อรรถกถาเล่มที่ ๑๐ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ม.อ. (ปปญฺจ.๔)

                     ๘. โคปกโมคฺคลฺลานสุตฺตวณฺณนา
      [๗๙] เอวมฺเม สุตนฺติ โคปกโมคฺคลานสุตฺตํ. ตตฺถ อจิรปรินิพฺพุเต
ภควตีติ ภควติ อจิรปรินิพฺพุเต, ธาตุภาชนียํ กตฺวา ธมฺมสงฺคีตึ กาตุํ ราชคหํ
อาคตกาเล. รญฺโญ ปชฺโชตสฺส อาสงฺกมาโนติ จณฺฑปชฺโชโต นาเมส ราชา
พิมฺพิสารมหาราชสฺส สหาโย อโหสิ. ชีวกํ เปเสตฺวา เภสชฺชการิตกาลโต ปฏฺฐาย
ปน ทฬฺหมิตฺโตว ชาโต, โส "อชาตสตฺตุนา เทวทตฺตสฺส วจนํ คเหตฺวา ปิตา
ฆาติโต"ติ สุตฺวา "มม ปิยมิตฺตํ ฆาเตตฺวา เอส รชฺชํ กริสฺสามีติ มญฺญติ, มยฺหํ
สหายสฺส สหายานํ อตฺถิกภาวํ ชานาเปสฺสามี"ติ ปริสติ วาจํ อภาสิ. ตํ สุตฺวา
ตสฺส อาสงฺกา อุปฺปนฺนา. เตน วุตฺตํ  "รญฺโญ ปชฺโชตสฺส อาสงฺกมาโน"ติ.
กมฺมนฺโตติ พหินคเร นครปฏิสงฺขาราปนตฺถาย กมฺมนฺตฏฺฐานํ.
      อุปสงฺกมีติ มยํ ธมฺมวินยสงฺคีตึ กาเรสฺสามาติ วิจราม, อยํ จ มเหสกฺโข
ราชวลฺลโภ สงฺคเห กเต เวฬุวนสฺส อารกฺขํ กเรยฺยาติ มญฺญมาโน อุปสงฺกมิ.
เตหิ ธมฺเมหีติ เตหิ สพฺพญฺญุตญาณธมฺเมหิ. สพฺเพน สพฺพนฺติ สพฺพากาเรน
สพฺพํ. สพฺพถา สพฺพนฺติ สพฺพโกฏฺฐาเสหิ สพฺพํ. กึ ปุจฺฉามีติ ปุจฺฉติ? ฉ หิ
สตฺถาโร ปฐมตรํ อุปฺปนฺนา ๑- อปฺปญฺญาตกุเลหิ นิกฺขมิตฺวา ปพฺพชิตา, เต
ตถาคเต ธรมาเนเยว กาลกตา, สาวกาปิ เนสํ อปฺปญฺญาตกุเลเหว ปพฺพชิตา, เต
เตสํ อจฺจเยน มหาวิวาทํ อกํสุ. สมโณ ปน โคตโม มหากุลา ปพฺพชิโต,
ตสฺส อจฺจเยน สาวกานํ มหาวิวาโท ภวิสฺสตีติ อยํ กถา สกลชมฺพูทีปํ
ปตฺถรมานา อุทปาทิ. สมฺมาสมฺพุทฺเธ จ ๒- ธรนฺเต ภิกฺขูนํ วิวาโท นาโหสิ.
โยปิ อโหสิ, โสปิ ตตฺเถว วูปสมิโต. ปรินิพฺพุตกาเล ปนสฺส "อฏฺฐสฏฺฐิโยชน-
สตสหสฺสุพฺเพธํ ๓- สิเนรุํ อปวาหิตุํ ๔- สมตฺถสฺส วาตสฺส ปุรโต ปุราณปณฺณํ กึ
ฐสฺสติ, ทส ปารมิโย ปูเรตฺวา สพฺพญฺญุตญาณํ ปตฺตสฺส สตฺถุโน อลชฺชมาโน
มจฺจุราชา กสฺส ลชฺชิสฺสตี"ติ มหาสํเวคํ ชเนตฺวา ภิยฺโยโส มตฺตาย ภิกฺขู สมคฺคา
ชาตา อติวิย อุปสนฺตูปสนฺตา, กึ นุ โข เอตนฺติ อิทํ ปุจฺฉามีติ ปุจฺฉติ.
อนุสญฺญายมาโนติ อนุสญฺญายมาโน, กตากตํ ชานนฺโตติ อตฺโถ. อนุวิจรมาโน วา.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ   ๒ ม. นาม  ๓ ม. อฏฺฐสฏฺฐิโยชนสหสฺสุพฺเพธํ
@๔ ม. อสณฺฐหิตุํ
      [๘๐] อตฺถิ นุ โขติ อยมฺปิ เหฏฺฐิมปุจฺฉเมว ปุจฺฉติ. อปฺปฏิสฺสรเณติ
อปฺปฏิสฺสรเณ ธมฺมวินเย. โก เหตุ ธมฺมสามคฺคิยาติ ๑- ตุมฺหากํ สมคฺคภาวสฺส
โก เหตุ โก ปจฺจโย. ธมฺมปฺปฏิสฺสรณาติ ธมฺโม อมฺหากํ ปฏิสฺสรณํ, ธมฺโม
อวสฺสโยติ ทีเปติ.
      [๘๑] วตฺตตีติ ๒- ปคุณํ หุตฺวา อาคจฺฉติ. อาปตฺติ โหติ วีติกฺกโมติ
อุภยเมตํ พุทฺธสฺส อาณาวีติกฺกมนเมว. ยถาธมฺมํ ยถานุสิฏฺฐํ ๓- กาเรมาติ ยถา
ธมฺโม จ อนุสิฏฺฐิ จ ฐิตา, เอวํ กาเรมาติ อตฺโถ.
      น กิร โน ภวนฺโต กาเรนฺติ, ธมฺโม โน กาเรตีติ ปททฺวเยปิ
โนกาโร นิปาตมตฺตํ. เอวํ สนฺเต น กิร ภวนฺโต กาเรนฺติ, ธมฺโมว กาเรตีติ
อยเมตฺถ อตฺโถ.
      [๘๓] ตคฺฆาติ เอกํเส นิปาโต. กหํ ปน ภวํ อานนฺโทติ กึ เถรสฺส
เวฬุวเน วสนภาวํ น ชานาตีติ? ชานาติ. เวฬุวนสฺส ปนาเนน อารกฺขา
ทินฺนา, ตสฺมา อตฺตานํ อุกฺกํสาเปตุกาโม ปุจฺฉติ. กสฺมา ปน เตน ตตฺถ
อารกฺขา ทินฺนา? โส กิร เอกทิวสํ มหากจฺจายนตฺเถรํ คิชฺฌกูฏา โอตรนฺตํ ทิสฺวา
"มกฺกโฏ วิย เอโส"ติ อาห. ภควา ตํ กถํ สุตฺวา "สเจ ขมาเปติ, อิจฺเจตํ
กุสลํ, โน เจ ขมาเปติ, อิมสฺมึ เวฬุวเน โคนงฺคุฬมกฺกโฏ ๔- ภวิสฺสตี"ติ อาห.
โส ตํ กถํ สุตฺวา "สมณสฺส โคตมสฺส กถาย เทฺวธาภาโว นาม นตฺถิ, ปจฺฉา
เม มกฺกฏภูตกาเล โคจรฏฺฐานํ ภวิสฺสตี"ติ เวฬุวเน นานาวิเธ รุกฺเข โรเปตฺวา
อารกฺขํ อทาสิ. อปรภาเค กาลํ กตฺวา มกฺกโฏ หุตฺวา นิพฺพตฺติ. "วสฺสการา"ติ
วุตฺเต อาคนฺตฺวา สมีเป อฏฺฐาสิ. ตคฺฆาติ สพฺพวาเรสุ เอกํสวจเนเยว นิปาโต.
ตคฺฆ โภ อานนฺทาติ เอวํ เถเรน ปริสมชฺเฌ อตฺตโน อุกฺกํสิตภาวํ ญตฺวา
อหมฺปิ เถรํ อุกฺกํสิสฺสามีติ เอวมาห.
      [๘๔] น จ โข พฺราหฺมณาติ เถโร กิร จินฺเตสิ "สมฺมาสมฺพุทฺเธน
วณฺณิตชฺฌานมฺปิ อตฺถิ, อวณฺณิตชฺฌานมฺปิ อตฺถิ, อยํ ปน พฺราหฺมโณ สพฺพเมว
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. สามคฺคิยาติ  ๒ ฉ.ม. ปวตฺตตีติ ๓ สี. ยถาสตฺถํ
@๔ สี., ก. โคนงฺคุฏฺฐมกฺกโฏ
วณฺเณติ ปเญฺห ๑- วิสํวาเทติ, น โข ปน สกฺกา อมสฺส มุขํ โอโลเกตุํ น
ปิณฺฑปาตํ ๒- รกฺขิตุํ, ปญฺหํ อุชุํ กตฺวา กเถสฺสามี"ติ อิทํ วตฺตุํ อารทฺธํ.
อนฺตรํ กริตฺวาติ อพฺภนฺตรํ กริตฺวา. เอวรูปํ โข พฺราหฺมณ โส ภควา ฌานํ
วณฺเณสีติ อิธ สพฺพสงฺคาหิกชฺฌานํ นาม กถิตํ.
      ยนฺโน มยนฺติ อยํ กิร พฺราหฺมโณ วสฺสการพฺราหฺมณํ อุสูยติ, เตน
ปุจฺฉิตปญฺหสฺส อกถนํ ปจฺจาสึสมาโน กถิตภาวํ ญตฺวา "วสฺสกาเรน ปุจฺฉิตปญฺหํ
ปุนปฺปุนํ ตสฺส นามํ คณฺหนฺโต วิตฺถาเรตฺวา กเถสิ, มยา ปุจฺฉิตปญฺหํ ปน
ยฏฺฐิโกฏิยา อุปฺปีเฬนฺโต วิย เอกเทสเมว กเถสี"ติ อนตฺตมโน อโหสิ, ตสฺมา
เอวมาห. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ.
                    ปปญฺจสูทนิยา  มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย
                   โคปกโมคฺคลฺลานสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                         --------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๐ หน้า ๔๘-๕๐.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=10&A=1213&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=10&A=1213&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=14&i=105
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=14&A=1735
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=14&A=1769
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=14&A=1769
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๔
http://84000.org/tipitaka/read/?index_14