อรรถกถาเล่มที่ ๑ ภาษาบาลีอักษรไทย
 วินย.อ. (สมนฺต.๑)

     {๙๐} รชกตฺถรณํ คนฺตฺวาติ รชกติตฺถํ คนฺตฺวา ฯ ตํ หิ ยสฺมา
ตตฺถ รชกา วตฺถานิ อตฺถรนฺติ ตสฺมา รชกตฺถรณนฺติ วุจฺจติ ฯ
รชกภณฺฑิกนฺติ รชกานํ ภณฺฑิกํ ฯ รชกา สายณฺหสมเย นครํ
ปวิสนฺตา พหูนิ วตฺถานิ เอเกกํ ภณฺฑิกํ  พนฺธนฺติ ตโต เอกํ
ภณฺฑิกํ เตสํ ปมาเทน อปสฺสนฺตานํ อวหริตฺวา เถเนตฺวาติ อตฺโถ ฯ
     {๙๒} คาโม นามาติเอวมาทิ คามา วา อรญฺา วาติ เอตฺถ
วุตฺตสฺส คามสฺส จ อรญฺสฺส จ ปเภททสฺสนตฺถํ วุตฺตํ ฯ ตตฺถ
ยสฺมึ คาเม เอกาเอว กุฏี เอกํ เคหํ เสยฺยถาปิ มลยชนปเท อยํ
เอกกุฏิโก คาโม นาม ฯ เอเตน นเยน อปเร เวทิตพฺพา ฯ
อมนุสฺโส นาม โย สพฺพโส วา มนุสฺสานํ อภาเวน
ยกฺขปริคฺคหภูโต ฯ ยโต วา มนุสฺสา เกนจิ การเณน ปุนปิ
อาคนฺตุกามา เอว อปกฺกนฺตา ฯ ปริกฺขิตฺโต นาม อิฏฺกปาการํ อาทึ
กตฺวา อนฺตมโส กณฺฏกสาขาหิปิ ปริกฺขิตฺโต ฯ โคนิสาทินิวิฏฺโ
นาม วีถิสนฺนิเวสาทิวเสน อนิวิสิตฺวา ยถา คาโว ตตฺถ ตตฺถ
เทฺว ติสฺโส นิสีทนฺติ เอวํ ตตฺถ ตตฺถ เทฺว ตีณิ ฆรานิ กตฺวา
นิวิฏฺโ ฯ สตฺโถติ ชงฺฆสตฺถสกฏสตฺถาทีสุ โยโกจิ ฯ อิมสฺมึ จ
สิกฺขาปเท นิคโมปิ นครมฺปิ คามคฺคหเณเนว คหิตนฺติ เวทิตพฺพํ ฯ
คามูปจาโรติอาทิ อรญฺปริจฺเฉททสฺสนตฺถํ วุตฺตํ ฯ อินฺทขีเล
ิตสฺสาติ ยสฺส คามสฺส อนุราธปุรสฺเสว เทฺว อินฺทขีลา ตสฺส
อพฺภนฺตริเม อินฺทขีเล ิตสฺส ฯ ตสฺส หิ พาหิโร อินฺทขีโล
อภิธมฺมิกนเยน อรญฺสงฺเขปํ คจฺฉติ ฯ ยสฺส ปน เอโก ตสฺส
วา ๑- คามทฺวารพาหานํ เวมชฺเฌ ิตสฺส ฯ ยตฺร หิ อินฺทขีโล นตฺถิ
ตตฺร คามทฺวารพาหานํ เวมชฺฌเมว อินฺทขีโลติ วุจฺจติ ฯ เตน
วุตฺตํ คามทฺวารพาหานํ เวมชฺเฌ ิตสฺสาติ ฯ มชฺฌิมสฺสาติ
ถามมชฺฌิมสฺส โน ปมาณมชฺฌิมสฺส เนว อปฺปตฺถามสฺส น
มหาถามสฺส มชฺฌิมตฺถามสฺสาติ วุตฺตํ โหติ ฯ เลฑฺฑุปาโตติ
ยถา มาตุคาโม กาเก อุฏฺาเปนฺโต อุชุกเมว หตฺถํ อุกฺขิปิตฺวา
เลฑฺฑุํ ขิปติ ยถา จ อุทกุกฺเขเป อุทกํ ขิปนฺติ เอวํ อขิปิตฺวา
ยถา ตรุณมนุสฺสา อตฺตโน พลํ ทสฺเสนฺตา พาหํ ปสาเรตฺวา
เลฑฺฑุํ ขิปนฺติ เอวํ ขิตฺตสฺส เลฑฺฑุสฺส ปตนฏฺานํ ฯ ปติโต ปน
ลุถิตฺวา ยตฺถ คจฺฉติ ตํ น คเหตพฺพํ ฯ อปริกฺขิตฺตสฺส คามสฺส
ฆรูปจาเร ิตสฺส มชฺฌิมสฺส ปุริสสฺส เลฑฺฑุปาโตติ เอตฺถ ปน
นิมฺพโกสสฺส อุทกปาตฏฺาเน ิตสฺส มชฺฌิมสฺส ปุริสสฺส สุปฺปปาโต
วา มุสลปาโต วา ฆรูปจาโร นาม ฯ ตสฺมึ ฆรูปจาเร ิตสฺส
เลฑฺฑุปาโต คามูปจาโรติ กุรุนฺทฏฺกถายํ วุตฺตํ ฯ มหาปจฺจริยมฺปิ
ตาทิสเมว ฯ มหาอฏฺกถายํ ปน ฆรนฺนาม ฆรปจาโร นาม
คาโม นาม คามูปจาโร นามาติ มาติกํ เปตฺวา นิมฺพโกสสฺส
@เชิงอรรถ: ๑. วาสทฺโทยํ อติเรโก โหติ มญฺเ ฯ
อุทกปาตฏฺานพฺภนฺตรํ ฆรนฺนาม ฯ ยํ ปน ทฺวาเร ิโต มาตุคาโม
ภาชนโธวนอุทกํ ฉฑฺเฑติ ตสฺส ปตนฏฺานญฺจ มาตุคาเมเนว
อนฺโตเคเห ิเตน ปกติยา พหิ ขิตฺตสฺส สุปฺปสฺส วา สมฺมุญฺชนิยา
วา ปตนฏฺานญฺจ ฆรสฺส ปุรโต ทฺวีสุ โกเณสุ สมฺพนฺธิตฺวา มชฺเฌ
รุกฺขสูจิทฺวารํ เปตฺวา โครูปานํ ปเวสนนิวารณตฺถํ กตปริกฺเขโป
จ อยํ สพฺโพปิ ฆรูปจาโร นาม ฯ ตสฺมึ ฆรูปจาเร ิตสฺส
มชฺฌิมสฺส ปุริสสฺส เลฑฑุปาตพฺภนฺตรํ คาโม นาม ฯ ตโต
อญฺสฺส เลฑฺฑุปาตสฺส อพฺภนฺตรํ คามูปจาโร นามาติ วุตฺตํ ฯ
อิทเมตฺถ ปมาณํ ฯ ยถา จ เอตฺถ เอวํ สพฺพตฺถ โย โย
อฏฺกถาวาโท วา เถรวาโท วา ปจฺฉา วุจฺจติ โส ปมาณโต
ทฏฺพฺโพ ฯ ยญฺเจตํ มหาอฏฺกถายํ วุตฺตํ ตํ ปาลิยา วิรุทฺธมิว
ทิสฺสติ ปาลิยํ หิ ฆรูปจาเร ิตสฺส มชฺฌิมสฺส ปุริสสฺส
เลฑฺฑุปาโตติ เอตฺตกเมว วุตฺตํ อฏฺกถายมฺปน ตํ เลฑฺฑุปาตํ
คามสงฺเขปํ กตฺวา ตโต ปรํ คามูปจาโร วุตฺโตติ ฯ วุจฺจเต ฯ
สพฺพเมว ปาลิยํ วุตฺตํ ฯ อธิปฺปาโย ปเนตฺถ เวทิตพฺโพ ฯ โส
จ อฏฺกถาจริยานเมว วิทิโต ฯ ตสฺมา ยถา ฆรปจาเร ิตสฺสาติ
ฆรูปจารลกฺขณํ ปาลิยํ อวุตฺตมฺปิ อฏฺกถายํ วุตฺตวเสน คหิตํ
เอวํ สนฺเตปิ คเหตพฺพํ  ฯ ตตฺรายํ นโย ฯ อิธ คาโม นาม
ทุวิโธ ปริกฺขิตฺโต จ อปริกฺขิตฺโต จ ฯ ตตฺถ ปริกฺขิตฺตสฺส
ปริกฺเขโปเยว ปริจฺเฉโท ฯ ตสฺมา วิสุํ ปริจฺเฉทํ อวตฺวา
คามูปจาโร นาม ปริกฺขิตฺตสฺส คามสฺส อินฺทขีเล ิตสฺส มชฺฌิมสฺส
ปุริสสฺส เลฑฺฑุปาโตติ ปาลิยํ วุตฺตํ ฯ อปริกฺขิตฺตสฺส ปน คามสฺส
คามปริจฺเฉโท วตฺตพฺโพ ฯ ตสฺมา ตสฺส คามปริจฺเฉททสฺสนตฺถํ
อปริกฺขิตฺตสฺส คามสฺส ฆรูปจาเร ิตสฺส มชฺฌิมสฺส ปุริสสฺส
เลฑฺฑุปาโตติ วุตฺตํ ฯ คามปริจฺเฉเทว ทสฺสิเต คามูปจารลกฺขณํ
ปุพฺเพ วุตฺตนเยเนว สกฺกา าตุนฺติ ปุน ตตฺถ ิตสฺส มชฺฌิมสฺส
ปุริสสฺส เลฑฺฑุปาโตติ น วุตฺตํ ฯ โย ปน ฆรูปจาเร ิตสฺส
เลฑฺฑุปาตํเยว คามูปจาโรติ วทติ ตสฺส ฆรูปจาโร คาโมติ
อาปชฺชติ ฯ ตโต ฆรํ ฆรูปจาโร คาโม คามูปจาโรติ เอส
วิภาโค สงฺกริยติ ฯ อสงฺกรโต เจตฺถ วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพ
วิกาเล คามปฺปเวสนาทีสุ ฯ ตสฺมา ปาลิญฺจ อฏฺกถญฺจ สํสนฺเทตฺวา
วุตฺตนเยเนเวตฺถ คาโม จ คามูปจาโร จ เวทิตพฺโพ ฯ โยปิ จ
คาโม ปุพฺเพ มหา หุตฺวา ปจฺฉา กุเลสุ นฏฺเสุ อปฺปโก โหติ
โส ฆรูปจารโต เลฑฺฑุปาเตเนว ปริจฺฉินฺทิตพฺโพ ฯ ปุริมปริจฺเฉโท
ปนสฺส ปริกฺขิตฺตสฺสาปิ อปริกฺขิตฺตสฺสาปิ อปฺปมาณเมวาติ ฯ อรญฺ
นาม เปตฺวา คามญฺจ คามูปจารญฺจาติ อิทํ ยถาวุตฺตลกฺขณํ
คามญฺจ คามูปจารญฺจ เปตฺวา อิมสฺมึ อทินฺนาทานสิกฺขาปเท
อวเสสํ อรญฺ นามาติ เวทิตพฺพํ ฯ อภิธมฺเม ปน อรญฺนฺติ
นิกฺขมิตฺวา พหิอินฺทขีลา สพฺพเมตํ อรญฺนฺติ วุตฺตํ ฯ
อรญฺกสิกฺขาปเท อรญฺกนฺนาม เสนาสนํ ปญฺจธนุสติกํ ปจฺฉิมนฺติ วุตฺตํ ฯ
ตํ อินฺทขีลโต ปฏฺาย อาโรปิเตน อาจริยธนุนา ปญฺจธนุสตปฺปมาณนฺติ
เวทิตพฺพํ ฯ เอวํ ภควตา คามา วา อรญฺา วาติ
เอตสฺส อตฺถํ วิภชนฺเตน ฆรํ ฆรูปจาโร คาโม คามูปจาโร
อรญฺนฺติ ปาปภิกฺขูนํ เลโสกาสนิเสธนตฺถํ ปญฺจ โกฏฺาสา
ทสฺสิตา ฯ ตสฺมา ฆเร วา ฆรูปจาเร วา คาเม วา คามูปจาเร
วา อรญฺเ วา ปาทคฺฆนกโต ปฏฺาย สสฺสามิกํ ภณฺฑํ
อวหรนฺตสฺส ปาราชิกเมวาติ เวทิตพฺพํ ฯ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑ หน้า ๓๕๘-๓๖๒.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=1&A=7524&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=1&A=7524&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=1&i=84
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=1&A=6235
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=1&A=1605
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=1&A=1605
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑
http://84000.org/tipitaka/read/?index_1