ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๑ ภาษาบาลีอักษรไทย วินย.อ. (สมนฺต.๑)

หน้าที่ ๒๓๔.

ปฐมปาราชิกวณฺณนา {๒๔} อิโต ปรํ เตน โข ปน สมเยน เวสาลิยา อวิทูเรติอาทิ เยภุยฺเยน อุตฺตานตฺถํ ฯ ตสฺมา อนุปทวณฺณนํ ปหาย ยตฺถ ยตฺถ วตฺตพฺพํ อตฺถิ ตํ ตเทว วณฺณยิสฺสาม ฯ กลนฺทคาโมติ กลนฺทกา วุจฺจนฺติ กาลกา เตสํ วเสน ลทฺธนาโม คาโม ฯ กลนฺทปุตฺโตติ คามวเสน ลทฺธนามสฺส ราชสมฺมตสฺส จตฺตาฬีสโกฏิวิภวสฺส กลนฺทเสฏฺฐิโน ปุตฺโต ฯ ยสฺมา ปน ตสฺมึ คาเม อญฺเญปิ กลนฺทนามกา มนุสฺสา อตฺถิ ตสฺมา กลนฺทปุตฺโตติ วตฺวา ปุน เสฏฺฐิปุตฺโตติ วุตฺตํ ฯ สมฺพหุเลหีติ พหุเกหิ ฯ สหายเกหีติ สุขทุกฺขานิ สห อายนฺติ อุปคจฺฉนฺตีติ สหายา ฯ สหายาเอว สหายกา ฯ เตหิ สหายเกหิ ฯ สทฺธินฺติ เอกโต ฯ เกนจิเทว กรณีเยนาติ เกนจิเทว ภณฺฑปฺปโยชน อุทฺธาร สารณาทินา กิจฺเจน ฯ กตฺติกนกฺขตฺตกีฬากิจฺเจนาติปิ วทนฺติ ฯ ภควา หิ กตฺติกชุณฺหปกฺเข เวสาลึ สมฺปาปุณิ ฯ กตฺติกนกฺขตฺตกีฬา เจตฺถ อุฬารา โหนฺติ ตทตฺถํ คโตติ เวทิตพฺโพ ฯ อทฺทสา โขติ กถํ อทฺทส ฯ โส กิร นครโต ภุตฺตปาตราสํ สุทฺธุตฺตราสงฺคํ มาลาคนฺธวิเลปนหตฺถํ พุทฺธทสฺสนตฺถํ ธมฺมสฺสวนตฺถญฺจ นิกฺขมนฺตํ มหาชนํ ทิสฺวา กุหึ คจฺฉถาติ ปุจฺฉิ ฯ พุทฺธทสฺสนตฺถํ ธมฺมสฺสวนตฺถญฺจาติ ฯ เตนหิ อหมฺปิ คจฺฉามีติ คนฺตฺวา จตุพฺพิธาย ปริสาย ปริวุตํ พฺรหฺมสฺสเรน ธมฺมํ เทเสนฺตํ ภควนฺตํ อทฺทส ฯ เตน วุตฺตํ อทฺทสา โข ฯเปฯ เทเสนฺตนฺติ ฯ ทิสฺวานสฺสาติ ทิสฺวาน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๓๕.

อสฺส ฯ เอตทโหสีติ ปุพฺเพกตปุญฺญตาย โจทิยมานสฺส ภพฺพกุลปุตฺตสฺส เอตํ อโหสิ ฯ กึ อโหสิ ฯ ยนฺนูนาหมฺปิ ธมฺมํ สุเณยฺยนฺติ ฯ ตตฺถ ยนฺนูนาติ ปริวิตกฺกทสฺสนเมตํ ฯ เอวํ กิรสฺส ปริวิตกฺโก อุปฺปนฺโน ยมยํ ปริสา เอกคฺคจิตฺตา ธมฺมํ สุณาติ อโห วตาหมฺปิ ตํ สุเณยฺยนฺติ ฯ อถโข สุทินฺโน กลนฺทปุตฺโต เยน สา ปริสาติ อิธ กสฺมา เยน ภควาติ อวตฺวา เยน สา ปริสาติ วุตฺตนฺติ เจ ฯ ภควนฺตํ หิ ปริวาเรตฺวา อุฬารูฬารชนา มหตี ปริสา นิสินฺนา ตตฺร น สกฺกา อิมินา ปจฺฉา อาคเตน ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา นิสีทิตุํ ปริสาย ปน เอกสฺมึ ปเทเส สกฺกาติ โส ตํ ปริสํเยว อุปสงฺกมนฺโต ฯ เตน วุตฺตํ อถโข สุทินฺโน กลนฺทปุตฺโต เยน สา ปริสาติ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนสฺส โข สุทินฺนสฺส กลนฺทปุตฺตสฺส เอตทโหสีติ น นิสินฺนมตฺตสฺเสว อโหสิ อถโข ภควโต สิกฺขาตฺตยูปสํหิตํ โถกํ ธมฺมกถํ สุตฺวา ตํ ปนสฺส ยสฺมา เอกมนฺตํ นิสินฺนสฺเสว อโหสิ เตน วุตฺตํ เอกมนฺตํ นิสินฺนสฺส โข สุทินฺนสฺส กลนฺทปุตฺตสฺส เอตทโหสีติ ฯ กึ อโหสีติ ฯ ยถา ยถา โขติอาทิ ฯ ตตฺรายํ สงฺเขปกถา ฯ อหํ โข เยน เยน อากาเรน ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามิ เตน เตน เม อุปปริกฺขโต เอวํ โหติ ฯ ยเทตํ สิกฺขาตฺตยพฺรหฺมจริยํ เอกทิวสํปิ อขณฺฑํ กตฺวา จริมกจิตฺตํ ปาเปตพฺพตาย เอกนฺตปริปุณฺณํ จริตพฺพํ เอกทิวสมฺปิ จ กิเลสมเลน อมลินํ กตฺวา จริมกจิตฺตํ ปาเปตพฺพตาย เอกนฺตปริสุทฺธํ ฯ สงฺขลิขิตนฺติ ลิขิตสงฺขสทิสํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๓๖.

โธตสงฺขสปาฏิภาคํ จริตพฺพํ ฯ อิทํ น สุกรํ อคารํ อชฺฌาวสตาติ อคารมชฺเฌ วสนฺเตน เอกนฺตปริปุณฺณํ ฯเปฯ จริตุํ ฯ ยนฺนูนาหํ เกเส จ มสฺสุญฺจ โอหาเรตฺวา กาสายรสปีตตาย กาสายานิ พฺรหฺมจริยํ จรนฺตานํ อนุจฺฉวิกานิ อจฺฉาเทตฺวา ปริทหิตฺวา อคารมฺหา นิกฺขมิตฺวา อนคาริยํ ปพฺพเชยฺยํ ฯ เอตฺถ จ ยสฺมา อคารสฺส หิตํ กสิวณิชฺชาทิกมฺมํ อคาริยนฺติ วุจฺจติ ตญฺจ ปพฺพชฺชาย นตฺถิ ตสฺมา ปพฺพชฺชา อนคาริยาติ ญาตพฺพา ฯ ตํ อนคาริยํ ปพฺพชฺชํ ฯ ปพฺพเชยฺยนฺติ ปฏิปชฺเชยฺยํ ฯ {๒๕} อจิรวุฏฺฐิตาย ปริสาย เยน ภควา เตนูปสงฺกมีติ สุทินฺโน อวุฏฺฐิตาย ปริสาย น ภควนฺตํ ปพฺพชฺชํ ยาจิ ฯ กสฺมา ฯ ตตฺรสฺส พหู ญาติสาโลหิตา มิตฺตามจฺจา สนฺติ เต ตฺวํ มาตาปิตูนํ เอกปุตฺตโก น ลพฺภา ตยา ปพฺพชิตุนฺติ พาหายมฺปิ คเหตฺวา อากฑฺเฒยฺยุํ ตโต ปพฺพชฺชาย อนฺตราโย ภวิสฺสตีติ สเหว ปริสาย อุฏฺฐหิตฺวา โถกํ คนฺตฺวา ปุน เกนจิ สรีรกิจฺจเลเสน นิวตฺติตฺวา ภควนฺตํ อุปสงฺกมฺม ปพฺพชฺชํ ยาจิ ฯ เตน วุตฺตํ อถโข สุทินฺโน กลนฺทปุตฺโต อจิรวุฏฺฐิตาย ปริสาย ฯเปฯ ปพฺพาเชตุ มํ ภควาติ ฯ ภควา ปน ยสฺมา ราหุลกุมารสฺส ปพฺพชฺชโต ปภูติ มาตาปิตูหิ อนนุญฺญาตํ ปุตฺตํ น ปพฺพาเชติ ตสฺมา ตํ ปุจฺฉิ อนุญฺญาโตสิ ปน ตฺวํ สุทินฺน มาตาปิตูหิ ฯเปฯ ปพฺพชฺชายาติ ฯ {๒๖} อิโต ปรํ ปาฐานุสาเรเนว คนฺตฺวา ตํ กรณียํ ตีเรตฺวาติ เอตฺถ เอวมตฺโถ เวทิตพฺโพ ฯ ธุรนิกฺเขเปเนว ตํ กรณียํ นิฏฺฐาเปตฺวา ฯ น หิ ปพฺพชฺชาย ติพฺพจฺฉนฺทสฺส ภณฺฑปฺปโยชนอุทฺธารสารณาทีสุ วา นกฺขตฺตกีฬาย วา จิตฺตํ นมติ ฯ อมฺมตาตาติ เอตฺถ ปน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๓๗.

อมฺมาติ มาตรํ อาลปติ ตาตาติ ปิตรํ ฯ ตฺวํ โขสีติ ตฺวํ โข อสิ ฯ เอกปุตฺตโกติ เอโกว ปุตฺตโก อญฺโญ เต เชฏฺโฐ วา กนิฏฺโฐ วา นตฺถิ ฯ เอตฺถ จ เอกปุตฺโตติ วตฺตพฺเพ อนุกมฺปาวเสน เอกปุตฺตโกติ วุตฺตํ ฯ ปิโยติ ปีติชนโก ฯ มนาโปติ มนวฑฺฒโก ฯ สุเขธิโตติ สุเขน เอธิโก ๑- สุขสํวฑฺฒิโตติ อตฺโถ ฯ สุขปริหโฏติ สุเขน ปริหโฏ ชาตกาลโต ปภูติ ธาตีหิ องฺกโต องฺกํ หริตฺวา ธาริยมาโน อสฺสกรถกาทีหิ พาลกีฬนเกหิ กีฬมาโน สาธุรสโภชนํ โภชิยมาโน สุเขน ปริหโฏ ฯ น ตฺวํ ตาต สุทินฺน กิญฺจิ ทุกฺขสฺส ชานาสีติ ตฺวํ ตาต สุทินฺน กิญฺจิ อปฺปมตฺตกมฺปิ กลภาคํ ทุกฺขสฺส น ชานาสิ ฯ อถวา กิญฺจิ ทุกฺเขน นานุโภสีติ อตฺโถ ฯ กรณตฺเถ สามิวจนํ ฯ อนุภวนตฺเถ จ ชานนา ฯ อถวา กิญฺจิ ทุกฺขํ น สรสีติ อตฺโถ ฯ อุปโยคตฺเถ สามิวจนํ ฯ สรณตฺเถ จ ชานนา ฯ วิกปฺปทฺวเยปิ ปุริมปทสฺส อุตฺตรปเทน สมานวิภตฺติโลโป ทฏฺฐพฺโพ ฯ ตํ สพฺพํ สทฺทสตฺถานุสาเรน ญาตพฺพํ ฯ มรเณนปิ มยนฺเต อกามกา วินา ภวิสฺสามาติ สเจปิ ตว อมฺเหสุ ชีวมาเนสุ มรณํ ภเวยฺย เตน เต มรเณนปิ มยํ อกามกา อนิจฺฉกา น อตฺตโน รุจิยา วินา ภวิสฺสาม ตยา วิโยคํ ปาปุณิสฺสามาติ อตฺโถ ฯ กึ ปน มยํ ตนฺติ เอวํ สนฺเต @เชิงอรรถ: ๑. สุเขน เอธิโตติ ยุตฺตตรํ ฯ สุเขธิโต สุเขฐิโตติ จ เทฺว ปาฐา เยภุยฺเยน @ทิสฺสนฺติ ฯ รฏฺฐปาลสุตฺเตปิ สุเขธิโตติ ปาโฐ ทิสฺสติ ฯ ตตฺถ ปน ยุ. สุเข @ฐิโตติ เหฏฺฐาอตฺถปาเท ลิขิยติ ฯ ตพฺพณฺณนายํ สุเขน เอว ฐิโตติ วุตฺตํ ฯ ตญฺหิ @เอว ฐิโตติ วจนํ เอธิโตติ ปทํ ภเวยฺยาติ มญฺญามิ ฯ สุเขธิโตติ ปเนตฺถ เอธ @วุฑฺฒิยํ ลาเภ จาติ ธาตุ ฯ เอธตีติ อาขฺยาตปทํ ยถา ตํ กุลํ สุขเมธติ คมฺภีเร @คาธเมธตีติ จ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๓๘.

กึ ปน กินฺนาม ตํ การณํ เยน มยํ ตํ ชีวนฺตํ อนุชานิสฺสาม ฯ อถวา กึ ปน มยํ ตนฺติ เกน ปน การเณน มยนฺตํ ชีวนฺตํ อนุชานิสฺสามาติ เอวเมตฺถ อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพ ฯ {๒๗} ตตฺเถวาติ ยตฺถ นํ ฐิตํ มาตาปิตโร นานุชานึสุ ตตฺเถว ฐาเน ฯ อนนฺตรหิตายาติ เกนจิ อตฺถรเณน อนตฺถตาย ฯ {๒๘} ปริจาเรหีติ คนฺธพฺพนฏนาฏกาทีนิ ปจฺจุปฏฺฐาเปตฺวา ตตฺถ สหายเกหิ สทฺธึ ยถาสุขํ อินฺทฺริยานิ จาเรหิ สญฺจาเรหิ อิโตจีโตจ อุปเนหีติ วุตฺตํ โหติ ฯ อถวา ปริจาเรหีติ คนฺธพฺพนฏนาฏกาทีนิ ปจฺจุปฏฺฐาเปตฺวา สหายเกหิ สทฺธึ ลล อุปลล รม กีฬสฺสูติปิ วุตฺตํ โหติ ฯ กาเม ปริภุญฺชนฺโตติ อตฺตโน ปุตฺตทาเรหิ สทฺธึ โภเค ภุญฺชนฺโต ฯ ปุญฺญานิ กโรนฺโตติ พุทฺธญฺจ ธมฺมญฺจ สงฺฆญฺจ อารพฺภ ทานปฺปทานาทีนิ สุคติมคฺคสํโสธกานิ กุสลกมฺมานิ กโรนฺโต ฯ ตุณฺหี อโหสีติ กถานุปฺปพนฺธวิจฺเฉทนตฺถํ นิราลาปสลฺลาโป อโหสิ ฯ อถสฺส มาตาปิตโร ติกฺขตฺตุํ วตฺวา ปฏิวจนมฺปิ อลภมานา สหายเก ปกฺโกสาเปตฺวา เอส โว สหายโก ปพฺพชิตุกาโม นิวาเรถ นนฺติ อาหํสุ ฯ เตปิ ตํ อุปสงฺกมิตฺวา ติกฺขตฺตุํ อโวจุํ ฯ เตสมฺปิ ตุณฺหี อโหสิ ฯ เตน วุตฺตํ อถโข สุทินฺนสฺส กลนฺทปุตฺตสฺส สหายกา ฯเปฯ ตุณฺหี อโหสีติ ฯ {๒๙} อถสฺส สหายกานํ เอตทโหสิ สเจ อยํ ปพฺพชฺชํ อลภมาโน มริสฺสติ น โกจิ คุโณ ภวิสฺสติ ปพฺพชิตํ ปน นํ มาตาปิตโรปิ กาเลน กาลํ ปสฺสิสฺสนฺติ มยมฺปิ ปสฺสิสฺสาม ปพฺพชฺชาปิ จ นาเมสา ภาริยา ทิวเส ทิวเส มตฺติกาปตฺตํ คเหตฺวา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๓๙.

ปิณฺฑาย จริตพฺพํ เอกเสยฺยํ เอกภตฺตํ พฺรหฺมจริยํ อติทุกฺกรํ อยญฺจ สุขุมาโล นาคริกชาติโย โส ตํ จริตุํ อสกฺโกนฺโต ปุน อิเธว อาคมิสฺสติ หนฺทสฺส มาตาปิตโร อนุชานาเปมาติ ฯ เต ตถา อกํสุ ฯ มาตาปิตโรปิ นํ อนุชานึสุ ฯ เตน วุตฺตํ อถโข สุทินฺนสฺส กลนฺทปุตฺตสฺส สหายกา เยน สุทินฺนสฺส กลนฺทปุตฺตสฺส มาตาปิตโร ฯเปฯ อนุญฺญาโตสิ มาตาปิตูหิ อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชฺชายาติ ฯ {๓๐} หฏฺโฐติ ตุฏฺโฐ ฯ อุทคฺโคติ ปีติวเสน อพฺภุนฺนตกายจิตฺโต ฯ กติปาหนฺติ กติปยานิ ทิวสานิ ฯ พลํ คาเหตฺวาติ สปฺปายโภชนานิ ภุญฺชนฺโต อุจฺฉาทนนหานาทีหิ จ กายํ ปริหรนฺโต กายพลํ ชเนตฺวา มาตาปิตโร วนฺทิตฺวา อสฺสุมุขํ ญาติปริวฏฺฏํ ปหาย เยน ภควา เตนูปสงฺกมิ ฯเปฯ ปพฺพาเชตุ มํ ภนฺเต ภควาติ ฯ ภควา สมีเป ฐิตํ อญฺญตรํ ปิณฺฑจาริกํ ภิกฺขุํ อามนฺเตสิ เตนหิ ภิกฺขุ สุทินฺนํ ปพฺพาเชหิ เจว อุปสมฺปาเทหิ จาติ ฯ สาธุ ภนฺเตติ โข โส ภิกฺขุ ภควโต ปฏิสฺสุณิตฺวา สุทินฺนํ กลนฺทปุตฺตํ ชินทตฺติยํ สทฺธิวิหาริกํ ลทฺธา ปพฺพาเชสิ เจว อุปสมฺปาเทสิ จ ฯ เตน วุตฺตํ อลตฺถ โข สุทินฺโน กลนฺทปุตฺโต ภควโต สนฺติเก ปพฺพชฺชํ อลตฺถ อุปสมฺปทนฺติ ฯ เอตฺถ ปน ฐตฺวา สพฺพอฏฺฐกถาสุ ปพฺพชฺชา จ อุปสมฺปทา จ กถิตา ฯ มยํ ปน ยถาฐิตปาลิวเสเนว ขนฺธเก กถยิสฺสาม ฯ น เกวลญฺจ ตํ อญฺญมฺปิ ยํ ขนฺธเก วา ปริวาเร วา กเถตพฺพํ อฏฺฐกถาจริเยหิ วิภงฺเค กถิตํ ตํ สพฺพํ ตตฺถ ตตฺเถว กถยิสฺสาม ฯ เอวํ หิ กถิยมาเน ปาลิกฺกเมเนว

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔๐.

วณฺณนา กตา โหติ ฯ ตโต เตน เตน วินิจฺฉเยน อตฺถิกานํ ปาลิกฺกเมเนว อิมํ วินยสํวณฺณนํ โอโลเกตฺวา เสโส วินิจฺฉโย สุวิญฺเญยฺโย ภวิสฺสตีติ ฯ อจิรูปสมฺปนฺโนติ อจิรํ อุปสมฺปนฺโน หุตฺวา ฯ อุปสมฺปทโต นจิรกาเลเนวาติ วุตฺตํ โหติ ฯ เอวรูเปติ เอวํวิเธ เอวํชาติเก ฯ ธุตคุเณติ กิเลสนิทฺธุนนเก คุเณ ฯ สมาทาย วตฺตตีติ สมาทยิตฺวา คณฺหิตฺวา วตฺตติ จรติ วิหรติ ฯ อารญฺญิโก โหตีติ คามนฺตเสนาสนํ ปฏิกฺขิปิตฺวา อารญฺญิกธุตงฺควเสน อารญฺญวาสิโก โหติ ฯ ปิณฺฑปาติโกติ อติเรกลาภปฏิกฺเขเปน จุทฺทส ภตฺตานิ ปฏิกฺขิปิตฺวา ปิณฺฑปาติยธุตงฺควเสน ปิณฺฑปาติโก โหติ ฯ ปํสุกูลิโกติ คหปติจีวรํ ปฏิกฺขิปิตฺวา ปํสุกูลิกธุตงฺควเสน ปํสุกูลิโก โหติ ฯ สปทานจาริโกติ โลลุปฺปจารํ ปฏิกฺขิปิตฺวา สปทานจาริยธุตงฺควเสน สปทานจาริโก โหติ ฆรปฏิปาฏิยา ภิกฺขาย ปวิสติ ฯ วชฺชิคามนฺติ วชฺชีนํ วา คามํ วชฺชีสุ วา คามํ ฯ อฑฺฒา มหทฺธนาติอาทีสุ อุปโภคปริโภคูปกรณมหนฺตตาย อฑฺฒา ฯ เย หิ เตสํ อุปโภคา ยานิ จ อุปโภคูปกรณานิ ตานิ มหนฺตานิ พหลานิ สารกานีติ วุตฺตํ โหติ ฯ นิเธตฺวา ฐปิตธนมหนฺตตาย มหทฺธนา ฯ มหาโภคาติ ทิวสปริพฺพย- สงฺขาตโภคมหนฺตตาย มหาโภคา ฯ อญฺเญหิ อุปโภเคหิ ชาตรูปรชตสฺเสว ปหุตตาย ปหุตชาตรูปรชตา ฯ อลงฺการภูตสฺส วิตฺตูปกรณสฺส ปีติปามุชฺชกรณสฺส ปหุตตาย ปหุตวิตฺตูปกรณา ฯ โวหารวเสน ปริวตฺเตนฺตสฺส ธนธญฺญสฺส ปหุตตาย ปหุตธนธญฺญาติ เวทิตพฺพา ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔๑.

เสนาสนํ สํสาเมตฺวาติ เสนาสนํ ปฏิสาเมตฺวา ยถา น วินสฺสติ ตถา นํ สุฏฺฐุ ฐเปตฺวาติ อตฺโถ ฯ สฏฺฐิมตฺเต ถาลิปาเกติ คณนปริจฺเฉทโต สฏฺฐึ ถาลิปาเก ฯ เอกเมโก เจตฺถ ถาลิปาโก ทสนฺนํ ภิกฺขูนํ ภตฺตํ คณฺหาติ ตํ สพฺพมฺปิ ฉนฺนํ ภิกฺขุสตานํ ภตฺตํ โหติ ฯ ภตฺตาภิหารํ อภิหรึสูติ เอตฺถ อภิหริยตีติ อภิหาโร ฯ กึ อภิหริยติ ฯ ภตฺตํ ฯ ภตฺตเมว อภิหาโร ภตฺตาภิหาโร ฯ ตํ ภตฺตาภิหารํ ฯ อภิหรึสูติ อภิมุขา หรึสุ ฯ ตสฺส สนฺติกํ คเหตฺวา อคมํสูติ อตฺโถ ฯ เอตสฺส กิมฺปมาณนฺติ ฯ สฏฺฐิ ถาลิปากา ฯ เตน วุตฺตํ สฏฺฐิมตฺเต ถาลิปาเก ภตฺตาภิหารํ อภิหรึสูติ ฯ ภิกฺขูนํ วิสฺสชฺเชตฺวาติ สยํ อุกฺกฏฺฐปิณฺฑปาติกตฺตา สปทานจาริกํ จริตุกาโม ภิกฺขูน ปริโภคตฺถาย ปริจฺจชิตฺวา ทตฺวา ฯ อยํ หิ อายสฺมา ภิกฺขู จ ลาภํ ลจฺฉนฺติ อหญฺจ ปิณฺฑเกน น กิลมิสฺสามีติ เอตทตฺถเมว อาคโต ฯ ตสฺมา อตฺตโน อาคมนานุรูปํ กโรนฺโต ภิกฺขูนํ วิสฺสชฺเชตฺวา สยํ ปิณฺฑาย ปาวิสิ ฯ {๓๑} ญาติทาสีติ ญาตกานํ ทาสี ฯ อาภิโทสิกนฺติ ปาริวาสิกํ เอกรตฺตาติกฺกนฺตํ ปูติภูตํ ฯ ตตฺรายํ ปทตฺโถ ฯ ปูติภาวโทเสน อภิภูโตติ อภิโทโส ฯ อภิโทโสเอว อาภิโทสิโก ฯ เอกรตฺตาติกฺกนฺตสฺส วา นามสญฺญา เอสา ยทิทํ อาภิโทสิโกติ ฯ ตํ อาภิโทสิกํ ฯ กุมฺมาสนฺติ ยวกุมฺมาสํ ฯ ฉฑฺเฑตุกามา โหตีติ ยสฺมา อนฺตมโส ทาสกมฺมกรานมฺปิ โครูปานมฺปิ อปริโภคารโห ตสฺมา ตํ กจวรํ วิย พหิ ฉฑฺเฑตุกามา โหติ ฯ สเจ ตนฺติ สเจ เอตํ ฯ ภคินีติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔๒.

อริยโวหาเรน ญาติทาสึ อาลปติ ฯ ฉฑฺฑนียธมฺมนฺติ ฉฑฺเฑตพฺพสภาวํ ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ ภคินิ เอตํ สเจ พหิ ฉฑฺฑนียธมฺมํ นิสฺสฏฺฐปริคฺคหํ อิธ เม ปตฺเต อากีราติ ฯ กึ ปน เอวํ วตฺตุํ ลพฺภติ วิญฺญตฺติ วา ปยุตฺตวาจา วา น โหตีติ ฯ น โหติ ฯ กสฺมา ฯ นิสฺสฏฺฐปริคฺคหตฺตา ฯ ยํ หิ ฉฑฺฑนียธมฺมํ นิสฺสฏฺฐปริคฺคหํ ยตฺถ สามิกา อนาลยา โหนฺติ ตํ สพฺพํ เทถ อาหรถ อิธ อากีรถาติ วตฺตุํ วฏฺฏติ ฯ ตถาหิ อคฺคอริยวํสิโก อายสฺมา รฏฺฐปาโลปิ ฉฑฺฑนียธมฺมํ กุมฺมาสํ อิธ เม ปตฺเต อากีราติ อวจ ฯ ตสฺมา ยํ เอวรูปํ ฉฑฺฑนียธมฺมํ อญฺญํ วา อปริคฺคหิตํ วนมูลผลเภสชฺชาทิ ตํ สพฺพํ ยถาสุขํ อาหราเปตฺวา ปริภุญฺชิตพฺพํ น กุกฺกุจฺจายิตพฺพํ ฯ หตฺถานนฺติ ภิกฺขาคหณตฺถํ ปตฺตํ อุปนามยโต มณิพนฺธโต ปภูติ ทฺวินฺนมฺปิ หตฺถานํ ฯ ปาทานนฺติ นิวาสนนฺตโต ปฏฺฐาย ทฺวินฺนมฺปิ ปาทานํ ฯ สรสฺสาติ สเจ ตํ ภคินีติ วาจํ นิจฺฉารยโต สรสฺส จ ฯ นิมิตฺตํ อคฺคเหสีติ คิหิกาเล สลฺลกฺขิตปุพฺพํ อาการํ อคฺคเหสิ สญฺชานิ สลฺลกฺเขสิ ฯ สุทินฺโน หิ ภควโต ทฺวาทสเม วสฺเส ปพฺพชิโต วีสติเม วสฺเส ญาติกุลํ ปิณฺฑาย ปวิฏฺโฐ สยํ ปพฺพชฺชาย อฏฺฐวสฺสิโก หุตฺวา ฯ เตน นํ สา ญาติทาสี ทิสฺวาว น สญฺชานิ นิมิตฺตํ ปน อคฺคเหสีติ ฯ สุทินฺนสฺส มาตรํ เอตทโวจาติ อติครุนา ปพฺพชฺชูปคเตน สามิปุตฺเตน สทฺธึ ตฺวํ นุโข เม ภนฺเต อยฺโย สุทินฺโนติอาทิวจนํ วตฺตุํ อวิสหนฺตี เวเคน ฆรํ ปวิสิตฺวา สุทินฺนสฺส มาตรํ เอตทโวจ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔๓.

ยคฺเฆติ อาโรจนตฺเถ นิปาโต ฯ สเจ เช สจฺจนฺติ เอตฺถ เชติ อาลปเน นิปาโต ฯ เอวํ หิ ตสฺมึ ปเทเส ทาสีชนํ อาลปนฺติ ฯ ตสฺมา หมฺโภ ทาสิ สเจ สจฺจํ ภณสีติ เอวเมตฺถ อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพ ฯ {๓๒} อญฺญตรํ กุฑฺฑมูลนฺติ ตสฺมึ กิร ปเทเส ทานปตีนํ ฆเรสุ สาลา โหนฺติ อาสนานิ เจตฺถ ปญฺญตฺตานิ โหนฺติ อุปฏฺฐาปิตํ อุทกกญฺชิยํ ฯ ตตฺถ ปพฺพชิตา ปิณฺฑาย จริตฺวา นิสีทิตฺวา ภุญฺชนฺติ ฯ สเจ อิจฺฉนฺติ ทานปตีนมฺปิ สนฺตกํ คณฺหนฺติ ฯ ตสฺมา ตมฺปิ อญฺญตรสฺส กุลสฺส อีทิสาย สาลาย อญฺญตรํ กุฑฺฑมูลนฺติ เวทิตพฺพํ ฯ น หิ ปพฺพชิตา กปณมนุสฺสา วิย อสารุปฺเป ฐาเน นิสีทิตฺวา ภุญฺชนฺตีติ ฯ อตฺถิ นาม ตาตาติ เอตฺถ อตฺถีติ วิชฺชมานตฺเถ นามาติ ปุจฺฉนตฺเถ มญฺญนตฺเถ จ นิปาโต ฯ อิทํ หิ วุตฺตํ โหติ อตฺถิ นุโข ตาต สุทินฺน อมฺหากํ ธนํ นนุ มยํ นิทฺธนาติ วตฺตพฺพา เยสํ โน ตฺวํ อีทิเส ฐาเน นิสีทิตฺวา อาภิโทสิกํ กุมฺมาสํ ปริภุญฺชิสฺสสิ ฯ ตถา อตฺถิ นุโข ตาต สุทินฺน อมฺหากํ ชีวิตํ นนุ มยํ มตาติ วตฺตพฺพา เยสํ โน ตฺวํ อีทิเส ฐาเน นิสีทิตฺวา อาภิโทสิกํ กุมฺมาสํ ปริภุญฺชิสฺสสิ ฯ ตถา อตฺถิ มญฺเญ ตาต สุทินฺน ตว อพฺภนฺตเร สาสนํ นิสฺสาย ปฏิลทฺโธ สมณคุโณ ยํ ตฺวํ สุโภชนรสสํวฑฺฒิโตปิ อิมํ ชิคุจฺฉเนยฺยํ อาภิโทสิกํ กุมฺมาสํ อมตมิว นิพฺพิกาโร ปริภุญฺชิสฺสสีติ ฯ โส ปน คหปติ ทุกฺขาภิตุนฺนตาย เอตมตฺถํ ปริปุณฺณํ กตฺวา วตฺตุมสกฺโกนฺโต อตฺถิ นาม ตาต สุทินฺน อาภิโทสิกํ กุมฺมาสํ ปริภุญฺชิสฺสสีติ เอตฺตกเมว

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔๔.

อโวจ ฯ อกฺขรจินฺตกา ปเนตฺถ อิมํ ลกฺขณํ วทนฺติ ฯ อโนกปฺปนามริสนตฺถวเสเนตํ อตฺถิสทฺเท อุปปเท ปริชุญฺชิสฺสสีติ อนาคตวจนํ กตํ ฯ ตสฺสายมตฺโถ อตฺถิ นาม ฯเปฯ ปริภุญฺชิสฺสสีติ อิทํ ปจฺจกฺขมฺปิ อหํ น สทฺทหามิ น มริสยามีติ ฯ ตตายํ อาภิโทสิโกติ ตโต ตว เคหโต อยํ อาภิโทสิโก กุมฺมาโส ลทฺโธติ อตฺโถ ฯ ตโตยนฺติปิ ปาโฐ ฯ ตทายนฺติปิ ปฐนฺติ ฯ ตํ น สุนฺทรํ ฯ เยน สกปิตุ นิเวสนนฺติ เยน สกสฺส ปิตุ อตฺตโน ปิตุ นิเวสนนฺติ อตฺโถ ฯ เถโร ปิตริ เปเมเนว สุวโจ หุตฺวา อคมาสิ ฯ อธิวาเสสีติ เถโร อุกฺกุฏฺฐปิณฺฑปาติโกปิ สมาโน สเจ เอกภตฺตมฺปิ น คเหสฺสามิ อติวิย เนสํ โทมนสฺสํ ภวิสฺสตีติ ญาตีนํ อนุกมฺปาย อธิวาเสสิ ฯ {๓๓} โอปุญฺฉาเปตฺวาติ อุปลิมฺปาเปตฺวา ฯ ติโรกรณียนฺติ กรณตฺเถ ภุมฺมํ ฯ สาณิปากาเรน ปริกฺขิปิตฺวาติ อตฺโถ ฯ อถวา ติโร กโรนฺติ เอเตนาติ ติโรกรณียํ ฯ ตํ ปริกฺขิปิตฺวา สมนฺตโต กตฺวาติ อตฺโถ ฯ เอกํ หิรญฺญสฺสาติ เอตฺถ หิรญฺญนฺติ กหาปโณ เวทิตพฺโพ ฯ ปุริโสติ นาติทีโฆ นาติรสฺโส มชฺฌิมปฺปมาโณ เวทิตพฺโพ ฯ เตน หีติ ยสฺมา อชฺช สุทินฺโน อาคมิสฺสติ เตน การเณน ฯ หิอิติ ปทปูรณมตฺเต นิปาโต ฯ เตนาติ อยมฺปิ วา อุยฺโยชนตฺเถ นิปาโตเยว ฯ {๓๔} ปุพฺพณฺหสมยนฺติ เอตฺถ กิญฺจาปิ ปาลิยํ กาลาโรจนํ น วุตฺตํ อถโข อาโรจิเตเยว กาเล อคมาสีติ เวทิตพฺโพ ฯ อิทํ เต ตาตาติ เทฺว ปุญฺเช ทสฺเสนฺโต อาห ฯ มาตุอิติ ชเนตฺติยา ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔๕.

มตฺติกนฺติ มาติโต อาคตํ ฯ อิทนฺเต มาตามหติยา มาตุ อิมํ เคหํ อาคจฺฉนฺติยา ทินฺนํ ธนนฺติ อตฺโถ ฯ อิตฺถิกาย อิตฺถีธนนฺติ หีเฬนฺโต อาห ฯ อิตฺถิกาย นาม อิตฺถีปริโภคานํเยว นหานจุณฺณาทีนํ อตฺถาย ลทฺธํ ธนํ กิตฺตกํ ภเวยฺย ฯ ตสฺสาปิ ตาว ปริมาณํ ปสฺส ฯ อถวา อิทนฺเต ตาต สุทินฺน มาตุ ธนํ ตญฺจโข มตฺติกํ น มยา ทินฺนํ ตว มาตุเยว สนฺตกนฺติ วุตฺตํ โหติ ฯ ตํ ปเนตํ น กสิยา น วณิชฺชาย สมฺภตํ อปิจ โข อิตฺถิกาย อิตฺถีธนํ ยํ อิตฺถิกาย ญาติกุลโต สามิกุลํ คจฺฉนฺติยา ลทฺธพฺพํ นหานจุณฺณาทีนํ อตฺถาย อิตฺถีธนํ ตํ ตาว เอตฺตกนฺติ เอวเมตฺถ อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพ ฯ อญฺญํ เปตฺติกํ อญฺญํ ปิตามหนฺติ ยํ ปน เต ปิตุ จ ปิตามหานญฺจ สนฺตกํ ตํ อญฺญํเยว นิหิตญฺจ ปยุตฺตญฺจ อติวิย พหุํ ฯ เอตฺถ จ ปิตามหนฺติ ตทฺธิตโลปํ กตฺวา เวทิตพฺพํ ฯ เปตามหนฺติ วา ปาโฐ ฯ ลพฺภา ตาต สุทินฺน หีนายาวตฺติตฺวาติ ตาต สุทินฺน อุตฺตมํ อริยทฺธชํ ปพฺพชิตลิงฺคํ ปหาย หีนาย คิหิภาวาย อาวตฺติตฺวา ลพฺภา โภคา ภุญฺชิตุํ ลพฺภนฺติ ภุญฺชิตุํ น ตฺวํ ราชภีโต ปพฺพชิโต น อิณายิเกหิ ปลิพุทฺโธ หุตฺวาติ ฯ ตาต น อุสฺสหามีติ เอตฺถ ปน ตาตาติ วจนํ เคหสิตเปเมน อาห น สมณเตเชน ฯ น อุสฺสหามีติ น สกฺโกมิ ฯ น วิสหามีติ นปฺปโหมิ น สมตฺโถมฺหิ ฯ วเทยฺยาม โข ตํ คหปตีติ อิทํ ปน วจนํ สมณเตเชนาห ฯ นาติกฑฺเฒยฺยาสีติ ตํ เต มยิ เปมํ ปติฏฺฐิตํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔๖.

ตํ โกธวเสน น อติกฑฺเฒยฺยาสิ ฯ สเจ น กุชฺเฌยฺยาสีติ วุตฺตํ โหติ ฯ ตโต เสฏฺฐี ปุตฺโต เม สงฺคหํ มญฺเญ กตฺตุกาโมติ อุทคฺคจิตฺโต อาห วเทหิ ตาต สุทินฺนาติ ฯ เตนหีติ อุยฺโยชนตฺเถ วิภตฺติปฏิรูปโก นิปาโต ฯ ตโตนิทานนฺติ ตํนิทานํ ตํเหตุกนฺติ ปจฺจตฺตวจนสฺส โตอาเทโส เวทิตพฺโพ ฯ สมาเส จสฺส โตโลปาภาโว ฯ ภยํ วาติ กินฺติ เม โภเค เนว ราชาโน หเรยฺยุนฺติอาทินา นเยน วุตฺตํ ราชาทิภยํ ฯ จิตฺตุตฺราโสติ อตฺโถ ฯ ฉมฺภิตตฺตนฺติ ราชูหิ วา โจเรหิ วา ธนํ เทหีติ กมฺมกรณํ การิยมานสฺส กายีญฺชนํ กายกมฺโป หทยมํสจลนํ ฯ โลมหํโสติ อุปฺปนฺเน ภเย โลมานํ หํสนํ อุทฺธคฺคภาโว ฯ อารกฺโขติ อนฺโต จ พหิ จ รตฺตึ จ ทิวา จ อารกฺขณํ ฯ {๓๕} เตนหิ วธูติ เสฏฺฐี คหปติ ธนํ ทสฺเสตฺวา ปุตฺตํ อตฺตนา คิหิภาวตฺถาย ปโลเภตุํ อสกฺโกนฺโต มาตุคามสทิสํ ทานิ ปุริสานํ พนฺธนํ นตฺถีติ มญฺญิตฺวา ตสฺส ปุราณทุติยิกํ อามนฺเตสิ เตนหิ วธูติ ฯ ปุราณทุติยิกนฺติ ปุราณํ ทุติยิกํ ปุพฺเพ คิหิกาเล ทุติยิกํ ฯ เคหสิตสุขูปโภคสหายิกํ ภูตปุพฺพํ ภริยนฺติ อตฺโถ ฯ เตน หีติ เยน การเณน มาตุคามสทิสํ พนฺธนํ นตฺถิ ฯ ปาเทสุ คเหตฺวาติ ปาเท คเหตฺวา ฯ อุปโยคตฺเถ ภุมฺมวจนํ ฯ ปาเทสุ วา ตํ คเหตฺวา ฯ กีทิสา นาม ตา อยฺยปุตฺต อจฺฉราโยติ กสฺมา เอวมาห ฯ ตทา กิร สมฺพหุเล ขตฺติยกุมาเรปิ พฺราหฺมณกุมาเรปิ เสฏฺฐิปุตฺเตปิ มหาสมฺปตฺติโย ปหาย ปพฺพชนฺเต ทิสฺวา ปพฺพชฺชาย คุณํ อชานนฺตา กถํ สมุฏฺฐาเปนฺติ กสฺมา เอเต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔๗.

ปพฺพชนฺตีติ ฯ อถญฺเญ วทนฺติ เทวจฺฉรานํ เทวนาฏกานํ การณาติ ฯ สา กถา วิตฺถาริตา อโหสิ ฯ ตํ คเหตฺวา อยํ เอวมาหาติ ฯ เถโร ตํ ปฏิกฺขิปนฺโต น โข อหํ ภคินีติ อาห ฯ สมุทาจรตีติ โวหรติ วทติ ฯ ตตฺเถว มุจฺฉิตา ปปตาติ นํ ภคินีวาเทน สมุทาจรนฺตํ ทิสฺวา อนตฺถิโก ทานิ มยา อยํ โย มํ ปชาปตึ สมานํ อตฺตนา สทฺธึ เอกมาตุกุจฺฉิยา สยิตทาริกํ วิย มญฺญตีติ สมุปฺปนฺนพลวโสกา หุตฺวา ตสฺมึเยว ปเทเส มุจฺฉิตา ปปตา ปติตาติ อตฺโถ ฯ มา โน วิเหฐยิตฺถาติ มา อมฺเห ธนํ ทสฺเสตฺวา มาตุคามญฺจ อุยฺโยเชตฺวา วิเหฐยิตฺถ วิเหสา เหสา ปพฺพชิตานนฺติ ฯ เตนหิ ตาต สุทินฺน พีชกมฺปิ เทหีติ เอตฺถ เตนหีติ อภิรติยํ อุยโยเชติ ฯ สเจ ตฺวํ อภิรโต พฺรหฺมจริยํ จรสิ จร อากาเส นิสีทิตฺวา ปรินิพฺพายิตา โหหิ อมฺหากํ ปน กุลวํสพีชกํ เอกํ ปุตฺตํ เทหิ ฯ มา โน อปุตฺตกํ สาปเตยฺยํ ลิจฺฉวโย อติหราเปสุนฺติ มยํ หิ ลิจฺฉวีนํ คณราชูนํ รชฺเช วสาม เต เต ปิตุโน อจฺจเยน อิมํ สาปเตยฺยํ เอวํ มหนฺตํ อมฺหากํ วิภวํ อปุตฺตกํ กุลธนรกฺขเกน ปุตฺเตน วิรหิตํ อตฺตโน ราชนฺเตปุรํ อติหราเปสุนฺติ ตนฺเต มา อติหราเปสุํ มา อติหราเปนฺตูติ ฯ เอตํ โข เม อมฺม สกฺกา กาตุนฺติ กสฺมา เอวมาห ฯ โส กิร จินฺเตสิ เอเตสํ สาปเตยฺยสฺส อหเมว สามิ อญฺโญ นตฺถิ เตปิ มํ สาปเตยฺยํ รกฺขณตฺถาย นิจฺจํ อนุพนฺธิสฺสนฺติ เตนาหํ น ลจฺฉามิ อปฺโปสฺสุกฺโก สมณธมฺมํ กาตุํ ปุตฺตกํ ปน ลภิตฺวา โอรมิสฺสนฺติ ตโต อหํ ยถาสุขํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔๘.

สมณธมฺมํ กริสฺสามีติ อิมํ นยํ ปสฺสนฺโต เอวมาหาติ ฯ {๓๖} ปุปฺผนฺติ อุตุกาเล อุปฺปนฺนโลหิตสฺส นามํ ฯ มาตุคามสฺส หิ อุตุกาเล คพฺภปฺปติฏฺฐานฏฺฐาเน โลหิตวณฺณา ปิฬกา สณฺฐหิตฺวา สตฺต ทิวสานิ วฑฺฒิตฺวา ภิชฺชนฺติ ฯ ตโต โลหิตํ ปคฺฆรติ ฯ ตสฺเสตํ นามํ ปุปฺผนฺติ ฯ ตํ ปน ยาว พลวํ โหติ พหุํ ปคฺฆรติ ตาว ทินฺนาปิ ปฏิสนฺธิ น ติฏฺฐติ โทเสเนว สทฺธึ ปคฺฆรติ โทเส ปน ปคฺฆริเต สุทฺเธ วตฺถุมฺหิ ทินฺนา ปฏิสนฺธิ ขิปฺปํ ปติฏฺฐาติ ฯ ปุปฺผํสา อุปฺปชฺชตีติ ปุปฺผํ อสฺสา อุปฺปชฺชิ ฯ อการโลเปน สทฺธึ สํโยคโลโป ฯ ปุราณทุติยิกาย พาหายํ คเหตฺวาติ ปุราณทุติยิกาย ยา พาหา ตตฺร นํ คเหตฺวาติ อตฺโถ ฯ อปฺปญฺญตฺเต สิกฺขาปเทติ ปฐมปาราชิกสิกฺขาปเท อฏฺฐปิเต ฯ ภควโต กิร ปฐมโพธิยํ วีสติวสฺสานิ ภิกฺขู จิตฺตํ อาราธยึสุ น เอวรูปํ อชฺฌาจารมกํสุ ฯ ตํ สนฺธาเยว อิทํ สุตฺตมาห อาราธยึสุ วต เม ภิกฺขเว ภิกฺขู เอกํ สมยํ จิตฺตนฺติ ฯ อถ ภควา อชฺฌาจารํ อปสฺสนฺโต ปาราชิกํ สงฺฆาทิเสสํ วา น ปญฺญาเปสิ ฯ ตสฺมึ ตสฺมึ ปน วตฺถุสฺมึ อวเสเส ปญฺจ ขุทฺทกาปตฺติกฺขนฺเธเอว ปญฺญาเปสิ ฯ เตน วุตฺตํ อปฺปญฺญตฺเต สิกฺขาปเทติ ฯ อนาทีนวทสฺโสติ ยํ ภควา อิทานิ สิกฺขาปทํ ปญฺญาเปนฺโต อาทีนวํ ทสฺเสสฺสติ ตํ อปสฺสนฺโต อนวชฺชสญฺญี หุตฺวา ฯ สเจ หิ อยํ อิทํ น กรณียนฺติ วา มูลจฺเฉชฺชาย วา สํวตฺตตีติ ชาเนยฺย สทฺธาปพฺพชิโต กุลปุตฺโต ตโต นิทานํ ชีวิตกฺขยํ ปาปุณนฺโตปิ น กเรยฺย เอตฺถ ปน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔๙.

อาทีนวํ อปสฺสนฺโต นิทฺโทสสญฺญี อโหสิ ฯ เตน วุตฺตํ อนาทีนวทสฺโสติ ฯ ปุราณทุติยิกายาติ ภุมฺมวจนํ ฯ อภิวิญฺญาเปสีติ ปวตฺเตสิ ฯ ปวตฺตนาปิ หิ กายวิญฺญตฺติโจปนโต วิญฺญาปนาติ วุจฺจติ ฯ ติกฺขตฺตุํ อภิวิญฺญาปนํ เจส คพฺภสณฺฐานสนฺนิฏฺฐานตฺถมกาสีติ เวทิตพฺโพ ฯ สา เตน คพฺภํ คณฺหีติ สาปิ เตเนว อชฺฌาจาเรน คพฺภํ คณฺหิ น อญฺญถา ฯ กึ ปน อญฺญถาปิ คพฺภคฺคหณํ โหตีติ ฯ โหติ ฯ กถํ ฯ กายสํสคฺเคน โจลคฺคหเณน อสุจิปาเนน นาภิปรามสเนน ทสฺสเนน สทฺเทน คนฺเธน ฯ อิตฺถิโย หิ เอกจฺจา อุตุสมเย ฉนฺทราครตฺตา ปุริสานํ หตฺถคฺคาหเวณิคฺคาหองฺคปจฺจงฺคปรามสนํ สาทิยนฺติโยปิ คพฺภํ คณฺหนฺติ ฯ เอวํ กายสํสคฺเคน คพฺภคฺคหณํ โหติ ฯ อุทายิตฺเถรสฺส ปน ปุราณทุติยิกา ภิกฺขุนี ตํ อสุจึ เอกเทสํ มุเขน อคฺคเหสิ เอกเทสํ โจลเกเนว สทฺธึ องฺคชาเต ปกฺขิปิ ฯ สา เตน คพฺภํ คณฺหิ ฯ เอวํ โจลคฺคหเณน คพฺภคฺคหณํ โหติ ฯ มิคสิงฺคตาปสสฺส มาตา มิคี อุตุสมเย ตาปสสฺส ปสฺสาวฏฺฐานํ อาคนฺตฺวา สสมฺภวํ ปสฺสาวํ ปิวิ ฯ สา เตน คพฺภํ คณฺหิตฺวา มิคสิงฺคํ วิชายิ ฯ เอวํ อสุจิปาเนน คพฺภคฺคหณํ โหติ ฯ สามสฺส ปน โพธิสตฺตสฺส มาตาปิตูนํ จกฺขุปริหานึ ญตฺวา สกฺโก ปุตฺตํ ทาตุกาโม ทุกุลกปณฺฑิตํ อาห วฏฺฏติ ตุมฺหากํ เมถุนธมฺโมติ ฯ อนตฺถิกา มยํ เอเตน อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตมฺหาติ ฯ เตนหิ อิมิสฺสา อุตุสมเย องฺคุฏฺเฐน นาภึ ปรามเสยฺยาถาติ ฯ โส ตถา อกาสิ ฯ สา เตน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๕๐.

คพฺภํ คณฺหิตฺวา สามตาปสทารกํ วิชายิ ฯ เอวํ นาภิปรามสเนน คพฺภคฺคหณํ โหติ ฯ เอเตเนว นเยน มณฺฑพฺยสฺส จ จณฺฑปฺปชฺโชตสฺส จ วตฺถุ เวทิตพฺพํ ฯ กถํ ทสฺสเนน โหตีติ อิเธกจฺจา อิตฺถี อุตุสมเย ปุริสสํสคฺคํ อลภมานา ฉนฺทราควเสน อนฺโตเคหคตา ปุริสํ อุปนิชฺฌายติ ราโชโรธา วิย ฯ สา เตน คพฺภํ คณฺหาติ ฯ เอวํ รูปทสฺสเนน คพฺภคฺคหณํ โหติ ฯ พลากาสุ ปน ปุริโส นาม นตฺถิ ฯ ตา อุตุสมเย เมฆสทฺทํ สุตฺวา คพฺภํ คณฺหนฺติ ฯ กุกฺกุฏิโยปิ กทาจิ เอกสฺส กุกฺกุฏสฺส สทฺทํ สุตฺวา พหุกาปิ คพฺภํ คณฺหนฺติ ฯ ตถา คาวี อุสภสฺส ฯ เอวํ สทฺเทน คพฺภคฺคหณํ โหติ ฯ คาวีเยว จ กทาจิ อุสภคนฺเธน คพฺภํ คณฺหนฺติ ฯ เอวํ คนฺเธน คพฺภคฺคหณํ โหติ ฯ อิธ ปนายํ อชฺฌาจาเรน คพฺภํ คณฺหิ ฯ ยํ สนฺธาย วุตฺตํ มาตาปิตโร จ สนฺนิปติตา โหนฺติ มาตา จ อุตุนี โหติ คนฺธพฺโพ จ ปจฺจุปฏฺฐิโต โหติ เอวํ ติณฺณํ สนฺนิปาตา คพฺภสฺสาวกฺกนฺติ โหตีติ ฯ ภุมฺมา เทวา สทฺทมนุสฺสาเวสุนฺติ ยสฺมา นตฺถิ โลเก รโห นาม ปาปกมฺมํ ปกุพฺพโต สพฺพปฐมํ หิสฺส ตํ ปาปํ อตฺตา ชานาติ ตโต อารกฺขเทวตา อถญฺญาปิ ปรจิตฺตวิทุนิโย เทวตา ตสฺมาสฺส ปรจิตฺตวิทู สกลวนสณฺฑสนฺนิสฺสิตา ภุมฺมา เทวา ตํ อชฺฌาจารํ ทิสฺวา สทฺทมนุสฺสาเวสุํ ยถา อญฺเญปิ เทวา สุณนฺติ ตถา นิจฺฉาเรสุํ ฯ กินฺติ ฯ นิรพฺพุโท วต โภ ฯเปฯ อาทีนโว อุปฺปาทิโตติ ฯ ตสฺสตฺโถ เวรญฺชกณฺเฑ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๕๑.

ภุมฺมานํ เทวานํ สทฺทํ สุตฺวา จาตุมฺมหาราชิกาติ เอตฺถ ปน ภุมฺมานํ เทวานํ สทฺทํ อากาสฏฺฐเทวตา อสฺโสสุํ อากาสฏฺฐานํ จาตุมฺมหาราชิกาติ อยมนุกฺกโม เวทิตพฺโพ ฯ พฺรหฺมกายิกาติ อสญฺญิสตฺเต จ อรูปาวจเร จ ฐเปตฺวา สพฺเพปิ พฺรหฺมาโน อสฺโสสุํ สุตฺวา จ สทฺทมนุสฺสาเวสุนฺติ เวทิตพฺพา ฯ อิติห เตน ขเณนาติ เอวํ เตน สุทินฺนสฺส อชฺฌาจารกฺขเณน ฯ เตน มุหุตฺเตนาติ อชฺฌาจารมุหุตฺเตเนว ฯ ยาว พฺรหฺมโลกาติ ยาว อกนิฏฺฐพฺรหฺมโลกา ฯ อพฺภุคฺคญฺฉีติ อภิอุคฺคญฺหิ อพฺภุฏฺฐาสิ ฯ เอกโกลาหลมโหสีติ อตฺโถ ฯ ปุตฺตํ วิชายีติ สุวณฺณพิมฺพสทิสํ ปจฺฉิมภวิกสตฺตํ ชเนสิ ฯ พีชโกติ นามํ อกํสูติ น อญฺญํ นาม กาตุมทํสุ พีชกมฺปิ เทหีติ ปิตามหิยา วุตฺตภาวสฺส ปากฏตฺตา พีชโกเตฺวสฺส นามํ โหตูติ พีชโกติ นามมกํสุ ฯ ปุตฺตสฺส นามวเสเนว มาตาปิตูนํปิสฺส นามมกํสุ ฯ เต อปเรน สมเยนาติ พีชกญฺจ พีชกมาตรญฺจ สนฺธาย วุตฺตํ ฯ พีชกสฺส กิร สตฺตฏฺฐวสฺสกาเล ตสฺส มาตา ภิกฺขุนีสุ โส จ ภิกฺขูสุ ปพฺพชิตฺวา กลฺยาณมิตฺเต อุปนิสฺสาย อรหตฺเต ปติฏฺฐหึสุ ฯ เตน วุตฺตํ อุโภ อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิตฺวา อรหตฺตํ สจฺฉากํสูติ ฯ {๓๗} เอวํ มาตาปุตฺตานํ ปพฺพชฺชา สผลา อโหสิ ฯ ปิตา ปนสฺส วิปฏิสาราภิภูโต วิหาสิ ฯ เตน วุตฺตํ อถโข อายสฺมโต สุทินฺนสฺส อหุเทว กุกฺกจฺจนฺติอาทิ ฯ ตตฺถ อหุเทวาติ อหุเอว ฯ ทกาโร ปทสนฺธิกโร ฯ อโหสิเอวาติ อตฺโถ ฯ กุกฺกุจฺจนฺติ อชฺฌาจารเหตุโก ปจฺฉานุตาโป ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๕๒.

วิปฏิสาโรติปิ ตสฺเสว นามํ ฯ โส หิ วิญฺญูหิ อกตฺตพฺพตาย กุจฺฉิตกิริยาภาวโต กุกฺกุจฺจํ กตํ อชฺฌาจารํ นิวตฺเตตุํ อสมตฺถตาย ตํ ปฏิจฺจ วิรูปสรณภาวโต วิปฏิสาโรติ วุจฺจติ ฯ อลาภา วต เมติ มยฺหํ วต อลาภา ฯ เย ฌานาทีนํ คุณานํ อลาภา นาม เต มยฺหํ น อญฺญสฺสาติ อธิปฺปาโย ฯ น วต เม ลาภาติ เยปิ เม ปฏิลทฺธา ปพฺพชฺชาสรณคมนสิกฺขาสมาทานคุณา เตปิ เนว มยฺหํ ลาภา อชฺฌาจารมลินตฺตา ฯ ทุลฺลทฺธํ วต เมติ อิทํ สาสนํ ลทฺธมฺปิ เม ทุลฺลทฺธํ ฯ น วต เม สุลทฺธนฺติ ยถา อญฺเญสํ กุลปุตฺตานํ เอวํ น วต เม สุลทฺธํ ฯ กสฺมา ฯ โยหํ เอวํ สฺวากฺขาเต ธมฺมวินเย ฯเปฯ พฺรหฺมจริยํ จริตุนฺติ ฯ พฺรหฺมจริยนฺติ สิกฺขาตฺตยสงฺคหิตํ มคฺคพฺรหฺมจริยํ ฯ กิโส อโหสีติ ขาทิตุํ วา ภุญฺชิตุํ วา อสกฺโกนฺโต ตนุโก อโหสิ อปฺปมํสโลหิโต ฯ อุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกชาโตติ สญฺชาตุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกภาโว ปณฺฑุปลาสปฏิภาโค ฯ ธมนิสณฺฐตคตฺโตติ ๑- ปริยาทินฺนมํสโลหิตตฺตา สิราชาเลเนว สนฺถริตคตฺโต ฯ อนฺโตมโนติ อนุโสจนวเสน อพฺภนฺตเรเยว ฐิตจิตฺโต ฯ หทยวตฺถุํ นิสฺสาย วตฺตนวเสน ปน สพฺเพปิ อนฺโตมนาเยว ฯ ลีนมโนติ อุทฺเทเส ปริปจฺฉาย กมฺมฏฺฐาเน อธิสีเล อธิจิตฺเต อธิปญฺญาย วตฺตปฏิวตฺตปูรเณ จ นิกฺขิตฺตธุโร อวิปฺผาริโก ฯ อญฺญทตฺถุํ โกสชฺชวเสเนว ลีโน สงฺกุฏิโต มโน อสฺสาติ ลีนมโน ฯ ทุกฺขีติ เจโตทุกฺเขน ทุกฺขี ฯ ทุมฺมโนติ โทเสน ทุฏฺฐมโน วิรูปมโน วา โทมนสฺสาภิภูตตาย ฯ ปชฺฌายีติ @เชิงอรรถ: ๑. ปาลิยมฺปน ธมนิสนฺถตคตฺโตติ ทิสฺสติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๕๓.

วิปฏิสารวเสน วหจฺฉินฺโน วิย คทฺรโภ ตํตํ จินฺตยิ ฯ {๓๘} สหายกา ภิกฺขูติ ตํ เอวํภูตํ คณสงฺคณิกาปปญฺเจน วีตินาเมนฺตํ ทิสฺวา ยสฺส วิสฺสาสิกา กถาผาสุกา ภิกฺขู เต นํ เอตทโวจุํ ฯ ปีนินฺทฺริโยติ ปสาทปฺปติฏฺฐาโนกาสสฺส สมฺปุณฺณตฺตา ปริปุณฺณจกฺขาทิอินฺทฺริโย ฯ โส ทานิ ตฺวนฺติ เอตฺถ ทานีติ นิปาโต ฯ โส ปน ตฺวนฺติ วุตฺตํ โหติ ฯ กจฺจิ โน ตฺวนฺติ กจฺจิ นุ ตฺวํ ฯ อนภิรโตติ อุกฺกณฺฐิโต คิหิภาวํ ปฏฺฐยมาโนติ อตฺโถ ฯ ตสฺมา ๑- ตเมว อนภิรตึ ปฏิกฺขิปนฺโต อาห น โข อหํ อาวุโส อนภิรโตติ ฯ อธิกุสลานํ ปน ธมฺมานํ ภาวนาย อภิรโตวาหนฺติ ๒- ฯ อตฺถิ เม ปาปกมฺมํ กตนฺติ มยา กตํ เอกํ ปาปกมฺมํ อตฺถิ อุปลพฺภติ สํวิชฺชติ นิจฺจกาลํ อภิมุขํ วิย เม ติฏฺฐติ ฯ อถ นํ ปกาเสนฺโต ปุราณทุติยิกายาติอาทิมาห ฯ อลํ หิ เต อาวุโส สุทินฺน กุกฺกุจฺจายาติ อาวุโส สุทินฺน ตุยฺเหตํ ปาปกมฺมํ อลํ สมตฺถํ กุกฺกุจฺจาย ฯ ปฏิพลํ กุกฺกุจฺจมุปฺปาเทตุนฺติ วุตฺตํ โหติ ฯ ยํ ตฺวนฺติอาทิมฺหิ เยน ปาเปน ตฺวํ นาสกฺกิสฺสสิ พฺรหฺมจริยํ จริตุํ ตํ เต ปาปํ อลํ กุกฺกุจฺจายาติ เอวํ สมฺพนฺโธ เวทิตพฺโพ ฯ อถ นํ อนุสาสนฺตา นนุ อาวุโส ภควตาติอาทิมาหํสุ ฯ ตตฺถ นนูติ อนุมติครหตฺเถ นิปาโต ฯ อเนกปริยาเยนาติ อเนกการเณน ฯ วิราคายาติ วิราคตฺถาย ฯ โน สราคายาติ @เชิงอรรถ: ๑. อิติ ปทํ ยสฺมา โส กุกฺกุจฺจการณา ตถารูโป โหติ น อนภิรติวเสนาติ เอวมาทิกํ @อตฺถํ โชเตติ ฯ โส นฏฺโฐ โหติ มญฺเญ ฯ ๒. อธิปฺปาโยติ ปเทน ภวิตพฺพํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๕๔.

โน ราเคน รญฺชนตฺถาย ฯ ภควตา หิ อิมํ เม ธมฺมํ สุตฺวา สตฺตา สพฺพภวโภเคสุ วิรชฺชิสฺสนฺติ โน รญฺชิสฺสนฺตีติ เอตทตฺถาย ธมฺโม เทสิโตติ อธิปฺปาโย ฯ เอส นโย สพฺพปเทสุ ฯ อิทํ ปเนตฺถ ปริยายวจนมตฺตํ ฯ วิสํโยคายาติ กิเลเสหิ วิสํยุชฺชนตฺถาย ฯ โน สํโยคายาติ น สํยุชฺชนตฺถาย ฯ อนุปาทานายาติ อคฺคหณตฺถาย ฯ โน สอุปาทานายาติ น สงฺคหณตฺถาย ฯ ตตฺถ นาม ตฺวนฺติ ตสฺมึ นาม ตฺวํ ฯ สราคาย เจเตสฺสสีติ สห ราเคน วตฺตมานาย เมถุนธมฺมาย เจเตสฺสสิ กปฺเปสฺสสิ ฯ เอตทตฺถํ วายมิสฺสสีติ อตฺโถ ฯ เอส นโย สพฺพตฺถ ฯ ปุน ราควิราคาทีนิ นวปทานิ นิพฺพฏฺฏิตโลกุตฺตรนิพฺพานเมว สนฺธาย วุตฺตานิ ฯ ตสฺมา ราคาวิราคายาติ วา มทนิมฺมทนายาติ วา วุตฺเตปิ นิพฺพานตฺถายาติ เอวเมว อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพ ฯ นิพฺพานํ หิ ยสฺมา ตํ อาคมฺม อารพฺภ สนฺธาย ปฏิจฺจ ราโค วิรชฺชติ น โหติ ตสฺมา ราควิราโคติ วุจฺจติ ฯ ยสฺมา ปน ตํ อาคมฺม มานมทปุริสมทาทโย มทา นิมฺมทา อมทา โหนฺติ วินสฺสนฺติ ตสฺมา มทนิมฺมทนนฺติ วุจฺจติ ฯ ยสฺมา จ ตํ อาคมฺม สพฺพาปิ กามปิปาสา วินยํ อพฺภตฺถํ ยาติ ตสฺมา ปิปาสวินโยติ วุจฺจติ ฯ ยสฺมา ปน ตํ อาคมฺม ปญฺจกามคุณาลยา สมุคฺฆาตํ คจฺฉนฺติ ตสฺมา อาลยสมุคฺฆาโตติ วุจฺจติ ฯ ยสฺมา ปน ตํ อาคมฺม เตภูมิกวฏฺฏํ อุปจฺฉิชฺชติ ตสฺมา วฏฺฏูปจฺเฉโทติ วุจฺจติ ฯ ยสฺมา ปน ตํ อาคมฺม สพฺพโส ตณฺหา ขยํ คจฺฉติ วิรชฺชติ นิรุชฺฌติ จ ตสฺมา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๕๕.

ตณฺหกฺขโย วิราโค นิโรโธติ วุจฺจติ ฯ ยสฺมา ปเนตํ จตสฺโส โยนิโย ปญฺจ คติโย สตฺต วิญฺญาณฏฺฐิติโย นว สตฺตาวาเส อปราปรภาวาย วินนโต อาพนฺธนโต สํสิพฺพนโต วานนฺติ ลทฺธโวหาราย ตณฺหาย นิกฺขนฺตํ นิสฺสฏํ วิสํยุตฺตํ ตสฺมา นิพฺพานนฺติ วุจฺจตีติ ฯ กามานํ ปหานํ อกฺขาตนฺติ วตฺถุกามานํ กิเลสกามานญฺจ ปหานํ วุตฺตํ ฯ กามสญฺญานํ ปริญฺญาติ สพฺพาสมฺปิ กามสญฺญานํ ญาตตีรณปหานวเสน ติวิธา ปริญฺญา อกฺขาตา ฯ กามปิปาสานนฺติ กาเมสุ ปาตพฺยตานํ กาเม วา ปาตุมิจฺฉานํ ฯ กามวิตกฺกานนฺติ กามูปสํหิตานํ วิตกฺกานํ ฯ กามปริฬาหานนฺติ ปญฺจกามคุณิกราควเสน อุปฺปนฺนปริฬาหานํ อนฺโตทาหานํ ฯ อิเมสุ ปญฺจสุ ฐาเนสุ กิเลสกฺขยกโร โลกุตฺตรมคฺโคว กถิโต ฯ สพฺพปฐเมสุ ปน ตีสุ ฐาเนสุ โลกิยโลกุตฺตรมิสฺสโก มคฺโค กถิโตติ เวทิตพฺโพ ฯ เนตํ อาวุโสติ เอตํ อาวุโส ตว ปาปกมฺมํ อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย เอวรูปานํ ปสาทตฺถาย น โหติ ฯ อถเขฺวตนฺติ อถโข เอตํ ฯ อถ เขตนฺติปิ ปาโฐ ฯ อญฺญถตฺตายาติ ปสาทญฺญถาภาวาย วิปฏิสาราย โหติ ฯ เย มคฺเคน อนาคตสทฺธา เตสํ วิปฏิสารํ กโรติ อีทิเสปิ นาม ธมฺมวินเย มยํ ปสนฺนา ยตฺเถว ทุปฺปฏิปนฺนา ภิกฺขูติ ฯ เย ปน มคฺเคนาคตสทฺธา เตสํ สิเนรุ วิย วาเตหิ อจโล ปสาโท อีทิเสหิ วตฺถูหิ อิโต วา ทารุณตเรหิ ฯ เตน วุตฺตํ เอกจฺจานํ อญฺญถตฺตายาติ ฯ {๓๙} ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุนฺติ ภควโต เอตมตฺถํ อาจิกฺขึสุ ปฏิเวทยึสุ อาโรจยมานา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๕๖.

จ เนว ปิยกมฺยตาย น เภทปุเรกฺขารตาย น ตสฺสายสฺมโต อวณฺณํ ปกาสนตฺถาย น กลิสาสนํ อาโรจนตฺถาย นาปิ อิทํ สุตฺวา ภควา อิมสฺส สาสเน ปติฏฺฐานํ น ทสฺสติ นิกฺกฑฺฒาเปสฺสติ นนฺติ มญฺญมานา อาโรเจสุํ อถโข อิมํ สาสเน อุปฺปนฺนํ อพฺพุทํ ญตฺวา ภควา สิกฺขาปทํ ปญฺญาเปสฺสติ เวลํ มริยาทํ อาณํ ฐเปสฺสตีติ อาโรเจสุํ ฯ เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณติ เอตฺถ สุทินฺนสฺส อชฺฌาจารวีติกฺกโม สิกฺขาปทปฺปญฺญตฺติยา การณตฺตา นิทานญฺเจว ปกรณญฺจาติ วุตฺโตติ เวทิตพฺโพ ฯ การณํ หิ ยสฺมา นิเทติ อตฺตโน ผลํ หนฺท คณฺหาถ นนฺติ ทสฺเสนฺตํ วิย อปฺเปติ ปกโรติ จ นํ กตฺตุํ อารภติ กโรติเยว วา ตสฺมา นิทานญฺเจว ปกรณญฺจาติ วุจฺจติ ฯ วิครหิ พุทฺโธ ภควาติ พุทฺโธ ภควา วิครหิ นินฺทิ ยถาติ วณฺณาวณฺณรหานํ วณฺณญฺจ อวณฺณญฺจ ภณนฺโต อคฺคปุคฺคโล ฯ น หิ ภควโต สีลวีติกฺกมการกํ ปุคฺคลํ ทิสฺวา อยํ ชาติยา วา โคตฺเตน วา โกลปุตฺติเยน วา คณฺเฐน วา ธุตงฺเคน วา ญาโต ยสสฺสี อีทิสํ ปุคฺคลํ รกฺขิตุํ วฏฺฏตีติ จิตฺตํ อุปฺปชฺชติ นาปิ เปสลํ คุณวนฺติ ทิสฺวา ตสฺส คุณํ ปฏิจฺฉาเทตุํ จิตฺตํ อุปฺปชฺชติ อถโข ครหิตพฺพํ ครหติเยว ปสํสิตพฺพญฺจ ปสํสติเยว อยญฺจ ครหิตพฺโพ ตสฺมา ตํ ตาทิลกฺขเณ ฐิโต อวิกฺกมฺปมาเนน จิตฺเตน วิครหิ พุทฺโธ ภควา อนนุจฺฉวิยนฺติอาทีหิ วจเนหิ ฯ ตตฺถายํ อตฺถวณฺณนา ยทิทํ ตยา โมฆปุริส

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๕๗.

ตุจฺฉมนุสฺส กมฺมํ กตํ ตํ สมณกรณานํ ธมฺมานํ มคฺคผลนิพฺพานสาสนานํ วา น อนุจฺฉวิกํ เตสํ ฉวึ ฉายํ สุนฺทรภาวํ น อเนฺวติ นานุคจฺฉติ อถโข อารกาว เตหิ ธมฺเมหิ อนนุจฺฉวิกตฺตาเอว จ อนนุโลมิกํ เตสํ น อนุโลเมติ อถโข วิโลมํ ปจฺจนีกภาเว ฐิตํ อนนุโลมิกตฺตาเอว จ อปฏิรูปํ ปฏิรูปํ สทิสํ ปฏิภาคํ น โหติ อถโข อสทิสมปฏิภาคเมว อปฏิรูปตฺตาเอว จ อสฺสามณกํ สมณานํ กมฺมํ น โหติ อสฺสามณกตฺตา อกปฺปิยํ ยํ หิ สมณกมฺมํ น โหติ ตํ เตสํ น กปฺปติ อกปฺปิยตฺตา อกรณียํ น หิ สมณานํ ยํ น กปฺปติ ตํ กโรนฺติ ตญฺเจตํ ตยา กตํ ตสฺมา อนนุจฺฉวิกํ เต โมฆปุริส กตํ ฯเปฯ อกรณียนฺติ ฯ กถํ หิ นามาติ เกน นาม การเณน ฯ กินฺนาม การณํ ปสฺสนฺโตติ วุตฺตํ โหติ ฯ ตโต การณาภาวํ ทสฺเสนฺโต ปรโต นนุ มยา โมฆปุริสาติอาทิมาห ฯ ตํ สพฺพํ วุตฺตตฺถเมว ฯ อิทานิ ยสฺมา ยํ เตน ปาปกมฺมํ กตํ ตํ วิปจฺจมานํ อติวิย ทุกฺขวิปากํ โหติ ตสฺมาสฺส ตํ วิปากํ ทสฺเสตุํ กตาปราธํ วิย ปุตฺตํ อนุกมฺปกา มาตาปิตโร ทยาลุเกน จิตฺเตน สุทินฺนํ ปริภาสนฺโต วรนฺเต โมฆปุริสาติอาทิมาห ฯ ตตฺถ อาสุํ สีฆํ เอตสฺส วิสํ อาคจฺฉตีติ อาสีวิโส ฯ โฆรํ จณฺฑมสฺส วิสนฺติ โฆรวิโส ฯ ตสฺส อาสีวิสสฺส โฆรวิสสฺส ฯ ปกฺขิตฺตนฺติ เอตสฺส วรนฺติ อิมินา สมฺพนฺโธ ฯ อีทิสสฺส อาสีวิสสฺส มุเข องฺคชาตํ วรํ ปกฺขิตฺตํ ฯ สเจ ปกฺขิตฺตํ ภเวยฺย วรํ สิยา สุนฺทรํ สาธุ สุฏฺฐุ สิยาติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๕๘.

อตฺโถ ฯ น เตฺววาติ น เตฺวว วรํ น สุนฺทรเมว น สาธุเอว น สุฏฺฐุเอว ฯ เอส นโย สพฺพตฺถ ฯ กณฺหสปฺปสฺสาติ กาฬสปฺปสฺส ฯ องฺคารกาสุยาติ องฺคารปุณฺณกูเป องฺคารราสิมฺหิ วา ฯ อาทิตฺตายาติ ปทิตฺตาย คหิตอคฺคิวณฺณาภาย ฯ สมฺปชฺชลิตายาติ สมนฺตโต ปชฺชลิตาย อจฺจิโย มุญฺจนฺติยา ฯ สญฺโชติภูตายาติ สปฺปภาย ฯ สมนฺตโต อุฏฺฐิตาหิ ชาลาหิ เอกปฺปภาย สมุทยภูตายาติ วุตฺตํ โหติ ฯ ตํ กิสฺส เหตูติ ยํ มยา วุตฺตํ วรนฺติ ตํ กิสฺส เหตุ กตเรน การเณนาติ เจ ฯ มรณํ วา นิคจฺเฉยฺยาติ โย ตตฺถ องฺคชาตํ ปกฺขิเปยฺย โส มรณํ วา นิคจฺเฉยฺย ฯ อิโตนิทานญฺจ โข ฯเปฯ อุปปชฺเชยฺยาติ ยํ อิทํ มาตุคามสฺส องฺคชาเต องฺคชาตปฺปกฺขิปนํ อิโตนิทานํ ตสฺส การโก ปุคฺคโล นิรยํ อุปปชฺเชยฺย ฯ เอวํ กมฺมสฺส มหาสาวชฺชตํ ทสฺเสนฺโต ตํ วิครหิ น ตสฺส ทุกฺขาคมนํ อิจฺฉมาโน ฯ ตตฺถ นาม ตฺวนฺติ ตสฺมึ นาม เอวรูเป กมฺเม เอวํ มหาสาวชฺเช สมาเนปิ ตฺวํ ฯ ยํ ตฺวนฺติ เอตฺถ ยนฺติ หีฬนตฺเถ นิปาโต ฯ ตฺวนฺติ ตํ สทฺทสฺส เววจนํ ฯ ทฺวีหิปิ ยํ วา ตํ วา หีฬิตมวญฺญาตนฺติ วุตฺตํ โหติ ฯ อสทฺธมฺมนฺติ อสตํ นีจชนานํ ธมฺมํ ฯ เตหิ เสวิตพฺพนฺติ อตฺโถ ฯ คามธมฺมนฺติ คามานํ ธมฺมํ ฯ คามวาสิกมนุสฺสานํ ธมฺมนฺติ วุตฺตํ โหติ ฯ วสลธมฺมนฺติ ปาปธมฺเม วสฺสนฺติ ปคฺฆรนฺตีติ วสลา เตสํ วสลานํ หีนปุริสานํ ธมฺมํ ฯ วสลํ วา กิเลสปฺปคฺฆรณกธมฺมํ ฯ ทุฏฺฐุลฺลนฺติ ทุฏฺฐุ จ กิเลสสนฺทูสิตํ ถุลฺลญฺจ อสุขุมํ อนิปุณนฺติ วุตฺตํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๕๙.

โหติ ฯ โอทกนฺติกนฺติ อุทกกิจฺจํ อนฺติกมวสานํ อสฺสาติ โอทกนฺติโก ฯ ตํ โอทกนฺติกํ ฯ รหสฺสนฺติ รโหภาวํ ปฏิจฺฉนฺเน โอกาเส อุปฺปชฺชนกํ ฯ อยํ หิ ธมฺโม ชิคุจฺฉนียตฺตา น สกฺกา อาวิกาตุํ อญฺเญสํ ทสฺสนวิสเย กาตุํ ฯ เตน วุตฺตํ รหสฺสนฺติ ฯ ทฺวยทฺวยสมาปตฺตินฺติ ทฺวีหิ ทฺวีหิ สมาปชฺชิตพฺพํ ฯ ทฺวยํ ทฺวยํ สมาปตฺตินฺติปิ ปาโฐ ฯ ทยทยสมาปตฺตินฺติปิ ปฐนฺติ ฯ ตํ น สุนฺทรํ ฯ สมาปชฺชิสฺสสีติ เอตํ ตตฺถ นาม ตฺวนฺติ เอตฺถ วุตฺตสมานสทฺเทน โยเชตพฺพํ สมาปชฺชิสฺสสิ นามาติ ฯ พหูนํ โข ฯเปฯ อาทิกตฺตา ปุพฺพงฺคโมติ สาสนํ สนฺธาย วทติ ฯ อิมสฺมึ สาสเน ตฺวํ พหูนํ ปุคฺคลานํ อกุสลานํ ๑- ธมฺมานํ อาทิกตฺตา สพฺพปฐมํ กรณโต ปุพฺพงฺคโม สพฺพปฐมํ เอตํ มคฺคํ ปฏิปนฺนตฺตา ทฺวารทโท อุปายทสฺสโกติ วุตฺตํ โหติ ฯ อิมํ หิ เลสํ ลทฺธา ตว อนุสิกฺขมานา พหู ปุคฺคลา นานปฺปการเก มกฏิยา เมถุนปฏิเสวนาทิเก อกุสลธมฺเม กริสฺสนฺตีติ อยเมตฺถ อธิปฺปาโย ฯ อเนกปริยาเยนาติ อิเมหิ อนนุจฺฉวิกนฺติอาทินา นเยน วุตฺเตหิ พหูหิ การเณหิ ฯ ทุพฺภรตาย ฯเปฯ โกสชฺชสฺส อวณฺณํ ภาสิตฺวาติ ทุพฺภรตาทีนํ วตฺถุภูตสฺส อสํวรสฺส อวณฺณํ นินฺทํ ครหํ ภาสิตฺวาติ อตฺโถ ฯ ยสฺมา หิ อสํวเร ฐิตสฺส ปุคฺคลสฺส อตฺตา ทุพฺภรตญฺเจว ทุปฺโปสตญฺจ อาปชฺชติ ตสฺมา อสํวโร ทุพฺภรตา ทุปฺโปสตาติ จ วุจฺจติ ฯ ยสฺมา ปน อสํวเร ฐิตสฺส อตฺตา จตูสุ ปจฺจเยสุ มหิจฺฉตํ @เชิงอรรถ: ๑. อิโต ปรํ วาสทฺเทน ภวิตพฺพํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๐.

สิเนรุปฺปมาเณปิ จ ปจฺจเย ลทฺธา อสนฺตุฏฺฐิตํ อาปชฺชติ ตสฺมา อสํวโร มหิจฺฉตา อสนฺตุฏฺฐิตาติ จ วุจฺจติ ฯ ยสฺมา จ อสํวเร ฐิตสฺส อตฺตา คณสงฺคณิกาย เจว กิเลสสงฺคณิกาย จ สํวตฺตติ โกสชฺชานุคโต จ โหติ อฏฺฐกุสีตวตฺถุปาริปูริยา สํวตฺตติ ตสฺมา อสํวโร สงฺคณิกา เจว โกสชฺชญฺจาติ วุจฺจติ ฯ สุภรตาย ฯเปฯ วิริยารมฺภสฺส วณฺณํ ภาสิตฺวาติ สุภรตาทีนํ วตฺถุภูตสฺส สํวรสฺส จ วณฺณํ ภาสิตฺวาติ อตฺโถ ฯ ยสฺมา หิ อสํวรํ ปหาย สํวเร ฐิตสฺส อตฺตา สุภโร โหติ สุโปโส จตูสุ ปจฺจเยสุ อปฺปิจฺฉตํ นิตฺตณฺหภาวํ อาปชฺชติ เอกเมกสฺมิญฺจ ปจฺจเย ยถาลาภยถาพลยถาสารุปฺปวเสน ติปฺปเภทาย สนฺตุฏฺฐิยา สํวตฺตติ ตสฺมา สํวโร สุภรตา เจว สุโปสตา จ อปฺปิจฺโฉ จ สนฺตุฏฺโฐ จาติ วุจฺจติ ฯ ยสฺมา ปน อสํวรํ ปหาย สํวเร ฐิตสฺส อตฺตา กิเลสานํ สลฺเลขตาย เจว นิทฺธุนนตาย จ สํวตฺตติ ตสฺมา สํวโร สลฺเลโข จ ธุโต จาติ วุจฺจติ ฯ ยสฺมา จ อสํวรํ ปหาย สํวเร ฐิตสฺส อตฺตา กายวาจานํ อปฺปาสาทิกํ อปฺปสาทนียํ อสนฺตมสารุปฺปํ กายวจีทุจฺจริตํ จิตฺตสฺส อปฺปาสาทิกมปฺปสาทนียํ อสนฺตมสารุปฺปํ อกุสลวิตกฺกตฺตยญฺจ อนุปคมฺม ตพฺพิปรีตสฺส กายวจีสุจริตสฺส กุสลวิตกฺกตฺตยสฺเสว จ ปาสาทิกสฺส ปสาทนียสฺส สนฺตสฺส สารุปฺปสฺส ปาริปูริยา สํวตฺตติ ตสฺมา สํวโร ปาสาทิโกติ วุจฺจติ ฯ ยสฺมา ปน อสํวรํ ปหาย สํวเร ฐิตสฺส อตฺตา สพฺพกิเลสาปจยภูตาย วิวฏฺฏาย อฏฺฐวิริยารมฺภวตฺถุปาริปูริยา จ สํวตฺตติ ตสฺมา สํวโร อปจโยเจว วิริยารมฺโภ จาติ วุจฺจตีติ ฯ ภิกฺขูนํ ตทนุจฺฉวิกํ ตทนุโลมิกนฺติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๑.

ตตฺถ สนฺนิปติตานํ ภิกฺขูนํ ยํ อิทานิ สิกฺขาปทํ ปญฺญาเปสฺสติ ตสฺส อนุจฺฉวิกญฺเจว อนุโลมิกญฺจ โย จายํ สุภรตาทีหิ สํวโร วุตฺโต ตสฺส อนุจฺฉวิกญฺเจว อนุโลมิกญฺเจว สํวรปฺปหานปฏิสํยุตฺตํ อสุตฺตนฺตนิพทฺธํ ปาลิวินิมุตฺตํ โอกฺกนฺติกธมฺมเทสนํ กตฺวาติ อตฺโถ ฯ ภควา กิร อีทิเสสุ ฐาเนสุ ปญฺจวณฺณกุสุมมาลํ กโรนฺโต วิย รตนทามํ สชฺเชนฺโต วิย เย ปฏิกฺขิปนาธิปฺปายา อสํวราภิรตา เต สมฺปรายิเกน วฏฺฏภเยน ตชฺเชนฺโต อเนกปฺปการํ อาทีนวํ ทสฺเสนฺโต เย สิกฺขากามา สํวเร ฐิตา เต อปฺเปกจฺเจ อรหตฺเต ปติฏฺฐาเปนฺโต อปฺเปกจฺเจ อนาคามิสกทาคามิโสตาปตฺติผเลสุ อุปนิสฺสยวิรหิเตปิ สคฺคมคฺเค ปติฏฺฐาเปนฺโต ทีฆนิกายปฺปมาณมฺปิ มชฺฌิมนิกายปฺปมาณมฺปิ ธมฺมเทสนํ กโรติ ฯ ตํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํ ภิกฺขูนํ ตทนุจฺฉวิกํ ตทนุโลมิกํ ธมฺมึ กถํ กตฺวาติ ฯ เตน หีติ เตน สุทินฺนสฺส อชฺฌาจาเรน การณภูเตน ฯ สิกฺขาปทนฺติ เอตฺถ สิกฺขิตพฺพาติ สิกฺขา ฯ ปชฺชเต อิมินาติ ปทํ ฯ สิกฺขาย ปทํ สิกฺขาปทํ ฯ สิกฺขาย อธิคมูปาโยติ อตฺโถ ฯ อถวา มูลํ นิสฺสโย ปติฏฺฐาติ วุตฺตํ โหติ ฯ เมถุนวิรติยา เมถุนสํวรสฺเสตํ อธิวจนํ ฯ เมถุนสํวโร หิ ตทญฺเญสํ สิกฺขาสงฺขาตานํ สีลวิปสฺสนาฌานมคฺคธมฺมานํ วุตฺตตฺถวเสน ปทตฺตา อิธ สิกฺขาปทนฺติ อธิปฺเปโต ฯ อยญฺจ อตฺโถ สิกฺขาปทวิภงฺเค วุตฺตนเยน เวทิตพฺโพ ฯ อปิจ ตทตฺถทีปกํ วจนมฺปิ สิกฺขาปทนฺติ เวทิตพฺพํ ฯ วุตฺตมฺปิ เจตํ สิกฺขาปทนฺติ โย ตตฺถ นามกาโย ปทกาโย นิรุตฺติกาโย พฺยญฺชนกาโยติ ฯ อถวา ยถา อนภิชฺฌา ธมฺมปทนฺติ วุตฺเต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๒.

อนภิชฺฌา เอโก ธมฺมโกฏฺฐาโสติ อตฺโถ โหติ เอวมิธาปิ สิกฺขาปทนฺติ สิกฺขาโกฏฺฐาโส สิกฺขาย เอโก ปเทโสติปิ อตฺโถ เวทิตพฺโพ ฯ ทส อตฺถวเส ปฏิจฺจาติ ทส การณวเส สิกฺขาปทปฺปญฺญตฺติเหตุอธิคมนีเย หิตวิเสเส ปฏิจฺจ อาคมฺม อารพฺภ ฯ ทสนฺนํ หิตวิเสสานํ นิปฺปตฺตึ สมฺปสฺสมาโนติ วุตฺตํ โหติ ฯ อิทานิ เต ทส อตฺถวเส ทสฺเสนฺโต สงฺฆสุฏฺฐุตายาติอาทิมาห ฯ ตตฺถ สงฺฆสุฏฺฐุตา นาม สงฺฆสฺส สุฏฺฐุภาโว ฯ สุฏฺฐุ เทวาติ อาคตฏฺฐาเน วิย สุฏฺฐุ ภนฺเตติ วจนสมฺปฏิจฺฉภาโว ฯ โย จ ตถาคตสฺส วจนํ สมฺปฏิจฺฉติ ตสฺส ตํ ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขาย โหติ ฯ ตสฺมา สงฺฆสฺส สุฏฺฐุ ภนฺเตติ มม วจนสมฺปฏิจฺฉนตฺถํ ปญฺญาเปสฺสามิ อสมฺปฏิจฺฉเน อาทีนวํ สมฺปฏิจฺฉเน จ อานิสํสํ ทสฺเสตฺวา น พลกาเรน อภิภวิตฺวาติ เอตมตฺถํ อาวิกโรนฺโต อาห สงฺฆสุฏฺฐุตายาติ ฯ สงฺฆผาสุตายาติ สงฺฆสฺส ผาสุภาวาย สหชีวิตาย สุขวิหารตฺถายาติ อตฺโถ ฯ ทุมฺมงฺกูนํ ปุคฺคลานํ นิคฺคหายาติ ทุมฺมงฺกู นาม ทุสฺสีลปุคฺคลา เย มงฺกุตํ อาปาทิยมานาปิ ทุกฺเขน อาปชฺชนฺติ วีติกฺกมํ กโรนฺตา วา กตฺวา วา น ลชฺชนฺติ เตสํ นิคฺคหตฺถาย ฯ เต หิ สิกฺขาปเท อสติ กึ ตุมฺเหหิ ทิฏฺฐํ กึ สุตํ กึ อมฺเหหิ กตํ กตมสฺมึ วตฺถุสฺมึ กตมํ อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา อมฺเห นิคฺคณฺหาถาติ สงฺฆํ วิเหเฐสฺสนฺติ สิกฺขาปเท ปน สติ เต สงฺโฆ สิกฺขาปทํ ทสฺเสตฺวา ธมฺเมน วินเยน สตฺถุ สาสเนน นิคฺคเหสฺสติ ฯ เตน วุตฺตํ ทุมฺมงฺกูนํ ปุคฺคลานํ นิคฺคหายาติ ฯเปสลานํ ภิกฺขูนํ ผาสุวิหารายาติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๓.

เปสลานํ ภิกฺขูนํ ผาสุวิหารตฺถาย ฯ ปิยสีลา หิ ภิกฺขู กตฺตพฺพากตฺตพฺพํ สาวชฺชานาวชฺชํ เวลํ มริยาทํ อชานนฺตา สิกฺขาตฺตยปาริปูริยา ฆฏมานา สนฺทิฏฺฐมานา ๑- กิลมนฺติ อุพฺพาฬฺหา โหนฺติ กตฺตพฺพากตฺตพฺพํ ปน สาวชฺชานาวชฺชํ เวลํ มริยาทํ ญตฺวา สิกฺขาตฺตยปาริปูริยา ฆฏนฺตา น กิลมนฺติ น อุพฺพาฬฺหา โหนฺติ ฯ เตน เนสํ สิกฺขาปทปฺปญฺญาปนา ผาสุวิหาราย สํวตฺตติ ฯ โย วา ทุมฺมงฺกูนํ นิคฺคโห เสฺวว เอเตสํ ผาสุวิหาโร ฯ ทุสฺสีลปุคฺคเล นิสฺสาย หิ อุโปสโถ น ติฏฺฐติ ปวารณา น ติฏฺฐติ สงฺฆกมฺมานิ นปฺปวตฺตนฺติ สามคฺคี น โหติ ฯ ภิกฺขู อเนกคฺคา อุทฺเทสปริปุจฺฉากมฺมฏฺฐานาทีนิ อนุยุญฺชิตุํ น สกฺโกนฺติ ฯ ทุสฺสีเลสุ ปน นิคฺคหิเตสุ สพฺโพปิ อยํ อุปทฺทโว น โหติ ตโต เปสลา ภิกฺขู ผาสุํ วิหรนฺติ ฯ เอวํ เปสลานํ ภิกฺขูนํ ผาสุวิหารายาติ เอตฺถ ทฺวิธา อตฺโถ เวทิตพฺโพ ฯ ทิฏฺฐธมฺมิกานํ อาสวานํ สํวรายาติ ทิฏฺฐธมฺมิกา อาสวา นาม อสํวเร ฐิเตน ตสฺมึเยว อตฺตภาเว ปตฺตพฺพา ปาณิปฺปหารทณฺฑปฺปหารหตฺถจฺเฉทปาทจฺเฉทอกิตฺติอยสวิปฏิสาราทโย ทุกฺขวิเสสา ฯ อิติ อิเมสํ ทิฏฺฐธมฺมิกานํ อาสวานํ สํวราย ปิธานาย อาคมนมคฺคถกนายาติ อตฺโถ ฯ สมฺปรายิกานํ อาสวานํ ปฏิฆาตายาติ สมฺปรายิกา อาสวา นาม อสํวเร ฐิเตน กตปาปกมฺมมูลกา สมฺปราเย นรกาทีสุ ปตฺตพฺพา ทุกฺขวิเสสา เตสํ ปฏิฆาตตฺถาย ฯ ปฏิปฺปสฺสมฺภนตฺถาย วูปสมนตฺถายาติ วุตฺตํ โหติ ฯ อปฺปสนฺนานํ @เชิงอรรถ: ๑. สนฺทิทฺธมานาติ ภเวยฺย ทิห สํสเยติ ธาตุโต นิปฺผนฺนตฺตา ปริโยนทฺธตีติอาทีสุ @นหธาตุ วิย ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๔.

วา ปสาทายาติ สิกฺขาปทปฺปญฺญตฺติยา หิ สติ สิกฺขาปทปฺปญฺญตฺตึ ญตฺวา วา ยถาปญฺญตฺตํ ปฏิปชฺชมาเน ภิกฺขู ทิสฺวา วา เยปิ อปฺปสนฺนา ปณฺฑิตมนุสฺสา เต ยานิ วต โลเก มหาชนสฺส รชฺชนทุสฺสนมุยฺหนฏฺฐานานิ เตหิ อิเม สมณา สกฺยปุตฺติยา อารกา วิรตา วิหรนฺติ ทุกฺกรํ วต กโรนฺติ ภาริยํ วต กโรนฺตีติ ปสาทํ อาปชฺชนฺติ วินยปิฏเก โปตฺถกํ ทิสฺวา มิจฺฉาทิฏฺฐิกติเวที พฺราหฺมโณ วิย ฯ เตน วุตฺตํ อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทายาติ ฯ ปสนฺนานํ วา ภิยฺโยภาวายาติ เยปิ สาสเน ปสนฺนา กุลปุตฺตา เตปิ สิกฺขาปทปฺปญฺญตฺตึ วา ญตฺวา ยถาปญฺญตฺตํ ปฏิปชฺชมาเน ภิกฺขู วา ทิสฺวา อโห อยฺยา ทุกฺกรการิโน เย ยาวชีวํ เอกภตฺตํ พฺรหฺมจริยํ วินยสํวรํ อนุปาเลนฺตีติ ภิยฺโย ภิยฺโย ปสีทนฺติ ฯ เตน วุตฺตํ ปสนฺนานํ วา ภิยฺโยภาวายาติ ฯ สทฺธมฺมฏฺฐิติยาติ ติวิโธ สทฺธมฺโม ปริยตฺติสทฺธมฺโม ปฏิปตฺติสทฺธมฺโม อธิคมสทฺธมฺโมติ ฯ ตตฺถ ปิฏกตฺตยสงฺคหิตํ สพฺพํปิ พุทฺธวจนํ ปริยตฺติสทฺธมฺโม นาม ฯ เตรส ธุตงฺคคุณา จุทฺทส ขนฺธกวตฺตานิ เทฺวอสีติ มหาวตฺตานิ สีลสมาธิวิปสฺสนาติ อยํ ปฏิปตฺติสทฺธมฺโม นาม ฯ จตฺตาโร อริยมคฺคา จตฺตาริ จ สามญฺญผลานิ นิพฺพานญฺจาติ อยํ อธิคมสทฺธมฺโม นาม ฯ โส สพฺโพปิ ยสฺมา สิกฺขาปทปฺปญฺญตฺติยา สติ ภิกฺขู สิกฺขาปทญฺจ ตสฺส วิภงฺคญฺจ ตทตฺถโชตนตฺถํ อญฺญญฺจ พุทฺธวจนํ ปริยาปุณนฺติ ยถาปญฺญตฺตญฺจ ปฏิปชฺชมานา ปฏิปตฺตึ ปูเรตฺวา ปฏิปตฺติยา อธิคนฺตพฺพํ โลกุตฺตรธมฺมํ อธิคจฺฉนฺติ ตสฺมา สิกฺขาปทปฺปญฺญตฺติยา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๕.

จิรฏฺฐิติโก โหติ ฯ เตน วุตฺตํ สทฺธมฺมฏฺฐิติยาติ ฯ วินยานุคฺคหายาติ สิกฺขาปทปฺปญฺญตฺติยา หิ สติ สํวรวินโย จ ปหานวินโย จ สมถวินโย จ ปญฺญตฺติวินโย จาติ จตุพฺพิโธปิ วินโย อนุคฺคหิโต โหติ อุปตฺถมฺภิโต สูปตฺถมฺภิโต ฯ เตน วุตฺตํ วินยานุคฺคหายาติ ฯ สพฺพาเนว เจตานิ ปทานิ สิกฺขาปทํ ปญฺญาเปสฺสามีติ อิมินา วจเนน สทฺธึ โยเชตพฺพานิ ฯ ตตฺรายํ ปฐมปจฺฉิมปทโยชนา สงฺฆสุฏฺฐุตาย สิกฺขาปทํ ปญฺญาเปสฺสามิ ฯเปฯ วินยานุคฺคหาย สิกฺขาปทํ ปญฺญาเปสฺสามีติ ฯ อปิเจตฺถ ยํ สงฺฆสุฏฺฐุ ตํ สงฺฆผาสุ ยํ สงฺฆผาสุ ตํ ทุมฺมงฺกูนํ ปุคฺคลานํ นิคฺคหายาติ เอวํ สงฺขลิกนยํ ยํ สงฺฆสุฏฺฐุ ตํ สงฺฆผาสุ ยํ สงฺฆสุฏฺฐุ ตํ ทุมฺมงฺกูนํ ปุคฺคลานํ นิคฺคหายาติ เอวญฺจ เอเกกปทมูลกํ ทสกฺขตฺตุํ โยชนํ กตฺวา ยํ วุตฺตํ ปริวาเร ๑- อตฺถสตํ ธมฺมสตํ เทฺว นิรุตฺติสตานิ จ จตฺตาริ จ ญาณสตานิ อตฺถวเส ปกรเณติ ตํ สพฺพํ เวทิตพฺพํ ฯ ตํ ปเนตํ ยสฺมา ปริวาเรเยว อาวิภวิสฺสติ ตสฺมา อิธ น วณฺณิตนฺติ ฯ เอวํ สิกฺขาปทปฺปญฺญตฺติยา อานิสํสํ ทสฺเสตฺวา ตสฺมึ สิกฺขาปเท ภิกฺขูหิ กตฺตพฺพกิจฺจํ ทีเปนฺโต เอวญฺจ ปน ภิกฺขเว อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถาติ อาห ฯ กึ วุตฺตํ โหติ ฯ ภิกฺขเว อิมํ ปน มยา อิติ สนฺทสฺสิตานิสํสํ สิกฺขาปทํ เอวํ ปาฏิโมกฺขุทฺเทเส @เชิงอรรถ: ๑. วิ. ป. ๘/๓๕๗.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๖.

อุทฺทิเสยฺยาถ จ ปริยาปุเณยฺยาถ จ ธาเรยฺยาถ จ อญฺเญสญฺจ วาเจยฺยาถาติ ฯ อติเรกานยนตฺโถ หิ เอตฺถ จสทฺโท เตนายมตฺโถ อานีโต โหตีติ ฯ อิทานิ ยํ วุตฺตํ อิมํ สิกฺขาปทนฺติ ตํ ทสฺเสนฺโต โย ปน ภิกฺขุ เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสเวยฺย ปาราชิโก โหติ อสํวาโสติ อาห ฯ เอวํ มูลจฺเฉชฺชวเสน ทฬฺหํ กตฺวา ปฐมปาราชิเก ปญฺญตฺเต อปรมฺปิ อนุปฺปญฺญตฺตตฺถาย มกฺกฏีวตฺถุ อุทปาทิ ฯ ตสฺสุปฺปตฺติทีปนตฺถเมตํ วุตฺตํ เอวญฺจิทํ ภควตา ภิกฺขูนํ สิกฺขาปทํ ปญฺญตฺตํ โหตีติ ฯ ตสฺสตฺโถ ภควตา ภิกฺขูนํ อิทํ สิกฺขาปทํ เอวํ ปญฺญตฺตํ โหติ จ อิทญฺจ อญฺญํ วตฺถุ อุทปาทีติ ฯ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑ หน้า ๒๓๔-๒๖๖. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=1&A=4913&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=1&A=4913&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=1&i=10              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=1&A=316              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=1&A=340              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=1&A=340              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑ http://84000.org/tipitaka/read/?index_1

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]