ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๑๐ ภาษาบาลีอักษรไทย ม.อ. (ปปญฺจ.๔)

                       ๙. มหาปุณฺณมสุตฺตวณฺณนา
      [๘๕] เอวมฺเม สุตนฺติ มหาปุณฺณมสุตฺตํ. ตตฺถ ตทหูติ ตสฺมึ อหุ,
ตสฺมึ ทิวเสติ อตฺโถ. อุปวสนฺติ เอตฺถาติ อุโปสโถ. อุปวสนฺตีติ สีเลน วา
อนสเนน วา อุเปตา หุตฺวา วสนฺตีติ อตฺโถ. อยํ ปเนตฺถ อตฺถุทฺธาโร:-
"อายามาวุโส กปฺปิน อุโปสถํ คมิสฺสามา"ติอาทีสุ หิ ปาติโมกฺขุทฺเทโส อุโปสโถ.
"อฏฺฐงฺคสมนฺนาคโต โข วิสาเข อุโปสโถ อุปวุตฺโถ"ติอาทีสุ ๓- สีลํ. "สุทฺธสฺส
เว สทา ผคฺคุ, สุทฺธสฺสุโปสโถ สทา"ติอาทีสุ ๔- อุปวาโส. "อุโปสโถ นาม
นาคราชา"ติอาทีสุ ๕- ปญฺญตฺติ. "น ภิกฺขเว ตทหุโปสเถ สภิกฺขุกา
อาวาสา"ติอาทีสุ ๖- อุปวสิตพฺพทิวโส. อิธาปิ โสเยว อธิปฺเปโต. โส ปเนส
อฏฺฐมีจาตุทฺทสีปณฺณรสีเภเทน ติวิโธ. ตสฺมา เสสปททฺวยนิวารณตฺถํ ปณฺณรเสติ
วุตฺตํ. เตน วุตฺตํ "อุปวสนฺติ เอตฺถาติ อุโปสโถ"ติ. มาสปุณฺณตาย ปุณฺณา
@เชิงอรรถ:  ม. วณฺเณตีติ สญฺญํ, ฉ. วณฺเณตีติ ปญฺหํ   ม. โอโลเกตุํ ปิณฺฑปาตํ,
@ฉ. อุลฺโลเกตุํ น ปิณฺฑปาตํ   อง. อฏฺฐก. ๒๓/๑๓๓/๒๖๐ (สฺยา)
@ ม.มู. ๑๒/๗๙/๕๒   ที. มหา. ๑๐/๒๔๖/๑๕๑
@ วิ. มหา. ๔/๑๘๑/๑๙๘
สมฺปุณฺณาติ ปุณฺณา. มาอิติ จนฺโท วุจฺจติ, โส เอตฺถ ปุณฺโณติ ปุณฺณมา.
เอวํ ปุณฺณาย ปุณฺณมายาติ อิมสฺมึ ปททฺวเย อตฺโถ เวทิตพฺโพ.
      เทสนฺติ การณํ. เตนหิ ตฺวํ ภิกฺขุ สเก อาสเน นิสีทิตฺวา ปุจฺฉาติ
กสฺมา ภควา ฐิตสฺส อกเถตฺวา นิสีทาเปสีติ. อยํ กิร ภิกฺขุ สฏฺฐิมตฺตานํ
ปธานิยภิกฺขูนํ สํฆตฺเถโร สฏฺฐิ ภิกฺขู คเหตฺวา อรญฺเญ วสติ. เต ตสฺส สนฺติเก
กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา ฆเฏนฺติ วายมนฺติ. มหาภูตานิ ปริคฺคณฺหนฺติ อุปาทายรูปานิ,
นามรูปปจฺจยลกฺขณารมฺมณิกวิปสฺสนํ ปริคฺคณฺหนฺติ. อถ เต สายํ อาจริยูปฏฺฐานํ
อาคนฺตฺวา วนฺทิตฺวา นิสินฺเน เถโร มหาภูตปริคฺคหาทีนิ ปุจฺฉติ. เต สพฺพํ
กเถนฺติ, มคฺคผลปญฺหํ ปุจฺฉิตา ปน กเถตุํ น สกฺโกนฺติ. อถ เถโร จินฺเตสิ
"มม สนฺติเก เอเตสํ โอวาทสฺส ปริหานิ นตฺถิ, อิเม จ อารทฺธวีริยา วิหรนฺติ.
กุกฺกุฏสฺส ปานียปิวนกาลมตฺตมฺปิ เตสํ ปมาทวิหาริตา ๑- นตฺถิ. เอวํ สนฺเตปิ
มคฺคผลานิ นิพฺพตฺเตตุํ น สกฺโกนฺติ. อหํ อิเมสํ อชฺฌาสยํ น ชานามิ,
พุทฺธเวเนยฺยา เอเต ภวิสฺสนฺติ, คเหตฺวา เน สตฺถุ สนฺติกํ คจฺฉามิ, อถ เนสํ
สตฺถา จริยวเสน ธมฺมํ เทเสสฺสตี"ติ.  เต ภิกฺขู คเหตฺวา สตฺถุ สนฺติกํ อาคโต.
      สตฺถาปิ สายณฺหสมเย อานนฺทตฺเถเรน อุปนีตํ อุทกํ อาทาย สรีรํ อุตุํ
คณฺหาเปตฺวา มิคารมาตุปาสาทปริเวเณ ปญฺญตฺตวรพุทฺธาสเน นิสีทิ. ภิกฺขุสํโฆปิ
นํ ปริวาเรตฺวา นิสีทิ.
      ตสฺมึ สมเย สูริโย อตฺถงฺคเมติ, จนฺโท อุคฺคจฺฉติ, มชฺฌฏฺฐาเน ภควา
นิสินฺโน. จนฺทสฺส ปภา นตฺถิ, สูริยสฺส ปภา นตฺถิ, จนฺทิมสูริยานํ ปภํ
มกฺเขตฺวา ฉพฺพณฺณา ยมกพุทฺธรสฺมิโย วิชฺโชตมานา ปุญฺชปุญฺชา ๒- หุตฺวา
ทิสาวิทิสาสุ ธาวนฺตีติ สพฺพํ เหฏฺฐา วุตฺตนเยน วิตฺถาเรตพฺพํ. วณฺณภูมิ ๓-
นาเมสา, ธมฺมกถิกสฺเสเวตฺถ ถาโม ปมาณํ, ยตฺตกํ สกฺโกติ, ตตฺตกํ กเถตพฺพํ.
ทุกฺกถิตนฺติ น วตฺตพฺพํ. เอวํ สนฺนิสินฺนาย ปริสาย เถโร อุฏฺฐหิตฺวา สตฺถารํ
ปญฺหสฺส โอกาสํ กาเรสิ. ตโต ภควา "สเจ อิมสฺมึ ฐิตเก ปุจฺฉนฺเต `อาจริโย
โน อุฏฺฐิโต'ติ เสสภิกฺขู อุฏฺฐหิสฺสนฺติ, เอวํ ตถาคเต อคารโว กโต ภวิสฺสติ,
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ปภาทกิริยา   ฉ.ม. ปุญฺชา     สี. วณฺณภณนภูมิ
อถ นิสินฺนาว ปุจฺฉิสฺสนฺติ, อาจริเย อคารโว กโต ภวิสฺสติ, เอกคฺคา หุตฺวา
ธมฺมเทสนํ ปฏิจฺฉิตุํ น สกฺกุณิสฺสนฺติ. อาจริเย ปน นิสินฺเน เตปิ นิสีทิสฺสนฺติ.
ตโต เอกคฺคา ธมฺมเทสนํ ปฏิจฺฉิตุํ สกฺกุณิสฺสนฺตี"ติ. อิมินา การเณน ภควา
ฐิตกสฺส อกเถตฺวา นิสีทาเปตีติ.
      อิเม นุ โข ภนฺเตติ วิมติปุจฺฉา วิย กถิตา. เถโร ปน ปญฺจกฺขนฺธานํ
อุทยพฺพยํ ปริคฺคณฺหิตฺวา อรหตฺตํ ปตฺโต มหาขีณาสโว, นตฺถิ เอตสฺส วิมติ.
ชานนฺเตนปิ ปน อชานนฺเตน วิย หุตฺวา ปุจฺฉิตุํ วฏฺฏติ. สเจ หิ ชานนฺโต
วิย ปุจฺฉติ, "ชานาติ อยนฺ"ติ ตสฺส ตสฺส วิสฺสชฺเชนฺโต เอกเทสเมว กเถติ.
อชานนฺเตน วิย ปุจฺฉิเต ปน กเถนฺโต อิโต จ เอตฺโต จ การณํ อาหริตฺวา
ปากฏํ กตฺวา กเถติ. โกจิ ปน อชานนฺโตปิ ชานนฺโต วิย ปุจฺฉติ. เถโร
เอวรูปํ วจนํ กึ กริสฺสติ, ชานนฺโตเยว ปน อชานนฺโต วิย ปุจฺฉตีติ
เวทิตพฺโพ.
      ฉนฺทมูลกาติ ตณฺหามูลกา. เอวํรูโป สิยนฺติ สเจ โอทาโต โหตุกาโม,
หริตาลวณฺโณ วา มโนสิลาวณฺโณ วา สิยนฺติ ปตฺเถติ. สเจ กาโฬ โหตุกาโม,
นีลุปฺปลวณฺโณ วา อญฺชนวณฺโณ วา อตสีปุปฺผวณฺโณ ๑- วา สิยนฺติ ปตฺเถติ.
เอวํเวทโนติ กุสลเวทโน วา สุขเวทโน วา สิยนฺติ ปตฺเถติ. สญฺญาทีสุปิ
เอเสว นโย. ยสฺมา ปน อตีเต ปตฺถนา นาม นตฺถิ, ปตฺเถนฺเตนาปิ จ น
สกฺกา ตํ ลทฺธุํ, ปจฺจุปฺปนฺเนปิ น โหติ, น หิ โอทาโต กาฬภาวํ ปตฺเถตฺวา
ปจฺจุปฺปนฺเน กาโฬ โหติ, น กาโฬ วา โอทาโต, ทีโฆ วา รสฺโส, รสฺโส
วา ทีโฆ, ทานํ ปน ทตฺวา สีลํ วา สมาทิยิตฺวา "อนาคเต ขตฺติโย วา โหมิ
พฺราหฺมโณ วา"ติ ปตฺเถนฺตสฺส ปตฺถนา สมิชฺฌติ. ตสฺมา อนาคตเมว คหิตํ.
      ขนฺธาธิวจนนฺติ ขนฺธานํ ขนฺธปณฺณตฺติ กิตฺตเกน โหตีติ ปุจฺฉติ.
      มหาภูตเหตูติ "ตโย กุสลเหตู"ติอาทีสุ ๒- หิ เหตุเหตุ วุตฺโต. อวิชฺชา
ปุญฺญาภิสงฺขาราทีนํ สาธารณตฺตา สาธารณเหตุ. กุสลากุสลํ อตฺตโน อตฺตโน
วิปากทาเน อุตฺตมเหตุ. อิธ ปจฺจยเหตุ อธิปฺเปโต. ตตฺถ ปฐวีธาตุ มหาภูตํ
@เชิงอรรถ:  สี., อนสิปุปฺผวณฺโณ, ม. อปีตปุปฺผวณฺโณ    อภิ. สงฺ. ๓๔/๑๔๔๑/๓๑๘
อิตเรสํ ติณฺณํ ภูตานํ อุปาทารูปสฺส จ ปญฺญาปนาย ทสฺสนตฺถาย เหตุ เจว
ปจฺจโย จ. เอวํ เสเสสุปิ โยชนา เวทิตพฺพา.
      ผสฺโสติ "ผุฏฺโฐ ภิกฺขเว เวเทติ, ผุฏฺโฐ สญฺชานาติ, ตุฏฺโฐ เจเตตี"ติ ๑-
วจนโต ผสฺโส ติณฺณํ ขนฺธานํ ปญฺญาปนาย เหตุ เจว ปจฺจโย จ.
วิญฺญาณกฺขนฺธสฺสาติ เอตฺถ ปฏิสนฺธิวิญฺญาเณน จ ตาว สทฺธึ คพฺภเสยฺยกานํ
อุปริมปริจฺเฉเทน สมตึสรูปานิ สมฺปยุตฺตา จ ตโย จ ขนฺธา อุปฺปชฺชนฺติ,
ตํ นามรูปํ ปฏิสนฺธิวิญฺญาณสฺส ปญฺญาปนาย เหตุ เจว ปจฺจเย จ. จกฺขุทฺวาเร
จกฺขุปสาโท เจว รูปารมฺมณญฺจ รูปํ, สมฺปยุตฺตา ตโย ขนฺธา นามํ. ตํ นามรูปํ
จกฺขุวิญฺญาณสฺส ปญฺญาปนาย เหตุ เจว ปจฺจโย จ. เอเสว นโย เสสวิญฺญาเณสุ.
      [๘๗] กถํ ปน ภนฺเตติ อิทํ กิตฺตเกน น โขติ วฏฺฏํ ปุจฺฉนฺโต
เอวมาห. สกฺกายทิฏฺฐิ น โหตีติ อิทํ วิวฏฺฏํ ปุจฺฉนฺโต เอวมาห.
      [๘๘] อยํ รูเป อสฺสาโทติ อิมินา ปริญฺญาปฏิเวโธ เจว ทุกฺขสจฺจํ จ
กถิตํ. อยํ รูเป อาทีนโวติ อิมินา ปหานปฏเวโธ เจว สมุทยสจฺจํ จ. อิทํ
รูเป นิสฺสรณนฺติ อิมินา สจฺฉิกิริยาปฏิเวโธ เจว นิโรธสจฺจํ จ. เย อิเมสุ ตีสุ
ฐาเนสุ สมฺมาทิฏฺฐิอาทโย ธมฺมา, อยํ ภาวนาปฏิเวโธ มคฺคสจฺจํ. เสสปเทสุปิ
เอเสว นโย.
      [๘๙] พหิทฺธาติ ปรสฺส สวิญฺญาณเก กาเย. สพฺพนิมิตฺเตสูติ อิมินา
ปน อนินฺทฺริยพทฺธมฺปิ สงฺคณฺหาติ. "สวิญฺญาณเก กาเย"ติ วจเนน วา อตฺตโน
จ ปรสฺส จ กาโย คหิโตว, พหิทฺธา จ สพฺพนิมิตฺตคฺคหเณน อนินฺทฺริยพทฺธํ
คณฺหาติ.
      [๙๐] อนตฺตกตานีติ อนตฺตนิ ฐตฺวา กตานิ. กมตฺตานํ ผุสิสฺสนฺตีติ
กตรสฺมึ อตฺตนิ ฐตฺวา วิปากํ ทสฺเสนฺตีติ สสฺสตทสฺสนํ โอกฺกมนฺโต เอวมาห.
ตณฺหาธิปเตยฺเยนาติ ตณฺหาเชฏฺฐเกน. ตตฺร ตตฺราติ เตสุ เตสุ ธมฺเมสุ.
สฏฺฐิมตฺตานนฺติ อิเม ภิกฺขู ปกติกมฺมฏฺฐานํ ปชหิตฺวา อญฺญํ นวกมฺมฏฺฐานํ
@เชิงอรรถ:  ผุฏฺโฐ เจเตติ ผุฏฺโฐ สญฺชานาติ, สํ. สฬา. ๑๗/๑๒๗/๘๗ (สฺยา)
สมฺมสนฺตา ปลฺลงฺกํ อภินฺทิตฺวา ตสฺมึเยว อาสเน อรหตฺตํ ปาปุณึสุ. เสสํ
สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ.
                    ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย
                     มหาปุณฺณมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                       -------------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๐ หน้า ๕๐-๕๔. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=10&A=1278&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=10&A=1278&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=14&i=120              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=14&A=1980              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=14&A=2018              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=14&A=2018              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๔ http://84000.org/tipitaka/read/?index_14

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]