯ สเจ
วิปฏิสาเร อุปฺปนฺเน ปาสํ อุคฺคลาเปตฺวา คจฺฉติ ตํ ทิสฺวา
ปุน อญฺเ สณฺเปนฺติ พทฺธา พทฺธา มรนฺติ มูลฏฺโ
น มุจฺจติ ฯ สเจ ปน เตน ปาสยฏฺิ สยํ อกตา โหติ
คหิตฏฺาเน เปตฺวา มุจฺจติ ฯ ตตฺถ ชาตกยฏฺึ ฉินฺทิตฺวา
มุจฺจติ ฯ สยํ กตยฏฺึ ปน โคเปนฺโตปิ น มุจฺจติ ฯ ยทิ
หิ ตํ อญฺโ คณฺหิตฺวา ปาสํ สณฺเปติ ตปฺปจฺจยา
มรนฺเตสุ มูลฏฺโ น มุจฺจติ ฯ สเจ ตํ ฌาเปตฺวา อลาตํ
กตฺวา ฉฑฺเฑติ เตน อลาเตน ปหารํ ลทฺธา มรนฺเตสุปิ น
มุจฺจติ ฯ สพฺพโส ปน ฌาเปตฺวา วา นาเสตฺวา วา มุจฺจติ ฯ
ปาสรชฺชุมฺปิ อญฺเหิ วฏฺฏิตํ คหิตฏฺาเน เปตฺวา มุจฺจติ ฯ
รชฺชุเก ลภิตฺวา สยํ วฏฺฏิตํ อุพฺพฏฺเฏตฺวา วาเก ลภิตฺวา
วฏฺฏิตํ หิราหิรํ กตฺวา มุจฺจติ ฯ อรญฺโต ปน สยํ วาเก
อาหริตฺวา วฏฺฏิตํ โคเปนฺโตปิ น มุจฺจติ ฯ สพฺพโส ปน
ฌาเปตฺวา วา นาเสตฺวา วา มุจฺจติ ฯ อทูหลํ สชฺเชนฺโต
จตูสุ ปาเทสุ อทูหลมญฺจํ เปตฺวา ปาสาเณ อาโรเปติ ปโยเค
ปโยเค ทุกฺกฏํ ฯ สพฺพสชฺชํ กตฺวา หตฺถโต มุตฺตมตฺเต
อวสฺสํ อชฺโฌตฺถริตพฺพกสตฺตานํ วเสน อุทฺทิสฺสานุทฺทิสฺสกานุรูเปน
ปาราชิกาทีนิ เวทิตพฺพานิ ฯ อทูหเล มูเลน วา มุธา วา
ทินฺเนปิ มูลฏฺสฺเสว กมฺมพนฺโธ ฯ สเจ เยน ลทฺธํ โส ปติตํ
วา อุกฺขิปติ อญฺเปิ ปาสาเณ อาโรเปตฺวา ครุกตรํ วา
กโรติ ปสฺเสน วา คจฺฉนฺเต ทิสฺวา วตึ กตฺวา อทูหเล
ปเวเสติ อุโภปิ น มุจฺจนฺติ ฯ สเจ วิปฏิสาเร อุปฺปนฺเน
อทูหลํ ปาเตตฺวา คจฺฉติ ตํ ทิสฺวา อญฺโ สณฺเปติ มูลฏฺโ
น มุจฺจติ ฯ ปาสาเณ ปน คหิตฏฺาเน เปตฺวา อทูหลปาเท
จ ปาสยฏฺิยํ วุตฺตนเยน คหิตฏฺาเน วา เปตฺวา ฌาเปตฺวา
วา มุจฺจติ ฯ สูลํ โรเปนฺตสฺสาปิ สพฺพสชฺชํ กตฺวา หตฺถโต มุตฺตมตฺเต
สูลมุเข ปติตฺวา อวสฺสํ มรณกสตฺตานํ วเสน อุทฺทิสฺสานุทฺทิสฺสานุรูปโต
ปาราชิกาทีนิ เวทิตพฺพานิ ฯ สูเล มูเลน วา มุธา วา
ทินฺเนปิ มูลฏฺสฺเสว กมฺมพนฺโธ ฯ สเจ เยน ลทฺธํ โส
เอกปฺปหาเรเนว มริสฺสนฺตีติ ติขิณตรํ วา กโรติ ทุกฺขํ
มริสฺสนฺตีติ กุณฺตรํ วา กโรติ อุจฺจนฺติ สลฺลกฺเขตฺวา นีจตรํ
วา นีจนฺติ สลฺลกฺเขตฺวา อุจฺจตรํ วา ปุน โรเปติ วงฺกํ
วา อุชุกํ อติอุชุกํ วา อีสกํ โปณํ กโรติ อุโภปิ น
มุจฺจนฺติ ฯ สเจ ปน อฏฺาเน ิตนฺติ อญฺสฺมึ
าเน เปติ ตญฺเจ มารณตฺถาย อาทิโต ปภูติ ปริเยสิตฺวา
กตํ โหติ มูลฏฺโ น มุจฺจติ ฯ อปริเยสิตฺวา ปน กตเมว
ลภิตฺวา อาโรปิเต มูลฏฺโ มุจฺจติ ฯ วิปฺปฏิสาเร อุปฺปนฺเน
ปาสยฏฺิยํ วุตฺตนเยน คหิตฏฺาเน วา เปตฺวา ฌาเปตฺวา
วา มุจฺจติ ฯ
     {๑๗๗} อปสฺเสเน สตฺถํ วาติ เอตฺถ อปสฺเสนนฺนาม นิจฺจปริโภโค
มญฺโจ วา ปี วา อปสฺเสนผลกํ วา ทิวาฏฺาเน นิสีทนฺตสฺส
อปสฺเสนกตฺถมฺโภ วา ตตฺถ ชาตกรุกฺโข วา จงฺกเม อปสฺสาย
ติฏฺนฺตสฺส อาลมฺพนรุกฺโข วา อาลมฺพนผลกํ วา สพฺพมฺเปตํ
อปสฺสนียฏฺเน อปสฺเสนํ นาม ฯ ตสฺมึ อปสฺเสเน ยถา
อปสฺสยนฺตํ วิชฺฌติ วา ฉินฺทติ วา ตถา กตฺวา
วาสีผรสุสตฺติอารกณฺฏกาทีนํ อญฺตรํ สตฺถํ เปติ ทุกฺกฏํ ฯ
ธุวปริโภคฏฺาเน นิราสงฺกสฺส นิสีทโต วา นิปชฺชโต วา
อปสฺสยนฺตสฺส วา สตฺถสมฺผสฺสปจฺจยา ทุกฺขุปฺปตฺติยา ถุลฺลจฺจยํ
มรเณ ปาราชิกํ ฯ ตญฺเจ อญฺโปิ ตสฺส เวรี ภิกฺขุ
วิหารจาริกญฺจรนฺโต ทิสฺวา อิมสฺส มญฺเ มารณตฺถาย
อิมํ นิกฺขิตฺตํ สาธุ สุฏฺุ มรตูติ อภินนฺทนฺโต คจฺฉติ ทุกฺกฏํ ฯ
สเจ ปน โสปิ ตตฺถ เอวํ กเต สุกตํ ภวิสฺสตีติ
ติขิณตราทิกรเณน กิญฺจิ กมฺมํ กโรติ ตสฺสปิ ปาราชิกํ ฯ
สเจ ปน อฏฺาเน ิตนฺติ อุทฺธริตฺวา อญฺสฺมึ าเน
เปติ ตทตฺถเมว กตฺวา ปิเต มูลฏฺโ น มุจฺจติ ฯ
ปากติกํ ลภิตฺวา ปิตํ โหติ มุจฺจติ ฯ ตํ อปเนตฺวา อญฺ
ติขิณตรํ เปติ มูลฏฺโ มุจฺจเตว ฯ
     วิสมกฺขเนปิ ฯ ยาว มรณาภินนฺทเน ทุกฺกฏํ ตาว
เอเสว นโย ฯ สเจ ปน โสปิ ขุทฺทกํ วิสมณฺฑลนฺติ
สลฺลกฺเขตฺวา มหนฺตํ กโรติ มหนฺตํ วา อติตนุกํ ๑- โหตีติ
ขุทฺทกํ กโรติ ตนุกํ วา พหลํ พหลํ วา ตนุกํ กโรติ อคฺคินา
ตาเปตฺวา เหฏฺา วา อุปริ วา สญฺจาเรติ ตสฺสปิ ปาราชิกํ ฯ
อิทํ อฏฺาเน ิตนฺติ สพฺพเมว ตจฺเฉตฺวา ปุญฺฉิตฺวา อญฺสฺมึ
าเน เปติ ฯ อตฺตนา เภสชฺชานิ โยเชตฺวา กเต มูลฏฺโ@เชิงอรรถ: ๑. อติมหนุตํ ฯ
มุจฺจติ อตฺตนา อกเต มุจฺจติ ฯ สเจ ปน โส อิมํ วิสํ
อติปริตฺตนฺติ อญฺมฺปิ อาเนตฺวา ปกฺขิปติ ยสฺส วิเสน มรติ
ตสฺส ปาราชิกํ ฯ สเจ อุภินฺนมฺปิ สนฺตเกน มรติ อุภินฺนมฺปิ
ปาราชิกํ ฯ อิมํ วิสํ นิพฺพิริยนฺติ ตํ อปเนตฺวา อตฺตโน
วิสเมว เปติ ตสฺเสว ปาราชิกํ มูลฏฺโ มุจฺจติ ฯ
     ทุพฺพลํ วา กโรตีติ มญฺจปี อฏนิยา เหฏฺาภาเค
ฉินฺทิตฺวา วิทเลหิ วา รชฺชุเกหิ วา เยหิ วีตํ โหติ เต
วา ฉินฺทิตฺวา อปฺปาวเสสเมว กตฺวา เหฏฺา อาวุธํ นิกฺขิปติ ฯ
เอตฺถ ปติตฺวา มริสฺสตีติ อปสฺเสนผลกาทีนมฺปิ จงฺกเม
อาลมฺพนรุกฺขผลกปริโยสานานํ ปรภาคํ ฉินฺทิตฺวา เหฏฺา อาวุธํ
นิกฺขิปติ ฯ โสพฺภาทีสุ มญฺจํ วา ปี วา อปสฺเสนผลกํ วา อาเนตฺวา
เปติ ยถา ตตฺถ นิสินฺนมตฺโต วา อปสฺเสนมตฺโต ๑- วา
ปตติ ฯ โสพฺภาทีสุ วา สญฺจรณเสตุ โหติ ตํ ทุพฺพลํ กโรติ ฯ
เอวํ กโรนฺตสฺส กรเณ ทุกฺกฏํ อิตรสฺส ทุกฺขุปฺปตฺติยา
ถุลฺลจฺจยํ มรเณ ปาราชิกํ ฯ ภิกฺขุํ อาเนตฺวา โสพฺภาทีนํ
ตเฏว เปติ ทิสฺวา ภเยน กมฺเปนฺโต ปติตฺวา มริสฺสตีติ
ทุกฺกฏํ ฯ โส ตเถว ปตติ ฯ ทุกฺขุปฺปตฺติยา ถุลฺลจฺจยํ มรเณ
ปาราชิกํ ฯ สยํ ปาเตติ อญฺเน ปาตาเปติ อญฺโ อวุตฺโตว
อตฺตโน ธมฺมตาย ปาเตติ อมนุสฺโส ปาเตติ วาตปฺปหาเรน
ปตติ อตฺตโน ธมฺมตาย ปตฺติ สพฺพตฺถ มรเณ ปาราชิกํ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑. อปสฺสิตมตฺโต ฯ
กสฺมา ฯ ตสฺส ปโยเคน โสพฺภาทิตเฏ ิตตฺตา ฯ
     อุปนิกฺขิปนํ นาม สมีเป นิกฺขิปนํ ฯ ตตฺถ โย อิมินา
อสินา มโต โส ธนํ วา ลภตีติอาทินา นเยน มรณวณฺณํ
วา สํวณฺเณตฺวา อิมินา มรณตฺถิกา มรนฺตุ มรณตฺถิกา
มาเรนฺตูติ วา วตฺวา อสึ อุปนิกฺขิปติ ตสฺส อุปนิกฺขิปเน
ทุกฺกฏํ ฯ มริตุกาโม วา เตน อตฺตานํ ปหรตุ มาเรตุกาโม
วา อญฺ ปหรตุ อุภยถาปิ ปรสฺส ทุกฺขุปฺปตฺติยา อุปนิกฺเขปกสฺส
ถุลฺลจฺจยํ มรเณ ปาราชิกํ ฯ อนุทฺทิสฺส นิกฺขิตฺเต พหูนํ
มรเณ อกุสลราสิ ปาราชิกาทิวตฺถูสุ ปาราชิกาทีนิ ฯ วิปฏิสาเร
อุปฺปนฺเน อสึ คหิตฏฺาเน เปตฺวา มุจฺจติ ฯ กีณิตฺวา คหิโต
โหติ อสิสฺสามิกานํ อสึ เยสํ หตฺถโต มูลํ คหิตํ เตสํ มูลํ
ทตฺวา มุจฺจติ ฯ สเจ โลหปิณฺฑํ วา ผาลํ วา กุทฺทาลํ วา
คเหตฺวา อสิ การาปิโต โหติ ยํ ภณฺฑํ คเหตฺวา การิโต
ตเทว กตฺวา มุจฺจติ ฯ สเจ กุทฺทาลํ คเหตฺวา การิตํ วินาเสตฺวา
ผาลํ กโรติ ผาเลน ปหารํ ลภิตฺวา มรนฺเตสุปิ ปาณาติปาตา
น มุจฺจติ ฯ สเจ ปน โลหํ สมุฏฺาเปตฺวา อุปนิกฺขิปนตฺถเมว
การิโต โหติ อาเรน ฆํสิตฺวา จุณฺณวิจุณฺณํ กตฺวา
วิปฺปกิณฺเณ มุจฺจติ ฯ สเจปิ สํวณฺณนาโปตฺถโก วิย พหูหิ
เอกชฺฌาสเยหิ กโต โหติ โปตฺถเก วุตฺตนเยเนว กมฺมพนฺธวินิจฺฉโย
เวทิตพฺโพ ฯ เอส นโย สตฺติภินฺทีสุ ฯ สูลลคุเฬสุ ปาสยฏฺิสทิโส
วินิจุฉโย ฯ ตถา ปาสาเณ ฯ สตฺเถ อสิสทิโสว ฯ วิสํ วาติ
วิสํ อุปนิกฺขิปนฺตสฺส วตฺถุวเสน อุทฺทิสฺสานุทฺทิสฺสานุรูปโต
ปาราชิกาทิวตฺถูสุ ปาราชิกาทีนิ เวทิตพฺพานิ ฯ กีณิตฺวา ปิเต
ปุริมนเยน ปฏิปากติกํ กตฺวา มุจฺจติ ฯ สยํ เภสชฺเชหิ โยชิเต
อวิสํ กตฺวา มุจฺจติ ฯ รชฺชุยา ปาสรชฺชุสทิโสว วินิจฺฉโย ฯ
     เภสชฺเช ฯ โย ภิกฺขุ เวริภิกฺขุสฺส ปชฺชรเก วา วิสภาคโรเค
วา อุปฺปนฺเน อสปฺปายานิปิ สปฺปิอาทีนิ สปฺปายานีติ มรณาธิปฺปาโย
เทติ อญฺ วา กิญฺจิ กนฺทมูลผลํ ฯ ตสฺส เอวํ เภสชฺชทาเน
ทุกฺกฏํ ปรสฺส ทุกฺขุปฺปตฺติยํ มรเณ จ ถุลฺลจฺจยปาราชิกานิ
อานนฺตริยวตฺถุมฺหิ อานนฺตริยนฺติ เวทิตพฺพํ ฯ
     {๑๗๘} รูปูปหาเร ฯ อุปสํหรตีติ ปรํ วา อมนาปรูปํ ตสฺส
สมีเป เปติ ๑- อตฺตนา วา ยกฺขเปตาทิเวสํ คเหตฺวา ติฏฺติ ฯ
ตสฺส อุปสํหารมตฺเต ทุกฺกฏํ ฯ ปรสฺส ตํ รูปํ ทิสฺวา ภยุปฺปตฺติยํ
ถุลฺลจฺจยํ มรเณ ปาราชิกํ ฯ สเจ ปน ตเทว รูปํ เอกจฺจสฺส
มนาปํ โหติ อลาภเกน จ สุสฺสิตฺวา มรติ วิสงฺเกโต ฯ
มนาปิเยปิ เอเสว นโย ฯ ตตฺถ ปน วิเสเสน อิตฺถีนํ ปุริสรูปํ
ปุริสานญฺจ อิตฺถีรูปํ มนาปํ ฯ ตํ อลงฺกริตฺวา อุปสํหรติ
ทิฏฺมตฺตกเมว กโรติ อติจิรํ ปสฺสิตุมฺปิ น เทติ ฯ อิตโร
อลาภเกน  สุสฺสิตฺวา มรติ ปาราชิกํ ฯ สเจ อุตฺตสิตฺวา มรติ
วิสงฺเกโต ฯ อถ ปน อุตฺตสิตฺวา วา อลาภเกน วาติ
อวิจาเรตฺวา เกวลํ ปสฺสิตฺวา มริสฺสตีติ อุปสํหรติ อุตฺตสิตฺวา
@เชิงอรรถ: ๑. ปาเปติ ฯ
วา สุสฺสิตฺวา วา มเต ปาราชิกเมว ฯ เอเตเนว อุปาเยน
สทฺทูปสํหาราทโยปิ เวทิตพฺพา ฯ เกวลํ เหตฺถ อมนุสฺสสทฺทาทโย
อุตฺราสชนกา อมนาปสทฺทา ปุริสานํ อิตฺถีสทฺทมธุรคนฺธพฺพสทฺทาทโย
จิตฺตสฺสาทกรา มนาปสทฺทา หิมวนฺเต วิสรุกฺขานํ มูลาทิคนฺธา จ
กุณปคนฺธา จ อมนาปคนฺธา กาฬานุสาริยาทิมูลคนฺธาทโย
มนาปคนฺธา ปฏิกูลมูลรสาทโย อมนาปรสา อปฏิกูลมูลรสาทโย
มนาปรสา วิสผสฺสมหากุจฺฉุผสฺสาทโย อมนาปโผฏฺพฺพา
จีนปฏหํสปุปฺผตุลิกผสฺสาทโย มนาปโผฏฺพฺพาติ เวทิตพฺพา ฯ ธมฺมูปหาเร
ธมฺโมติ เทสนาธมฺโม เวทิตพฺโพ ฯ เทสนาวเสน วา นิรเย จ
สคฺเค จ วิปตฺติสมฺปตฺติเภทํ ธมฺมารมฺมณเมว ฯ เนรยิกสฺสาติ
ภินฺนสํวรสฺส กตปาปสฺส นิรเย นิพฺพตฺตนารหสฺส สตฺตสฺส
ปญฺจวิธพนฺธนกมฺมกรณาทิเนรยิกกถํ กเถติ ฯ ตญฺเจ สุตฺวา โส
อุตฺตสิตฺวา มรติ กถิกสฺส ปาราชิกํ ฯ สเจ ปน สุตฺวาปิ อตฺตโน
ธมฺมตาย มรติ อนาปตฺติ ฯ อิมํ สุตฺวา เอวรูปํ น กริสฺสติ
โอรมิสฺสติ วิรมิสฺสตีติ นิรยกถํ กเถติ ฯ ตํ สุตฺวา อิตโร
อุตฺตสิตฺวา มรติ อนาปตฺติ ฯ สคฺคกถนฺติ เทวนาฏกาทีนํ
นนฺทนวนาทีนญฺจ สมฺปตฺติกถํ ฯ ตํ สุตฺวา อิตโร สคฺคาธิมุตฺโต
สีฆํ ตํ สมฺปตฺตึ ปาปุณิตุกาโม สตฺถาหรณวิสขาทนอาหารูปจฺเฉท-
อสฺสาสปฺปสฺสาสสนฺนิรุนฺธนาทีหิ ทุกฺขํ อุปฺปาเทติ กถิกสฺส
ถุลฺลจฺจยํ มรติ ปาราชิกํ ฯ สเจ ปน โส สุตฺวาปิ ยาวตายุกํ ตฺวา
อตฺตโน ธมฺมตาย มรติ อนาปตฺติ ฯ อิมํ สุตฺวา ปุญฺานิ
กริสฺสตีติ กเถติ ฯ ตํ สุตฺวา อิตโร อธิมุตฺโต กาลํ กโรติ
อนาปตฺติ ฯ
     {๑๗๙} อาจิกฺขนาย ฯ ปุฏฺโ ภณตีติ ภนฺเต กถํ มโต ธนํ
วา ลภติ สคฺเค วา อุปฺปชฺชตีติ เอวํ ปุจฺฉิโต ภณติ ฯ
อนุสาสนิยํ ฯ อปุฏฺโติ เอวํ อปุจฺฉิโต สามญฺเว ภณติ ฯ
     สงฺเกตกมฺมนิมิตฺตกมฺมานิ อทินฺนาทานกถายํ วุตฺตนเยน
เวทิตพฺพานิ ฯ


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑ หน้า ๕๔๑-๕๖๗. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=1&A=11370&modeTY=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=1&A=11370&modeTY=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=1&i=187              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=1&A=7673              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=1&A=2692              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=1&A=2692              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑ http://84000.org/tipitaka/read/?index_1

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]