ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๑๐ ภาษาบาลีอักษรไทย ม.อ. (ปปญฺจ.๔)

                          ๕. สฬายตนวคฺค
                     ๑. อนาถปิณฺฑิโกวาทสุตฺตวณฺณนา
     [๓๘๓] เอวมฺเม สุตนฺติ อนาถปิณฺฑิโกวาทสุตฺตํ. ตตฺถ พาฬฺหคิลาโนติ
อธิมตฺตคิลาโน มรณเสยฺยํ อุปคโต. อามนฺเตสีติ คหปติสฺส กิร ยาว ปาทา
วหึสุ, ตาว ทิวเส สกึ วา ทฺวิกฺขตฺตุํ วา ติกฺขตฺตุํ วา พุทฺธุปฏฺฐานํ อขณฺฑํ
อกาสิ. ยตฺตกํ จสฺส สตฺถุ อุปฏฺฐานํ อโหสิ, ตตฺตกํเยว มหาเถรานํ. โส
อชฺช คมนปาทสฺส ปจฺฉินฺนตฺตา อนุฏฺฐานเสยฺยํ อุปคโต สาสนํ เปเสตุกาโม
อญฺญตรํ ปุริสํ อามนฺเตสิ. เตนุปสงฺกมีติ ภควนฺตํ อาปุจฺฉิตฺวา
สูริยตฺถงฺคมนเวลาย อุปสงฺกมิ.
     [๓๘๔] ปฏิกฺกมนฺตีติ โอสกฺกนฺติ, ตนุกา ภวนฺติ. อภิกฺกมนฺตีติ
อภิวฑฺฒนฺติ โอตฺถรนฺติ, พลวติโย โหนฺติ.
     อภิกฺกโมสานํ ปญฺญายติ โน ปฏิกฺกโมติ ยสฺมึ หิ สมเย มารณนฺติกา
เวทนา อุปฺปชฺชติ, อุปริวาเต ชลิตคฺคิ  วิย โหติ, ยาว อุสฺมา น ปริยาทิยติ,
ตาว มหตาปิ  อุปกฺกเมน น สกฺกา วูปสเมตุํ, อุสฺมาย ปน ปริยาทินฺนาย
วูปสมติ.
     [๓๘๕] อถายสฺมา  สาริปุตฺโต จินฺเตสิ "อยํ มหาเสฏฺฐิสฺส เวทนา
มารณนฺติกา, น สกฺกา ปฏิพาหิตุํ, อวเสสา กถา นิรตฺถกา, ธมฺมกถมสฺส
กเถสฺสามี"ติ. อถ นํ ตํ กเถนฺโต ตสฺมา ติหาติอาทิมาห. ตตฺถ ตสฺมาติ
ยสฺมา จกฺขุํ ตีหิ คาเหหิ คณฺหนฺโต อุปฺปนฺนํ มารณนฺติกํ เวทนํ ปฏิพาหิตุํ
สมตฺโถ นาม นตฺถิ, ตสฺมา. น จกฺขุํ อุปาทิยิสฺสามีติ จกฺขุํ ตีหิ คาเหหิ  น
คณฺหิสฺสามิ. น จ เม จกฺขุนิสฺสิตนฺติ ๑- วิญฺญาณญฺจาปิ  เม จกฺขุนิสฺสิตํ น
ภวิสฺสติ. น รูปนฺติ เหฏฺฐา อายตนรูปํ กถิตํ, อิมสฺมึ ฐาเน สพฺพมฺปิ
กามภวรูปํ กเถนฺโต เอวมาห.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. จกฺขุนิสฺสิตํ วิญฺญาณนฺติ
     [๓๘๖] น อิธโลกนฺติ วสนฏฺฐานํ วา ฆาสจฺฉาทนํ วา น
อุปาทิยิสฺสามีติ อตฺโถ. อิทํ หิ ปจฺจเยสุ อปริตสฺสนตฺถํ กถิตํ. น ปรโลกนฺติ
เอตฺถ ปน มนุสฺสโลกํ ฐเปตฺวา เสสา ปรโลกา นาม. อิทํ "อสุกเทวโลเก
นิพฺพตฺติตฺวา อสุกฏฺฐาเน ภวิสฺสามิ, อิทํ นาม ขาทิสฺสามิ ภุญฺชิสฺสามิ
นิวาเสสฺสามิ ปารุปิสฺสามี"ติ เอวรูปาย ปริตสฺสนาย ปหานตฺถํ วุตฺตํ. ตมฺปิ น
อุปาทิยิสฺสามิ, น จ เม ตนฺนิสฺสิตํ วิญฺญาณํ ภวิสฺสตีติ เอวํ ตีหิ คาเหหิ
ปริโมเจตฺวา เถโร เทสนํ อรหตฺตนิกูเฏน นิฏฺฐเปสิ.
     [๓๘๗] โอลียสีติ อตฺตโน สมฺปตฺตึ ทิสฺวา อารมฺมเณสุ พชฺฌสิ
อลฺลียสีติ. อิติ อายสฺมา อานนฺโท "อยมฺปิ นาม คหปติ เอวํ สทฺโธ ปสนฺโน
มรณภยสฺส ภายติ, อญฺโญ โก น ภายิสฺสตี"ติ มญฺญมาโน ตสฺส คาฬฺหํ
กตฺวา โอวาทํ เทนฺโต เอวมาห. น จ เม เอวรูปี ธมฺมีกถา สุตปุพฺพาติ
อยํ อุปาสโก "สตฺถุ สนฺติกาปิ เม เอวรูปี ธมฺมกถา น สุตปุพฺพา"ติ วทติ,
กึ สตฺถา เอวรูปึ สุขุมํ คมฺภีรกถํ น กเถตีติ. โน  น กเถติ, เอวํ ปน ฉ
อชฺฌตฺติกานิ อายตนานิ ฉ พาหิรานิ ฉ วิญฺญาณกาเย ฉ ผสฺสกาเย ฉ
เวทนากาเย ฉ ธาตุโย ปญฺจกฺขนฺเธ จตฺตาโร อรูเป อิธโลกปรโลกํ ทสฺเสตฺวา
ทิฏฺฐสุตมุตวิญฺญาตวเสน อรหตฺเต ปกฺขิปิตฺวา กถิตกถา เอเตน น สุตปุพฺพา,
ตสฺมา เอวํ วทติ.
     อปิจายํ อุปาสโก ทานาธิมุตฺโต ทานาภิรโต พุทฺธานํ สนฺติกํ คจฺฉนฺโต
ตุจฺฉหตฺโถ น คตปุพฺโพ. ปุเรภตฺตํ คจฺฉนฺโต ยาคุขชฺชกาทีนิ คาหาเปตฺวา
คจฺฉติ, ปจฺฉาภตฺตํ สปฺปิมธุผาณิตาทีนิ. ตสฺมึ อสติ วาลิกํ คาหาเปตฺวา
คนฺธกุฏิปริเวเณ โอกิราเปติ, ทานํ ทตฺวา สีลํ รกฺขิตฺวา เคหํ คโต.
โพธิสตฺตคติโก กิเรส อุปาสโก, ตสฺมา ภควา จตุวีสติ สํวจฺฉรานิ อุปาสกสฺส
เยภุยฺเยน ทานกถเมว กเถสิ "อุปาสก อิทํ ทานํ นาม โพธิสตฺตานํ คตมคฺโค,
มยฺหมฺปิ คตมคฺโค, มยา สตสหสฺสกปฺปาธิกานิ จตฺตาริ อสงฺเขฺยยฺยานิ ทานํ
ทินฺนํ, ตฺวํ เม คตมคฺคเมว อนุคจฺฉสี"ติ. ธมฺมเสนาปติอาทโย มหาสาวกาปิ
อตฺตโน อตฺตโน สนฺติกํ อาคตกาเล ทานกถเมวสฺส กเถนฺติ. เตเนวาห
น โข คหปติ คิหีนํ โอทาตวสนานํ เอวรูปี ธมฺมีกถา ปฏิภาตีติ. อิทํ
วุตฺตํ โหติ:- คหปติ คิหีนํ นาม เขตฺตวตฺถุหิรญฺญทาสีทาสปุตฺตภริยาทีสุ ติพฺโพ
อาลโย ติพฺพํ นิกนฺติปริยุฏฺฐานํ, เตสํ "เอตฺถ อาลโย น กาตพฺโพ, นิกนฺติ
น กาตพฺพา"ติ กถา น ปฏิภาติ น รุจฺจตีติ.
     เยน ภควา เตนุปสงฺกมีติ กสฺมา อุปสงฺกมิ? ตุสิตภวเน กิรสฺส
นิพฺพตฺตมตฺตกสฺเสว ติคาวุตปฺปมาณํ สุวณฺณกฺขนฺธํ วิย วิชฺโชตมานํ อตฺตภาวํ
อุยฺยานวิมานาทิสมฺปตฺตึ จ ทิสฺวา "มหตี อยํ มยฺหํ สมฺปตฺติ, กึ นุ โข เม
มนุสฺสปเถ กมฺมํ กตนฺ"ติ โอโลเกนฺโต ตีสุ รตเนสุ อธิการํ ทิสฺวา จินฺเตสิ
"ปมาทฏฺฐานมิทํ เทวตฺตํ นาม, อิมาย หิ เม สมฺปตฺติยา โมทมานสฺส
สติสมฺโมโสปิ สิยา, หนฺทาหํ คนฺตฺวา มม เชตวนสฺส เจว ภิกฺขุสํฆสฺส จ
ตถาคตสฺส จ อริยมคฺคสฺส จ สาริปุตฺตตฺเถรสฺส จ วณฺณํ กเถตฺวา ตโต
อาคนฺตฺวา สมฺปตฺตึ อนุภวิสฺสามี"ติ. โส ตถา อกาสิ. ตํ ทสฺเสตุํ อถ โข
อนาถปิณฺฑิโกติอาทิ วุตฺตํ.
     ตตฺถ อิสิสํฆนิเสวิตนฺติ ภิกฺขุสํฆนิเสวิตํ. เอวํ ปฐมคาถาย เชตวนสฺส
วณฺณํ กเถตฺวา อิทานิ อริยมคฺคสฺส วณฺณํ กเถนฺโต กมฺมํ วิชฺชา จาติอาทิมาห.
ตตฺถ กมฺมนฺติ มคฺคเจตนา. วิชฺชาติ มคฺคปญฺญา. ธมฺโมติ สมาธิปกฺขิโก
ธมฺโม. สีลํ ชีวิตมุตฺตมนฺติ สีเล ปติฏฺฐิตสฺส ชีวิตํ อุตฺตมนฺติ ทสฺเสติ. อถ วา
วิชฺชาติ ทิฏฺฐิสงฺกปฺโป. ธมฺโมติ วายามสติสมาธโย. สีลนฺติ วาจากมฺมนฺตาชีวา.
ชีวิตมุตฺตมนฺติ เอตสฺมึ  สีเล ปติฏฺฐิตสฺส ชีวิตํ นาม อุตฺตมํ. เอเตน มจฺจา
สุชฺฌนฺตีติ เอเตน อฏฺฐงฺคิเกน มคฺเคน สตฺตา วิสุชฺฌนฺติ.
     ตสฺมาติ ยสฺมา มคฺเคน สุชฺฌนฺติ, น โคตฺตธเนหิ, ตสฺมา. โยนิโส
วิจิเน ธมฺมนฺติ อุปาเยน สมาธิปกฺขิยธมฺมํ วิจิเนยฺย. เอวํ ตตฺถ วิสุชฺฌตีติ
เอวํ ตสฺมึ อริยมคฺเค วิสุชฺฌติ. อถ วา โยนิโส วิจิเน ธมฺมนฺติ อุปาเยน
ปญฺจกฺขนฺธธมฺมํ วิจิเนยฺย. เอวํ ตตฺถ วิสุชฺฌตีติ เอวํ เตสุ จตูสุ สจฺเจสุ
วิสุชฺฌติ.
     อิทานิ สาริปุตฺตตฺเถรสฺส วณฺณํ กเถนฺโต สาริปุตฺโตวาติอาทิมาห.
ตตฺถ สาริปุตฺโตวาติ อวธารณวจนํ. เอเตหิ ปญฺญาทีหิ สาริปุตฺโตว เสยฺโยติ
วทติ. อุปสเมนาติ กิเลสอุปสเมน. ปารงฺคโตติ นิพฺพานํ คโต. โย โกจิ
นิพฺพานํ ปตฺโต ภิกฺขุ, โส เอตาวปรโม สิยา, น เถเรน อุตฺตริตโร นาม
อตฺถีติ วทติ. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ.
                    ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย
                   อนาถปิณฺฑิโกวาทสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                       -------------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๐ หน้า ๒๓๔-๒๓๗. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=10&A=5954&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=10&A=5954&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=14&i=720              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=14&A=9311              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=14&A=9280              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=14&A=9280              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๔ http://84000.org/tipitaka/read/?index_14

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]