อรรถกถาเล่มที่ ๑ ภาษาบาลีอักษรไทย
 วินย.อ. (สมนฺต.๑)

     {๙๐} รชกตฺถรณํ คนฺตฺวาติ รชกติตฺถํ คนฺตฺวา ฯ ตํ หิ ยสฺมา
ตตฺถ รชกา วตฺถานิ อตฺถรนฺติ ตสฺมา รชกตฺถรณนฺติ วุจฺจติ ฯ
รชกภณฺฑิกนฺติ รชกานํ ภณฺฑิกํ ฯ รชกา สายณฺหสมเย นครํ
ปวิสนฺตา พหูนิ วตฺถานิ เอเกกํ ภณฺฑิกํ  พนฺธนฺติ ตโต เอกํ
ภณฺฑิกํ เตสํ ปมาเทน อปสฺสนฺตานํ อวหริตฺวา เถเนตฺวาติ อตฺโถ ฯ
     {๙๒} คาโม นามาติเอวมาทิ คามา วา อรญฺญา วาติ เอตฺถ
วุตฺตสฺส คามสฺส จ อรญฺญสฺส จ ปเภททสฺสนตฺถํ วุตฺตํ ฯ ตตฺถ
ยสฺมึ คาเม เอกาเอว กุฏี เอกํ เคหํ เสยฺยถาปิ มลยชนปเท อยํ
เอกกุฏิโก คาโม นาม ฯ เอเตน นเยน อปเร เวทิตพฺพา ฯ
อมนุสฺโส นาม โย สพฺพโส วา มนุสฺสานํ อภาเวน
ยกฺขปริคฺคหภูโต ฯ ยโต วา มนุสฺสา เกนจิ การเณน ปุนปิ
อาคนฺตุกามา เอว อปกฺกนฺตา ฯ ปริกฺขิตฺโต นาม อิฏฺฐกปาการํ อาทึ
กตฺวา อนฺตมโส กณฺฏกสาขาหิปิ ปริกฺขิตฺโต ฯ โคนิสาทินิวิฏฺโฐ
นาม วีถิสนฺนิเวสาทิวเสน อนิวิสิตฺวา ยถา คาโว ตตฺถ ตตฺถ
เทฺว ติสฺโส นิสีทนฺติ เอวํ ตตฺถ ตตฺถ เทฺว ตีณิ ฆรานิ กตฺวา
นิวิฏฺโฐ ฯ สตฺโถติ ชงฺฆสตฺถสกฏสตฺถาทีสุ โยโกจิ ฯ อิมสฺมึ จ
สิกฺขาปเท นิคโมปิ นครมฺปิ คามคฺคหเณเนว คหิตนฺติ เวทิตพฺพํ ฯ
คามูปจาโรติอาทิ อรญฺญปริจฺเฉททสฺสนตฺถํ วุตฺตํ ฯ อินฺทขีเล
ฐิตสฺสาติ ยสฺส คามสฺส อนุราธปุรสฺเสว เทฺว อินฺทขีลา ตสฺส
อพฺภนฺตริเม อินฺทขีเล ฐิตสฺส ฯ ตสฺส หิ พาหิโร อินฺทขีโล
อภิธมฺมิกนเยน อรญฺญสงฺเขปํ คจฺฉติ ฯ ยสฺส ปน เอโก ตสฺส
วา ๑- คามทฺวารพาหานํ เวมชฺเฌ ฐิตสฺส ฯ ยตฺร หิ อินฺทขีโล นตฺถิ
ตตฺร คามทฺวารพาหานํ เวมชฺฌเมว อินฺทขีโลติ วุจฺจติ ฯ เตน
วุตฺตํ คามทฺวารพาหานํ เวมชฺเฌ ฐิตสฺสาติ ฯ มชฺฌิมสฺสาติ
ถามมชฺฌิมสฺส โน ปมาณมชฺฌิมสฺส เนว อปฺปตฺถามสฺส น
มหาถามสฺส มชฺฌิมตฺถามสฺสาติ วุตฺตํ โหติ ฯ เลฑฺฑุปาโตติ
ยถา มาตุคาโม กาเก อุฏฺฐาเปนฺโต อุชุกเมว หตฺถํ อุกฺขิปิตฺวา
เลฑฺฑุํ ขิปติ ยถา จ อุทกุกฺเขเป อุทกํ ขิปนฺติ เอวํ อขิปิตฺวา
ยถา ตรุณมนุสฺสา อตฺตโน พลํ ทสฺเสนฺตา พาหํ ปสาเรตฺวา
เลฑฺฑุํ ขิปนฺติ เอวํ ขิตฺตสฺส เลฑฺฑุสฺส ปตนฏฺฐานํ ฯ ปติโต ปน
ลุถิตฺวา ยตฺถ คจฺฉติ ตํ น คเหตพฺพํ ฯ อปริกฺขิตฺตสฺส คามสฺส
ฆรูปจาเร ฐิตสฺส มชฺฌิมสฺส ปุริสสฺส เลฑฺฑุปาโตติ เอตฺถ ปน
นิมฺพโกสสฺส อุทกปาตฏฺฐาเน ฐิตสฺส มชฺฌิมสฺส ปุริสสฺส สุปฺปปาโต
วา มุสลปาโต วา ฆรูปจาโร นาม ฯ ตสฺมึ ฆรูปจาเร ฐิตสฺส
เลฑฺฑุปาโต คามูปจาโรติ กุรุนฺทฏฺฐกถายํ วุตฺตํ ฯ มหาปจฺจริยมฺปิ
ตาทิสเมว ฯ มหาอฏฺฐกถายํ ปน ฆรนฺนาม ฆรปจาโร นาม
คาโม นาม คามูปจาโร นามาติ มาติกํ ฐเปตฺวา นิมฺพโกสสฺส
@เชิงอรรถ: ๑. วาสทฺโทยํ อติเรโก โหติ มญฺเญ ฯ
อุทกปาตฏฺฐานพฺภนฺตรํ ฆรนฺนาม ฯ ยํ ปน ทฺวาเร ฐิโต มาตุคาโม
ภาชนโธวนอุทกํ ฉฑฺเฑติ ตสฺส ปตนฏฺฐานญฺจ มาตุคาเมเนว
อนฺโตเคเห ฐิเตน ปกติยา พหิ ขิตฺตสฺส สุปฺปสฺส วา สมฺมุญฺชนิยา
วา ปตนฏฺฐานญฺจ ฆรสฺส ปุรโต ทฺวีสุ โกเณสุ สมฺพนฺธิตฺวา มชฺเฌ
รุกฺขสูจิทฺวารํ ฐเปตฺวา โครูปานํ ปเวสนนิวารณตฺถํ กตปริกฺเขโป
จ อยํ สพฺโพปิ ฆรูปจาโร นาม ฯ ตสฺมึ ฆรูปจาเร ฐิตสฺส
มชฺฌิมสฺส ปุริสสฺส เลฑฑุปาตพฺภนฺตรํ คาโม นาม ฯ ตโต
อญฺญสฺส เลฑฺฑุปาตสฺส อพฺภนฺตรํ คามูปจาโร นามาติ วุตฺตํ ฯ
อิทเมตฺถ ปมาณํ ฯ ยถา จ เอตฺถ เอวํ สพฺพตฺถ โย โย
อฏฺฐกถาวาโท วา เถรวาโท วา ปจฺฉา วุจฺจติ โส ปมาณโต
ทฏฺฐพฺโพ ฯ ยญฺเจตํ มหาอฏฺฐกถายํ วุตฺตํ ตํ ปาลิยา วิรุทฺธมิว
ทิสฺสติ ปาลิยํ หิ ฆรูปจาเร ฐิตสฺส มชฺฌิมสฺส ปุริสสฺส
เลฑฺฑุปาโตติ เอตฺตกเมว วุตฺตํ อฏฺฐกถายมฺปน ตํ เลฑฺฑุปาตํ
คามสงฺเขปํ กตฺวา ตโต ปรํ คามูปจาโร วุตฺโตติ ฯ วุจฺจเต ฯ
สพฺพเมว ปาลิยํ วุตฺตํ ฯ อธิปฺปาโย ปเนตฺถ เวทิตพฺโพ ฯ โส
จ อฏฺฐกถาจริยานเมว วิทิโต ฯ ตสฺมา ยถา ฆรปจาเร ฐิตสฺสาติ
ฆรูปจารลกฺขณํ ปาลิยํ อวุตฺตมฺปิ อฏฺฐกถายํ วุตฺตวเสน คหิตํ
เอวํ สนฺเตปิ คเหตพฺพํ  ฯ ตตฺรายํ นโย ฯ อิธ คาโม นาม
ทุวิโธ ปริกฺขิตฺโต จ อปริกฺขิตฺโต จ ฯ ตตฺถ ปริกฺขิตฺตสฺส
ปริกฺเขโปเยว ปริจฺเฉโท ฯ ตสฺมา วิสุํ ปริจฺเฉทํ อวตฺวา
คามูปจาโร นาม ปริกฺขิตฺตสฺส คามสฺส อินฺทขีเล ฐิตสฺส มชฺฌิมสฺส
ปุริสสฺส เลฑฺฑุปาโตติ ปาลิยํ วุตฺตํ ฯ อปริกฺขิตฺตสฺส ปน คามสฺส
คามปริจฺเฉโท วตฺตพฺโพ ฯ ตสฺมา ตสฺส คามปริจฺเฉททสฺสนตฺถํ
อปริกฺขิตฺตสฺส คามสฺส ฆรูปจาเร ฐิตสฺส มชฺฌิมสฺส ปุริสสฺส
เลฑฺฑุปาโตติ วุตฺตํ ฯ คามปริจฺเฉเทว ทสฺสิเต คามูปจารลกฺขณํ
ปุพฺเพ วุตฺตนเยเนว สกฺกา ญาตุนฺติ ปุน ตตฺถ ฐิตสฺส มชฺฌิมสฺส
ปุริสสฺส เลฑฺฑุปาโตติ น วุตฺตํ ฯ โย ปน ฆรูปจาเร ฐิตสฺส
เลฑฺฑุปาตํเยว คามูปจาโรติ วทติ ตสฺส ฆรูปจาโร คาโมติ
อาปชฺชติ ฯ ตโต ฆรํ ฆรูปจาโร คาโม คามูปจาโรติ เอส
วิภาโค สงฺกริยติ ฯ อสงฺกรโต เจตฺถ วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพ
วิกาเล คามปฺปเวสนาทีสุ ฯ ตสฺมา ปาลิญฺจ อฏฺฐกถญฺจ สํสนฺเทตฺวา
วุตฺตนเยเนเวตฺถ คาโม จ คามูปจาโร จ เวทิตพฺโพ ฯ โยปิ จ
คาโม ปุพฺเพ มหา หุตฺวา ปจฺฉา กุเลสุ นฏฺเฐสุ อปฺปโก โหติ
โส ฆรูปจารโต เลฑฺฑุปาเตเนว ปริจฺฉินฺทิตพฺโพ ฯ ปุริมปริจฺเฉโท
ปนสฺส ปริกฺขิตฺตสฺสาปิ อปริกฺขิตฺตสฺสาปิ อปฺปมาณเมวาติ ฯ อรญฺญํ
นาม ฐเปตฺวา คามญฺจ คามูปจารญฺจาติ อิทํ ยถาวุตฺตลกฺขณํ
คามญฺจ คามูปจารญฺจ ฐเปตฺวา อิมสฺมึ อทินฺนาทานสิกฺขาปเท
อวเสสํ อรญฺญํ นามาติ เวทิตพฺพํ ฯ อภิธมฺเม ปน อรญฺญนฺติ
นิกฺขมิตฺวา พหิอินฺทขีลา สพฺพเมตํ อรญฺญนฺติ วุตฺตํ ฯ
อรญฺญกสิกฺขาปเท อรญฺญกนฺนาม เสนาสนํ ปญฺจธนุสติกํ ปจฺฉิมนฺติ วุตฺตํ ฯ
ตํ อินฺทขีลโต ปฏฺฐาย อาโรปิเตน อาจริยธนุนา ปญฺจธนุสตปฺปมาณนฺติ
เวทิตพฺพํ ฯ เอวํ ภควตา คามา วา อรญฺญา วาติ
เอตสฺส อตฺถํ วิภชนฺเตน ฆรํ ฆรูปจาโร คาโม คามูปจาโร
อรญฺญนฺติ ปาปภิกฺขูนํ เลโสกาสนิเสธนตฺถํ ปญฺจ โกฏฺฐาสา
ทสฺสิตา ฯ ตสฺมา ฆเร วา ฆรูปจาเร วา คาเม วา คามูปจาเร
วา อรญฺเญ วา ปาทคฺฆนกโต ปฏฺฐาย สสฺสามิกํ ภณฺฑํ
อวหรนฺตสฺส ปาราชิกเมวาติ เวทิตพฺพํ ฯ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑ หน้า ๓๕๘-๓๖๒.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=1&A=7524&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=1&A=7524&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=1&i=84
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=1&A=6235
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=1&A=1605
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=1&A=1605
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑
http://84000.org/tipitaka/read/?index_1