ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๑๐ ภาษาบาลีอักษรไทย ม.อ. (ปปญฺจ.๔)

                      ๖. มหากมฺมวิภงฺคสุตฺตวณฺณนา
      [๒๙๘] เอวมฺเม สุตนฺติ มหากมฺมวิภงฺคสุตฺตํ. ตตฺถ โมฆนฺติ ตุจฺฉํ
อผลํ. สจฺจนฺติ ตถํ ภูตํ. อิทญฺจ เอเตน น สมฺมุขา สุตํ. อุปาลิสุตฺเต ๑-
ปน "มโนกมฺมํ มหาสาวชฺชตรํ ปญฺญเปมิ ปาปสฺส กมฺมสฺส กิริยาย
ปาปสฺส กมฺมสฺส ปวตฺติยา, โน ตถา กายกมฺมํ โน ตถา วจีกมฺมนฺ"ติ
ภควตา วุตฺตํ อตฺถิ, สา กถา ติตฺถิยานํ อนฺตเร ปากฏา ชาตา, ตํ
คเหตฺวา เอส วทติ. อตฺถิ จ สา สมาปตฺตีติ อิทํ "กถํ นุ โข โภ
อภิสญฺญานิโรโธ โหตี"ติ โปฏฺฐปาทสุตฺเต ๒- อุปฺปนฺนํ อภิสญฺญานิโรธกถํ
สนฺธาย วทติ. น กิญฺจิ เวทิยตีติ เอกเวทนมฺปิ น เวทิยติ. อตฺถิ จ
โขติ เถโร นิโรธสมาปตฺตึ สนฺธาย อนุชานาติ. ปริรกฺขิตพฺพนฺติ ครหโต
โมจเนน รกฺขิตพฺพํ. สญฺเจตนา อสฺส อตฺถีติ สญฺเจตนิกํ, สาภิสนฺธิกํ
สญฺเจตนิกกมฺมํ กตฺวาติ อตฺโถ. ทุกฺขํ โสติ เถโร "อกุสลเมว สนฺธาย
ปริพฺพาชโก ปุจฺฉตี"ติ สญฺญาย เอวํ วทติ.
      ทสฺสนมฺปิ โข อหนฺติ ภควา จตุรงฺเคปิ อนฺธกาเร สมนฺตา
โยชนฏฺฐาเน ติลมตฺตมฺปิ สงฺขารํ มํสจกฺขุนาว ปสฺสติ, อยญฺจ ปริพฺพาชโก
@เชิงอรรถ:  ม.ม. ๑๓/๕๗/๓๙            ที.สี. ๙/๔๑๑/๑๗๗
น ทูเร คาวุตมตฺตพฺภนฺตเร วสติ, กสฺมา ภควา เอวมาหาติ? สมาคมทสฺสนํ
สนฺธาเยวมาห.
      [๒๙๙] อุทายีติ โลลุทายี. ๑- ตํ ทุกฺขสฺมินฺติ สพฺพนฺตํ ทุกฺขเมว. อิติ
อิมํ วฏฺฏทุกฺขํ กิเลสทุกฺขํ สงฺขารทุกฺขํ สนฺธาย "สเจ ภาสิตํ ภเวยฺย
ภควา"ติ วุจฺจติ.
      [๓๐๐] อุมฺมงฺคนฺติ ปญฺหาอุมฺมงฺคํ. ๒- อุมฺมุชฺชมาโนติ สีสํ นีหรมาโน.
อโยนิโส อุมฺมุชฺชิสฺสตีติ อนุปาเยน สีสํ นีหริสฺสติ. อิทญฺจ ปน ภควา
ชานนฺโต เนว ทิพฺพจกฺขุนา น เจโตปริยญาเณน น สพฺพญฺญุตญาเณน จ
ชานิ, อธิปฺปาเยเนว ปน อญฺญาสิ. กเถนฺตสฺส หิ ปน อธิปฺปาโย นาม
สุวิชาโน โหติ, กเถตุกาโม คีวํ ปคฺคณฺหาติ, หนุกํ จาเลติ, มุขมสฺส ผนฺทติ,
สนฺนิสีทิตุํ น สกฺโกติ. ภควา ตสฺส ตํ อาการํ ทิสฺวา "อยํ อุทายี สนฺนิสีทิตุํ
น สกฺโกติ, ยํ อภูตํ, ตเทว กเถสฺสตี"ติ โอโลเกตฺวาว อญฺญาสิ. อาทึเยวาติ
อาทิมฺหิเยว. ติสฺโส เวทนาติ "กึ โส เวทิยตี"ติ ปุจฺฉนฺเตน "ติสฺโส เวทนา
ปุจฺฉามี"ติ เอวํ ววตฺถเปตฺวาว ติสฺโส เวทนา ปุจฺฉิตา. สุขเวทนิยนฺติ
สุขเวทนาย ปจฺจยภูตํ. เสเสสุปิ เอเสว นโย.
      เอตฺถ จ กามาวจรกุสลโต โสมนสฺสสหคตจิตฺตสมฺปยุตฺตา จตสฺโส
เจตนา, เหฏฺฐา ติกชฺฌานเจตนาติ เอวํ ปฏิสนฺธิปวตฺเตสุ สุขเวทนาย ชนนโต
สุขเวทนิยกมฺมํ นาม. กามาวจรญฺเจตฺถ ปฏิสนฺธิยํเยว เอกนฺเตน สุขํ ชเนติ,
ปวตฺเต อิฏฺฐมชฺฌตฺตารมฺมเณ อทุกฺขมสุขมฺปิ.
      อกุสลเจตนา ปฏิสนฺธิปวตฺเตสุ ทุกฺขสฺเสว ชนนโต ทุกฺขเวทนิยํ
นาม. กายทฺวาเร ปวตฺเตเยว เจตํ เอกนฺเตน ทุกฺขํ ชเนติ, อญฺญตฺถ
อทุกฺขมสุขมฺปิ, สา ปน เวทนา อนิฏฺฐานิฏฺฐมชฺฌตฺเตสุเยว อารมฺมเณสุ
อุปฺปชฺชนโต ทุกฺขาเตฺวว สงฺขํ คตา.
      กามาวจรกุสลโต ปน อุเปกฺขาสหคตจิตฺตสมฺปยุตฺตา จตสฺโส เจตนา.
รูปาวจรกุสลโต จตุตฺถชฺฌานเจตนาติ เอวํ ปฏิสนฺธิปวตฺเตสุ ตติยเวทนาย
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ลาลุทายี                 สี. อุมฺมคฺคนฺติ ปญฺหาอุมฺมคฺคํ
ชนนโต อทุกฺขมสุขเวทนิยกมฺมํ นาม. เอตฺถ จ กามาวจรํ ปฏิสนฺธิยํเยว
เอกนฺเตน อทุกฺขมสุขํ ชเนติ ปวตฺเต อิฏฺฐารมฺมเณ สุขมฺปิ. อปิจ
สุขเวทนิยกมฺมํ ปฏิสนฺธิปวตฺติวเสน วตฺตติ, ตถา อทุกฺขมสุขเวทนิยํ, ทุกฺขเวทนิยํ
ปวตฺติวเสเนว ปวตฺตติ. เอตสฺส ปน วเสน สพฺพํ ปวตฺติวเสเนว วตฺตติ.
      เอตสฺส ภควาติ เถโร ตถาคเตน มหากมฺมวิภงฺคกถนตฺถํ อาลโย
ทสฺสิโต, ตถาคตํ ยาจิตฺวา มหากมฺมวิภงฺคญาณํ ภิกฺขุสํฆสฺส ปากฏํ กริสฺสามีติ
จินฺเตตฺวา อนุสนฺธิกุสลตาย เอวมาห. ตตฺถ มหากมฺมวิภงฺคนฺติ มหากมฺมวิภชนํ. ๑-
กตเม จตฺตาโร อิธานนฺท เอกจฺโจ ปุคฺคโล ฯเปฯ นิรยํ อุปปชฺชตีติ อิทํ
มหากมฺมวิภงฺคญาณภาชนํ, มหากมฺมวิภงฺคญาณภาชนตฺถาย ปน มาติกาฏฺฐปนํ.
      [๓๐๑] อิธานนฺท เอกจฺโจ สมโณ วาติ ปาฏิเยกฺโก อนุสนฺธิ.
อิทญฺหิ ภควา "ทิพฺพจกฺขุกา สมณพฺราหฺมณา อิทํ อารมฺมณํ กตฺวา อิมํ
ปจฺจยํ ลภิตฺวา อิทํ ทสฺสนํ คณฺหนฺตี"ติ ปกาสนตฺถํ อารภิ. ตตฺถ อาตปฺปนฺติอาทีนิ
ปญฺจปิ วีริยสฺเสว นามานิ. เจโตสมาธินฺติ ทิพฺพจกฺขุสมาธึ. ปสฺสตีติ
"โส สตฺโต กุหึ นิพฺพตฺโต"ติ โอโลเกนฺโต ปสฺสติ. เย อญฺญถาติ เย
"ทสนฺนํ กุสลานํ กมฺมปถานํ ปูริตตฺตา นิรยํ อุปปชฺชตี"ติ ชานนฺติ, มิจฺฉา
เตสํ ญาณนฺติ วทติ. อิมินา นเยน สพฺพวาเรสุ อตฺโถ เวทิตพฺโพ. วิทิตนฺติ
ปากฏํ. ถามสาติ ทิฏฺฐิถาเมน. ปรามาสาติ ทิฏฺฐิปรามาเสน. อภินิวิสฺส โวหรตีติ
อธิฏฺฐหิตฺวา อาทิยิตฺวา โวหรติ.
      [๓๐๒] ตตฺรานนฺทาติ อิทมฺปิ น มหากมฺมวิภงฺคญาณสฺส ภาชนํ,
อถขฺวสฺส มาติกาฏฺฐปนเมว. เอตฺถ ปน เอเตสํ ทิพฺพจกฺขุกานํ วจเนน
เอตฺตกา อนุญฺญาตา เอตฺตกา อนนุญฺญาตาติ อิทํ ทสฺสิตํ. ตตฺถ ตตฺราติ เตสุ
จตูสุ สมณพฺราหฺมเณสุ. อิทมสฺสาติ อิทํ วจนํ อสฺส. อญฺญถาติ อญฺเญนากาเรน.
อิติ อิเมสํ สมณพฺราหฺมณานํ วาเท ทฺวีสุ ฐาเนสุ อนุญฺญาตา,
ตีสุ อนนุญฺญาตาติ เอวํ สพฺพตฺถ อนุญฺญา นานุญฺญา ๒- เวทิตพฺพา.
@เชิงอรรถ:  สี. มหากมฺมวิภตฺตํ         ม., ก. อนุญฺญาตา นานุญฺญาตา
      [๓๐๓] เอวํ ทิพฺพจกฺขุกานํ วจเนน ๑- อนุญฺญา จ อนนุญฺญา จ
ทสฺเสตฺวา อิทานิ มหากมฺมวิภงฺคญาณํ วิภชนฺโต ตตฺรานนฺท ยฺวายํ ปุคฺคโลติอาทิมาห.
      ปุพฺเพ วาสฺส ตํ กตํ โหตีติ ยํ อิมินา ทิพฺพจกฺขุเกน กมฺมํ กโรนฺโต
ทิฏฺโฐ, ตโต ปุพฺเพ กตํ, ปุพฺเพ กเตนปิ หิ นิรเย นิพฺพตฺตติ, ปจฺฉา
กเตนปิ นิพฺพตฺตติ, มรณกาเล วา ปน "ขนฺโธ เสฏฺโฐ สิโว เสฏฺโฐ,
ปิตามโห เสฏฺโฐ, อิสฺสราทีหิ วา โลโก วิสฏฺโฐ"ติอาทินา มิจฺฉาทสฺสเนปิ
นิพฺพตฺตเตว. ทิฏฺเฐว ธมฺเมติ ยํ ตตฺถ ทิฏฺฐธมฺมเวทนียํ โหติ, ตสฺส
ทิฏฺเฐว ธมฺเม, ยํ อุปปชฺชเวทนียํ, ตสฺส อุปปชฺชิตฺวา, ยํ อปราปริยเวทนียํ,
ตสฺส อปรสฺมึ ปริยาเย วิปากํ ปฏิสํเวเทติ.
      อิติ อยํ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา เอกํ กมฺมราสึ เอกญฺจ วิปากราสึ
อทฺทส, สมฺมาสมฺพุทฺโธ อิมินา อทิฏฺเฐ ตโย กมฺมราสี, เทฺว จ วิปากราสี
อทฺทส. อิมินา ปน ทิฏฺเฐ จ จตฺตาโร กมฺมราสี ตโย จ วิปากราสี อทฺทส.
อิมานิ สตฺตฏฺฐานานิ ชานนญาณํ ตถาคตสฺส มหากมฺมวิภงฺคญาณํ นาม.
ทุติยวาเร ทิพฺพจกฺขุเกน กิญฺจิ น ทิฏฺฐํ, ตถาคเตน ปน ตโย กมฺมราสี,
เทฺว จ วิปากราสี ทิฏฺฐาติ. อิมินาปิ ปจฺจฏฺฐานานิ ๒- ชานนญาณํ ตถาคตสฺส
มหากมฺมวิภงฺคญาณํ นาม. เสสวารทฺวเยปิ เอเสว นโย.
      อภพฺพนฺติ ภูตวิรหิตํ อกุสลํ. อภพฺพาภาสนฺติ อภพฺพํ อาภาสติ
อภิภวติ ปฏิพาหตีติ อตฺโถ. พหุกสฺมึ หิ อกุสลกมฺเม อายูหิเต พลวกมฺมํ
ทุพฺพลกมฺมสฺส วิปากํ ปฏิพาหิตฺวา อตฺตโน วิปากสฺส โอกาสํ กโรติ อิทํ
อภพฺพญฺเจว อภพฺพาภาสญฺจ ๓- กุสลํ ๔- ปน อายูหิตฺวา อาสนฺเน อกุสลํ ๕- กตํ
โหติ, ตํ กุสลสฺส ๖- วิปากํ ปฏิพาหิตฺวา อตฺตโน วิปากสฺส โอกาสํ กโรติ,
อิทํ อภพฺพํ ภพฺพาภาสนฺนาม. ๗- พหุมฺหิ กุสเล อายูหิเตปิ พลวกมฺมํ
@เชิงอรรถ:  ม. จ วเสน, ฉ. วจเน      ม. ปญฺจตฺตฏฺฐานานิ
@ สี. อิทํ อภพฺพํ อภพฺพาภาสํ นาม    สี., ม. อกุสลํ    สี., ม. กุสลํ
@ สี., ม. อกุสลสฺส      ฉ.ม. ภพฺพาภาสํ
ทุพฺพลกมฺมสฺส วิปากํ ปฏิพาหิตฺวา อตฺตโน วิปากสฺส โอกาสํ กโรติ, อิทํ
ภพฺพญฺเจว ภพฺพาภาสญฺจ. อกุสลํ ๑- ปน อายูหิตฺวา อาสนฺเน กุสลํ ๒- กตํ
โหติ, ตํ อกุสลสฺส วิปากํ ปฏิพาหิตฺวา อตฺตโน วิปากสฺส โอภาสํ กโรติ,
อิทํ ภพฺพญฺเจว ๓- อภพฺพาภาสญฺจ.
      อปิจ อุปฏฺฐานากาเรนเปตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพ. อิทํ หิ วุตฺตํ โหติ,
อภพฺพโต อาภาสติ อุปฏฺฐาตีติ อภพฺพาภาสํ. ตตฺถ "ยฺวายํ ปุคฺคโล อิธ
ปาณาติปาตี"ติ อาทินา นเยน จตฺตาโร ๔- ปุคฺคลา วุตฺตา, เตสุ ปฐมสฺส
กมฺมํ อภพฺพํ อภพฺพาภาสํ, ตํ หิ อกุสลตฺตา อภพฺพํ, ตสฺส จ นิรเย
นิพฺพตฺตตฺตา ตตฺถ นิพฺพตฺติการณภูตํ อกุสลํ หุตฺวา อุปฏฺฐาติ. ทุติยสฺส กมฺมํ
อภพฺพํ ภพฺพาภาสํ, ตํ หิ อกุสลตฺตา อภพฺพํ. ตสฺส ปน สคฺเค นิพฺพตฺตตฺตา
อญฺญติตฺถิยานํ สคฺเค นิพฺพตฺติการณภูตํ กุสลํ หุตฺวา อุปฏฺฐาติ. อิตรสฺมิมฺปิ
กมฺมทฺวเย เอเสว นโย. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ.
                    ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย
                    มหากมฺมวิภงฺคสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                         --------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๐ หน้า ๑๘๕-๑๘๙. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=10&A=4706&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=10&A=4706&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=14&i=598              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=14&A=7799              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=14&A=7686              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=14&A=7686              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๔ http://84000.org/tipitaka/read/?index_14

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]